МЫЙ ТӦДЧАНАЫС И. ВАВИЛИН СТИХЪЯСЫН?
Татшӧм вопросыс чужӧ «Менам парма»^И. ВАВИЛИН. «Менам парма». Коми книжнӧй издательство, 1957 во./^ стихотворнӧй сборник лыддьӧм бӧрын, кодӧс коми поэт Иван Вавилин сетіс читательяслы 1957 воын.
Вопросыс колана и сы вӧсна, мый тайӧ сборникыс авторлӧн уна вося удж.
И. М. Вавилин локтіс литератураӧ комынӧд воясӧ. Сэк кежлӧ коми поэзияын вӧліны нин и тӧдчана поэтъяс, и разнӧй вына да гӧлӧса поэтическӧй произведениеяс. Тӧдвылӧ уськӧдам Нёбдінса Витторӧс да сылысь не сӧмын революционнӧй стихъяссӧ, но и народнӧй юморӧн дзирдалысь «Тутуруту Семӧ», ловтӧ кыпӧдысь «Ӧтчыд овлӧ» сьыланкыв, «Сыктывкар» поэма. Босьтам тӧдвылӧ Тима Веньӧс — характер сертиыс сиктса мечтательӧс, кодлы сьӧлӧм дінас матынджыкӧсь на Трипан Васьяслӧн да Вартысь Ёгоръяслӧн судьбаясыс, и абу на тыр ясӧдӧсь выль нэмыслӧн перспективаяс. Ог вунӧдӧй М. Лебедевӧс — мыйтакӧ «писарӧс» и аслас олӧмын, и поэтическӧй творчествоас, кӧні эм стихлӧн строгӧй размер да рифмовка, эм вернӧй пунктуация, но этшаджык на ас кежысь думъяс, оз на тырмы олӧмсӧ философскӧя осмысливайтӧм. Казьтыштам Илья Васьӧс — ыджыд культураа мортӧс, учёнӧйӧс, кӧть эськӧ аслас поэзияын сійӧ «висис» жӧ сӧмын на чужысь национальнӧй литературалӧн сэкся ӧтувъя «висьӧмъясӧн».
Поэт Вавилинӧс оз позь торйӧдны и сылӧн поэт-ёртъясысь, кодъяскӧд Баярса Иван вайлывліс редакцияясӧ «ученическӧй» стихъяс, а бӧрынджык ӧтлаын быдмис накӧд. Тайӧ «братанъяс» пӧвстысь медся водз позьӧ индыны Иван Вась (Василий Елькин) вылӧ, честнӧй комсомолец вылӧ, кодлӧн образнӧй мышлениеыс, поэзияыс вӧлі йиджтысьӧма первой пятилеткаяс кадся сӧветскӧй том морт думъясӧн, кӧсйӧмъясӧн, практическӧй уджӧн. Индыны Сук Парма (Н. Фролов) вылӧ, рӧднӧй край йылысь сыӧн гижӧм мича «серпасъяс» да «сонетъяс» вылӧ, кодъясӧс вочасӧн вӧлі «заселитӧма» трудӧвӧй мортлӧн образъясӧн, а сэсся поэт перӧ улысь петісны сэтшӧм эпическӧй гижӧдъяс, кыдзи «Домна Каликова» поэма да тыр бур стихӧн гижӧм «Шыпича» драма. Колӧ индыны Ананий Размыслов вылӧ, код творчествоысь ми аддзам да кылам и «Праздник асылӧ... арся ывлаын тувсовъя гаж», и страдна лунӧ куткыр козлысь вугралӧмсӧ, и «ичӧт сиктысь» «нора гудӧка» ӧтка зонлысь» «медводдза любовь». А сэсся коми поэзияӧ тэрыб воськовъясӧн пырис Серафим Попов, озырмӧдіс коми поэзияӧс некымын стихотворнӧй сборникӧн: веськыда «Фронтӧвӧй туй» вывсянь (Коми ГИЗ, 1945 во) кутчысис «Миян Войвыв» дінӧ (Коми ГИЗ, 1948 во), ӧтувтіс поэтическӧй гӧлӧссӧ мир дорйысьяслӧн гӧлӧсъяс дінӧ да ачыс став вынсьыс горӧдіс: «Ме славита мир!» (Коми ГИЗ, 1951 во), гижис «Дружба йылысь стихъяс» (Коми ГИЗ, 1955 во) да, медбӧрын, ышнясьтӧг, кыдзи и лӧсялӧ скромнӧй мортлы, висьталіс рочӧн, мый лоис и
Бур кылӧн казьтыштлам Иван Куратовӧс — коми литератураын поэт-классикӧс.
