| МЫЙ ЛОӦ САНИТАРНӦЙ МИНИМУМ ДА КЫДЗИ СІЙӦС НУӦДНЫ ОЛӦМЫН | МЫЈ ЛОӦ САԊІТАРНӦЈ МІԊІМУМ ԀА КЫԆІ СІЈӦС НУӦԀНЫ ОЛӦМЫН |
| Санитарнӧй, миян ногӧн кӧ шуны, лоӧ дзоньвидзаммӧдӧм (оздоровительнӧй). Минимум — медся ичӧт. Санитарнӧй минимум, дженьыдика кӧ шуны — санминимум, сійӧ — медся ичӧт тор, кодӧс колӧ ӧні жӧ быть пӧртны олӧмӧ, медым дзоньвидзаммӧдны миянлысь олӧмнымӧс. | Саԋітарнӧј — міјан ногӧн-кӧ шуны, лоӧ — ԇоԋвіԇаммӧԁӧм (озԁоровіԏеԉнӧј). Міԋімум — меԁԍа ічӧт. Саԋітарнӧј міԋімум, җеԋыԃіка-кӧ шуны — санміԋімум, сіјӧ — меԁԍа ічет тор, коԁӧс колӧ ӧні-жӧ быԏ пӧртны олӧмӧ, меԁым ԇоԋвіԇаммӧԁны міјанлыԍ олӧмнымӧс. |
| 1930-ӧд во май 20-ӧд лунся правительственнӧй шуӧмӧн тшӧктыссьӧ санитарнӧй минимум пӧртны олӧмӧ уджалысь йӧз вынӧн да средствоясӧн. | 1930-ӧԁ во мај 20-ԁ лунԍа правіԏеԉственнӧј шуӧмӧн щӧктыԍԍӧ саԋітарнӧј міԋімум пӧртны олӧмӧ уҗалыԍ јӧз вынӧн ԁа среԁствојасӧн. |
| Тайӧ шуӧмыс кутӧ зэв ыджыд гигиеническӧй значенньӧ. Такӧд тшӧтш имеитӧ и ыджыд политическӧй значенньӧ. Санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмӧн ми нуам чорыд классӧвӧй тыш, нуӧдам социалистическӧй наступленньӧ классӧвӧй врагъяс вылӧ, дорам бесклассӧвӧй социалистическӧй выль общество. | Тајӧ шуӧмыс кутӧ зев ыҗыԁ гігіеԋіческӧј значеԋԋӧ. Такӧԁ щӧщ імејітӧ і ыҗыԁ поԉіԏіческӧј значеԋԋӧ. Саԋітарнӧј міԋімум олӧмӧ пӧртӧмӧн мі нуам чорыԁ классӧвӧј тыш, нуӧԁам соціаԉіԍԏіческӧј наступԉеԋԋӧ классӧвӧј врагјас вылӧ, ԁорам бесклассӧвӧј соціаԉіԍԏіческӧј выԉ обшщество. |
| Мыйла колӧ пӧртны олӧмӧ санитарнӧй минимум | Мыјла колӧ пӧртны олӧмӧ саԋітарнӧј міԋімум |
| Сар власьт чӧвтім 15 во сайын. Уджалысь йӧз аддзывлытӧм упорствоӧн да ӧдӧн тэчӧ странаын выль олӧм. Вежӧ уджалысь йӧзлысь оласногсӧ, лӧсьӧдӧ социалистическӧй быт. | Сар влаԍт чӧвтім 15 восајын. Уҗалыԍ јӧз аԁԇывлытӧм упорствоӧн ԁа ӧԁӧн течӧ странаын выԉ олӧм. Вежӧ уҗалыԍ јӧзлыԍ оласногсӧ, лӧԍӧԁӧ соціаԉіԍԏіческӧј быт. |
| Овмӧс боксянь, техника боксянь, санитария боксянь и, сар дырся Россия вӧлі медся ёна бӧрӧ кольӧм страна. | Овмӧс бокԍаԋ, ԏехԋіка бокԍаԋ, саԋітаріја бокԍаԋ-і сар ԁырԍа Роԍԍіја вӧліс меԁԍа јона бӧрӧ коԉӧм страна. |
| Россияын эм бырӧдны позьтӧм природнӧй озырлун. Тайӧ озырлунсӧ сардырся Россияын эз используйтлыны. Россия вӧлі шедӧма иностраннӧй капитал кабырӧ. Россия вӧлі видз-му овмӧса страна. Уна му эм, кытчӧ позьӧ кӧдзны культураяс, пуктыны градвыв пуктасъяс. Уна видзьяс эмӧсь, кытысь позьӧ босьтны бур урожай, чукӧртны уна турун. Сӧмын видз-му овмӧсыс вӧлі сэні уна миллион торйын, сійӧ вӧліс зэв жеб. Эз вермыв босьтны некор сымында урожай, мыйта эськӧ позис босьтны. | Роԍԍіјаын ем бырӧԁны поԅтӧм пріроԁнӧј озырлун. Тајӧ озырлунсӧ сар ԁырԍа Роԍԍіјаын ез іспоԉзујтлыны. Роԍԍіја вӧлі шеԁӧма іностраннӧј капітал кабырӧ. Роԍԍіја вӧліс — віԇму овмӧса страна. Уна му ем, кытчӧ поԅӧ кӧԇны куԉтурајас, пуктыны граԁвыв пуктасјас. Уна віԇјас емӧԍ, кытыԍ поԅӧ боԍтны бур урожај, чукӧртны уна турун. Сӧмын віԇму овмӧсыс вӧлі сені уна міԉԉон торјын, сіјӧ вӧліс зев жеб. Ез вермыв боԍтны ԋекор сымынԁа урожај, мыјԁта еԍкӧн поԅіс боԍтны. |
| Гӧль, дурк да велӧдчытӧм уна миллиона крестьянскӧй масса оліс тшыг нисьӧ пӧт, эз тӧдлы сӧстӧма олӧм, кулаліны уна пӧлӧс висьӧмъясысь. Кыдзи тӧла дырйи ичӧтик бикиньысь ӧзйӧ пӧжар, сідз жӧ сардырся Россияын паськавлісны эпидемияяс, вуджан висьӧмъяс. Тайӧ висьӧмъяссӧ эз вермывны кутны паськалӧмысь, найӧ недыр кадӧн паськавлісны, ыджыд пӧжар моз, став Россия пасьта. | Гӧԉ, ԁурк ԁа велӧԁчытӧм уна міԉԉона креԍԏанскӧј масса оліс щыг-ԋіԍӧ пӧт ез тӧԁлы сӧстӧма олӧм, кулаліны уна пӧлӧс віԍӧмјасыԍ. Кыԇі тӧла ԁырјі ічеԏік бікіԋыԍ ӧзјӧ пӧжар, сіԇ-жӧ сарԁырԍа Роԍԍіјаын паԍкавлісны епіԃеміјајас, вуҗан віԍӧмјас. Тајӧ віԍӧмјассӧ ез вермывны кутны паԍкалӧмыԍ, најӧ ԋеԁыр каԁӧн паԍкавлісны, ыҗыԁ пӧжар-моз, став Роԍԍіја паԍта. |
| Тадзи мунлісны эпидемияяс холералӧн, кисьтана да возвратнӧй биа висьӧмъяслӧн. Паськавлас ӧти пӧлӧс висьӧм, сэсся мӧд, либӧ паськавласны тшӧтш кыкнаныс. | Таԇі мунлісны епіԃеміјајас хоԉералӧн, кіԍтана ԁа возвратнӧј біјавіԍӧмјаслӧн. Паԍкавлас ӧԏі пӧлӧс віԍӧм, сеԍԍа мӧԁ, ԉібӧ паԍкавласны щӧщ кыкнаныс. |
