КЛЮЧ

Субӧтаӧ ми виччысим школаӧ гӧстьясӧс. А тӧрыт, урокъяс бӧрын, ми ставсӧ весалім, мыськалім, идралім, да сідзи, мый ставыс кутіс лӧставны-югъявны, весиг классъясын дӧскаяс сідзи дзирдалісны, быттьӧ вӧліны шнич выльӧсь. Талун вӧлі сӧмын нёль урок, дас кык часын Усогорскысь локтасны миян болгарскӧй другъяс. Талун школаын челядь оз котравны, оз чеччавны, оз ызгыны-шумитны, кыдзи век овлӧ, а кутісны асьнысӧ рама, лабутнӧя, ветлӧдлісны быттьӧ кок чунь йыланыс. Унаӧн сьӧрсьыс вайӧмаӧсь козин пыдди книгаяс, открыткаяс, а миян классысь Лида Шаньгина кыськӧ аддзӧма да вайӧма ловъя дзоридзьяс. Тайӧ, дерт, ставыс гӧгӧрвоана, — миян школаӧ иностраннӧй гӧстьяс локтӧны первойысь. Ӧти кывйӧн шуны: виччысим.

Залын друг кодкӧ горӧдіс: «Локтісны!» Ме видзӧдлі ӧшиньӧд. Збыль, школа дорын сулаліс автобус да сэтысь петалісны гӧстьяс. Челядь уськӧдчисны улі судтаӧ: коді котӧртӧ пос кузя, коді исковтӧ перила кузя. Кор ме лэччи уліас, первойсӧ нинӧм эг гӧгӧрво, — сэні челядь жуисны быттьӧ кодзувкотъяс: болгарияса школьникъясӧс да налысь учительницасӧ босьтӧмаӧсь топыд кытшӧ. Ковмис сюйсьыны директорлы да мездыны найӧс. Сэсся найӧ видзӧдалісны миянлысь классъяс, кабинетъяс, класснӧй да школьнӧй стенгазетъяс, миянлысь выставка: «Ми вӧчим асьным...» Сэсся залын вӧлі мыйкӧ митинг сяма: гӧстьясӧс чолӧмаліс миян директор Альбина Ивановна да школаын медбур велӧдчысь Валя Пешкина. Воча кывйӧн выступитіс налӧн учительницаыс (вунӧді кыдз шуӧны).

А сэсся? А сэсся вӧлі концерт, да ещӧ кутшӧм! Быд выступление бӧрын юргисны гора аплодисментъяс. Но медся ёна клопайтісны миян школаса «Катшасинъяс» ансамбльлы, коді весиг сьыліс ӧти сьыланкыв болгарскӧй кыв вылын. Кор концертыс помасис, сцена вывсянь Альбина Ивановна шуис, мый коді кӧсйӧ, вермас час-мӧд кежлӧ нуӧдлыны гортас гӧститны зонкаӧс либӧ нывкаӧс.

Ме сэки матыстчи ӧти зонка дорӧ да нюжӧді киясӧс. Сійӧ вӧлі ар дас кыка — дас куима неыджыд тушаа косіник зонка. Бӧрвыв шыльӧдӧм сьӧд юрсиыс лӧсталіс, а сьӧд синкым улас сьӧд сэтӧр кодь синъясыс мудера нюмъялісны. Сійӧ первой шыасис:

— Вай тӧдмасям... Менӧ шуӧны Стоянӧн, велӧдча сизимӧд классын, ола Усогорскын нёль во нин... Вай кутам дружитны...

Ме чуйми. Виччыси, мый сійӧ шыасяс болгар кыв вылын, а сёрнитӧ рочӧн, весиг меысь, гашкӧ, бурджыка. Вот сійӧс и ме нуӧді гортӧ.

Локтім гортӧ, ӧдзӧсӧй игана. Менам эм аслам ключ, век новлӧдла портфельын, а талун, быттьӧ нарошнӧ, эз сюр. Портфельысь перъялі став книгаяс-тетрадьяс, но абу и ставыс!.. Кытчӧ ме сійӧс вошті? Меным, дерт, вӧлі яндзим, но мый вӧчан? Да сэтчӧ ещӧ кытчӧкӧ мамӧй мунӧма... Стоян, дерт, пыр жӧ гӧгӧрвоис менсьым шогӧс да гораа серӧктіс:

— Тӧдан, Юра, таво ме кыкысь нин воштылі ключӧс...

— А кыдз нӧ пыран гортад?

— Некыдз... Муна другъяс ордӧ... А другыс менам уна, ставыс олӧны миян керкаын... Чукӧртчам да тӧлкуйтам, кыдзи восьтыны ӧдзӧс. Ӧти шуӧ, колӧ пӧ кӧрт тувйӧн восьтыны, мӧд шуӧ — отвёрткаӧн, кодсюрӧ шулісны, мый позьӧ и восьтыны лазерӧн, либӧ толӧн взорвитны.

— Добре дошли! — пос вылын кодкӧ шыасис. Ми олам коймӧд судтаын. Видзӧда да Славик Пыстин, менам другӧй, локтӧ. Сійӧ висьталӧма мамыслы, мый миянӧ локтіс гӧститны болгарскӧй школьник, и миянлы ыстӧма небыд пӧжас — капустаа пирӧгъяс, рыська шаньгаяс. Ми пуксим ӧдзӧс водзӧ площадка вылас да заводитім чӧсмасьны небыд няньӧн. Видзӧдам да локтӧ Геня Шустиков, вайӧ кулёкын кампет... Ме кӧсйи нин пыравны соседъяс ордӧ да корлыны налысь чайник да чашкаяс, но сэки буретш локтіс менам мамӧй. Ми пырим гортӧ, и чай юны ковмис нин квартираын. Мам вайис пызан вылӧ кык сикас варенье, печенье, картупеля шаньга, пирӧгъяс, кампет... Ми пируйтігад эгӧ и казялӧй, кыдзи коли кадыс: Стоянлы кад нин мунны.

Кор локтім школа дорӧ, ставӧн нин пукалісны автобусын. Тэрмасигад эз и прамӧя удайтчы прӧщайтчыны, сӧмын удитім вежсьыны адресъясӧн. Автобус муніс.

Неважӧн Стоянсянь ме пӧлучиті письмӧ, кӧні сійӧ гижӧ аслас олӧм-вылӧм йылысь, велӧдчӧм йылысь да гожӧмнас нуӧдӧ менӧ Болгарияӧ ветлыны... А письмӧ помас гижӧма: «Тэ, Юра-другарь, юалан, кыдзи ме восьті ӧдзӧсӧс? Да зэв прӧста: аслам ключӧн, сійӧ вӧлӧма аслам гач зептын... Тэнад, колӧкӧ, сідз жӧ вӧлі?..»