Но эз сӧмын коми поэтъяслысь велӧдчы Вавилин. Миян быд гражданинлы восьсаӧсь библиотекаяс, сійӧ распоряжениеын роч да мирӧвӧй поэзиялӧн классикъяс, современнӧй медбур поэтъяслӧн произведениеяс. Иван Вавилин найӧс не сӧмын лыддьӧ, но и торъя стихъяс частӧ переведитӧ рӧднӧй кыв вылӧ.
Оз позь вунӧдны ещӧ ӧти зэв важнӧйтор: Вавилин уна во чӧж нин уджаліс дай ӧні на уджалӧ «Войвыв кодзув» журнал редакцияын, имеитӧ делӧ и том поэтъяскӧд, кодъясӧс колӧ на велӧдны, и накӧд, кодъяслы оз нин во сьӧлӧм вылас велӧдӧмыд, а збыльвылас мунӧ быдлунъя велӧдчӧм ставлӧн да, гашкӧ, медся ёна аслас велӧдысьыслӧн.
Коді бура тӧдӧ Вавилинлысь творческӧй туйсӧ, сійӧ вермас сӧгласитчыны, мый «ассьыс» поэтическӧй гӧлӧссӧ поэт корсис уна вояс чӧж. То ли сійӧ юморист либӧ гражданскӧй лирик; то ли «детскӧй» поэт либӧ «международник»; то ли сказочник, то ли эпик... Гижис тадзи, гижис уна во, печатайтіс стихъяссӧ журналъясын да газетаясын, а чукӧртны найӧс киыс эз лыб. А кор ковмис тайӧс вӧчны, морт думыштіс прамӧякодь: мый жӧ включитны сборникӧ? Ыджыдӧс-ӧ, кутшӧм ногӧн представитны сійӧс издательствоӧ?
Отсӧг вылӧ воис ас дінас требовательность, коді вочасӧн вынсяліс и поэтическӧй мастерство воысь воӧ бурмӧдігӧн, и литературнӧй споръясын, и литература кузя партийнӧй документъяс изучайтігӧн. Сборник составитігӧн Вавилин вӧчӧ ыджыд отбор да стихъяссӧ выльпӧв лӧсьӧдалӧ. И вот сборник петіс.
Поэт оз ӧтказывайтчы ни мойдъясысь, ни сатираысь да юморысь, ни любовнӧй да гражданскӧй лирикаысь. Найӧ ставныс имеитӧны право овны литератураын.
* * *
Кыдзкӧ ӧтчыд, война кадӧ, коми писательяслӧн правление пӧлучитіс фронтовик Вавилинсянь письмӧ, кӧні сійӧ корӧ гижны аслас частьӧ, мед налӧн командирыс сетас поэтлы позянлун занимайтчыны прӧстджык кадъясӧ аслас радейтана уджӧн. Татшӧм письмӧсӧ вӧлі ыстӧма. Фронтовик перӧ улысь петіс стихъяслӧн дзонь цикл, кодӧс аслас кадӧ вӧлі печатайтӧма коми кыв вылын, некымын стих переведитӧма роч вылӧ, а тайӧ сборникӧ автор сетӧ найӧс торъя разделӧн.
«Салдатлӧн туй» раздел, шуны кӧ образнӧя, лоӧ коми пармаысь петӧм боец-фронтовиклӧн Отечественнӧй война йылысь поэзия кывйӧн гижӧм повесть.
Тайӧ «повестяс» событиеясыс заводитчӧны сійӧ кадӧ, кор вӧлі зэв важнӧ венны вероломнӧй враг водзын полӧм, паника, малодушие, важнӧ эскӧдны асьтӧ сыын, мый «полӧмысь вынаджык олӧм!», мый сӧветскӧй морт аслас «отчизналӧн воин», сыкӧд ӧтув тышкасьӧ ставнас «ыджыд странаным», тышкасьӧ священнӧй му вӧсна, «кодӧс восьтіс Ленин».
«Вешйы, смерть, сьӧд, мисьтӧм вуджӧр!
Ме бӧрся эн вӧтчы.