| Йӧз кулӧмӧн, медся нин челядь кулӧмӧн, висьӧмъяс паськавлӧмӧн, синтӧм йӧз лыдӧн да уна мукӧд татшӧм «мичаторъясӧн» сардырся Россия сулаліс медводдза местаын. Сарскӧй Россия эпидемияясӧн вӧліс медозыр. | Јӧз кулӧмӧн, меԁԍа-ԋін чеԉаԃ кулӧмӧн, віԍӧмјас паԍкавлӧмӧн, ԍінтӧм јӧз лыԁӧн ԁа уна мукӧԁ тащӧм міча торјасӧн сар ԁырԍа Роԍԍіја сулаліс меԁвоԇԇа местаын. Сарскӧј Роԍԍіја епіԃеміјајасӧн вӧліс меԁозыр. |
| Татшӧм наследство колис миян сардырся Россия. | Тащӧм наԍԉеԁство коԉіс міјан сар ԁырԍа Роԍԍіја. |
| Пролетариат 15 воӧн странаӧс вежис, ӧні сьӧкыд нин тӧдны важ Россия серти Сӧвет Союзӧс. Народнӧй овмӧслысь омӧльтчылӧмсӧ бырӧдӧма. Овмӧссӧ абу сӧмын восстановитӧма, дзоньталӧма важ фабрикаяс, заводъяс. Странаӧс вевттисны уна сё выль гигантъяс — фабрикаяс, заводъяс. Гигантъяслӧн лыдыс лунысь-лун содӧ, быд лун сувтӧны стройӧ выль фабрикаяс, заводъяс. Сиктъясӧ котыртчалӧны колхозъяс, ёнмӧдӧны ассьыныс овмӧснысӧ. Быдмӧны совхозъяс. Гӧръяс да плугӧс вежӧны комбайн да трактор. Важӧн кӧ крестьяна вӧлі пӧдӧны висьӧмъяс пиӧ, олісны тшыг нисьӧ пӧт, ӧні найӧ — колхозникъяс, дорӧны социалистическӧй выль олӧм. | Проԉетаріат 15 воӧн странаӧс вежіс, ӧні ԍӧкыԁ-ԋін тӧԁны важ Роԍԍіја ԍерԏі Сӧвет сојузӧс. Нароԁнӧј овмӧслыԍ омӧԉтчылӧмсӧ бырӧԁӧма. Овмӧссӧ абу сӧмын восстановітӧма, ԇоԋталӧма важ фабрікајас, завоԁјас. Странаӧс вевԏԏісны уна ԍо выԉ гігантјас — фабрікајас, завоԁјас. Гігантјаслӧн лыԁыс луныԍ-лун соԁӧ, быԁ лун сувтӧны стројӧ выԉ фабрікајас, завоԁјас. Ԍіктјасӧ котыртчалӧны колхозјас, јонмӧԁӧны асԍыныс овмӧснысӧ. Быԁмӧны совхозјас. Гӧрјас ԁа плугјӧс вежӧны комбајн ԁа трактор. Важӧн-кӧ креԍԏана вӧлі пӧԁӧны віԍӧмјас піјӧ, олісны щыг-ԋіԍӧ-пӧт, ӧні најӧ — колхоԅԋікјас, ԁорӧны соціаԉіԍԏіческӧј выԉ олӧм. |
| Став тайӧ олӧмсӧ выль ног лӧсьӧдӧмын зэв тыдалана места кутӧ уджалысь йӧз дзоньвидзалун понда тӧждысьӧм. Социализмлы фундамент тэчан удж завершайтӧм вылӧ колӧны дзоньвидза йӧз. Вот та понда и татшӧм ёна тӧждысьӧ Сӧвет власьт уджалысь йӧзлысь, медсясӧ нин том йӧзлысь, дзоньвидзалун бурмӧдӧм понда. | Став тајӧ олӧмсӧ выԉног лӧԍӧԁӧмын зев тыԁалана места кутӧ уҗалыԍ јӧз ԇоԋвіԇалун понԁа тӧжԁыԍӧм. Соціаԉізмлы фунԁамент течан уҗ завершајтӧм вылӧ колӧны ԇоԋвіԇа јӧз. Вот тапонԁа-і тащӧм јона тӧжԁыԍӧ Сӧвет влаԍт уҗалыԍ јӧзлыԍ, меԁԍасӧ-ԋін томјӧзлыԍ, ԇоԋвіԇалун бурмӧԁӧм понԁа. |
| Уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун бурмӧдӧмын тайӧ дас вит вонас Сӧвет власьт вӧчис унатор. Сӧвет власьт медыджыд вниманньӧсӧ пуктӧ оз висьӧмъяс веськӧдӧм вылӧ, а висьмыны вермӧмсӧ предупредитӧм вылӧ. Быдӧн тӧдӧ, пӧжарысь ёна кокньыдджык видзчысьны, чем ӧзйӧм бӧрас сійӧс кусӧдны. Дзик татшӧм жӧ делӧыс висьӧмъяскӧд вермасьӧмын. | Уҗалыԍ јӧзлыԍ ԇоԋвіԇалун бурмӧԁӧмын тајӧ ԁасвіт вонас Сӧвет влаԍт вӧчіс унатор. Сӧвет влаԍт меԁыҗыԁ вԋімаԋԋӧсӧ пуктӧ оз віԍӧмјас веԍкӧԁӧм вылӧ, а віԍмыны вермӧмсӧ преԁупреԃітӧм вылӧ. Быԁӧн тӧԁӧ, пӧжарыԍ јона кокԋіԁҗык віԁчыԍны, чем ӧзјӧм бӧрас сіјӧс кусӧԁны. Ԇік тащӧм-жӧ ԃелӧыс віԍӧмјаскӧԁ вермаԍӧмын. |
| Кутшӧм ногӧн жӧ Сӧвет власьт предупреждайтӧ висьӧмъяс паськалӧмсӧ? | Кущӧм ногӧн-жӧ Сӧвет влаԍт преԁупрежԁајтӧ віԍӧмјас паԍкалӧмсӧ? |
| Тайӧ могсӧ олӧмӧ пӧртӧмыс мунӧ уна туйӧд: олан условйӧяс, оланін, сёйӧм бурмӧдӧмӧн, уджалан условйӧяс бурмӧдӧмӧн, велӧдчӧм лун кыпӧдӧмӧн, пемыдлун бырӧдӧмӧн, юан ва сӧстӧммӧдӧмӧн, челядьлы да нӧбасьысь нывбабаяслы консультация нуӧдӧмӧн, диспансеръяс, яслияс, детсадъяс да площадкаяс лӧсьӧдалӧмӧн. | Тајӧ могсӧ олӧмӧ пӧртӧмыс мунӧ уна тујӧԁ: олан условіјӧјас, оланін, ԍојӧм бурмӧԁӧмӧн, уҗалан условіјӧјас бурмӧԁӧмӧн, велӧԁчӧм лун кыпӧԁӧмӧн, пемыԁлун бырӧԁӧмӧн, јуан ва сӧстӧммӧԁӧмӧн, чеԉаԃлы ԁа нӧбаԍыԍ нывбабајаслы консуԉтаціја нуӧԁӧмӧн, ԃіспанԍерјас, јаԍԉіјас, ԃетсаԁјас ԁа плошщаԁкајас лӧԍӧԁалӧмӧн. |
| Та вылӧ правительство лэдзӧ уна сьӧм. Правительстволӧн тӧждысьӧмыс тыдовтчис нин кулысьяс лыд чинӧмын. 1910–1913-ӧд воясӧ кӧ Россияын быд сюрс морт вылӧ куліс 27 морт, 1928-ӧд воын быд ӧти сюрс морт вылӧ куліс нин сӧмын 21 морт. | Та вылӧ правіԏеԉство леԇӧ уна ԍӧм. Правіԏеԉстволӧн тӧжԁыԍӧмыс тыԁовтчіс-ԋін кулыԍјас лыԁ чінӧмын. 1910-1913-ӧԁ војасӧ-кӧ Роԍԍіјаын быԁ ԍурс морт вылӧ куліс 27 морт, 1928-ӧԁ воын быԁ ӧԏі ԍурс морт вылӧ куліс-ԋін сӧмын 21 морт. |
