ПРАВИЛӦЯС КАРТУПЕЛЬ ВИДЗӦМ КУЗЯ

Картупель видзан правилӧяс

Картупель видзны колӧ кужӧмӧн. Унаысь овлывлӧ, кужтӧма гуяс кодйӧмла, лёкногӧн картупель видзанінъясын картупельсӧ кисьталӧм понда да кужтӧма дӧзьӧритӧм вӧсна картупель ёна зэв сісьмывлӧ.

Медым эськӧ этшаджык портитчис да этшаджык муніс шыбласӧ, да сійӧн видзны овмӧсъясӧс ыджыд урон лоӧмысь, колӧ тӧдны уна правилӧяс. Подув правилӧяс пыдди лоӧны со кутшӧмъяс.

Первойя правилӧ:

Картупель, кодӧс кӧсъям пуктыны видзанінъясӧ колӧ лоны: медым эськӧ сійӧ вӧлі кос, тӧлӧдӧма, юклӧма ыджда да сортъяс сертиыс (позьӧ ӧтрӧма сертиыс). Посни, вундасьӧм, гирсъясьӧм-лямасьӧм да висян картупельяс некутшӧма оз позь сорлавны да и оз позь видзны ӧтлаын дзоньвидза картупельяскӧд. Сійӧс колӧ пуктыны торйӧн да регыдджык вердны скӧтлы. Оз ков вунӧдны, мый сӧмын дзоньвидза воӧм, кос да мутӧм картупель вермас дыр овны видзанінъясын. Тайӧторсӧ ёна колӧ тӧдны картупель гуын видзигъясӧн, кытысь тӧвбыдӧн оз овлы некор бӧрйӧдлӧмыс. Висьлӧс котыра да доймалӧм картупельяс, кодъяслӧн висьӧмыс тыдалӧ сӧмын вундӧминын (сімӧм чутъяс, пустӧй инъяс, гӧгрӧса сісьмӧм, сьӧдӧдӧмъяс да мукӧд сісь инъяс) позьӧ пуктыны видзанінъясӧ, абу кӧ тайӧ тырмытӧмторъясын 5% уна. Медым тӧдмӧдны прӧчент висьӧмыслысь, колӧ босьтны чукӧрсьыс уна местаысь 100 картупельӧн. Быд картупель бура видлавны, кыдзи вевдорсяньыс, сідз жӧ вундӧмӧн пытшкӧссӧ. Висьысьяссӧ колӧ пуктавны торйӧн да бӧрын артавны кымын прӧчент каяс. Торъя нин бура колӧ кужны видзны сійӧ картупельӧс, коді вермас лоны уль — сісь либӧ кос сісь висьӧмаӧсь.

Му вылын на кӧ картупель кор кузяыс висьӧмсӧ тӧдмалӧма, сэки колӧ му вылысь идралӧм картупельсӧ чукӧръясын видзны кык либӧ кык вежон да джынйӧдз (вӧчны сылы карантин) да бура дӧзьӧритны сійӧ чукӧр бӧрсяньыс. Сэки сэсся бӧрйӧдлыны да, оз кӧ сюрны висьмӧм картупельяс, позьӧ пуктыны видзанінъясӧ. Бурджык, дерт, сійӧс видзны пӧдвалъясын либӧ торъя видзанінъясын медым эськӧ, ковмис кӧ, позис картупельяссӧ бӧрйӧдлыны.

Картупельяс пуктыны гуясӧ, чукӧръясӧ да видзанінъясӧ колӧ видзчысьӧмӧн, медым картупельыс эз жугавлы. Картупельяс вывті ветлыны позьӧ сӧмын небыд кӧмкотъясӧн либӧ пӧвъяс вывті, коді вольсасьӧ картупель вылас.

Мӧд правилӧ:

Картупель видзны колӧ пуктыны сорт серти, торъя чукӧръясӧн либӧ гуясӧ, а не кисьтавны ӧтчукӧрӧ. Тайӧ вӧчны колӧ сы понда, мый торъя сортъясыс оз ӧткодя кутны ассьыныс дзоньвидзсӧ видзанінъясас. Мукӧд сортыс весиг омӧля видзигӧн дырджык оз тшыкны, а мукӧдыс регыдӧн тшыкӧны да мукӧд куйлан сортъяссӧ тшыкӧдӧны. Картупель кисьтавны позьӧ ӧти метра джудждаӧдз, но джуджыдджыка метрӧн-джынйӧнысь кисьтавны оз нин позь.

