МЫЙ ЛОӦ САНИТАРНӦЙ МИНИМУМ ДА КЫДЗИ СІЙӦС НУӦДНЫ ОЛӦМЫН
Санитарнӧй, миян ногӧн кӧ шуны, лоӧ дзоньвидзаммӧдӧм (оздоровительнӧй). Минимум — медся ичӧт. Санитарнӧй минимум, дженьыдика кӧ шуны — санминимум, сійӧ — медся ичӧт тор, кодӧс колӧ ӧні жӧ быть пӧртны олӧмӧ, медым дзоньвидзаммӧдны миянлысь олӧмнымӧс.
1930-ӧд во май 20-ӧд лунся правительственнӧй шуӧмӧн тшӧктыссьӧ санитарнӧй минимум пӧртны олӧмӧ уджалысь йӧз вынӧн да средствоясӧн.
Тайӧ шуӧмыс кутӧ зэв ыджыд гигиеническӧй значенньӧ. Такӧд тшӧтш имеитӧ и ыджыд политическӧй значенньӧ. Санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмӧн ми нуам чорыд классӧвӧй тыш, нуӧдам социалистическӧй наступленньӧ классӧвӧй врагъяс вылӧ, дорам бесклассӧвӧй социалистическӧй выль общество.
Мыйла колӧ пӧртны олӧмӧ санитарнӧй минимум
Сар власьт чӧвтім 15 во сайын. Уджалысь йӧз аддзывлытӧм упорствоӧн да ӧдӧн тэчӧ странаын выль олӧм. Вежӧ уджалысь йӧзлысь оласногсӧ, лӧсьӧдӧ социалистическӧй быт.
Овмӧс боксянь, техника боксянь, санитария боксянь и, сар дырся Россия вӧлі медся ёна бӧрӧ кольӧм страна.
Россияын эм бырӧдны позьтӧм природнӧй озырлун. Тайӧ озырлунсӧ сардырся Россияын эз используйтлыны. Россия вӧлі шедӧма иностраннӧй капитал кабырӧ. Россия вӧлі видз-му овмӧса страна. Уна му эм, кытчӧ позьӧ кӧдзны культураяс, пуктыны градвыв пуктасъяс. Уна видзьяс эмӧсь, кытысь позьӧ босьтны бур урожай, чукӧртны уна турун. Сӧмын видз-му овмӧсыс вӧлі сэні уна миллион торйын, сійӧ вӧліс зэв жеб. Эз вермыв босьтны некор сымында урожай, мыйта эськӧ позис босьтны.
Гӧль, дурк да велӧдчытӧм уна миллиона крестьянскӧй масса оліс тшыг нисьӧ пӧт, эз тӧдлы сӧстӧма олӧм, кулаліны уна пӧлӧс висьӧмъясысь. Кыдзи тӧла дырйи ичӧтик бикиньысь ӧзйӧ пӧжар, сідз жӧ сардырся Россияын паськавлісны эпидемияяс, вуджан висьӧмъяс. Тайӧ висьӧмъяссӧ эз вермывны кутны паськалӧмысь, найӧ недыр кадӧн паськавлісны, ыджыд пӧжар моз, став Россия пасьта.
Тадзи мунлісны эпидемияяс холералӧн, кисьтана да возвратнӧй биа висьӧмъяслӧн. Паськавлас ӧти пӧлӧс висьӧм, сэсся мӧд, либӧ паськавласны тшӧтш кыкнаныс.
Йӧз кулӧмӧн, медся нин челядь кулӧмӧн, висьӧмъяс паськавлӧмӧн, синтӧм йӧз лыдӧн да уна мукӧд татшӧм «мичаторъясӧн» сардырся Россия сулаліс медводдза местаын. Сарскӧй Россия эпидемияясӧн вӧліс медозыр.
Татшӧм наследство колис миян сардырся Россия.