Повны тэысь ми ог кужӧ —
Кувны мортлы ӧтчыд».
Но кувны кӧ, — «правӧй делӧ вӧсна». Кувны кӧ, — сӧмын коммунистӧн!
«Тадз ме гижи бойӧ муніг
Чукрасьыштӧм листӧ.
Кула кӧ ме — сідзи шуны —
Лыддьӧй коммунистӧн».
Тайӧ стихотворениесӧ гижӧма 1942 воын. Тайӧ жӧ воӧн датируйтӧма ещӧ некымын произведение, кодъяс восьтӧны читатель водзӧ войналысь сьӧкыд лун-вой. Найӧ висьталӧны сідзжӧ и событиеяс дінӧ авторлӧн отношение йылысь.
Поэт да боец Вавилин бура гӧгӧрвоӧ, кутшӧм шогпырысь колльӧдӧны отступайтысь защитникъясӧс найӧ, кодъяслы грӧзитӧ вражескӧй оккупация. Трагедияыс вӧлі тшӧтш и сыын, мый асланым киясӧн ковмис сотны вундытӧм няньяс, петкӧдны стройысь шахтаяс, кӧрт туйяс — ставсӧ сійӧс, мый эськӧ вермис ёнмӧдны вероломнӧй врагӧс.
И сэк жӧ ни ӧти здук кежлӧ эз позь усьны шогӧ, ни сетчыны сьӧкыд думъяслы, — коліс тышкасьны, ышӧдны та вылӧ и асьтӧ, и аслад кодь жӧ ёртъястӧ. Поэт перӧ улысь петӧны лаконизм серти совершеннӧй строчкаяс:
«Повтӧмлун мортлы — медлӧсьыд мода.
Повтӧмлун тышын — бур воевода!
Косясь эн лыдӧн,
Петкӧдлы кужӧм.
Кытӧні кужӧм —
Вермысь сэн чужӧ.
Тӧдан, мый правӧй
Доръян тэ делӧ,
Сы вӧсна бойын
Сулав тэ смела!»
Вавилинлы сгӧдитчис и сылӧн кужӧм нӧйтны врагӧс серамӧн, сатираӧн, сарказмӧн. Сэтшӧм стихотворениеяс, кыдзи «Кӧстыль» да «Помавтӧм письмӧ», кодъясӧс включитӧма сборниклӧн «Сатира да юмор» разделӧ, вӧліны сійӧ кадӧ коланаӧсь сідз жӧ ёна, кыдзи ёна сӧветскӧй йӧзӧс ышӧдлісны весиг неыджыд выиграйтӧм сражениеяс йылысь сводкаяс. Ӧд ӧтиторйыс и мӧдыс висьталісны не сӧмын сы йылысь, мый бесноватӧй фюрерлӧн
«Повтӧм русскӧй партизанка
Автоматысь лыйис — латш!
Зверь кык кока усис гатш».
Но тайӧ, вӧлӧм, сӧмын на заводитчӧмыс. Багатырь-народ, кодӧс первойсӧ виччысьтӧг сконйыштліс вероломнӧй враг, удитіс нин бӧр сувтны кок йылас да заводитіс вӧчавны сэтшӧм ӧдъя «пывсянъяс», мый прӧтивник эз тӧд кытчӧ воштысьны.
«Чайта, миян вӧрӧг
Эз на пывсьыв тадзи.
Пывсьӧдчысьлысь кывъяс
Лӧвтіс сійӧ ачыс:
«Кокӧ, кокӧ, котӧрт,
Котӧрт да эн ылав.
Кокӧ, кокӧ, котӧрт,
Кӧн снаряд оз гылав.
Кокӧ, кокӧ, котӧрт,
Менсьым видз йӧй юрӧс.
Ӧдйӧ, ӧдйӧ котӧрт,
Пленӧ мед ог сюрӧй...»