Коймӧд правилӧ:

Картупель ёна полӧ кӧдзыдысь да оз лэпты ёна шоныдӧс. Картупельӧс кӧ пондан дыр видзны ӧти градус кӧдзыдын (Цельсий серти), сэки сійӧ юмовмас. Дерт сійӧ температураын сійӧ оз на кынмы. Сійӧ жӧ картупельӧс кӧ вежон кымын видзан 6 градусысь вылынджык шоныдын, сэки сійӧ лоас бӧр важкодьыс.

Картупель пырджык кынмӧ сэк, кор термометр висьталӧ кык градус либӧ унджык кӧдзыд. Кынмалӧм картупель унджыкысьсӧ мунлӧ скӧтлы вердӧм вылӧ либӧ переработка вылӧ. Картупельӧс кӧ пондан видзны 4–5 да унджык градус шоныдінын, сэк сійӧ ньӧжйӧникӧн косьмӧ, рушмӧ да тулысъявылыс заводитчӧ нырсявны, быдмыны да тшыксьӧ.

Практика индӧ, мый картупель видзны медбур шоныдінын, ӧти градуссянь 2 градусӧдз и не вылынджык 3 градусысь. Температура тӧдмалӧм могысь овмӧслы колӧ лӧсьӧдны градусник (термометр). Бурджык, дерт, та вылӧ лӧсьӧдны нарошнӧ лӧсьӧдӧм термометр (буртӧвӧй). Картупель видзӧм бӧрся колӧ бура дӧзьӧритны.

Картупель видзанінъясын кӧ шоныдыс пондас чинны, сэки колӧ топыда тупкавны душникъяс (вентиляция) да ёнджыка картупель видзанінсӧ шонтыны. Картупель видзанінас ломтывлӧны зэв колігъясӧн сӧмын, сэк жӧ колӧ видзчысьны медым эськӧ шоныдыс вывті эз сод. Бура картупель видзигӧн шоныдыс ёна ыджыда оз содны. Позьӧ шоныд петан инъяслысь труба-мӧд восьтлыны мыйкӧдыра кежлӧ. Шоныдыс кӧ каяс крутӧя вылӧ 8 либӧ вылӧджык градусӧдз, сэки позьӧ тӧдны, мый картупель заводитіс сісьмыны. Картупель видзанінъясын, пӧдвалъясын да кӧбрӧгъясын сэтшӧм картупельсӧ пырысь пыр бӧрйӧдлӧны да висьмӧм картупельяссӧ торйӧдӧны. Картупельяс кӧ гуын либӧ чукӧрын, сэки сійӧ сідз жӧ бӧрйӧдлӧны, оз лыддьысьны сійӧн, мый кӧдзыд поводдяыс да кынмас.

Нёльӧд правилӧ:

Картупель видзигӧн медся ыджыд помкаыс, мый вӧсна висьмывлӧ картупель — сійӧ улислун (влага) сылӧн. Картупель пуктӧма кӧ гуӧ, чукӧрӧ либӧ кисьталӧма картупель видзанінъясӧ, кӧть и бура вӧлі косьтӧма первойя вежонъяснас кисьталӧм бӧрас лэдзӧ улис ру (пӧсялӧ). Мед петас улис руыс, лӧсьӧдӧны картупель видзигӧн тӧлӧдӧмъяс (вентиляция), душникъяс вӧчӧмӧн. Сӧмын сідзик верман бура видзны картупель висьӧмысь.

Витӧд правилӧ:

Картупель оз радейт лунъя югӧр (свет). Югӧрыс воштӧ сылысь бурлунсӧ да чӧскыдлунсӧ. Картупельӧс колӧ сайӧдны лунъя югӧрысь да сӧмын сэк верман бура видзны.

Квайтӧд правилӧ:

Йитчӧма сыын, мый гожӧмын на картупель кисьтавтӧдзыс войдӧр став местаяссӧ, кӧні пондас видзсьыны картупельыс, колӧ лӧсьӧдны пӧрадокӧ. Сы могысь колӧ ставсӧ, мый вӧлі картупель улын — картупель видзанінъяс, пӧдвалъяс, гуяс му, весавны важ картупельясысь, чышкыны пӧтӧлӧкъяс, стенъяс тӧлӧдны да косьтыны.