| Ёна бурмис делӧ вуджан висьӧмъяскӧд вермасьӧмын. Уна вуджан висьӧмъяс Сӧвет Союзын абуӧсь нин. Квайт во нин эз вӧв холера, кодыр ыджыд культураа Англия колонияясын ёна на свирепствуйтӧ тайӧ висьӧмыс. Мукӧд пӧлӧс эпидемическӧй висьӧмъяс овлӧны зэв нин шоча. Ёна чиніс писти висьӧмӧн висьӧм пистиасьӧм йылысь закон лэдзӧм бӧрын. Гежӧда жӧ овлӧны кисьтана да возвратнӧй биа висьӧмъяс. | Јона бурміс ԃелӧ вуҗан віԍӧмјаскӧԁ вермаԍӧмын. Уна вуҗан віԍӧмјас Сӧвет сојузын абуӧԍ-ԋін. Квајт во-ԋін ез вӧв хоԉера, коԁыр ыҗыԁ куԉтураа Ангԉіја колоԋіјајасын јона-на ԍвірепствујтӧ тајӧ віԍӧмыс. Мукӧԁ пӧлӧс епіԃеміческӧј віԍӧмјас овлӧны зев-ԋін шоча. Јона чініс піԍԏівіԍӧмӧн віԍӧм піԍԏіаԍӧм јылыԍ закон леԇӧм бӧрын. Гежӧԁа-жӧ овлӧны кіԍтана ԁа возвратнӧј біјавіԍӧмјас. |
| Та вылын ланьтны миян некутшӧм ногӧн оз позь. Ми эг на вермӧ достигнитны став сійӧ коланаторъяссӧ, мыйяс миянлы колӧны. | Та вылын лаԋтны міјан ԋекущӧм ногӧн оз поԅ. Мі ег-на вермӧ ԁоԍԏігԋітны став сіјӧ колана торјассӧ, мыјјас міјанлы колӧны. |
| Быд лун, быд час висьӧмъяс да доймӧмъяс миянлысь босьтӧны производство вылысь уджалан кияс дзонь часъяс, лунъяс, вежалунъяс, тӧлысьяс кежлӧ. | Быԁ лун, быԁ час віԍӧмјас ԁа ԁојмӧмјас міјанлыԍ боԍтӧны проізвоԁство вылыԍ уҗалан кіјас ԇоԋ часјас, лунјас, вежалунјас, тӧлыԍјас кежлӧ. |
| Сӧвет Союзын ӧні ыджыд ӧдӧн мунӧ социализм стрӧитан удж. Тайӧ уджас кыскӧма уджавны вермысь став йӧзсӧ. Ми гордӧя ӧні вермам быдӧнлы висьтавны, Сӧвет Союзын безработича абу. | Сӧвет сојузын ӧні ыҗыԁ ӧԁӧн мунӧ соціаԉізм стрӧітан уҗ. Тајӧ уҗас кыскӧма уҗавны вермыԍ став јӧзсӧ. Мі горԁӧја ӧні вермам быԁсӧнлы віԍтавны, Сӧвет сојузын безрабоԏіца абу. |
| Уджалан выныс миян оз тырмы. Ми старайтчам производство уджӧ кыскыны гортса овмӧс бердын уджалысь нывбабаясӧс, кодъяс оз на быдӧн участвуйтны производственнӧй удж вылын. | Уҗалан выныс міјан оз тырмы. Мі старајтчам проізвоԁство уҗӧ кыскыны гортса овмӧс берԁын уҗалыԍ нывбабајасӧс, коԁјас оз-на быԁсӧн участвујтны проізвоԁственнӧј уҗ вылын. |
| Уджавны вермысь быд мортлӧн быд час, быд лун висьӧм вайӧ государстволы ущерб, надзмӧдӧ индӧм планъяс олӧмӧ пӧртӧмсӧ. Таысь аддзанныд, висьӧмъяскӧд вермасьны колӧ, медводз кӧ, социалистическӧй интересъяс понда, социализм тэчан удж успешнӧя завершитӧм понда. | Уҗавны вермыԍ быԁ мортлӧн быԁ час, быԁ лун віԍӧм вајӧ госуԁарстволы ушщерб, наԇмӧԁӧ інԁӧм планјас олӧмӧ пӧртӧмсӧ. Таыԍ аԁԇанныԁ, віԍӧмјаскӧԁ вермаԍны колӧ, меԁ воԇ-кӧ, соціаԉіԍԏіческӧј іԋԏересјас понԁа, соціаԉізм течан уҗ уԍпешнӧја завершітӧм понԁа. |
| Висьӧмъяскӧд тышкасьӧмын уджалысь йӧзлӧн ас водзмӧстчӧм | Віԍӧмјаскӧԁ тышкаԍӧмын уҗалыԍ јӧзлӧн ас воԇмӧстчӧм |
| Медводдза лунсяньыс жӧ Сӧвет власьт кыпӧдіс лозунг: «Уджалысь йӧзлӧн дзоньвидзалун — уджалысь йӧзлӧн делӧ». Сӧвет Союзын медводдза воясӧ вӧліс сьӧкыд экономическӧй олӧм, став овмӧсыс вӧлі киссьӧма. Но дзоньвидзалун кутӧмын тайӧ кадас вӧліс перйӧма гырысь вермӧмъяс. | Меԁвоԇԇа лунԍаԋыс-жӧ Сӧвет влаԍт кыпӧԁіс лозунг: „уҗалыԍ јӧзлӧн ԇоԋвіԇалун — уҗалыԍ јӧзлӧн ԃелӧ“. Сӧвет сојузын меԁвоԇԇа војасӧ вӧліс ԍӧкыԁ економіческӧј олӧм, став овмӧсыс вӧлі кіԍԍӧма. Но ԇоԋвіԇалун кутӧмын тајӧ каԁас вӧліс перјӧма гырыԍ вермӧмјас. |
| Тайӧ лоис дзик сы понда, мый тайӧ уджас тшӧтш участвуйтісны асьныс уджалысь йӧз, асьныс локтісны медициналы отсӧг вылӧ. | Тајӧ лоіс ԇік сыпонԁа, мыј тајӧ уҗас щӧщ участвујтісны аԍныс уҗалыԍ јӧз, аԍныс локтісны меԃіціналы отсӧг вылӧ. |
| Сӧвет власьт ас водзас сувтӧдіс мог суӧдны да панйыны техника да экономика боксянь водзын мунысь капиталист странаясӧс. Тайӧ могсӧ олӧмӧ пӧртіс планӧвӧя. Та могысь вӧлі лӧсьӧдӧма овмӧс стрӧитан да культурнӧй овмӧс нуӧдны витвося план. Ыджыд энтузиазмӧн да вынӧн уджалысь йӧз быд декадаӧн, кварталӧн, воӧн тыртӧны промфинплан, коді лоӧ витвося план часьтӧн. | Сӧвет влаԍт ас воԇас сувтӧԁіс мог суӧԁны ԁа панјыны ԏехԋіка ԁа економіка бокԍаԋ воԇын муныԍ капітаԉіст странајасӧс. Тајӧ могсӧ олӧмӧ пӧртіс планӧвӧја. Та могыԍ вӧліс лӧԍӧԁӧма овмӧс стрӧітан ԁа куԉтурнӧј овмӧс нуӧԁны вітвоԍа план. Ыҗыԁ ентуԅіазмӧн ԁа вынӧн уҗалыԍ јӧз быԁ ԃекаԁаӧн, кварталӧн, воӧн тыртӧны промфінплан, коԁі лоӧ вітвоԍа план чаԍтӧн. |
