Миян клубным — сьӧлӧм гаж да долыдлун!

2022 восӧ РФ-са президент Владимир Путин шуис Россияса войтыръяслӧн лов кыпӧдана культура воӧн. Та вӧсна ме пукті ас водзӧ мог петкӧдлыны, кыдзи уджалӧны культура керкаяс ичӧт грездъясын. Медводз гижӧдыс артмис Важкуаса клуб йылысь.

Кӧрткерӧс районса Важкуа кывсьӧ 1707 восянь. Нёбдін да Каляты костӧ меститчӧм грезд нюжӧдчӧма Эжва юлӧн веськыд берегын матӧ куим километр. 1914 восянь нималӧ кирпичысь вӧчӧм ыджыд да мича Ен Мам Рӧштво вичкоӧн. Грездас ӧні олӧ матӧ 250 морт. А тулыснас лым сылӧмсянь, шоныд гожӧмын да зарни ар помӧдз карысь воӧмаяс весьтӧ морт лыдыс прамӧй уна содлӧ.

Кольӧм воын юркарса сценаяс вылысь аддзывлім Коми Республикалӧн сё вося юбилейлы сиӧм уна гажа концерт, кӧні кызвыннас артисталісны каръясысь да гырысь сиктъясысь воӧмаяс. Та серти, позис мӧвпыштны, быттьӧ культура юкӧнын миян ставыс бур. Но газет лыддьысьяс вермасны индыны и важмӧм да кӧдзыд клубъяс вылӧ, казьтыштны сьӧм абутӧм йылысь да элясьны мукӧд мытшӧд вылӧ.

И менам чужис юалӧм: «А ичӧт сикт-грездса культура керкаяслӧн ӧні кутшӧм туйвизьыс?». Вочавидзны дзик тӧдлытӧг отсаліс Важкуаса клубын нюмбана сьылан-йӧктан котырлӧн концертыс. Бур боксянь шензьӧдіс петкӧдчӧмыс, вежис концертасянноглысь сюрӧссӧ — ёна и йӧктім сьылысьясыскӧд тшӧтш.

Тайӧ ышӧдіс менӧ тӧдмӧдны «Коми му» газет лыддьысьясӧс Важкуа клубса котыркӧд.

Водзвыв сёрнитчылім аддзысьлӧм йывсьыс, но сиктӧ воӧмыс менам другӧн артмис субӧта рытгорув.

Та вылӧ видзӧдтӧг художествоа самодеятельносьтысь артистъяс чожа чукӧртчисны клубса шоныд жырйӧ пӧсь чая пызан сайын сёрнитыштны.

— Мый сетӧ тіянлы быдлунъя олӧманыд сиктса культура керкаыс? — юалі ме чукӧртчӧмаяслысь.

Удж бӧрын «время убиваю, а взамен получаю адреналин да удовольствие», — шмонитігмоз рочасьыштіс ыджыд тушаа, кыз уска, скуп сёрниа Александр Николаевич Попов, кодлӧн сцена вылын сьылігас нюмбаныс оз «кольччы» нывъёртъяссьыс.

— Меным тані зэв гажа, а кӧні мортыдлы гажа, сэні и олӧмыс лючки-бур. Гортын телевизор видзӧдӧм дорысь бурджык ачым сьыла да йӧкта. Сэсся концертъяс бӧрын, кор миянлы ёна клопайтасны, и овнытӧ кокньыдджык да долыдджык, — збодера висьталіс Людмила Николаевна Мишарина. — Быд пекничаӧ карын уджалӧм-дӧнзьӧм бӧрын локтам сиктӧ репетируйтны-шойччыны.

Висьтасьӧмсьыс тыдовтчис, мый аньыс «вахта» вылӧ моз Важкуасянь ветлӧ юркарӧ, уджалӧ посни челядьӧс школаӧдз велӧдан управлениеын. Чужанінӧдзыс сизимдас километр сайӧ волӧны Ксения нылыскӧд да, кыкнанныс унджык кадсӧ сетӧны сьылан-йӧктан творчестволы.

— Сиктса клубыс сетӧ меным позянлун петкӧдчыны сцена вывсянь.

Унаысь петалӧм бӧрын ме ӧні ог нин пов видзӧдысьясысь, ог яндысь,

— сьӧлӧмсяньыс висьталіс Ксения Мишарина. — Сиктса сценаыс зэв ёна отсаліс меным петкӧдчыны «Райда» конкурслӧн республикаса тшупӧдын да лоны вермысьяс лыдын.