Жар шондіа лунъясӧ гуяс колӧ видзны восьсӧн, а зэригӧн топыда пӧдлавлыны. Став путоръяс картупель видзанінлысь пӧдвалысь либӧ кӧбрӧгысь, шуам стынъяс, сюръяяс, вежӧсъяс пӧтӧлӧк да мук., колӧ мавтны извесьтӧн. Бурджык эськӧ лоӧ, тшынӧдан кӧ видзанінсӧ сераӧн; сійӧ виас став сісьмӧмлысь заразасӧ да висьӧмсӧ. Рӧскодыс сы вылӧ абу ыджыд, а пӧльзаыс зэв ыджыд, белитӧм дорсьыд. Кодыр гуын тшынӧдӧма сераӧн либӧ мавтӧма извесьтӧн, сэки джоджас колӧ кисьтавны пӧимӧн либӧ извесьтӧн да сы бӧрын вӧчавны йӧртӧдъяс картупель кисьталӧм вылӧ. Тӧдны кӧ медколан правилӧяс картупель видзӧм йылысь да выйим нин сы кузя видлӧг (опыт), колӧ тырмидзджык сійӧс нуӧдны олӧмӧ, кыдзи ӧтка крестьяна овмӧсъясын, а сідзжӧ ӧтувъя овмӧсъясын (колхозъясын) кӧйдыс запасъяс видзигӧн. Сӧмын та ногӧн колхозъяс да ӧтка овмӧсъяс, кодъяс эз на пырны колхозӧ, вермасны асьнысӧ видзны ыджыд убыткаысь да спокойнӧя да повтӧга ӧддзӧдны тулыс — выль кӧдза.

Картупель видзӧй гуясын

Гуясын картупель видзӧмлӧн ногыс оз кор некутшӧм ыджыд рӧскодъяс, кыдзи буртын (чукӧрын) видзӧм, коді сувтӧ ёна донаӧ. Колӧ сӧмын гу, идзас, душникъяс да му. Кокниа вӧчӧм вӧсна да донтӧмысла татшӧм гуыс босьтӧ первоя места быднога картупель видзанін пӧвстын. Медся ыджыд омӧльыс гуын видзӧмыдлӧн, а сідзжӧ буртлӧн (чукӧрын), со кутшӧм:

Картупель кӧ пондас сісьмыны гуын (чукӧрын), он вермы бӧрйӧдлыны. Кӧть кутшӧм кӧдзыд поводдяӧ быть лоас гусӧ (чукӧрсӧ) разбирайтны. Лӧсьыда картупель видзигӧн, кор картупельсӧ гуалан косӧн, дзоньвидзаӧн, сорлавтӧг посньыдик да вундасьӧм картупелькӧд да гуыс кӧ вӧчӧма правилӧяс тшӧктӧм кузя да дӧзьӧритӧмыс кӧ бур, картупель оз тшык да овмӧслы некутшӧм урон оз вай. Сӧмын чиныштас сьӧктанас (вес вылӧ) сы вӧсна, мый видзигас пӧсялӧ да уль руыс картупельсьыс петӧ душникъясӧд. Гуын картупель видзанног паськалӧма пӧшти быд местаын, да медся сійӧс донъялӧны кӧдзыд тӧла районъясын.

Места бӧрйӧм

Места картупель гу улӧ бӧрйигӧн колӧ войдӧр мӧвпыштны, кытчӧ кодйыны — горт дінӧ али му вылӧ лӧсьыдджык. Горт дінӧ кӧ лӧсьӧдан, лоас матынджык да кокньыдджык лоас сы бӧрся дӧзьӧритны. Му вылын кӧ, арын оз ковмы картупельӧс нуны му вылысь горт дінӧ, а тулысын му вылӧ. Картупель йылысь кӧ вопрос разрешитӧма, кӧні видзны му вылын али горт дорын, сэки колӧ места бӧрйыны гулы. Гу места мед вӧлі со кутшӧм ногса: кос да некор оз во тувсов ни арся ва. Торъя видзӧдлыны колӧ, оз-ӧ кыткӧ матіті пычкы му пытшса ва (грунтовая вода).