Войналӧн первой джынъяс кӧ авторлы ковмис гижны и аслас сьӧлӧмлӧн «сьӧд биӧн сотчӧм» йылысь, и велӧдны йӧзӧс лоны повтӧм салдатъясӧн, то мӧд джынъяс тайӧторъясыс — бӧрӧ кольӧм этап нин. И мед кӧть тшӧкыда на ковмыліс прӧщайтчыны ёртъясыскӧд найӧ гуяс дорын («Ёртъясӧс дзебигӧн»), мед кӧть унаысь на лоліс сулавны «насмерть» Иванлы и Каримлы («Дружба йылысь баллада»), но победа луныс ёна нин матысмис, и сійӧс колӧ шедӧдны. Поэтическӧй образӧ воплотитӧм сӧветскӧй салдат ӧні кӧсйӧ не сӧмын тайӧ войналысь пом, но и ыджыдджыктор. Сійӧ кӧсйӧ, медым та бӧрын «пиян вӧсна мамъяс эз нин тӧдны шог» («Мамӧ, кыла ӧд ме шогтӧ»). И кымын унджык оккупируйтӧм кар да сикт мездӧ сійӧ, кымын ӧдйӧ мунӧ Рытыввывланьӧ, сымын ёна вынсялӧ эскӧм, мый историяӧн сылы дасьтӧма освободительлысь роль.
Ми ог вермӧ кольны тӧдчӧдтӧг «Лым еджыд хата» стихотворение, оз позь не казьтыштны пӧчӧ йылысь, гашкӧ, буретш сійӧ ань йылысь, кодкӧд паныдасьлім нин «Кыдзкӧ тай лӧсьыдтӧм...» стихотворениеын. Поэт тані выльысь тӧдмасьӧ сыкӧд аслас победоноснӧй наступление кадӧ, кор бӧр мездӧ оккупантъяс киысь коркӧ эновтлӧм сиктъяс. Колӧ вӧлі бырӧдны хатаӧ поздысьӧм вражескӧй засада. Но боецлы жаль жугӧдны либӧ сотны хатасӧ. Ӧд, кор «татчӧс кӧзяин» бӧр воас гортас, мамыс вермас шуны: «сотісны миян».
Друг сійӧ кылӧ пӧчӧлысь гӧлӧс:
«Хатаӧс менсьым
Эн жалит, пиӧ.
Мездлунысь, шудысь
Донтӧмджык сійӧ.
...Воасны пиян
Вӧчасны выльӧс».
Позис чайтны, мый боец ӧні сӧстӧм сӧвестьӧн шыбитас керка пытшкӧ граната, кодӧс сійӧ кутіс киас нин. И ми аддзам волнуйтана серпас: граната шыбитӧм пыдди боец ачыс уськӧдчӧ хатаӧ.
«Ӧтиӧс — штыкӧн,
Мӧдӧс — прикладӧн.
Эг тӧд пӧщада —
Выймиті гадӧс».
Мыйта нимкодь да гордость, кутшӧм подлиннӧй гуманизм кылӧ стихотворениеыслӧн бӧръя строчкаясысь:
«Бырӧді враглысь
Бӧръя засада.
Сулалан коли
Лым еджыд хата».
Аслас стихъясын поэт зільӧ петкӧдлыны войналысь основнӧй этапъяс. Со сійӧ Карпатыын нин. Сійӧс сэні примитӧны рӧднӧй пиӧс моз да оз прӧста юавны:
«Эн-ӧ тэ тані
Быдмыв Карпатын?»
И зэв нимкодь лыддьыны вочакыв, кодӧс сетӧ воин-освободитель:
«— Войвылысь парма
Колӧкӧ тӧдлін?
Сэсянь ме вои
Врагъясӧс вӧтліг».
Вавилин творчествоын лирическӧй герой стӧч индӧм местаысь петӧм морт. А тайӧ висьталӧ сы йылысь, мый тайӧ геройыс национальнӧй, мый Иван Вавилин стихъясын эм зэв колана качество — национальнӧй колорит.
«Ас рӧднӧй крайысь
Кык сюрс верст сайӧ
Пармалысь ловшы
Вой тӧв мем вайӧ», — тадзи заводитчӧ «Салдатлӧн туй» разделын медся ыджыд стихотворение — «Ас рӧднӧй крайсянь».
Вавилинлӧн стихъясыс воӧны йӧзлы сьӧлӧм вылас не сӧмын гӧгӧрвоана кывйӧн найӧс гижӧм вӧсна, не сӧмын кокниа лыддьысян форма ради, но и народнӧй кыв кужӧмӧн используйтӧм вӧсна, этшаник кывйӧн мича серпасъяс сетӧм вӧсна.
«Быд пилы мамлӧн
Морӧсыс шоныд.
Быд крайлы миян
Ӧтыджда доныс.