Пролетариат 15 воӧн странаӧс вежис, ӧні сьӧкыд нин тӧдны важ Россия серти Сӧвет Союзӧс. Народнӧй овмӧслысь омӧльтчылӧмсӧ бырӧдӧма. Овмӧссӧ абу сӧмын восстановитӧма, дзоньталӧма важ фабрикаяс, заводъяс. Странаӧс вевттисны уна сё выль гигантъяс — фабрикаяс, заводъяс. Гигантъяслӧн лыдыс лунысь-лун содӧ, быд лун сувтӧны стройӧ выль фабрикаяс, заводъяс. Сиктъясӧ котыртчалӧны колхозъяс, ёнмӧдӧны ассьыныс овмӧснысӧ. Быдмӧны совхозъяс. Гӧръяс да плугӧс вежӧны комбайн да трактор. Важӧн кӧ крестьяна вӧлі пӧдӧны висьӧмъяс пиӧ, олісны тшыг нисьӧ пӧт, ӧні найӧ — колхозникъяс, дорӧны социалистическӧй выль олӧм.
Став тайӧ олӧмсӧ выль ног лӧсьӧдӧмын зэв тыдалана места кутӧ уджалысь йӧз дзоньвидзалун понда тӧждысьӧм. Социализмлы фундамент тэчан удж завершайтӧм вылӧ колӧны дзоньвидза йӧз. Вот та понда и татшӧм ёна тӧждысьӧ Сӧвет власьт уджалысь йӧзлысь, медсясӧ нин том йӧзлысь, дзоньвидзалун бурмӧдӧм понда.
Уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун бурмӧдӧмын тайӧ дас вит вонас Сӧвет власьт вӧчис унатор. Сӧвет власьт медыджыд вниманньӧсӧ пуктӧ оз висьӧмъяс веськӧдӧм вылӧ, а висьмыны вермӧмсӧ предупредитӧм вылӧ. Быдӧн тӧдӧ, пӧжарысь ёна кокньыдджык видзчысьны, чем ӧзйӧм бӧрас сійӧс кусӧдны. Дзик татшӧм жӧ делӧыс висьӧмъяскӧд вермасьӧмын.
Кутшӧм ногӧн жӧ Сӧвет власьт предупреждайтӧ висьӧмъяс паськалӧмсӧ?
Тайӧ могсӧ олӧмӧ пӧртӧмыс мунӧ уна туйӧд: олан условйӧяс, оланін, сёйӧм бурмӧдӧмӧн, уджалан условйӧяс бурмӧдӧмӧн, велӧдчӧм лун кыпӧдӧмӧн, пемыдлун бырӧдӧмӧн, юан ва сӧстӧммӧдӧмӧн, челядьлы да нӧбасьысь нывбабаяслы консультация нуӧдӧмӧн, диспансеръяс, яслияс, детсадъяс да площадкаяс лӧсьӧдалӧмӧн.
Та вылӧ правительство лэдзӧ уна сьӧм. Правительстволӧн тӧждысьӧмыс тыдовтчис нин кулысьяс лыд чинӧмын. 1910–1913-ӧд воясӧ кӧ Россияын быд сюрс морт вылӧ куліс 27 морт, 1928-ӧд воын быд ӧти сюрс морт вылӧ куліс нин сӧмын 21 морт.
Ёна бурмис делӧ вуджан висьӧмъяскӧд вермасьӧмын. Уна вуджан висьӧмъяс Сӧвет Союзын абуӧсь нин. Квайт во нин эз вӧв холера, кодыр ыджыд культураа Англия колонияясын ёна на свирепствуйтӧ тайӧ висьӧмыс. Мукӧд пӧлӧс эпидемическӧй висьӧмъяс овлӧны зэв нин шоча. Ёна чиніс писти висьӧмӧн висьӧм пистиасьӧм йылысь закон лэдзӧм бӧрын. Гежӧда жӧ овлӧны кисьтана да возвратнӧй биа висьӧмъяс.
Та вылын ланьтны миян некутшӧм ногӧн оз позь. Ми эг на вермӧ достигнитны став сійӧ коланаторъяссӧ, мыйяс миянлы колӧны.
Быд лун, быд час висьӧмъяс да доймӧмъяс миянлысь босьтӧны производство вылысь уджалан кияс дзонь часъяс, лунъяс, вежалунъяс, тӧлысьяс кежлӧ.