| Витвося планӧ сідзжӧ пырӧ и уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун кутӧм. Уджалысь йӧзлысь дзоньвидзалун бурмӧдӧм могысь правильнӧя организуйтӧны водоснабженньӧ, шыбласъяс весалӧм, стрӧиталӧны общественнӧй пывсянъяс, песласянінъяс, восьталӧны яслияс, детсадъяс, площадкаяс, садиталӧны зелёнӧй насажденньӧяс, бурмӧдӧны общественнӧй питанньӧ да с. в. Такӧд тшӧтш дзоньвидзалун кутан витвося планӧ пырӧ и йӧзӧс лечитан удж бурмӧдӧм. | Вітвоԍа планӧ сіԇ-жӧ пырӧ і уҗалыԍ јӧзлыԍ ԇоԋвіԇалун кутӧм. Уҗалыԍ јӧзлыԍ ԇоԋвіԇалун бурмӧԁӧм могыԍ правіԉнӧја оргаԋізујтӧны воԁоснабжеԋԋӧ, шыбласјас весалӧм, стрӧіталӧны обшщественнӧј пывԍанјас, песлаԍанінјас, воԍталӧны јаԍԉіјас, ԃетсаԁјас, плошщаԁкајас, саԃіталӧны ԅеԉонӧј насажԃеԋԋӧјас, бурмӧԁӧны обшщественнӧј пітаԋԋӧ ԁа с. в. Такӧԁ щӧщ ԇоԋвіԇалун кутан вітвоԍа планӧ пырӧ і јӧзӧс ԉечітан уҗ бурмӧԁӧм. |
| Дерт уджалысь йӧз таӧдз нин принимайтлісны активнӧй участьӧ дзоньвидзалун кутан удж кузя витвося план тыртӧмын. Но тайӧ участьӧыс вермас лоны, дай колӧ, ёна кузьджыкӧн. Кымын ёнджыка пондас участвуйтны массаыс, сымын ӧдйӧнджыка кутас мунны странаӧс дзоньвидзаммӧдӧмыс, сыкӧд тшӧтш ӧдйӧнджыка пондас мунны социалистическӧй стрӧительство. | Ԃерт уҗалыԍ јӧз таӧԇ-ԋін пріԋімајтлісны акԏівнӧј учаԍԏіјӧ ԇоԋвіԇалун кутан уҗ куԅа вітвоԍа план тыртӧмын. Но тајӧ учаԍԏіјӧыс вермас лоны, ԁај колӧ, јона куԅҗыкӧн. Кымын јонҗыка понԁас участвујтны массаыс, сымын ӧԁјӧнҗыка кутас мунны странаӧс ԇоԋвіԇаммӧԁӧмыс, сыкӧԁ щӧщ ӧԁјӧнҗыка понԁас мунны соціаԉіԍԏіческӧј строіԏеԉство. |
| Сӧмын колӧ видзӧдлыны, кутшӧм ногӧн йӧзыс медсясӧ висьмӧны, позьӧ аддзыны, мый унджыкысьсӧ висьмӧны ас понданыс, унджыкысьсӧ мыжанас овлам асьным, миян ковтӧм ногӧн олӧмным, миян видзчысьны кужӧмлунным, дженьыдджыка кӧ шуны, ми висьмывлам медсясӧ санитарнӧй культурносьт тырмытӧмлун понда. | Сӧмын колӧ віԇӧԁлыны, кущӧм ногӧн јӧзыс меԁԍасӧ віԍмӧны, поԅӧ аԁԇыны, мыј унҗыкыԍсӧ віԍмӧны ас понԁаныс, унҗыкыԍсӧ мыжанас овлам аԍным, міјан ковтӧм ногӧн олӧмным, міјан вітчыԍны кужӧмлунным, җеԋыԁҗыка-кӧ шуны мі віԍмывлам меԁԍасӧ саԋітарнӧј куԉтурноԍт тырмытӧмлун понԁа. |
| Уна сё йӧз висьмӧны биа висьӧмӧн дзик сы понда, мый найӧ сёйӧны мыссьытӧм киӧн, юӧны лёк ва либӧ пузьӧдлытӧм йӧв. Уна сюрс йӧз висьмӧны чахоткаӧн да сифилисӧн (лёквисьӧмӧн) сы понда, мый найӧ сёйӧны ӧти тасьтіысь. Дзонь семьяяс висьмӧны трахомаӧн (син висьӧмӧн) ӧти ки чышкӧдӧ чышкысьӧм понда. Джоджӧ сьӧлалӧмӧн чахоткаӧн висьысьяс разӧдӧны туберкулёз (чахотка). Быд минутын, быд шагын ми мынтысям асланым дзоньвидзалуннаным асланым да мукӧдъяс санитарнӧй некультурносьт понда. Сӧстӧма олӧм боксянь миян бӧрӧ кольӧмыс — сардырся Россиялӧн наследство, пемыдлунлӧн колясъяс, мыйын видзис сардырся власьт уджалысь йӧзӧс. | Уна ԍо јӧз віԍмӧны біјавіԍӧмӧн ԇік сы понԁа, мыј најӧ ԍојӧны мыԍԍытӧм кіјӧн, јуӧны ԉок ва ԉібӧ пуԅӧԁлытӧм јӧв. Уна ԍурс јӧз віԍмӧны чахоткаӧн ԁа ԍіфіԉісӧн (ԉоквіԍӧмӧн) сы понԁа, мыј најӧ ԍојӧны ӧԏі таԍтіыԍ. Ԇоԋ ԍемјајас віԍмӧны трахомаӧн (ԍінвіԍӧмӧн) ӧԏі кічышкӧԁӧ чышкыԍӧм понԁа. Җоҗӧ ԍӧлалӧмӧн чахоткаӧн віԍыԍјас разӧԁӧны туберкуԉоз (чахотка). Быԁ мінутын, быԁ шагын мі мынтыԍам асланым ԇоԋвіԇалуннаным асланым ԁа мукӧԁјас саԋітарнӧј ԋекуԉтурноԍт понԁа. Сӧстӧма олӧм бокԍаԋ міјан бӧрӧ коԉӧмыс — сарԁырԍа Роԍԍіјалӧн наԍԉеԁство, пемыԁлунлӧн коԉасјас, мыјын віԇіс сарԁырԍа влаԍт уҗалыԍ јӧзӧс. |
| Ыджыд достиженньӧяс миян эмӧсь страна индустриализируйтӧмын да видз-му овмӧс коллективизируйтӧмын. Босьтны кӧ достиженньӧяс культура кыпӧдан фронт вылысь, медся нин санитарнӧй культура кыпӧдӧмын, миян вермӧмъяс ичӧтӧсь на, абу на перйӧма мукӧд фронтъяс вылын кодь вермӧмъяс. | Ыҗыԁ ԁоԍԏіжеԋԋӧјас міјан емӧԍ страна інԁустріаԉіԅірујтӧмын ԁа віԇму овмӧс коԉԉекԏівіԅірујтӧмын. Боԍтны-кӧ ԁоԍԏіжеԋԋӧјас куԉтура кыпӧԁан фронт вылыԍ, меԁԍа-ԋін саԋітарнӧј куԉтура кыпӧԁӧмын, міјан вермӧмјас ічӧтӧԍ-на, абу-на перјӧма мукӧԁ фронтјас вылын-коԃ вермӧмјас. |
| Санитарнӧй культура миян паськалӧма омӧля на. Зэв на тыдаланаа шыбитчӧ синмӧ йӧзыслӧн дурка олӧмыс. Оз на сӧстӧма видзны уличаяс каръясын, сиктъясын, ёна на дурка видзам фабрикаяс, заводъяс, общественнӧй столӧвӧйяс да ассьыным оланінъяс. Дурка олӧмыс весиг тыдалӧ торъя йӧзлӧн и. | Саԋітарнӧј куԉтура міјан паԍкалӧма омӧԉа-на. Зев-на тыԁаланаа шыбытчӧ ԍінмӧ јӧзыслӧн ԁурка олӧмыс. Оз-на сӧстӧма віԇны уԉічајас карјасын, ԍіктјасын, јона-на ԁурка віԇам фабрікајас, завоԁјас, обшщественнӧј столовӧјјас ԁа асԍыным оланінјас. Ԁурка олӧмыс веԍіг тыԁалӧ торја јӧзлӧн-і. |