Ӧткодьӧсь быдӧн:
Первой кӧть коймӧд —
Кутшӧм чунь курччан,
Сійӧ и доймӧ».
И сэк жӧ чужан мулӧн став приметаыс, кыдзи, шуам, таръяслӧн койтӧм шы, чӧскыд ваа югыд ёль, быдпӧлӧс чериа Печора, нефтьӧн озыр Ухта, из шома край да сідз водзӧ вайӧдсьӧны оз прӧста, а медым ёнджыка тӧдчӧдны произведениеыслысь главнӧй идеясӧ.
Абу коланлуныс видлавны разделысь став стихъяссӧ. «Эг вӧв ме ӧтнам» и «Море вылын», «Тьӧзӧяс» и «Лазаретын», «Остап» и «Вит май» — ставыс найӧ Великӧй Отечественнӧй война йылысь гижӧм «повестьлӧн» содтӧд «главаяс», и унджыкыс на пиысь сідзжӧ коми пармаысь петӧм боец-гражданин йылысь, коді ни аслас сӧветскӧй патриотизм боксянь, ни идейность либӧ мукӧд бур качествояс боксянь ньӧти абу гӧльджык ыджыдджык вокъяссьыс. И кутшӧм коньӧр кодьӧн ӧні кажитчӧ коми литератураын мӧд персонаж, кодӧс коркӧ гижліс Тима Вень аслас «Ӧти... дас куим миллион лыдысь» рассказын. Сылӧн Сергей Вась сідз жӧ коми муысь петӧм морт, сійӧ тожӧ воюйтіс кӧнкӧ ылын, «кык сюрс верст сайын». Но тайӧ вӧлі бӧрӧ кольӧм, грамота тӧдтӧм «кынмыр»,
Вавилинлӧн салдат — социалистическӧй революция вӧчысьяслӧн наследник, марксизм-ленинизм идеяяс подув вылын быдмӧм гражданин-строитель. Тайӧ мысльсӧ поэт Вавилин тыр ясӧда нуӧдӧ сборниклӧн мӧд разделас.
* * *
«Менам парма» раздел — сборникын медся ыджыд. Татчӧ пырӧны разнӧй воясӧ да тематика боксянь унатор йылысь гижӧм стихотворениеяс. Тані ми аддзам и миян партиялы, Октябрлы, Москвалы да народъяслӧн дружбалы сьӧлӧмсянь сиӧм строкаяс, и рӧднӧй коми край йылысь серпасъяс, и сӧветскӧй мортлысь чувствояс, и ассьыс, поэтлысь, раздумьеяс.
«Салдатлӧн туй» разделын кӧ автор сетӧ ассьыс лирическӧй геройсӧ ӧтар боксяньджык — ёнджыкасӧ тӧдчӧдӧ сійӧс кыдзи рӧдина дорйысьӧс, то тані петкӧдлӧ сылысь и средасӧ, коді сійӧс формируйтіс, и историческӧй кадсӧ, кор оліс, и интересъяссӧ, мыйӧн сылы ковмис овны.
«Октябркӧд тшӧтшъялы» стихын сійӧ гижӧ:
«Тэ эн на вӧв. И дыр на му вылӧ
эн чуж,
А партияным шуд нин дорис тэныд.
И сэк жӧ тэкӧд тшӧтшъяяслы удж
Ті быдмигкежлӧ дасьтіс миян Ленин».
И вот Октябрлӧн рӧвесник быдмис, ёнмис. Выль мир стрӧитӧмын сылы ковмис босьтны ас вылас став сьӧктасӧ,
«Мед коркӧ коммунизмлӧн асыв
Став рӧмнас ворсас ӧшиньясын».
Зэв вернӧйӧсь кывъясыс, кодъясӧн поэт помалӧ «Партиякӧд» нима тайӧ стихотворениесӧ:
«Кӧть дженьыдӧс на олім нэм,
А висьталантор эм нин, эм!
Быд туй кост партиякӧд вуджим,
Пыр сыкӧд вӧлім тышын, уджын,
Быд вӧчӧмторйысь аддзам ми
Великӧй партиялысь ки».
Татшӧм общӧй итоговӧй местаяссӧ Вавилин восьтӧ разнӧй ногӧн и мукӧд стихъясын. Сэк жӧ, кыдзи и первой разделас, сійӧ зільӧ лоны коми национальнӧй поэтӧн.