Сӧвет Союзын ӧні ыджыд ӧдӧн мунӧ социализм стрӧитан удж. Тайӧ уджас кыскӧма уджавны вермысь став йӧзсӧ. Ми гордӧя ӧні вермам быдӧнлы висьтавны, Сӧвет Союзын безработича абу.
Уджалан выныс миян оз тырмы. Ми старайтчам производство уджӧ кыскыны гортса овмӧс бердын уджалысь нывбабаясӧс, кодъяс оз на быдӧн участвуйтны производственнӧй удж вылын.
Уджавны вермысь быд мортлӧн быд час, быд лун висьӧм вайӧ государстволы ущерб, надзмӧдӧ индӧм планъяс олӧмӧ пӧртӧмсӧ. Таысь аддзанныд, висьӧмъяскӧд вермасьны колӧ, медводз кӧ, социалистическӧй интересъяс понда, социализм тэчан удж успешнӧя завершитӧм понда.
Висьӧмъяскӧд тышкасьӧмын уджалысь йӧзлӧн ас водзмӧстчӧм
Медводдза лунсяньыс жӧ Сӧвет власьт кыпӧдіс лозунг: «Уджалысь йӧзлӧн дзоньвидзалун — уджалысь йӧзлӧн делӧ». Сӧвет Союзын медводдза воясӧ вӧліс сьӧкыд экономическӧй олӧм, став овмӧсыс вӧлі киссьӧма. Но дзоньвидзалун кутӧмын тайӧ кадас вӧліс перйӧма гырысь вермӧмъяс.
Тайӧ лоис дзик сы понда, мый тайӧ уджас тшӧтш участвуйтісны асьныс уджалысь йӧз, асьныс локтісны медициналы отсӧг вылӧ.
Сӧвет власьт ас водзас сувтӧдіс мог суӧдны да панйыны техника да экономика боксянь водзын мунысь капиталист странаясӧс. Тайӧ могсӧ олӧмӧ пӧртіс планӧвӧя. Та могысь вӧлі лӧсьӧдӧма овмӧс стрӧитан да культурнӧй овмӧс нуӧдны витвося план. Ыджыд энтузиазмӧн да вынӧн уджалысь йӧз быд декадаӧн, кварталӧн, воӧн тыртӧны промфинплан, коді лоӧ витвося план часьтӧн.
Витвося планӧ сідзжӧ пырӧ и уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун кутӧм. Уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун бурмӧдӧм могысь правильнӧя организуйтӧны водоснабженньӧ, шыбласъяс весалӧм, стрӧиталӧны общественнӧй пывсянъяс, песласянінъяс, восьталӧны яслияс, детсадъяс, площадкаяс, садиталӧны зелёнӧй насажденньӧяс, бурмӧдӧны общественнӧй питанньӧ да с. в. Такӧд тшӧтш дзоньвидзалун кутан витвося планӧ пырӧ и йӧзӧс лечитан удж бурмӧдӧм.
Дерт уджалысь йӧз таӧдз нин принимайтлісны активнӧй участьӧ дзоньвидзалун кутан удж кузя витвося план тыртӧмын. Но тайӧ участьӧыс вермас лоны, дай колӧ, ёна кузьджыкӧн. Кымын ёнджыка пондас участвуйтны массаыс, сымын ӧдйӧнджыка кутас мунны странаӧс дзоньвидзаммӧдӧмыс, сыкӧд тшӧтш ӧдйӧнджыка пондас мунны социалистическӧй стрӧительство.
Сӧмын колӧ видзӧдлыны, кутшӧм ногӧн йӧзыс медсясӧ висьмӧны, позьӧ аддзыны, мый унджыкысьсӧ висьмӧны ас понданыс, унджыкысьсӧ мыжанас овлам асьным, миян ковтӧм ногӧн олӧмным, миян видзчысьны кужӧмлунным, дженьыдджыка кӧ шуны, ми висьмывлам медсясӧ санитарнӧй культурносьт тырмытӧмлун понда.