| Сӧстӧма олӧмын миян эмӧсь уна предрассудокъяс, кодъяс вайӧны миян дзоньвидзалунлы зэв ыджыд вред. Ми полам оланінӧ сӧстӧм сынӧд веськалӧмысь, полам кӧдзыд ваысь да дзебсясям шондіысь. | Сӧстӧма олӧмын міјан емӧԍ уна преԁрассуԁокјас, коԁјас вајӧны міјан ԇоԋвіԇалунлы зев ыҗыԁ вреԁ. Мі полам оланінӧ сӧстӧм сынӧԁ веԍкалӧмыԍ, полам кӧԇыԁ ваыԍ ԁа ԇебԍаԍам шонԁіыԍ. |
| Ми эг на велалӧ нуӧдны олӧмӧ дзоньвидзалунлы зэв колана навыкъяс: сёян водзвылын огӧ на мыськалӧй кияснымӧс, огӧ на быд вежалунӧ ветлӧ пывсянӧ, вой улӧ огӧ на весалӧй пиньяс. Ми нуӧдам олӧмӧ уна вреднӧй торъяс, огӧ пӧртӧй олӧмӧ дзоньвидзалунлы уна колана навыкъяс. | Мі ег-на велалӧ нуӧԁны олӧмӧ ԇоԋвіԇалунлы зев колана навыкјас: ԍојан воԇвылын огӧ-на мыԍкалӧј кіјаснымӧс, огӧ-на быԁ вежалунӧ ветлӧ пывԍанӧ, вој улӧ огӧ-на весалӧј піԋјас. Мі нуӧԁам олӧмӧ уна вреԁнӧј торјас, огӧ пӧртӧј олӧмӧ ԇоԋвіԇалунлы уна колана навыкјас. |
| Ми кокньыда миритчам лудікъяскӧд, тӧрӧканъяскӧд, пытшъяскӧд, весиг асланым вылысын новлам тойяс да такӧд сідзжӧ зэв кокниа миритчам. Тайӧн ми ассьыным олӧмнымӧс сувтӧдам опасносьтӧ сы понда, мый тайӧ став насекомӧйясыс паськӧдӧны сьӧкыд заразнӧй висьӧмъяс. | Мі кокԋіԁа мірітчам луԁікјаскӧԁ, тӧрӧканјаскӧԁ, пыщјаскӧԁ, веԍіг асланым вылысын новлам тојјас ԁа такӧԁ сіԇ-жӧ зев кокԋіа мірітчам. Тајӧн мі асԍыным олӧмнымӧс сувтӧԁам опасноԍтӧ сы понԁа, мыј тајӧ став наԍекомӧјјасыс паԍкӧԁӧны ԍӧкыԁ заразнӧј віԍӧмјас. |
| Вот тайӧ омӧльторъясыс да тӧдтӧмлуныс отсалӧны висьӧмъяс паськалӧмлы. Вот тайӧ омӧль торъясыс да санитарнӧй некультурносьтыс орӧдӧны миянлысь производственнӧй план. | Вот тајӧ омӧԉторјасыс ԁа тӧԁтӧмлуныс отсалӧны віԍӧмјас паԍкалӧмлы. Вот тајӧ омӧԉ торјасыс ԁа саԋітарнӧј ԋекуԉтурноԍтыс орӧԁӧны міјанлыԍ проізвоԁственнӧј план. |
| Уджалысь йӧз, предприяттьӧясын да учрежденньӧясын уджалысь трудӧвӧй коллективъяс, колхозъяс, совхозъяс, карын олысьяс, школаяс, детдомъяс, яслияс, кооперативъяс, вузасьысь предприяттьӧяс да весиг торъя граждана асланыс вынӧн да средствоясӧн вермасны нуӧдны уна санитарнӧй мероприяттьӧяс да тайӧн отсавны бырӧдны вылын индӧм тырмытӧмторъяссӧ. Тайӧ прӧстӧй мероприяттьӧясыс, кодъясӧс позьӧ да колӧ нуӧдны уджалысь йӧз средствоясӧн да вынӧн, лоӧ санитарнӧй минимум, кодӧс олӧмӧ пӧртны колӧм йылысь шуӧма 1930-ӧд воӧ май 20-ӧд лунся правительственнӧй шуӧмын. | Уҗалыԍ јӧз, преԁпріјаԏԏӧјасын ԁа учрежԃеԋԋӧјасын уҗалыԍ труԁӧвӧј коԉԉекԏівјас, колхозјас, совхозјас, карын олыԍјас, школајас, ԃетԁомјас, јаԍԉіјас, коопераԏівјас, вузаԍыԍ преԁпріјаԏԏӧјас ԁа веԍіг торја гражԁана асланыс вынӧн ԁа среԁствојасӧн вермасны нуӧԁны уна саԋітарнӧј меропріјаԏԏӧјас ԁа тајӧн отсавны бырӧԁны вылын інԁӧм тырмытӧмторјассӧ. Тајӧ прӧстӧј меропріјаԏԏӧјасыс, коԁјасӧс поԅӧ ԁа колӧ нуӧԁны уҗалыԍ јӧз среԁствојасӧн ԁа вынӧн, лоӧ саԋітарнӧј міԋімум, коԁӧс олӧмӧ пӧртны колӧм јылыԍ шуӧма 1930-ӧԁ воӧ мај 20-ӧԁ лунԍа правіԏеԉственнӧј шуӧмын. |
| Мый колӧ санминимум нуӧдӧм вылӧ | Мыј колӧ санміԋімум нуӧԁӧм вылӧ |
| Медым пӧртны олӧмӧ санитарнӧй минимум, ӧти-кӧ, колӧ тӧдны, мый тайӧ минимумас пырӧ, мӧд-кӧ, пуктыны ас водзӧ мог — тайӧ санминимумсӧ пӧртны олӧмӧ кутшӧмкӧ определённӧй кадӧ. | Меԁым пӧртны олӧмӧ саԋітарнӧј міԋімум, ӧԏік-кӧ, колӧ тӧԁны, мыј тајӧ міԋімумас пырӧ, мӧԁ-кӧ, пуктыны ас воԇӧ мог — тајӧ санміԋімумсӧ пӧртны олӧмӧ кущӧмкӧ опреԃеԉоннӧј каԁӧ. |
| Сӧвет Союзса уджалысь йӧз петкӧдлісны нин став мирыслы, мый найӧ ассьыныс индӧм торнысӧ пӧртӧны олӧмӧ решительнӧя. Ассьыныс настойчивосьтнысӧ уджалысь йӧз петкӧдлісны витвося план решительнӧя олӧмӧ пӧртӧмӧн, кодӧс ми тыртам нёль воӧн. | Сӧвет сојузса уҗалыԍ јӧз петкӧԁлісны-ԋін став мірыслы, мыј најӧ асԍыныс інԁӧм торнысӧ пӧртӧны олӧмӧ решіԏеԉнӧја. Асԍыныс настојчівоԍтнысӧ уҗалыԍ јӧз петкӧԁлісны вітвоԍа план решіԏеԉнӧја олӧмӧ пӧртӧмӧн, коԁӧс мі тыртам ԋоԉ воӧн. |
| Татшӧм жӧ настойчивӧя кӧ ми сувтӧдам мог — бырӧдны ассьыным санитарнӧй неграмотносьт, сэки ми тайӧ участокас петам победительясӧн. Татӧні победа перйӧмыс сетас возможносьт нӧшта бура да плодотворнӧя нуӧдны странаын социализм стрӧитан удж. | Тащӧм-жӧ настојчівӧја-кӧ мі сувтӧԁам мог — бырӧԁны асԍыным саԋітарнӧј ԋеграмотноԍт, секі мі тајӧ участокас петам побеԃіԏеԉјасӧн. Татӧні побеԁа перјӧмыс ԍетас возможноԍт нӧшта бура ԁа плоԁотворнӧја нуӧԁны странаын соціаԉізм стрӧітан уҗ. |
| Личнӧй санитарнӧй минимум | Ԉічнӧј саԋітарнӧј міԋімум |