«Кӧть менам ывла овлӧ скӧр,
Кӧть сьӧкыда тан чужӧ тулыс,
Дыр узьӧ Эжва кыз йи улын, —
Ме ставсӧ прӧстита ас мулы
И ог веж мӧдӧн...» — шуӧ поэт аслас заглавнӧй стихотворениеын.
Но сылы муса абу вообще Коми му, а ӧнія, сӧветскӧй. Та йылысь висьтавсьӧ тайӧ жӧ стихотворениеын:
«Мем кольліс пай и батьлӧн нэм,
Ме новлі сылысь лаз и дукӧс,
Но вӧръяс пиӧ вошӧм мукӧд
Ми корсим: сылы — чой, мем — другӧс.
Мый вӧлі колӧ, сюрис мем —
Страна сӧветскӧй менам эм!»
Зэв колана тӧдчӧдны, мый миян кадся кызвын сӧветскӧй национальнӧй поэтыс оз йӧршитчыны асланыс местнӧй тематика кытшӧ. Налӧн интересъясыс ёна паськыдджыкӧсь узко-национальнӧй интересъяс дорысь. И тайӧ, дерт, гӧгӧрвоана: ми олам сэтшӧм историческӧй кадӧ, кор торъя нацияяслӧн эм ӧтувъя идея, ӧтувъя мог, ӧти и сійӧ жӧ цель. Шуам, Куйбышевскӧй ГЭС сэтшӧм жӧ «аслас» комилӧн, кыдзи Печораса из шом бассейн — рочлӧн, украинецлӧн, казахлӧн. Якутскӧй алмазъяслӧн доныс ӧткодь став миян народъяслы.
И ньӧти абу виччысьтӧмтор, И. Вавилин сборникысь кӧ ми лыддям «Кашиноын бияс» стих, кодӧс сиӧма подмосковнӧй сиктын ичӧтик сельскӧй электростанция воссьӧмлы, кытчӧ воліс Ленин, либӧ «Ыджыд дружбалӧн свет», коді Дрисвятыса ГЭС-сянь югдӧдӧ коркӧ торйӧн овлӧм литовецӧс, белорусӧс да латышӧс. Но сідз шусяна ӧтувъя «объектъяс» кындзи, кӧні сьӧкыдджык пӧльзуйтчыны национальнӧй «орнаментӧн», эмӧсь ещӧ сэтшӧм темаяс, кодъяс сетӧны авторъяслы гырысь позянлунъяс «местнӧй» материал пыр выразитны общӧй, всесоюзнӧй тӧдчанлуна петкӧдчӧмъяс. Иван Вавилин тайӧс чувствуйтӧ да зільӧ пӧртны олӧмӧ аслас творчествоын.
«Ёльдорса думъяс» стихотворениеын сійӧ босьтӧ быттьӧкӧ и оз ыджыд объект — петкӧдлыны миян вӧрса дзоляник шор. Но тайӧ «раминик» да «ичӧтик» ёльыс «быд здук тэрмасьӧ» нуны ассьыс васӧ паськыдджыкинъясӧ — «помтӧм мореын тӧвкӧд вермасьны!» Вӧр лэдзысь завидьтӧ шорыслы да шуӧ:
«Тэ моз кӧсйыссьӧ некор ланьтлытӧг
Вӧчны олӧмсӧ ещӧ шаньджыкӧн».
Но сійӧ вӧлӧм завидьтӧ прӧста. Сылӧн уджыс мудзлытӧм ёльлӧн кодь жӧ колана.
«Ме кор пӧрӧдча аслам пӧстатьын,
Тшӧтш и пӧрлӧдла джуджыд мачтаяс,
Кодъяс ветлӧны море пасьтала
Ас отчизналӧн чим гӧрд флагъясӧн...
Со мый лэдза ме коми ягъясысь!»
Дзоля шор да ӧтка морт костын параллелизм нуӧдӧм пыр автор тані шедӧдӧ обобщайтана серпас. Вӧр лэдзысьлӧн уджыс гӧгӧрвосьӧ ёна паськыдджыка, осмысливайтсьӧ философскӧя. Но коми поэт пыдди кӧ татшӧм жӧ «местнӧй» темасӧ кутіс разрешайтны, шуам, армянскӧй поэт, то сылӧн эськӧ вӧліны дзик мӧдсикас литературнӧй образъяс, сравнениеяс, сылы лӧсялана национальнӧй колорит. И тайӧ — зэв коланатор быд торъя литератураын.