Уна сё йӧз висьмӧны биа висьӧмӧн дзик сы понда, мый найӧ сёйӧны мыссьытӧм киӧн, юӧны лёк ва либӧ пузьӧдлытӧм йӧв. Уна сюрс йӧз висьмӧны чахоткаӧн да сифилисӧн (лёквисьӧмӧн) сы понда, мый найӧ сёйӧны ӧти тасьтіысь. Дзонь семьяяс висьмӧны трахомаӧн (син висьӧмӧн) ӧти ки чышкӧдӧ чышкысьӧм понда. Джоджӧ сьӧлалӧмӧн чахоткаӧн висьысьяс разӧдӧны туберкулёз (чахотка). Быд минутын, быд шагын ми мынтысям асланым дзоньвидзалуннаным асланым да мукӧдъяс санитарнӧй некультурносьт понда. Сӧстӧма олӧм боксянь миян бӧрӧ кольӧмыс — сардырся Россиялӧн наследство, пемыдлунлӧн колясъяс, мыйын видзис сардырся власьт уджалысь йӧзӧс.
Ыджыд достиженньӧяс миян эмӧсь страна индустриализируйтӧмын да видз-му овмӧс коллективизируйтӧмын. Босьтны кӧ достиженньӧяс культура кыпӧдан фронт вылысь, медся нин санитарнӧй культура кыпӧдӧмын, миян вермӧмъяс ичӧтӧсь на, абу на перйӧма мукӧд фронтъяс вылын кодь вермӧмъяс.
Санитарнӧй культура миян паськалӧма омӧля на. Зэв на тыдаланаа шыбитчӧ синмӧ йӧзыслӧн дурка олӧмыс. Оз на сӧстӧма видзны уличаяс каръясын, сиктъясын, ёна на дурка видзам фабрикаяс, заводъяс, общественнӧй столӧвӧйяс да ассьыным оланінъяс. Дурка олӧмыс весиг тыдалӧ торъя йӧзлӧн и.
Сӧстӧма олӧмын миян эмӧсь уна предрассудокъяс, кодъяс вайӧны миян дзоньвидзалунлы зэв ыджыд вред. Ми полам оланінӧ сӧстӧм сынӧд веськалӧмысь, полам кӧдзыд ваысь да дзебсясям шондіысь.
Ми эг на велалӧ нуӧдны олӧмӧ дзоньвидзалунлы зэв колана навыкъяс: сёян водзвылын огӧ на мыськалӧй кияснымӧс, огӧ на быд вежалунӧ ветлӧ пывсянӧ, вой улӧ огӧ на весалӧй пиньяс. Ми нуӧдам олӧмӧ уна вреднӧй торъяс, огӧ пӧртӧй олӧмӧ дзоньвидзалунлы уна колана навыкъяс.
Ми кокньыда миритчам лудікъяскӧд, тӧрӧканъяскӧд, пытшъяскӧд, весиг асланым вылысын новлам тойяс да такӧд сідзжӧ зэв кокниа миритчам. Тайӧн ми ассьыным олӧмнымӧс сувтӧдам опасносьтӧ сы понда, мый тайӧ став насекомӧйясыс паськӧдӧны сьӧкыд заразнӧй висьӧмъяс.
Вот тайӧ омӧльторъясыс да тӧдтӧмлуныс отсалӧны висьӧмъяс паськалӧмлы. Вот тайӧ омӧль торъясыс да санитарнӧй некультурносьтыс орӧдӧны миянлысь производственнӧй план.
Уджалысь йӧз, предприяттьӧясын да учрежденньӧясын уджалысь трудӧвӧй коллективъяс, колхозъяс, совхозъяс, карын олысьяс, школаяс, детдомъяс, яслияс, кооперативъяс, вузасьысь предприяттьӧяс да весиг торъя граждана асланыс вынӧн да средствоясӧн вермасны нуӧдны уна санитарнӧй мероприяттьӧяс да тайӧн отсавны бырӧдны вылын индӧм тырмытӧмторъяссӧ. Тайӧ прӧстӧй мероприяттьӧясыс, кодъясӧс позьӧ да колӧ нуӧдны уджалысь йӧз средствоясӧн да вынӧн, лоӧ санитарнӧй минимум, кодӧс олӧмӧ пӧртны колӧм йылысь шуӧма 1930-ӧд воӧ май 20-ӧд лунся правительственнӧй шуӧмын.