| Санминимум быд йӧзлы быд местаын оз ков лоны ӧткодьӧн. Санминимум торъялӧ, кодлы тайӧс лӧсьӧдӧма. Карса олысьяслӧн санминимум торъялӧ сиктса олысь йӧзлы лӧсьӧдӧм санминимум дорысь. Предприяттьӧяс вылын ковмас бырӧдны ӧтик пӧлӧс санитарнӧй тырмытӧмторъяс, столӧвӧйясын — мӧд пӧлӧсӧс нин, школаясын — коймӧдӧс. Торъя коллективъяслы кындзи санминимум вермас лоны быд мортлӧн торъя, кыдз шуасны личнӧй санитарнӧй минимум. | Санміԋімум быԁ јӧзлы быԁ местаын оз ков лоны ӧткоԃӧн. Санміԋімум торјалӧ, коԁлы тајӧс лӧԍӧԁӧма. Карса олыԍјаслӧн санміԋімум торјалӧ ԍіктса олыԍ јӧзлы лӧԍӧԁӧм санміԋімум ԁорыԍ. Преԁпріјаԏԏӧјас вылын ковмас бырӧԁны ӧԏік пӧлӧс саԋітарнӧј тырмытӧмторјас, столовӧјјасын — мӧԁ пӧлӧсӧс-ԋін, школајасын — којмӧԁӧс. Торја коԉԉекԏівјаслы кыԋԇі санміԋімум вермас лоны быԁ мортлӧн торја, кыԇ шуасны ԉічнӧј саԋітарнӧј міԋімум. |
| Татшӧм личнӧй санминимумсӧ колӧ лӧсьӧдны быд мортлы аслыс. | Тащӧм ԉічнӧј санміԋімумсӧ колӧ лӧԍӧԁны быԁ мортлы аслыс. |
| Колӧ кутны тӧд выв, мый быд морт лоӧ кутшӧмкӧ коллектив шленӧн. Весиг оз ӧти коллективын, а уна коллективъясын | Колӧ кутны тӧԁвыв, мыј быԁ морт лоӧ кущӧмкӧ коԉԉекԏів шԉенӧн. Веԍіг оз ӧԏі коԉԉекԏівын, а уна коԉԉекԏівјасын |
| Кор ме ола ӧти комнатаын кымынкӧ морткӧд, сэки ме лоа комнатаса коллектив шленӧн. Мукӧд комнатаясын (ӧти квартираын) олысьяскӧд ми лоам квартирнӧй коллективса шленӧн. Став квартирнӧй коллективъясысь артмӧны керка коллективъяс. Керка коллективъяс котыртчӧны квартальнӧй коллективӧ, найӧ районнӧй коллективӧ да сідз водзӧ. | Кор ме ола ӧԏі комнатаын кымын-кӧ морткӧԁ, секі ме лоа комнатаса коԉԉекԏів шԉенӧн. Мукӧԁ комнатајасын (ӧԏі кварԏіраын) олыԍјаскӧԁ мі лоам кварԏірнӧј коԉԉекԏівса шԉенӧн. Став кварԏірнӧј коԉԉекԏівјасыԍ артмӧны керка коԉԉекԏівјас. Керка коԉԉекԏівјас котыртчӧны квартаԉнӧј коԉԉекԏівӧ, најӧ рајоннӧј коԉԉекԏівӧ ԁа сіԇ воԇӧ. |
| Предприяттьӧын либӧ учрежденньӧын уджалігӧн ми лоам уджалысь коллективса шленӧн. | Преԁпріјаԏԏӧын ԉібӧ учрежԃеԋԋӧын уҗалігӧн мі лоам уҗалыԍ коԉԉекԏівса шԉенӧн. |
| Яслиясын, детсадъясын, школаясын ассьыным челядьнымӧс воспитайтігӧн ми лоам бать-мам коллектив шленӧн. | Јаԍԉіјасын, ԃетсаԁјасын, школајасын асԍыным чеԉаԃнымӧс воԍпітајтігӧн мі лоам баԏ-мам коԉԉекԏів шԉенӧн. |
| Тайӧ коллективъясыслӧн быдӧнлӧн эм асланыс санитарнӧй минимум. Кор ми сулалам кутшӧмкӧ коллектив шленын, колӧ чорыда нуӧдны да быд ногыс отсасьны санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмын. | Тајӧ коԉԉекԏівјасыслӧн быԁсӧнлӧн ем асланыс саԋітарнӧј міԋімум. Кор мі сулалам кущӧм-кӧ коԉԉекԏів шԉенын, колӧ чорыԁа нуӧԁны ԁа быԁногыс отсаԍны саԋітарнӧј міԋімум олӧмӧ пӧртӧмын. |
| Уналы вермас кажитчыны, мый та мында санминимумъяссӧ пӧртны олӧмӧ зэв сьӧкыд. Збыльвылас, абу сідз. Санминимумъяс пӧртны олӧмӧ абу ёна сьӧкыд. | Уналы вермас кажітчыны, мыј тамынԁа санміԋімумјассӧ пӧртны олӧмӧ зев ԍӧкыԁ. Збыԉвылас, абу сіԇ. Санміԋімумјас пӧртны олӧмӧ абу јона ԍӧкыԁ. |
| Уна санитарно-гигиеническӧй навыкъяс, кодъяс пырӧны личнӧй санминимумӧ, отсалӧны коллективнӧй санминимум олӧмӧ пӧртӧмлы. Босьтам татшӧмтор. Учрежденньӧясын да предприяттьӧясын плевательничаяс лӧсьӧдалӧм сетас бурсӧ сӧмын сэки, кор тайӧ коллективса шленъяс велаласны сьӧлавны не джоджӧ, а сьӧласян дозъясӧ. | Уна саԋітарно-гігіјеԋіческӧј навыкјас, коԁјас пырӧны ԉічнӧј санміԋімумӧ, отсалӧны коԉԉекԏівнӧј санміԋімум олӧмӧ пӧртӧмлы. Боԍтам тащӧмтор. Учрежԃеԋԋӧјасын ԁа преԁпріјаԏԏӧјасын пԉеваԏеԉԋіцајас лӧԍӧԁалӧм ԍетас бурсӧ сӧмын секі, кор тајӧ коԉԉекԏівса шԉенјас велаласны ԍӧлавны ԋе җоҗӧ, а ԍӧлаԍан ԁозјасӧ. |
| Мый пырӧ личнӧй санминимумӧ | Мыј пырӧ ԉічнӧј санміԋімумӧ |
| Личнӧй санминимумӧ колӧ пыртны татшӧм санитарно-гигиеническӧй навыкъяс: | Ԉічнӧј санміԋімумӧ колӧ пыртны тащӧм саԋітарно-гігіеԋіческӧј навыкјас: |
| 1. Быд вежалунӧ пывсьыны, мыссьыны да пывсьӧм бӧрын вежны улыс дӧрӧм-гач. Тайӧ колӧ тойсялӧмысь видзчысьӧм понда. Пывсяныс кӧ абу, колӧ гортад яйтӧ мыськавны шоныд ваӧн да майтӧгӧн. Пывсянӧ ветлыны либӧ гортад мыссьыны колӧ лӧсьӧдны определённӧй лун да час. | 1. Быԁ вежалунӧ пывԍыны, мыԍԍыны ԁа пывԍӧм бӧрын вежны улыс ԁӧрӧм-гач. Тајӧ колӧ тојԍалӧмыԍ віԁчыԍӧм понԁа. Пывԍаныс-кӧ абу, колӧ гортаԁ јајтӧ мыԍкавны шоныԁ ваӧн ԁа мајтӧгӧн. Пывԍанӧ ветлыны ԉібӧ гортаԁ мыԍԍыны колӧ лӧԍӧԁны опреԃеԉеннӧј лун ԁа час. |