Гулы колӧ бӧрйыны сэтшӧм места, мед эськӧ му пытш ваыс (грунтовая вода) пӧтшва эжсьыс муніс ылітіджык. Места колӧ рӧвнӧйджык да медым неуна вӧлі лэдзӧга, ваыслы визувтӧм вылӧ бокӧ. Гу вӧчсьӧ тӧвъясысь сайӧд инӧ, медся вой тӧлысь. Он кӧ сідз вӧч, лымйыс оз ло ӧткодя гу вылас да вермас кынмыны гуыс. Кузьтанас гуыс вӧчсьӧ войӧ-лунаӧн. Тадзи колӧ сы понда, медым эськӧ тӧвнас чукӧрыс гусӧ видзис войвыв кӧдзыд тӧвъясысь, а тулыснас шондіыс эзджык инмы гу вевтӧ да дырджык лымйыс гу вылас олас да оз сыв. Ставсӧ тайӧс колӧ мӧвпыштны картупель гу места бӧрйигӧн.

Гу лӧсьӧдӧм

Бӧрйӧм местаӧ кодйыны гу (канава) пасьта ногыс 2 метрсянь 3 метрӧдз, кузьтанас 50–70 см-ӧдз.

Муыс кӧ чорыд, сёя, сэк канава бокъяссӧ кодйӧны веськыда, а лыа сора кӧ — ньывкмӧса, мед канаваын муыс эз бужды.

Кузьта ногыс гуыс вӧчсьӧ картупель лыд серти, уна-ӧ кӧсйӧны пуктыны сэсся сы серти, кыдзи кисьтавны — му вежӧсӧдзыс али вылӧдзджык. Артавсьӧ тадзи: 10 куб. метр картупель кыскӧ 6,7 тонна. Тайӧс кӧ тӧдан, регыдджык позяс тӧдмавны кузь-ӧ колӧ гуыс. Гусӧ кӧ кодъян 50 см джуджда да кык метр пасьта да картупель кисьтан му вежӧсӧдзыс, сэк ковмас быд 6,7 тонна картупель вылӧ 10 метр кузя гу. Гуыс кӧ кык метр пасьта да 10 метр кузьта, чукӧр вылас нӧшта позяс пуктыны 3,35 тонна на картупель, сэк лыбас му чукӧрыс му вежӧссяньыс метра джын судта. Уна кӧ картупельыс, позьӧ кузьта ногыс кодйыны 20 метрӧдз. Овлывлӧны гуяс 80–100 метрӧдз. Уна картупель видзны дженьыдик гуясын сувтӧ донаджык. Ёна кузь гуяс кодйыны сідзжӧ абу бур. Картупель кӧ кутас сісьмыны, гусӧ ставнас ковмас вӧрӧшитны. Кузь кӧ гуыд, сісьмӧмсьыд ёнджыка лоас повны.

Кыдзи вӧчны душникъяс (вентиляция)

Гу вӧчигӧн ӧттшӧтш лӧсьӧдны душникъяс. Тайӧс вӧчӧны сы могысь, медым картупельлӧн лэдзан пӧсьыс (уль руыс) петас ортсӧ. Душникъяс оз ӧтмоза вӧчны. Видзӧдлам кымынкӧ вӧчӧм ногъяс.

Медводдзаыс: гу кузьта ногыс шӧрас сувтӧдчӧ 3–4 пельӧса пу трубаяс. Трубаыс вӧчсьӧ 20–25 см пасьта пӧвъясысь. Муладорса помсӧ трубаыслысь кольӧны восьсӧн. Сэтчӧ пӧв ни нинӧм оз пуктыссьы. Таысь лоӧ труба либӧ пыдӧстӧм жӧлӧб. Кодар дорас пӧвъясыс, сэтчӧ кольӧны векньыдик костъяс. Трубасӧ кӧ вӧчӧма вӧсньыдик потшъясысь либӧ пӧвъясысь, сэки костъясыс лоӧны сы ыдждаӧсь, медым картупельыс оз тӧр гылавны. Медым кузь трубаяс вӧчӧмсӧ кокньӧдны — вӧчсьӧны кымынкӧ торйысь, быд тор кык кымын метр кузьтаӧн. Гу пыдӧсса труба помъясӧ пуктӧны веськыда сулалысь трубаяс, кодъяс петӧны ортсӧдз. Гуыс кӧ кузь, татшӧм трубаяссӧ вӧчӧны унджыкӧс. Ӧти трубасяньыс костыс мӧдӧдзыс 6–7 метра. Колӧ, мед эськӧ гу пыдӧсса трубалӧн помъясыс му вежӧссяньыс тыдалісны вывлань 5–10 см. Мед трубаясас оз пыр зэр, вӧчӧны вевт. Быд труба дінӧ колӧ заптыны идзас, кӧдзыдъяс дырйи мед топыда позис тупкавны труба помъяссӧ.