Мый колӧ санминимум нуӧдӧм вылӧ
Медым пӧртны олӧмӧ санитарнӧй минимум, ӧти-кӧ, колӧ тӧдны, мый тайӧ минимумас пырӧ, мӧд-кӧ, пуктыны ас водзӧ мог — тайӧ санминимумсӧ пӧртны олӧмӧ кутшӧмкӧ определённӧй кадӧ.
Сӧвет Союзса уджалысь йӧз петкӧдлісны нин став мирыслы, мый найӧ ассьыныс индӧм торнысӧ пӧртӧны олӧмӧ решительнӧя. Ассьыныс настойчивосьтнысӧ уджалысь йӧз петкӧдлісны витвося план решительнӧя олӧмӧ пӧртӧмӧн, кодӧс ми тыртам нёль воӧн.
Татшӧм жӧ настойчивӧя кӧ ми сувтӧдам мог — бырӧдны ассьыным санитарнӧй неграмотносьт, сэки ми тайӧ участокас петам победительясӧн. Татӧні победа перйӧмыс сетас возможносьт нӧшта бура да плодотворнӧя нуӧдны странаын социализм стрӧитан удж.
Личнӧй санитарнӧй минимум
Санминимум быд йӧзлы быд местаын оз ков лоны ӧткодьӧн. Санминимум торъялӧ, кодлы тайӧс лӧсьӧдӧма. Карса олысьяслӧн санминимум торъялӧ сиктса олысь йӧзлы лӧсьӧдӧм санминимум дорысь. Предприяттьӧяс вылын ковмас бырӧдны ӧтик пӧлӧс санитарнӧй тырмытӧмторъяс, столӧвӧйясын — мӧд пӧлӧсӧс нин, школаясын — коймӧдӧс. Торъя коллективъяслы кындзи санминимум вермас лоны быд мортлӧн торъя, кыдз шуасны личнӧй санитарнӧй минимум.
Татшӧм личнӧй санминимумсӧ колӧ лӧсьӧдны быд мортлы аслыс.
Колӧ кутны тӧд выв, мый быд морт лоӧ кутшӧмкӧ коллектив шленӧн. Весиг оз ӧти коллективын, а уна коллективъясын
Кор ме ола ӧти комнатаын кымынкӧ морткӧд, сэки ме лоа комнатаса коллектив шленӧн. Мукӧд комнатаясын (ӧти квартираын) олысьяскӧд ми лоам квартирнӧй коллективса шленӧн. Став квартирнӧй коллективъясысь артмӧны керка коллективъяс. Керка коллективъяс котыртчӧны квартальнӧй коллективӧ, найӧ районнӧй коллективӧ да сідз водзӧ.
Предприяттьӧын либӧ учрежденньӧын уджалігӧн ми лоам уджалысь коллективса шленӧн.
Яслиясын, детсадъясын, школаясын ассьыным челядьнымӧс воспитайтігӧн ми лоам бать-мам коллектив шленӧн.
Тайӧ коллективъясыслӧн быдӧнлӧн эм асланыс санитарнӧй минимум. Кор ми сулалам кутшӧмкӧ коллектив шленын, колӧ чорыда нуӧдны да быд ногыс отсасьны санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмын.
Уналы вермас кажитчыны, мый та мында санминимумъяссӧ пӧртны олӧмӧ зэв сьӧкыд. Збыльвылас, абу сідз. Санминимумъяс пӧртны олӧмӧ абу ёна сьӧкыд.
Уна санитарно-гигиеническӧй навыкъяс, кодъяс пырӧны личнӧй санминимумӧ, отсалӧны коллективнӧй санминимум олӧмӧ пӧртӧмлы. Босьтам татшӧмтор. Учрежденньӧясын да предприяттьӧясын плевательничаяс лӧсьӧдалӧм сетас бурсӧ сӧмын сэки, кор тайӧ коллективса шленъяс велаласны сьӧлавны не джоджӧ, а сьӧласян дозъясӧ.