— Тані менам став лолӧй шойччӧ.

Ми олам концертъясӧн, шмонь сяма сценкаясӧн, уджсӧ кыпыдӧн ми асьным вӧчам, — висьталіс культура керкаӧн веськӧдлысь Ангелина Михайловна Карпова. — Тані став лёкыс миян вунлӧ, сӧмын творчество йылысь ёрта-ёрткӧд варовитам, ӧта-мӧдлысь бурас велӧдчам. И ӧтувъя уджнымӧс сиам ӧти моглы — медым сиктсаяслы, миянӧс видзӧдысьяслы, клубса котырлӧн водзмӧстчӧмыс воис сьӧлӧм вылас.

Водзӧ сёрниӧ пырӧдчис Алёна Николаевна Михайлова. Гӧгрӧс чужӧмыс неуна гӧрдӧдыштіс весиг, интервьюнад пӧ эз на шыӧдчывны ме дорӧ да. Куим челядя мам быд лун Кӧрткерӧсса райбольничаӧ уджавны ветлӧ, ас овмӧсас (керкаыс сылӧн грезд катыд помланьыс) дӧзьӧритӧны мӧс да кукань, мукӧд пемӧс.

А прӧст кадӧ верӧсыскӧд, Иван Алексеевич Михайловкӧд, кутчысьӧмӧн котӧрӧн волывлӧны культура керкаӧ. Сибӧдӧны клубӧ и ассьыныс быдтасъяссӧ.

— Клубӧ локтан да вунӧдлан телевизортӧ и телефонтӧ. Тані и миян челядь йӧктыны велӧдчисны, — висьталіс Алёна Николаевна. — Клубын гажӧдчигмоз асьным быдмим да, чайтам, и пӧрысьмигӧн лоас кытчӧ волыны, ӧд бура нин тӧдам татчӧ туйсӧ.

— Ме клубӧ котрала томдырсянь, тані и мамӧй уджавліс. Сӧмын дас во, важ клубыс сотчис да, коставлі, виччысим, кор выльсӧ кыпӧдасны.

Сэки ёна гажтӧмтчим. Ёна виччысянторйӧн вӧлі 2013 воын выль клуб воссьӧмыс, — висьталіс Мария Михайловна Попова. — Ме ола ылын, кывтыдланьын, вӧдитам ассьыным овмӧс: пон да кань, кӧза да кролик, чипан. Накӧд ноксьӧмсӧ пыр колӧ вежлывны мыйӧнкӧ мӧдторйӧн.

Гортад пукалігад ӧд юрад и шуштӧм мӧвпъяс волӧны. Медым пальӧдчыны наысь, верӧскӧд, Александр Николаевич Поповкӧд, волывлам клубӧ.

Татчӧ локтам да ёртъяскӧд аддзысям, варовитам, выльтор тӧдмалам.

И гортад мӧд мортӧн нин мунан — кыпыд руаӧн.

Сёрмыштӧмӧн пырӧдчис артеля сёрниӧ Иван Алексеевич Михайлов.

Сійӧ уджалӧ туй овмӧсын.

— Миян клубным — сьӧлӧм гаж да долыдлун! Сійӧ югзьӧдӧ быдлунъя руд олӧмсӧ, — шуис сійӧ. — Ме томдырсянь сьыла. Миян вылӧ видзӧдӧмӧн и челядь тшӧтш волывлӧны.

Чайта, сцена вылын миянӧс сэсся вежасны.

Татшӧм восьса сёрниысь тыдовтчис, мый ӧтувтӧ ставнысӧ ӧткодь кӧсйӧм: аддзысьлыны-варовитны да ӧтув пырӧдчыны сьылан-йӧктан творчествоӧ, нимӧдны сиктса котыръяссӧ да Важкуа грездсӧ. «Пӧлӧзнича» котырӧ, «Маръямоль» хорӧ, «Ягодкаӧ», «Ас йӧз» театр котырӧ да челядьлӧн «Звёздочки» сьылан-йӧктан студияӧ волывлӧ комын гӧгӧр морт: ветеранъяс, верстьӧ, том войтыр да зонпосни.