Мӧд ног. Тайӧ вӧчӧмыс медводдзасьыс торъялӧ сӧмын сійӧн, мый татӧні вӧчӧны гу пыдӧсса труба местаас неыджыд канава, пасьтанас да джуджданас 35 см.

Канавасӧ кодйӧны гу шӧрӧдыс кузялаыс. Вевдорӧдыс канава тупкыссьӧ кӧрт решеткаӧн. Мед эз киссьы картупельыс канаваас, розьяссӧ решеткаас вӧчӧны посньыдджыкӧс.

Картупельӧс гуӧ кисьталӧм (пуктӧм)

Трубаяс вӧчӧм бӧрын заводитӧны кисьтавны гуӧ картупель. Тайӧ удж вылас бӧрйӧны мича, гажа, кос поводдя лун. Картупельӧс гуӧ кисьталӧны кык ногӧн: кисьталӧны му вежӧсӧдз либӧ вылӧджык.

Татшӧм тэчӧмсӧ уна районъясын да уна овмӧсъясын вӧчӧны уна ногӧн, оз ӧткодя. Сійӧ местаясын, кӧні ёна кӧдзыд тӧлыс, сэні оз ков кисьтавны вылыс дорӧдзыс. Шоныдджык тӧла районъясын позьӧ кисьтавны вылӧдзджык, сӧмын мед картупельыс эз жӧ пет гу дор выяыс. Практика индӧ, мый бурджыка картупель видзсьӧ сэк, кор кисьталан ӧти метр судта гу пыдӧссяньыс. Картупель колӧ кисьтавны ньӧжйӧникӧн, оз пырысь-пыр ставсӧ, слӧйясӧн, мед эштас тӧлавны. Поводдя кӧ бур, колӧ мыйкӧдыра гусӧ видзны восьсӧн.

Гу вевт

Кодыр картупель вӧчсяс, сэки гусӧ вевттьӧны. Тайӧ со кыдзи вӧчсьӧ: медводз картупель вывтіыс пуктыссьӧ идзас слӧй 15 см судта; кымын топӧдтӧг идзасыс пуктыссьӧ да шепъяснас увланьӧ, идзас дінас вывланьӧ, сымын бурджык вевтӧн лыддьысьӧ важ идзас. Овмӧсын кӧ абу татшӧм идзасыс, позьӧ вежны кутшӧмкӧ мӧд пӧлӧс идзасӧн, либӧ лыскӧн, кос коръясӧн либӧ кос трундаӧн. Мед эськӧ тӧлыс эз нӧбӧд идзассӧ да эз пыр зэр, идзас вывтіыс пуктыссьӧ 10 см судта му слӧй. Поводдяыс кӧ бур, сулалӧ кос, сэзь, кос поводдя, кынмавтӧдз позьӧ гусӧ не вевттявны. Тайӧ колӧ сы вӧсна, мед картупель тӧлалас, косьмыштас да ыркалыштас. Кодыр заводитас кынмавны, гусӧ тӧвбыд кежлӧ нин вевттялӧны. Та вӧсна чукӧр выліас мусӧ идзас вылас пуктӧны мыйта колӧ, медым вермас видзны картупельсӧ кынмӧмысь. Кӧдзыд местаясын вевтсӧ колӧ вӧчны кык пӧвстаӧс. Первой гуыс вевттьысьӧ идзасӧн, сэсся муӧн да бара идзасӧн да муӧн. Кык пӧвста вевтӧн кӧ, позьӧ первойя му слӧйяс чинтыны 35–50 сантиметра кызаӧдз.

Кутшӧмӧс вӧчны вевтсӧ: кык пӧвстаӧс али ӧти пӧвстаӧс, да мый кыза колӧ лоны вевтыс — тайӧ оз ӧткодя вӧчны быд местаын.

Унджыкысь кызта ногыс вевтсӧ вӧчӧны сы кызта, мый кыза тӧвнас кынмӧ муыс. Кымын кӧдзыдджык тӧлыс, сэки дерт вӧчӧны кызджыка вевтсӧ. Сідзжӧ колӧ пыдди пуктыны, мый лыа местаясын муыс кынмӧ кызджыка. Татшӧминъясас вевтсӧ колӧ вӧчны кызджыка. Вевт вылӧ мунӧ сэтшӧм му, коді петіс му кодйигӧн. Оз кӧ тырмы, колӧ босьтны метр сайысь гусяньыс. Матысьджык кӧ босьтан, вермас кынмыны картупельыс гуысь. Му гӧгӧрыс колӧ кодйыны канава, мед визувтас тулысся да арся ваяс.