Мый пырӧ личнӧй санминимумӧ
Личнӧй санминимумӧ колӧ пыртны татшӧм санитарно-гигиеническӧй навыкъяс:
1. Быд вежалунӧ пывсьыны, мыссьыны да пывсьӧм бӧрын вежны улыс дӧрӧм-гач. Тайӧ колӧ тойсялӧмысь видзчысьӧм понда. Пывсяныс кӧ абу, колӧ гортад яйтӧ мыськавны шоныд ваӧн да майтӧгӧн. Пывсянӧ ветлыны либӧ гортад мыссьыны колӧ лӧсьӧдны определённӧй лун да час.
2. Быть мыськавны киястӧ сёйӧм водзвылын да асмогасьӧм бӧрын. Киясӧ зэв кокниа кӧласьӧны синмӧн аддзытӧм зараза — висьӧмъяс. Кияс мыськалӧмӧн ми видзам асьнымӧс быдсяма пӧлӧс висьӧмъясӧн висьмӧмысь.
3. Быд вежалунӧ ӧтчыд тшӧтшӧдавны гыжъяс да пыр видзӧдны медым няйтыс сэтчӧ эз чукӧрмы. Гыжъяс костӧ кокниа чукӧрмӧ няйт, накӧд тшӧтш и висьӧмъяс, ков колькъяс, кодъяс зэв кокниа вермасны сюрны миян пытшкӧ.
4. Быд лун весавны пиньяс мелӧн да щӧткаӧн. Пиньяс весавны медбур узьны водігӧн. Тшӧткаӧн весалӧны пиньяс костъясӧ ӧшйӧм сёян. Он кӧ весав тайӧ сёянсӧ, сёяныс пондӧ сісьмыны, пондӧны тшыкны пиньяс. Таысь кындзи, пиньяс весалӧмӧн ми сэсь весалам став микробъяссӧ, кодъяс пӧвстын унаысь овлӧны вуджан висьӧмъяслӧн зараза. Пиньяс весалӧм вылӧ быд мортлы колӧ торъя щӧтка. Мӧд морт тшӧткаӧн пиньяс весавны оз позь, ӧпаснӧ дзоньвидзалунлы.
5. Комнататӧ колӧ проветривайтны быд лун этша вылӧ кыкысь. Асылын — узянінысь чеччӧм бӧрын да рытнас — узьны водігӧн. Форточка колӧ восьтлыны этша вылӧ 15 минут кежлӧ. Комнатаас кӧ олӧны унаӧн, проветривайтны колӧ унджыкысь. Гожӧмын ӧшиньтӧ колӧ видзны восьсаӧн лун и вой. Комнатаад кӧ форточкаыс абу, колӧ быть вӧчны. Та вылӧ ыджыд рӧскод оз ков, а дзоньвидзалунлы пӧльзаыс лоӧ зэв ыджыд.
6. Оз позь куритчыны комнатаын. Табак тшын лёксӧ вайӧ оз сӧмын куритчысьяслы, лёксӧ вайӧ став йӧзыслы, кодъяс лолалӧны тайӧ тшынсӧ. Торъя нин ыджыд лёк вайӧ табак тшын челядьлы.
7. Эн сьӧлав да эн зырымась джоджӧ. Дулльын да зырымын унаысь овлӧны вуджан висьӧмаяслӧн микробъяс. Косьмӧм бӧрын микробъяс кайӧны сынӧдӧ да лолалігӧн пырӧны дзоньвидза йӧз тыясӧ.
8. Эн весав да эн пыркӧд паськӧмтӧ комнатаын. Бусыд сідз нин зэв ыджыд лёк вайӧ дзоньвидзалунлы. Тайӧ бусас таысь кындзи эмӧсь микробъяс, кодъяс вермасны веськавны дзоньвидза йӧз пытшкӧ да висьмӧдны найӧс.
9. Керкаӧ пыригӧн чышкы кокъястӧ. Медым эн вермы пыртны комнатаад няйт да бус, колӧ комнатаад пыранінӧ пуктыны кок чышкӧдъяс. Тайӧн ми пелькӧдам ассьыным оланіннымӧс.
