СЭН, КӦНІ КӦРЪЯС ВОЙЛӦНЫ...
Выль 2022 во водзын Сыктывкарын Изьва районысь Братенков гозъякӧд аддзысьлігӧн крепыд кабыра верӧсыскӧд киасигӧн шуи, мый меным пыр долыд, кор паныдасьла изьвасакӧд. Чолӧмасьысь сэсся шензигмоз и юаліс менсьым: «Мый понда? Мыйӧн бурӧсь тэныд ижмасаыс?». Виччысьтӧм юалӧмыс сетіс меным позянлун сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн лыддьӧдлыны коми-изьватас войтыр пиысь уна шань да лабутнӧй мортӧс, кодъяскӧд мойвиис вуджны меным студенталӧмсянь ӧнія кадӧдз кузь туй.
Ми важысянь нин тӧдсаӧсь Николай Терентьевичкӧд, но ӧнія кодь восьса варовитӧмыс эз на пансьыв, вежавидзышті сы водзын да. Николай Братенков уна во юрнуӧдіс Изьва районӧн, а ӧні сійӧ — Коми Госсӧветса депутат. Сёрниным зэв кокниа пансис. Ӧтарсянь кӧ, ыззьӧдіс да и сёрни сюрӧссӧ туйдӧдіс нюмбана гӧтырыс, Эмилия Михайловна, а мӧдарсянь кӧ, ликмис, мый томдырйиыс Николай Братенков Кипиёвса школаын велӧдлӧма челядьӧс вальс йӧктыны. Ачым ме тшӧтш йӧктысь морт, и та вӧсна сёрниным шыльыда и исковтіс.
Изьваса бур ёртъяс йылысь пасйышта и «Коми му» газетӧ. Медводз тӧдмасьлі Василий Григорьевич Каневкӧд. Вузӧ пыран экзамен водзын 4-ӧд курсса студент Василий Каневкӧд дженьыдик сёрни ышӧдіс менӧ велӧдчыны естественно-географическӧй факультетын. А сэсся пединститут помалӧм бӧрын мойвиис уджавны сыкӧд орччӧн Изьва районса школаясын да сэтчӧс РОНО-ын.
Ӧнӧдз на син водзынӧсь медводдза велӧдчысьясӧй, кодъяс сюся кывзісны менсьым география урокъяс. Менӧ, нёльӧд курсса студентӧс нин, ыстылісны практика вылӧ Діюрса школаӧ, кӧні директораліс Альбина Александровна Ануфриева. Сэні и вичмис меным ним-вич: Прокопий Валентинович. Челядькӧд да верстьӧкӧд варовитігӧн сэки ме, Кӧрткерӧс районса Одыб сиктысь воӧм морт, гӧгӧрвои, мый сёрниным неуна торъялӧ. Меӧн шуӧм кутшӧмсюрӧ кыв кыпӧдліс челядьлысь серам. Но та вылӧ видзӧдтӧг ми велӧдчим ӧта-мӧдлысь да регыдӧн и тӧдмасим, ныв-зон сибӧдчисны ме дорӧ. Урокъяс костын найӧ бергалісны ме дорын важ школаса география кабинетын, а велӧдчӧм бӧрын колльӧдлісны менӧ оланінӧдз, Изьва юбокса керкаӧдз. И ме зэв рад, мый ӧні Діюр сикт шӧрын зымвидзӧ выль мича школа.
Комынысь унджык во мысти, стӧч сійӧ лунъясӧ, кор Изьваса аэродромӧ неминучаысь мынтӧдчӧм могысь пуксис ыджыд самолёт, Изьва сиктӧ командировкаӧ волігӧн ме дорӧ матыстчис том морт. Вӧлӧмкӧ, Фёдор Попов, юрсиктса веськӧдлысь. Галина гӧтырыскӧд помнитӧны менӧ витӧд классын велӧдчӧмсяньыс на.