Ми ог кутӧ видлавны став стихотворениесӧ и тайӧ разделысь. «Эжва» и «Зарни кӧйдыс», «Ме гӧлӧсуйта» и «Томлунлы» — ставныс найӧ коланаӧсь. Окота пасйыны мӧдтор — вавилинскӧй юмор. Весиг сы вылӧ видзӧдтӧг, мый сборникын эм торъя «Сатира да юмор» раздел, ми аддзам тайӧ юморсӧ и татысь.
Со «Нимлун йылысь» стихотворение.
Быд во нимлун кежлӧ мам вурӧ дзоля пиыслы выль дӧрӧм. Пилы нимкодь. Сійӧ эськӧ эз ӧткажитчы нёль нимлунысь вонас: ӧд быд нимлун кежлӧ вурӧны выль дӧрӧм. Но быдмӧм бӧрас мортыд гӧгӧрвоӧ да шуӧ:
«Ӧні кӧ, небось, менӧ он ылӧд —
Видзӧда мӧдног нимлуныд вылӧ!
Нимлунтӧ кымын унджыкысь пасъян,
Нэмпомтӧ сымын матыстан ассьыд.
Вермас ӧд лоны и таысь на лёк:
Волывлас быд во, а сэсся оз лок...»
Тадзи шмонитӧм сорӧн, гажаа, читательлысь нюм петкӧдланаа гижӧма и «Вӧт», «Зэв бур гӧсть», «Адвокат».
Мӧд делӧ «Сатира да юмор» разделӧ чукӧртӧм стихотворениеяс. Ӧтияс на пӧвстысь петшӧрӧн моз сотӧны найӧс, кодъяс ним кузя веськӧдӧма критикасӧ, мӧдъяс — кыпӧдӧны читательяс пӧвстын законнӧй лӧглун миян олӧмын ӧткымын тырмытӧмторъяс вылӧ.
Колӧ шуны, мый и тайӧ разделсӧ составитігӧн автор вӧлӧма ас дінас требовательнӧйӧн — важӧнджык нин печатайтлӧм сатирическӧй произведениеяс лыдысь включитӧма медся буръяссӧ, кыдзи «Кӧстыль», «Помавтӧм письмӧ», «Кӧин да сылӧн соседъяс». Унджык стихыс выль, кодъясӧс гижӧма бӧръяджык воясӧ. Став сертиыс тӧдчӧ, мый тайӧ стихъяснас поэт пӧся шыасьӧ партиялӧн бӧръя воясся индӧдъяс вылӧ — эрдӧдны, серавны, осуждайтны миян олӧмын торъя нелючкияс, мед тайӧн дзикӧдз мездысьны наысь.
Аслас ёсь перӧӧн Вавилин немжалиттӧг бытшйӧдлӧ вель унаӧс. Тані сюрӧ и «бумажнӧй стильӧн» веськӧдлысьлы («Бумажнӧй потокын»), и яндзимсӧ дзикӧдз воштӧм йӧзлы («Сюсь ва юысьяс»), и бездеятельнӧй начальниклы («Туйтӧм начальник»), сюрӧ и сэтшӧмъяслы, кодъяс либӧ вывтіджык ошйысьӧны, либӧ уджалӧны юртӧг, автоматъяс моз («Ачыс кекӧначис», «Кык би костын»).
Такӧд тшӧтш колӧ индыны, мый нюм петкӧдлана юморыс кольӧ и тайӧ сатирическӧй гижӧдъясын. Мӧд ногӧн кӧ шуны: сатира элементыс петкӧдлыссьӧ гажа юмор пыр. Та вӧсна пӧшти быд стихотворение лыддигӧн и серамыд петӧ, и лӧг босьтӧ на вылӧ, кодъяс йылысь гижӧма. Ударыс, кыдз шуласны, кык пӧвста да, сідзкӧ, и вынаджык.
Иван Вавилин творчествоын сатира да юмор босьтӧ ыджыд места, а дзоньнас коми литератураын тайӧ — тӧдчана явление.