— Важ клубас волывлӧмаӧсь зэв унаӧн, а ӧні том йӧз удж корсьӧм могысь кызвыннас карланьӧ веськӧдчӧны. Йӧзыс ёна чинӧ. И миянлы асланым петкӧдчӧмъясӧн колӧ «кутны» видзӧдысьсӧ, котыртны налысь прӧст кадсӧ. Та могысь жӧ нуӧдлам гажа йӧктан рытъяс, — менам медводдза юалӧм вылӧ кывкӧртӧд вӧчигмоз содтіс Ангелина Михайловна Карпова.

Лун мысти, ёртъясыс висьталӧмаӧсь да, телефон пыр шыасьліс ме дорӧ юркарысь Любовь Ивановна Пантюшина, кодлӧн батьыс важкуаса, да и аслас аньлӧн челядьдырыс кольӧма сэні жӧ. Грездас шойччигӧн унаысь волывлӧма клубӧ, а сэсся и аслыс окота лоӧма петны сцена вылӧ, ӧд сылӧн медводдза профессияыс — хореограф.

— Культура керкаын сьылӧм-йӧктӧмӧн менам олӧмӧй дзик мӧд нога лоис, ӧд сиктса морттӧ век кыскӧ сиктӧ, — кылі телефон пыр карса аньлысь висьтасьӧмсӧ.

— Ангелина Михайловна, велӧдысьлӧн профессияыд кыдзи отсалӧ тіянлы котыртны сиктса клубын йӧзлы тӧдчана татшӧм уджсӧ? — юалі Ангелина Михайловна Карповалысь.

— Тайӧ ӧд йӧзкӧд удж, психологиятӧ колӧ тӧдны. Быдӧн дорӧ кужӧмӧн сибӧдчыны, сёрнитны. И школаын уджыс меным ёна отсалӧ.

Кыскӧ менӧ и культура котыртан творчествоыс.

— Абу кӧ гусятор, кытысь шедӧданныд сценавывса мича паськӧм ньӧбны сьӧмсӧ?

— Аттьӧ таысь миян благотворительяслы. Асьным ми тшӧтш вурлывлам колана паськӧмсӧ. Эм и спонсор. Миянлы Енмыс индіс мортӧс, коді ёна радейтӧ коми культурасӧ.

Кор колӧ нажӧвитны содтӧд сьӧм, миян сьылан котыр окотапырысь петкӧдчӧ концертъясӧн районса учреждениеясын. Корлывлӧны миянӧс и ветеранъясӧс юбилейӧн чолӧмавны. Миян коллективыс мича, сьылан-йӧктан сюрӧсыс бур, стӧча лӧсялӧ долыд чукӧртчылӧмъяс дырйи.

Репертуарсӧ дасьтӧма муслун йылысь ӧнія гажа, сідз шусяна позитива сьыланкывъясысь, медым йӧзыслы окота вӧлі йӧктыны. Эмӧсь и коми сьыланкывъяс.

— Кутшӧм шензьӧданатор тӧданныд асланыд клуб йылысь?

— Сӧвет кадӧ вичкодорса важ клубас волӧма Валерий Леонтьев. Сэки том на вӧлӧма, а ӧні мир пасьталаыс нималӧ. Сылысь мича сьылӧмсӧ ӧнӧдз на помнитӧны татчӧс йӧзыс,

— бара пырӧдчис сёрниӧ Александр Николаевич Попов. Сэсся серамбанӧн содтіс: — Ми тшӧтш кӧсъям, медым сиктсалӧн миян йылысь бур паметь коляс.

— Миянӧс видзӧдны волӧны и орчча Нёбдінысь, Калятыысь, Шойнатыысь, тшӧтш и карса дачникъяс.

Важкуасаяс миян петкӧдчӧмъясысь унатор нин тӧдӧны да пыр виччысьӧны мыйкӧ выльтор, и бокысь воӧм видзӧдысьяслы ми радӧсь жӧ,

— висьталіс Людмила Николаевна Мишарина.

— Мыйӧн ті торъяланныд мукӧд ичӧт сиктса котыръясысь?

— Асланым томлунӧн. Олам ӧтсӧгласӧн. Ми — ичӧт грездса творческӧй котыр, а ырыштчам нин Кӧрткерӧс сиктса котыръяскӧд ордйысьны-петкӧдлыны ассьыным сям да сьылан вын. Важкуалысь чужан лунсӧ пасъям Пантелеймон лунӧ августын, турун пуктӧмлы чомӧр вӧчигӧн.