Гу бӧрся дӧзьӧритӧм

Картупель гуяс бӧрся дӧзьӧритӧм сэтшӧм жӧ колантор, кыдзи и картупельсӧ гуӧ кисьталӧмыс. Медпервой колӧ дӧзьӧритны вевт бӧрсяыс; казялан кӧ кутшӧмкӧ торксьӧмторъяс вевтысь, сэк пырысь-пыр колӧ содтыны мусӧ да лӧсьӧдны сійӧс. Кӧдзыдыс кӧ ӧти градусысь улынджык (Цельсий серти), став трубасӧ колӧ топыда тупкавны табӧм идзасӧн.

Тулысын, шоныд поводдя воӧмкӧд тшӧтш, бӧр колӧ восьтавны. Кадысь кадӧ колӧ видлавны гуысь шоныдсӧ. Та кузя босьтны градусник да лэдзны душник трубаӧдз да видзны сэні 10–15 минут. Гу вылӧ кайлыны колӧ сы вылӧ лӧсьӧдӧм поскӧд. Медыджыд температура гуын, кодӧс позьӧ лэдзны гуын тӧвся кадӧ, овлӧ 6 градуса шоныд.

Та мында градуса шоныд дырйи, колӧ восьтавны труба вевтъяссӧ да колан температураӧдз ыркӧдыштны гусӧ. Шоныдыс кӧ гуын содас 8 градусӧдз либӧ вылӧджык, сійӧ петкӧдлӧ, мый картупель заводитіс сісьмыны. Кольны водзӧ вылӧ татшӧм гутӧ оз позь. Колӧ восьтыны гусӧ да пырысь-пыр бӧрйыны сісь картупельяссӧ. Кор шоныд лэччас ӧти градусӧдз либӧ улӧджык, сэк колӧ регыдджык гусӧ шонтыны: картупель гу вылас лым тэчӧмӧн либӧ куйӧд петкӧдӧмӧн. Гусӧ восьтӧны унджыкысьсӧ тулысын, апрель тӧлысь помын либӧ май тӧлысь пуксигӧн. Тӧлын гуяс восьтавны да пӧдлавны оз позь. Тӧлын кӧ ковмас босьтыштны картупель гуысь, сэки колӧ босьтны не этшаникӧн, став запассӧ мый пуктӧма гуас.

Картупель видзӧм буртъясын (чукӧръясын)

Буртъясын картупель видзӧмыс оз ёна торъяв гуын видзӧмысь. Торъялӧмыс сӧмын сэн, мый канава либӧ гуыс буртлы вӧчсьӧ ичӧтджык гулы дорысь, а выліас тыртӧм муыс вылӧдзджык кайӧ эжа вылас гуын дорысь. Мӧд торъялӧм буртлӧн сійӧ — овмӧс кутан значенньӧ. Буртӧ, ӧткодь пасьта кузяын, тӧрӧ этшаджык картупельыс гуас дорысь, кӧть рӧскодыс сійӧ вӧчӧм вылӧ лоӧ сы мында жӧ, оз кӧ ло унджык. Тайӧ сы вӧсна, мый бурт ставнас ортсын да ёнджыка сюрӧ кӧдзыдлы да тӧвлы да унджык колӧ вевт вылӧ. Буртын картупель видзӧм медся ёнасӧ паськалӧма сійӧ районъясын, кӧні абу кӧдзыд тӧлыс да кӧні оз позь гуяссӧ кодйыны грунтӧвӧй ва воӧмла.

Буртъяслы места бӧрйӧм да лӧсьӧдӧм

Буртъяс улӧ местасӧ колӧ бӧрйыны гулы моз жӧ: мед вӧлі кос да эз эськӧ во му пышкӧс ва. Сідз жӧ мед эськӧ эз инмы кӧдзыд тӧвнас.