Эм ещӧ сборникас «Мойдъяс» раздел, кытчӧ включитӧма куим мойд. Кыксӧ на пиысь гижӧма народнӧй фольклор мотивъяс серти, коймӧдыс — аслас. Найӧс ёнджыкасӧ адресуйтӧма челядьлы. Сетӧма доходчивӧй формаӧн, стихыс лыддьыссьӧ кокниа, кывйыс образнӧй. «Дружнӧй котыр», «Кысук да Серко» сідзи и вӧзйысьӧны издайтны найӧс иллюстрируйтӧм книжкаясӧн.
Сувтлам дженьыдика Вавилин творчествоын образъяслӧн система да поэтическӧй мастерство вылӧ.
Оз позь шуны, мый сійӧ творчествоын абуӧсь тырмытӧмторъяс. Корсьны кӧ, сюрасны и ичӧтджык темаяс вылӧ гижӧм стихотворениеяс, и ковтӧм повторениеяс, и схемалӧн да кос публицистикалӧн элементъяс. Вавилинлы колӧ на паськӧдчыны и тематикасӧ ёнджыка разнообразитӧм боксянь. Но поэтлӧн эм ыджыд зільӧм гижны ассьыс стихъяссӧ продуманнӧя, гӧгӧрвоана кывйӧн, вӧчны найӧс музыкальнӧйӧн, образнӧйӧн.
Вавилин ёна уджалӧ колана рифмаяс корсьӧм вылын. Сылӧн унджык рифмаыс нуӧ ыджыд нагрузка и содержание, и музыкальность боксянь: листӧ — коммунистӧн, ненога — тревога,
Литератураын быд жанр корӧ сылы лӧсялана форма, медым кыдз позьӧ стӧчджыка сетны гижӧдыслысь содержаниесӧ.
Ми тані ог кутӧй паськӧдчыны Вавилинлысь стихъяссӧ та боксянь видлалігӧн. Вайӧдам сӧмын гоз-мӧд пример, кыдзи поэт кужӧмӧн бӧрйӧ быд жанрлы аслыс размер да форма.
«Аттьӧ тэд, партия, сьӧлӧмсянь аттьӧ,
Нэмъяс чӧж славитас тэнӧ народ.
Тышъясын тэкӧд пыр венлісны батьяс,
Миянлысь удж вылын ёнмӧдін борд».
Либӧ:
«— Сідзкӧ, тэ эн тӧдлы,
Нылыс вӧлӧм мӧдлӧн.
Тэнад кӧнкӧ тан на,
Настенька ли Анна».
А со ещӧ:
«Югыд би моз ломзьӧ ылын,
Петӧ кыа асыввылын,
Асыв рӧмыд югдӧ, сӧдзӧ,
Сиктын воссьӧ карта ӧдзӧс.
Петӧ сэтысь сім сьӧд ӧш,
Синмыс быттьӧ ыргӧн кӧш...»
Абу сьӧкыд гӧгӧрвоны, мый первой отрывоксӧ босьтӧма общественно-политическӧй лирика стихъяс пӧвстысь, мӧдсӧ — юмористическӧйысь, коймӧд отрывоксӧ — мойдысь. Куимнанныслӧн асланыс особенностьяс не сӧмын содержание боксяньыс, но и поэтическӧй оформлениеас. Первояс — торжественнӧй стих, мӧдас — игривӧй, коймӧдас — эпическӧй.
Сідзкӧ, мый позьӧ шуны дзоньнас «Менам парма» сборник йылысь? Мый тӧдчанаыс поэт Иван Вавилин творчествоын?
«Менам парма» стихотворнӧй сборник петкӧдлӧ, мый коми сӧветскӧй литература озырмис ещӧ ӧти бур книжкаӧн, мый миян поэтъяс быдмӧны водзӧ идейно-политическӧя, дугдывтӧг кыпӧдӧны асланыс гижӧдъясын литературно-художественнӧй мастерство.
Сборник петкӧдлӧ, мый аслас стихъясын Вавилин выступайтӧ кыдзи современник, кодлӧн интересъясыс топыда йитчӧмаӧсь миян народлӧн да партиялӧн интересъяскӧд; сійӧ, кыдзи национальнӧй поэт, кызвыннас удачнӧя вӧдитчӧ национальнӧй формаӧн, мед та пыр яркӧйджыка петкӧдлыны социалистическӧй содержание, да тайӧн озырмӧдӧ унанациональнӧй сӧветскӧй литература.
Сиам Иван Вавилинлы аслас творчествоын выль успехъяс.