Таво дасьтысям Важкуалӧн 375 вося тшупӧда пас кежлӧ. Миян и клубным выль да шоныд, ӧнія музыкальнӧй аппаратурасӧ ладитісны сӧмын 2021 воын, — стӧчмӧдіс Ангелина Михайловна Карпова.

— Миян видзӧдысьяс, торйӧн нин сиктсаяс, аслыспӧлӧсӧсь. Ӧтияс локтӧны видзӧдны йӧктӧмъяс, мӧдъяс — кывзыны мича шылада сьылӧм, коймӧдъяс — шмонитан сценкаяс вылын вак-вакӧн сералыштны. И мед быдӧнлы воис сьӧлӧм выланыс петкӧдчӧмным, дзик став концертсӧ лӧсьӧдам куимнан юкӧнсьыс.

Нӧшта ӧти гусятор восьта — миян видзӧдысьяслӧн эм аслас радейтана артист. Ӧд комын сайӧ мортӧдз волӧны, овлывлӧ, корсюрӧ и сулалӧмӧн видзӧдӧны. Коронавируса лёк висьӧмыс, дерт, тшӧтш падмӧдыштіс миянӧс, а мӧдар боксянь кӧ, ми велӧдчим нуӧдны выль технологияяс отсӧгӧн онлайн-концертъяс, — пасйис клубса художествоа веськӧдлысь.

— Кутшӧм конкурсъясын петкӧдчылінныд да шедӧдлінныд вермӧмъяс?

— Асланым дженьыдик на летописьысь позьӧ лыддьӧдлыны, районса да республикаса кутшӧм чукӧртчылӧм-аддзысьлӧм-гажын ми петкӧдчылім да лоим дипломантъясӧн.

Тайӧ «Корткеросское лето», «Кӧрт Айка» фестиваль, «Лямпиада». 2019 воын «Райда» конкурсын «Медся мича ныв» ним шедӧдіс Ксения Мишарина. 2021 воын вермим «Сельское подворье» конкурсын. Ёна дасьтысим сы кежлӧ, мича кыдзьяса клуб дорын петкӧдлім нэмӧвӧйся коми культурасӧ ӧніяыскӧд йитӧмӧн-ӧтувтӧмӧн. Концертъясӧн ветлӧдлам районса сиктъясті, миянлы клопайтісны Ыджыдвиддзын, миянкӧд тшӧтш йӧктісны Лӧкчимдінын да Шойнатыын, бура вочаалісны Нёбдінын, Калятыын, Вомынын. Тадзи ми сьылӧм-йӧктӧмӧн нимӧдам Важкуанымӧс, — ӧта-мӧдсӧ содталӧмӧн висьтасисны пызан сайын варовитысьяс.

Топыда эска, мый Важкуаса збодер котыръяслӧн ставыс на водзын, аддзылам найӧс и юркарса сценаяс вылысь. Шудаӧсь найӧ, кодъяс и уджалӧны, и творчествоӧ пырӧдчӧны.

* * *

Аслам челядьдырӧй дум вылӧ уси. Сэки магнитӧн моз миянӧс кыскис сиктса культура керкаӧ. Ок, и радейтлім котравны Одыбса клубӧ индияса да война йылысь кинояс вылӧ. Оз на вӧлі лэдзны «гырысьяслы» кӧкъямыс часся рытъя сеанс вылад. Ӧтчыд сулалі ӧчередын, билет вузалан ӧшинь дорӧдз вои, а киӧд кутіс школаын велӧдысь да шуис билет сеталысьлы: «Прокопий 7-ӧд классын на велӧдчӧ».

А «гырысьяслы» кино вылад лэдзӧны 8-ӧд классянь. Дӧзмӧмсорӧн бӧр петі кильчӧ вылӧ, а кино заводитчӧм бӧрас мӧдӧдчи гортлань. Клуб дорті мунігӧн другӧн казялі, мый бӧръя ӧдзӧсыс игантӧм. Юркниті сэтчӧ да дон мынтытӧг видзӧді сьӧда-еджыда кино. Эскӧй кӧть энӧй, нимсӧ ӧні на помнита: «Один шанс из тысячи». 1968 воын Андрей Тарковский снимайтлӧма...

Окотапырысь ветлӧдлім клубӧ йӧктыны сэкся мода серти паськыд клёш гачӧн.

Торйӧн нин гажа йӧктан рытъяс вӧліны гожӧмъяснас, кор сиктӧ волывлісны Ленинградысь студентъяслӧн стрӧитчан отрядъяс...