10. Сёйны колӧ торъя тасьтіысь, торъя паньӧн да вилкаӧн. Ӧти тасьтіысь сёйигӧн кокньыда верман висьмыны лёквисьӧмӧн (сифилисӧн), чахоткаӧн, дифтеритӧн да уна мукӧд пӧлӧс висьӧмъясӧн.
11. Кызігӧн да несъялігӧн вомтӧ тупкы кинад. Кызігӧн резсян дулльын да кашельын унаысь овлӧны насморклӧн, грипплӧн, чахоткалӧн да мукӧд висьӧмъяслӧн микробъяс. Сынӧдӧ сюрӧмӧн тайӧ микробъясыс вермӧны висьмӧдны дзоньвидза мортӧс.
Уборнӧйтӧ видзӧй сӧстӧма. Некор оз ков тыртны уборнӧйысь розьяс. Неисправнӧй уборнӧй торкӧ сынӧдсӧ став керкасьыс.
Кутшӧм ногӧн босьтны дзоньвидзалунлы бур навыкъяс
Пыртны ас пытшкад дзоньвидзалунлы бур навыкъяс — прӧстӧй удж, сӧмын аслыд колӧ сьӧлӧмсянь кутчысьны-а. Мортлӧн эм сэтшӧм свойство — кутшӧмкӧ тор вӧчны велавны. Тайӧ свойствоыс мукӧддырйиыс вайӧ бур, мукӧддырйиыс лёк. Тайӧ свойствонас йӧзыс босьтӧны аслыныс кыдзи лёк привычкаяс, сідз жӧ и бур привычкаяс. Ми тӧдам чунь гыж курччавны велалӧм йӧз асьныс оз тӧдлыны, курччалӧны чунь гыжнысӧ, гудйӧны ныр пытшкӧснысӧ, дӧрӧм соснаныс чышкалӧны нырувсӧ. Нинӧм и шуны, тайӧ омӧль привычкаяс.
Но тайӧ велавны вермӧмсӧ морт вермӧ используйтны и дзоньвидзалунлы бур привычкаяс усвоитӧм вылӧ.
Мортлы колӧ сӧмын мыйкӧдыра помнитны сёян водзвылын ки мыськалӧм йылысь, и сійӧ тайӧс регыд кадӧн пондас вӧчны зэв кокньыда, весиг ачыс оз кут тӧдны, мый сійӧ вӧчӧ. Тадзи жӧ позьӧ велавны быд лун весавны пиньяс, сьӧлавны плевательничаӧ да с. в.
Татшӧм ногӧн позьӧ усвоитны дзоньвидзалунлы колана став санитарно-гигиеническӧй навыкъяссӧ. Тайӧ навыкъясыс абу и уна. Таысь кындзи, ӧткымын навыкъяс миян эмӧсь быдӧнлӧн. Ӧти морт — быд лун весалӧ пиньяс, мӧд — быд недельӧ ветлӧ пывсьыны, коймӧд — сёян водзвылын мыськалӧ кияс. Сідзкӧ санитарнӧй минимумыс, кодӧс ми ӧні видлалім, нӧшта на лоас ичӧт.
Кор ми велалам олӧмӧ нуӧдны тайӧ бур навыкъяссӧ, сэки ми пондам тайӧ навыкъяссӧ пыртны сійӧ коллективӧ, кӧні ми олам, уджалам. Тадзикӧн ми отсалам дзоньвидзаммӧдны удж да быт.
Ми ӧні тӧдам: санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмӧн ми видзам асьнымӧс уна висьӧмъясысь да сійӧн ми вермам ӧдйӧнджыка тыртны промфинплан. Тайӧ ӧтиторйыс понда став уджалысь йӧзлы колӧ усвоитны санминимумӧ пыран гигиеническӧй навыкъяс да сійӧн видзны ассьыным вын висьӧмъяс киӧ шедӧмысь, медым тайӧ став вынсӧ пуктыны социализм тэчан уджӧ.
Санитарнӧй культура пыр — социализмӧ!