Бурт кодйӧны войвывсянь лунлань. Бӧрйӧм местаӧ кодйӧны канава 15–20 см судта да 2–3 метр пасьтаӧн. Шоныдджык инъясын позьӧ кодйыны кык метр пасьта. Кӧні кӧдзыдджык 3 метр пасьта, сідзи медым буртыс лои паськыдджык да омӧльджыка кынмис. Буртлысь под кузьтасӧ мурталӧны гулысь моз жӧ, картупель лыд серти. Арталӧны тадзи: бурт кӧ кык метр пасьта да ӧти метр судта, сэк быд 10 метр кузьтаӧ позьӧ тӧрӧдны 6,7 тонна картупель, а куим метр пасьта да ӧти метр судта кӧ, сэк быд 10 метр кузьтаӧ позьӧ тӧрӧдны 10,05 тонна картупель.

Трубаяс вӧчан правилӧяс сэтшӧмӧсь жӧ, кутшӧмӧсь и гу вӧчигӧн. Улыс трубаяс тэчны колӧ сідз, мед оз петны бурт дор вылас. Веськыда сулалысь трубаяслӧн помъясыс колӧ лоны картупель пытшкас, сідзнад озджык кынмы картупельыс.

Бурт вӧчӧм да сы бӧрся дӧзьӧритӧм

Буртӧ картупель пуктӧмыс неуна мӧд ногджык гуӧ дорысь. Буртӧ тэчӧны рӧвнӧя, кытчӧдз оз кут петны канава дорӧдыс. Картупель чукӧрлысь бокъяссӧ лӧсьӧдӧны пӧлӧн, мед картупельыс эз гылав. Бурт кӧ кык метр пасьта, картупель тэчӧны ӧти метр судта. Кор куим метр пасьта — картупель тэчӧны 1,5 м судтаӧдз. Ӧти метрысь вылӧдзджык тэчны буртӧ абуджык бур. Кор картупель тэчсяс, сідз жӧ вевттьыссьӧ, кыдзи и гу. Торъялӧ сӧмын медводдза идзас слӧйнас да вевттьӧмнас. Ми сёрнитім нин, мый буртӧ ёнджыка инмӧ тӧв. Сідз кӧ, колӧ ёнджыка и вевттьыны. Идзас пуктӧны 30–35 см кызта, му слӧй гу серти кызджыка тэчсьӧ.

Став правилӧяс гу бӧрся дӧзьӧритны, кодъясӧс гижӧма вылынджык, колӧ тӧдны и буртын видзигӧн. Уронъяс сідз жӧ лоас этша, кыдз и гуын, лючки кӧ пуктан да бура вӧчан буртсӧ.

Картупель видзӧм буртъясын, лыддьыны кӧ рӧскодъяс да удж, босьтӧ мӧд места. Медся донтӧм сувтӧ гуын видзигӧн и медся дона — гырысь картупельяс видзанінъясын. Тайӧ ногъясыс оз на вермыны лоны решитысьӧн картупель видзан ног бӧрйигӧн. Гырысь картупель видзанінъяс кӧ донаӧсь, сійӧ оз на висьтав, мый вӧчӧмысь колӧ дугдыны. Мӧдарӧ кӧ, кыдз верман, колӧ вӧчны бурджык видзанінъяс. Кыдзи вермӧны колхозъяс да сиктса производственнӧй тӧвариществояс, медым водзӧ воясӧ жӧ запасъяс, кыдз кӧйдысъяс, сідз жӧ и сёянторъяс, видзны бура вӧчӧм видзанінъясын. Тайӧ оз на висьтав, кыдзи видзны запасъяс, талун ӧтувъя кӧйдыс запасъяс. Пӧдвалъясад ӧд татшӧм запасъястӧ он видз, а виччысьны видзанінъяс вӧчӧм некор. Таысь позьӧ вӧчны сӧмын ӧти вывод, коді петкӧдлӧ сулалан могъяс колхозъяс да сиктса производственнӧй тӧвариществояс водзын картупель видзӧм йылысь. Бурджык вӧдитчыны дась видзанінъясӧн, а найӧ кӧ оз тырмыны, видзны ӧтувтӧм кӧйдыс запасъяс да картупельястӧ буртъясын да гуясын. Буртъяс да гуяс оз ков бӧрйыны сулалан дон сертиыс, а овмӧс коланлун сертиыс да меставывса оласног серти. Кутшӧмкӧ сьӧкыдторъяс кӧ лоӧны бурт да гу вӧчигӧн, колӧ пырысь-пыр шыӧдчыны районнӧй плодоовощнӧй либӧ картупельнӧй союзӧ отсӧг корӧм кузя.