| 2. Быть мыськавны киястӧ сёйӧм водзвылын да асмогасьӧм бӧрын. Киясӧ зэв кокниа кӧласьӧны синмӧн аддзытӧм зараза — висьӧмъяс. Кияс мыськалӧмӧн ми видзам асьнымӧс быдсяма пӧлӧс висьӧмъясӧн висьмӧмысь. | 2. Быԏ мыԍкавны кіјастӧ ԍојӧм воԇвылын ԁа асмогаԍӧм бӧрын. Кіјасӧ зев кокԋіја кӧлаԍӧны ԍінмӧн аԁԇытӧм зараза — віԍӧмјас. Кіјас мыԍкалӧмӧн мі віԇам аԍнымӧс быԁԍама пӧлӧс віԍӧмјасӧн віԍмӧмыԍ. |
| 3. Быд вежалунӧ ӧтчыд тшӧтшӧдавны гыжъяс да пыр видзӧдны медым няйтыс сэтчӧ эз чукӧрмы. Гыжъяс костӧ кокниа чукӧрмӧ няйт, накӧд тшӧтш и висьӧмъяс, ков колькъяс, кодъяс зэв кокниа вермасны сюрны миян пытшкӧ. | 3. Быԁ вежалунӧ ӧтчыԁ щӧщӧԁавны гыжјас ԁа пыр віԇӧԁны меԁым ԋајтыс сетчӧ ез чукӧрмы. Гыжјас костӧ кокԋіа чукӧрмӧ ԋајт, накӧԁ щӧщ і віԍӧмјас, ков коԉкјас, коԁјас зев кокԋіа вермасны ԍурны міјан пыщкӧ. |
| 4. Быд лун весавны пиньяс мелӧн да щӧткаӧн. Пиньяс весавны медбур узьны водігӧн. Тшӧткаӧн весалӧны пиньяс костъясӧ ӧшйӧм сёян. Он кӧ весав тайӧ сёянсӧ, сёяныс пондӧ сісьмыны, пондӧны тшыкны пиньяс. Таысь кындзи, пиньяс весалӧмӧн ми сэсь весалам став микробъяссӧ, кодъяс пӧвстын унаысь овлӧны вуджан висьӧмъяслӧн зараза. Пиньяс весалӧм вылӧ быд мортлы колӧ торъя щӧтка. Мӧд морт тшӧткаӧн пиньяс весавны оз позь, ӧпаснӧ дзоньвидзалунлы. | 4. Быԁ лун весавны піԋјас мелјӧн ԁа шщӧткаӧн. Піԋјас весавны меԁ бур уԅны воԁігӧн. Щӧткаӧн весалӧны піԋјас костјасӧ ӧшјӧм ԍојан. Он-кӧ весав тајӧ ԍојансӧ, ԍојаныс понԁӧ сіԍмыны, понԁӧны щыкны піԋјас. Таыԍ кыԋԇі, піԋјас весалӧмӧн мі сеԍ весалам став мікробјассӧ, коԁјас пӧвсын унаыԍ овлӧны вуҗан віԍӧмјаслӧн зараза. Піԋјас весалӧм вылӧ быԁ мортлы колӧ торја шщӧтка. Мӧԁ морт щӧткаӧн піԋјас весавны оз поԅ, ӧпаснӧ ԇоԋвіԇалунлы. |
| 5. Комнататӧ колӧ проветривайтны быд лун этша вылӧ кыкысь. Асылын — узянінысь чеччӧм бӧрын да рытнас — узьны водігӧн. Форточка колӧ восьтлыны этша вылӧ 15 минут кежлӧ. Комнатаас кӧ олӧны унаӧн, проветривайтны колӧ унджыкысь. Гожӧмын ӧшиньтӧ колӧ видзны восьсаӧн лун и вой. Комнатаад кӧ форточкаыс абу, колӧ быть вӧчны. Та вылӧ ыджыд рӧскод оз ков, а дзоньвидзалунлы пӧльзаыс лоӧ зэв ыджыд. | 5. Комнататӧ колӧ проветрівајтны быԁ лун еща вылӧ кыкыԍ. Асылын — уԅаніныԍ четчӧм бӧрын ԁа рытнас — уԅны воԁігӧн. Форточка колӧ воԍтлыны еща вылӧ 15 мінут кежлӧ. Комнатаас-кӧ олӧны унаӧн, проветрівајтны колӧ унҗыкыԍ. Гожӧмын ӧшіԋтӧ колӧ віԇны воԍсаӧн лун і вој. Комнатааԁ-кӧ форточкаыс абу, колӧ быԏ вӧчны. Та вылӧ ыҗыԁ рӧскоԁ оз ков, а ԇоԋвіԇалунлы пӧԉзаыс лоӧ зев ыҗыԁ. |
| 6. Оз позь куритчыны комнатаын. Табак тшын лёксӧ вайӧ оз сӧмын куритчысьяслы, лёксӧ вайӧ став йӧзыслы, кодъяс лолалӧны тайӧ тшынсӧ. Торъя нин ыджыд лёк вайӧ табак тшын челядьлы. | 6. Оз поԅ курітчыны комнатаын. Табак щын ԉоксӧ вајӧ оз сӧмын курітчыԍјаслы, ԉоксӧ вајӧ став јӧзыслы, коԁјас лолалӧны тајӧ щынсӧ. Торја-ԋін ыҗыԁ ԉок вајӧ табак щын чеԉаԃлы. |
| 7. Эн сьӧлав да эн зырымась джоджӧ. Дулльын да зырымын унаысь овлӧны вуджан висьӧмаяслӧн микробъяс. Косьмӧм бӧрын микробъяс кайӧны сынӧдӧ да лолалігӧн пырӧны дзоньвидза йӧз тыясӧ. | 7. Ен ԍӧлав ԁа ен зырымаԍ җоҗӧ. Ԁуԉԉын ԁа зырымын унаыԍ овлӧны вуҗан віԍӧмајаслӧн мікробјас. Коԍмӧм бӧрын мікробјас кајӧны сынӧԁӧ ԁа лолалігӧн пырӧны ԇоԋвіԇа јӧз тыјасӧ. |
| 8. Эн весав да эн пыркӧд паськӧмтӧ комнатаын. Бусыд сідз нин зэв ыджыд лёк вайӧ дзоньвидзалунлы. Тайӧ бусас таысь кындзи эмӧсь микробъяс, кодъяс вермасны веськавны дзоньвидза йӧз пытшкӧ да висьмӧдны найӧс. | 8. Ен весав ԁа ен пыркӧԁ паԍкӧмтӧ комнатаын. Бусыԁ сіԇ-ԋін зев ыҗыԁ ԉок вајӧ ԇоԋвіԇалунлы. Тајӧ бусас таыԍ кыԋԇі емӧԍ мікробјас, коԁјас вермасны веԍкавны ԇоԋвіԇа јӧз пыщкӧ ԁа віԍмӧԁны најӧс. |
| 9. Керкаӧ пыригӧн чышкы кокъястӧ. Медым эн вермы пыртны комнатаад няйт да бус, колӧ комнатаад пыранінӧ пуктыны кок чышкӧдъяс. Тайӧн ми пелькӧдам ассьыным оланіннымӧс. | 9. Керкаӧ пырігӧн чышкы кокјастӧ. Меԁым ен вермы пыртны комнатааԁ ԋајт ԁа бус, колӧ комнатааԁ пыранінӧ пуктыны кок чышкӧԁјас. Тајӧн мі пеԉкмӧԁам асԍыным оланіннымӧс. |
| 10. Сёйны колӧ торъя тасьтіысь, торъя паньӧн да вилкаӧн. Ӧти тасьтіысь сёйигӧн кокньыда верман висьмыны лёквисьӧмӧн (сифилисӧн), чахоткаӧн, дифтеритӧн да уна мукӧд пӧлӧс висьӧмъясӧн. | 10. Ԍојны колӧ торја таԍтіыԍ, торја паԋӧн ԁа вілкаӧн. Ӧԏі таԍтіыԍ ԍојігӧн кокԋіԁа верман віԍмыны ԉоквіԍӧмӧн (ԍіфіԉісӧн), чахоткаӧн, ԃіфԏерітӧн ԁа уна мукӧԁ пӧлӧс віԍӧмјасӧн. |