Діюрса школаын менсьым, том велӧдысьлысь, урокъяс кывзісны и роносаяс, велӧдан удж донъялысьяс, на лыдын и Анна Филипповна Репина. Сэсся и еджыд мелӧн гижасян дӧска дорын сёрни тӧдмӧдіс менӧ РОНО-ӧн веськӧдлысь Герман Филиппович Репинкӧд. Сыктывкарӧ бӧр мунігӧн сійӧ корис менӧ институт помалӧм бӧрын локны уджавны районас. Сёрӧнджык Герман Филиппович воліс КГПИ-са ректор Василий Никифорович Ахмеев дорӧ да сёрнитчис менӧ Изьва районӧ ыстӧм йылысь. Герман Филиппович кок йылӧ сувтӧдіс менӧ (чайта, и уна дас мукӧд том мортӧс на) кыдзи велӧдысьӧс, индіс ыджыд олӧмӧ паськыд туй!
1980 вося зарни арӧ ыджыд чемоданъясӧн ме збодера вои тӧдса нин Изьваӧ. РОНО-ын варовитӧм бӧрын Герман Филиппович да Анна Филипповна колльӧдісны менӧ Изьва ю сайӧ Гамса школаӧ. Директорыс, Маргарита Митрофановна, виччысьӧма том велӧдысьӧс школа ӧдзӧс дорас.
Татшӧм шаня вочаалӧм бӧрын ме сьӧлӧмсянь да радпырысь уджалі Гамса школаын, «быдми» аслам медводдза класскӧд тшӧтш. Ӧні на ёртасям накӧд соцсетьын. Орччӧн пыр вӧліны ыджыд опыта велӧдысьяс: Василий Иванович Чупров, Галина Валерьяновна Хозяинова, Августа Акиндиновна Семяшкина. А Леонид Вячеславович Терентьевкӧд быд прӧст кадӧ подӧн ветлывлім Гамсянь Сизябӧдз, ёртъясыскӧд кывзім сылысь мича сьылӧм-гудӧкасьӧмсӧ.
Изьватаслысь нэмӧвӧйся аслыспӧлӧс культурасӧ пыдісяньджык тӧдмалі миннацын уджалігӧн нин. «Изьватас» ӧтмунӧмӧн сэки юрнуӧдіс Валентина Ивановна Ануфриева. Унаысь мойвиис волыны «Луд» гаж, Изьваса коми войтырлӧн чукӧртчылӧмъяс вылӧ. А кызь во сайын комиӧн сьылысь, Коми Республикаса народнӧй артист Василий Рочевкӧд Петруньсянь ӧтвылысь ветлӧдлім Инта районса матӧ быд сикт-вӧлӧсьтті буранӧн либӧ кӧра дадьясӧн. Чилимдінӧ быд ветлігӧн паныдасьла Мокчойса школаысь вӧвлӧм военрук Александр Александрович Хозяиновлӧн Ирина Чупрова нылыскӧд, менам велӧдчыськӧд, коді бура видзӧ да водзӧ паськӧдӧ пӧль-пӧчыслысь коми-изьватас культурасӧ.
Юркарын олысь Ольга Николаевна Савенко аслас мывкыдлунӧн да кужӧмлунӧн, мича нюмбанӧн вермӧ сибӧдны быдӧнӧс. Ас войтырлысь культура пыдди пуктысьясӧс сійӧ корлывлӧ «Ас му вылын» телепередачаӧ. Ми сыкӧд уна во нин творческӧя ёртасям.
Юркарсянь Изьваӧ ветлігъясӧ шоныда аддзысьлам Вертепса поэт Никулинлӧн медічӧт пиыскӧд, Иван Никулинкӧд.
