КРЕСТЬЯНА БУНТЪЯС

Зэв важӧн нин, сюрс во сайын, рытыв государствоса князьяс, корольяс кутісны асьнысӧ медыджыдӧ пуктыны му вылас, ва вылас да став йӧз вылас. Видз-мусӧ, вӧр-васӧ, крестьянаӧс тшӧтш лыддисны ассьыныс. Дворяналы, графъяслы, баронъяслы, аркирейяслы, манастыръяслы, вичкояслы козьнавлісны видз-мусӧ крестьянаяснас, дзонь деревняясӧн. Дворянаыс сы пыдди князьяслы отсасисны воюйтны. Крестьяналысь му выланыс уджалӧмысь найӧ босьтісны зэв ыджыд оброк. Оброксӧ крестьяна мынтісны дворянаыслы нянь-солӧн да уджалӧмӧн. Крестьяна вӧліны рабъяс дворяналӧн. Найӧс позьӧ вӧлі вузавны, вины, кӧть мый керны.

Тӧвар лотӧдз крестьяналы кокньыдджык вӧлі овны. Сэки вӧлі сӧмын оброктӧ перйӧны помещикъясыд аслыныс сёйӧм-юӧм вылӧ. Сэсся мыйӧн тӧварыд кутіс лоны, сэки помещикыдлы деньга ковмис пыр ӧтарӧ унджык да унджык. Вотыд, оброкыд да уджыд крестьяналӧн лунысь лунӧ содіс. Крестьянатӧ дзикӧдз пикӧ воштісны, лун и вой уджӧдісны мед унджык деньга пычкыны аслыныс чӧскыда сёян-юан, бур паськӧм, гажа олӧм вылӧ. Пышйыны крестьяналы некытчӧ. Лои сы бӧрын крестьяналы скӧрмыны, кыпӧдчыны, кинысӧ лэптыны вир юысьяс выланыс, бунтуйтчыны.

Помещикъяс дор сувтісны попъяс, манастыръяс, аркирейяс: налӧн ӧд асланыс тшӧтш вӧліны муясыд. Найӧ сэки и кыпӧдісны крестьяналы ентӧ, мӧдар югыдтӧ. Кутісны велӧдны — енсянь пӧ сэтшӧм олӧмыс. Ен пӧ шуӧма быдӧнлы чужигас кодлы кыдзи таладор югыдад овны. Ен пӧ шуӧма кодлы помещикавны, кодлы уджавны. Грек пӧ ыджыд лоӧ ен вылад элясьны. Сійӧ пӧ ӧд тӧдӧ кодлы мый сетны. Таладорын кӧ пӧ сьӧкыд — мӧдар югыдын лӧсьыд лоӧ. Помещикъяс вылад бунтуйтчӧмыд пӧ ӧд ен вылӧ ки лэптӧм жӧ лоӧ. Со кыдзи пемыд йӧзтӧ пӧрйӧдлісны.

Медвойдӧр кыпӧдчисны Италияса крестьяна. Сы бӧрын Францияын вӧлі бунт, сэсся Англияын, Германияын. Медся чорыда Францияса крестьяна кыпӧдчылісны прансузскӧй революция дырйи 1789 воын. Сӧмын быдлаын вермылісны крестьянаӧс помещикъяс, крестьяна ӧтувтчыны кужтӧм вӧсна, пемыдлуныс вӧсна. 1848 воса прансуз революция Европаӧс дзоньнас шызьӧдіс. Быд государствоын крестьяна кыпӧдчалісны, лӧсьӧдчалісны пыркнитны пельпомъяс вывсьыныс помещикъясӧс. Германияын крестьяна сы бӧрын регыд жӧ кыпӧдісны революция. Правительстволы быть лои бырӧдны крепостничество. Австрияын сідзжӧ крестьяна бунтъяс кыпӧдлісны, правительствоыслы лои крестьянаӧс лэдзавны помещикъяс ордысь.

Мыйӧн Европаса государствояс крестьянаӧс лэдзалісны помещик кипод улысь, пыр и ланьталісны крестьяна бунтъяс. Ирландияын крестьяна ӧнӧдз на англияса помещикъяс улынӧсь олӧны.

Мукӧд государствоын ӧні крестьяналы сӧмын капитализм вӧсна сьӧкыд овны, сійӧн быдлаын вежӧраджык йӧз мырсьӧны социализм лӧсьӧдӧм вӧсна.