| 11. Кызігӧн да несъялігӧн вомтӧ тупкы кинад. Кызігӧн резсян дулльын да кашельын унаысь овлӧны насморклӧн, грипплӧн, чахоткалӧн да мукӧд висьӧмъяслӧн микробъяс. Сынӧдӧ сюрӧмӧн тайӧ микробъясыс вермӧны висьмӧдны дзоньвидза мортӧс. | 11. Кызігӧн ԁа ԋесјалігӧн вомтӧ тупкы кінаԁ. Кызігӧн резԍан ԁуԉԉын ԁа кашеԉын унаыԍ овлӧны насморклӧн, гріпплӧн, чахоткалӧн ԁа мукӧԁ віԍӧмјаслӧн мікробјас. Сынӧԁӧ ԍурӧмӧн тајӧ мікробјасыс вермӧны віԍмӧԁны ԇоԋвіԇа мортӧс. |
| Уборнӧйтӧ видзӧй сӧстӧма. Некор оз ков тыртны уборнӧйысь розьяс. Неисправнӧй уборнӧй торкӧ сынӧдсӧ став керкасьыс. | Уборнӧјтӧ віԇӧј сӧстӧма. Ԋекор оз ков тыртны уборнӧјыԍ роԅјас. Ԋеісправнӧј уборнӧј торкӧ сынӧԁсӧ став керкаԍыс. |
| Кутшӧм ногӧн босьтны дзоньвидзалунлы бур навыкъяс | Кущӧм ногӧн боԍтны ԇоԋвіԇалунлы бур навыкјас |
| Пыртны ас пытшкад дзоньвидзалунлы бур навыкъяс — прӧстӧй удж, сӧмын аслыд колӧ сьӧлӧмсянь кутчысьны-а. Мортлӧн эм сэтшӧм свойство — кутшӧмкӧ тор вӧчны велавны. Тайӧ свойствоыс мукӧддырйиыс вайӧ бур, мукӧддырйиыс лёк. Тайӧ свойствонас йӧзыс босьтӧны аслыныс кыдзи лёк привычкаяс, сідз жӧ и бур привычкаяс. Ми тӧдам чунь гыж курччавны велалӧм йӧз асьныс оз тӧдлыны, курччалӧны чунь гыжнысӧ, гудйӧны ныр пытшкӧснысӧ, дӧрӧм соснаныс чышкалӧны нырувсӧ. Нинӧм и шуны, тайӧ омӧль привычкаяс. | Пыртны ас пыщкаԁ ԇоԋвіԇалунлы бур навыкјас прӧстӧј уҗ, сӧмын аслыԁ колӧ ԍӧлӧмԍаԋ кутчіԍны-а. Мортлӧн ем сещӧм својство — кущӧм-кӧ тор вӧчны велавны. Тајӧ својствоыс мукӧԁ ԁырјіыс вајӧ бур, мукӧԁ ԁырјіыс ԉок. Тајӧ својствонас јӧзыс боԍтӧны аслыныс кыԇі ԉок прівычкајас, сіԇ-жӧ і бур прівычкајас. Мі тӧԁам чуԋ гыж куртчавны велалӧм јӧз аԍныс оз тӧԁлыны, куртчалӧны чуԋ гыжнысӧ, гуԁјӧны нырпыщкӧснысӧ, ԁӧрӧм соснаныс чышкалӧны нырувсӧ. Ԋінӧм і шуны, тајӧ омӧԉ прівычкајас. |
| Но тайӧ велавны вермӧмсӧ морт вермӧ используйтны и дзоньвидзалунлы бур привычкаяс усвоитӧм вылӧ. | Но тајӧ велавны вермӧмсӧ морт вермӧ іспоԉзујтны і ԇоԋвіԇалунлы бур прівычкајас усвоітӧм вылӧ. |
| Мортлы колӧ сӧмын мыйкӧдыра помнитны сёян водзвылын ки мыськалӧм йылысь, и сійӧ тайӧс регыд кадӧн пондас вӧчны зэв кокньыда, весиг ачыс оз кут тӧдны, мый сійӧ вӧчӧ. Тадзи жӧ позьӧ велавны быд лун весавны пиньяс, сьӧлавны плевательничаӧ да с. в. | Мортлы колӧ сӧмын мыјкӧ ԁыра помԋітны ԍојан воԇвылын кі мыԍкалӧм јылыԍ і сіјӧ тајӧс регыԁ каԁӧн понԁас вӧчны зев кокԋіԁа, веԍіг ачыс оз кут тӧԁны, мыј сіјӧ вӧчӧ. Таԇі-жӧ поԅӧ велавны быԁ лун весавны піԋјас, ԍӧлавны пԉеваԏеԉԋіцаӧ ԁа с. в. |
| Татшӧм ногӧн позьӧ усвоитны дзоньвидзалунлы колана став санитарно-гигиеническӧй навыкъяссӧ. Тайӧ навыкъясыс абу и уна. Таысь кындзи, ӧткымын навыкъяс миян эмӧсь быдӧнлӧн. Ӧти морт — быд лун весалӧ пиньяс, мӧд — быд недельӧ ветлӧ пывсьыны, коймӧд — сёян водзвылын мыськалӧ кияс. Сідзкӧ санитарнӧй минимумыс, кодӧс ми ӧні видлалім, нӧшта на лоас ичӧт. | Тащӧм ногӧн поԅӧ усвоітны ԇоԋвіԇалунлы колана став саԋітарно-гігіеԋіческӧј навыкјассӧ. Тајӧ навыкјасыс абу і уна. Таыԍ кыԋԇі, ӧткымын навыкјас міјан емӧԍ быԁсӧнлӧн. Ӧԏі морт — быԁ лун весалӧ піԋјас, мӧԁ — быԁ ԋеԃеԉӧ ветлӧ пывԍыны, којмӧԁ — ԍојан воԇвылын мыԍкалӧ кіјас. Сіԇ-кӧ, саԋітарнӧј міԋімумыс, коԁӧс мі ӧні віԁлалім, нӧшта-на лоас ічӧт. |
| Кор ми велалам олӧмӧ нуӧдны тайӧ бур навыкъяссӧ, сэки ми пондам тайӧ навыкъяссӧ пыртны сійӧ коллективӧ, кӧні ми олам, уджалам. Тадзикӧн ми отсалам дзоньвидзаммӧдны удж да быт. | Кор мі велалам олӧмӧ нуӧԁны тајӧ бур навыкјассӧ секі мі понԁам тајӧ навыкјассӧ пыртны сіјӧ коԉԉекԏівӧ, кӧні мі олам, уҗалам. Таԇікӧн мі отсалам ԇоԋвіԇаммӧԁны уҗ ԁа быт. |
| Ми ӧні тӧдам: санитарнӧй минимум олӧмӧ пӧртӧмӧн ми видзам асьнымӧс уна висьӧмъясысь да сійӧн ми вермам ӧдйӧнджыка тыртны промфинплан. Тайӧ ӧтиторйыс понда став уджалысь йӧзлы колӧ усвоитны санминимумӧ пыран гигиеническӧй навыкъяс да сійӧн видзны ассьыным вын висьӧмъяс киӧ шедӧмысь, медым тайӧ став вынсӧ пуктыны социализм тэчан уджӧ. | Мі ӧні тӧԁам, саԋітарнӧј міԋімум олӧмӧ пӧртӧмӧн мі віԇам аԍнымӧс уна віԍӧмјасыԍ ԁа сіјӧн мі вермам ӧԁјӧнҗыка тыртны промфінплан. Тајӧ ӧԏік торјыс понԁа став уҗалыԍ јӧзлы колӧ усвојітны санміԋімумӧ пыран гігіјеԋіческӧј навыкјас ԁа сіјӧн віԇны асԍыным вын віԍӧмјас кіјӧ шеԁӧмыԍ, меԁым тајӧ став вынсӧ пуктыны соціаԉізм течан уҗӧ. |
| Санитарнӧй культура пыр — социализмӧ! | Саԋітарнӧј куԉтура пыр — соціаԉізмӧ! |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