Торъя пасйӧд кӧсъя вӧчны Николай Васильевич Рочев йылысь. Ме моз жӧ сійӧ география велӧдысь, ыджыд удж нуӧдіс «Изьватас» котыр сӧвмӧдӧм да Россияса уна пельӧсын изьвасаӧс нимӧдӧм могысь. Азыма котыртіс и томуловлысь ӧтувтчӧмсӧ.
Пенсия вылӧ петі да куті ветлӧдлыны странаса уна регионті. Сибырӧ либӧ Россияса войвылӧ мӧдӧдчигӧн пыр шыӧдчылі Николай Васильевич дорӧ, медым корны ёртъясыслысь телефон номер да адрес. И быдлаын сылӧн ёртъясыс бура примитлісны менӧ. А Изьва бокса Томӧ командировкаясын ас мортӧс моз век вочаавліс посёлокын пыдди пуктана морт Николай Николаевич Канев.
Елена Семёновна Щербакова (Рочева), кодӧс велӧдлі Гамса школаын на, помалӧма пединститут, уджалӧма учительӧн, а ӧні вӧчӧ зэв кывкутана удж: могмӧдӧ-отсалӧ войтырлы патера босьтны. Изьвасаыд нималӧны водзмӧстчӧмнас, нырччӧмнас, могсӧ збыльмӧдны кӧсйӧмнас, и татшӧм сямыс, тӧдӧмысь, тшӧтш отсалӧма Елена Семёновналы Санкт-Петербургын дас кӧкъямыс воӧн кыпӧдчыны «Диалог» агентствоӧн веськӧдлысьӧдз. Сыкӧд ӧтвылысь ми унаӧс нин могмӧдім Питерын да Россияса мукӧд гырысь карын патераясӧн. Шыасьӧны миян дорӧ оз сӧмын изьвасаяс, но и республикаса, Салехардса, Нарьян-Марса войтыр.
Миян республикаын Инесса Орёлӧс тӧдӧны кыдзи журналистӧс да Коми йӧзӧдчан керкаӧн веськӧдлысьӧс. Буретш чужан кывъя газет и йитіс менӧ тайӧ ижемкаыскӧд, кодлӧн коми кыв сӧвмӧдан туйвизьяс вылӧ видзӧдласыс ёна торъялӧ миянысь. Сы вылӧ видзӧдӧмӧн ме бӧръя кадас азыма пырта соцсетьӧ ассьым чужан кывйӧс. Тыдовтчис, комиӧн гижӧм юӧръясыс зэв уналы воӧны сьӧлӧм вылас, и та понда соцсетьын менам ёртыс ёна содіс.
Казьтышті со Изьваысь петлӧм бур ёртъясӧс, но ӧд и гӧтыр боксянь менам став рӧдняыс — изьвасаяс. Гӧтырлӧн, Анна Прокопьевналӧн, Анна бабыс Мокчойысь Петрунь сиктӧ мунтӧдзыс Валей ова вӧвлӧма. Гӧтыркӧд ми кыкнанным сӧвмим-быдмим Изьваса школаясын велӧдысьясӧ, сійӧ Гамса, Мокчойса да Изьва сиктса школаясын велӧдліс немеч кыв.
* * *
Николай Терентьевичкӧд сёрнитігӧн, дерт, и политика, и Изьва районын ӧнія олӧм йылысь варовитім, и пандемия йылысь видзӧдласъясӧн юксим. Ме висьталі, мый ӧнӧдз окотапырысь волывла Изьва районса сиктъясӧ, гӧгӧрвои и сылысь кывкутана могсӧ — водзӧ нуӧдны изьватаслысь традицияяссӧ. Тайӧ ясыда тыдовтчӧма кольӧм во, ӧд чорыд «тышын» тшӧтш и изьватас войтыр бӧрйӧмаӧсь коммунист Николай Братенковӧс Госсӧветса депутатӧн да кутӧны лача бурланьӧ вежсьӧмъяс вылӧ. Сьӧлӧмсянь сиа налы, медым ставыс бура артмас!
