КЫДЗИ НОРАСЬНЫ СУД ПРИГОВОРЪЯС ВЫЛӦ ДА РЕШЕННЬӦЯС ВЫЛӦ

МЕДВОДДЗА ЮКӦН.

Мыйла быд мортлы колӧ тӧдны кыдзи норасьны суд приговоръяс да решенньӧяс вылӧ.

Судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ позьӧ норасьны, судитчысьяслы тайӧ зэв буртор. Приговор вылӧ либӧ решенньӧ вылӧ норасьӧмӧн, абу кӧ судыс закон серти судитӧма норасьысьӧс, кассация суд (норасянін) оз вынсьӧд приговорсӧ либӧ решенньӧсӧ.

Сӧвет государствоыд тӧждысьӧ, мед судыдлӧн судитӧмыс — приговоръясыс да решенньӧясыс вӧліны закон серти. Тӧждысьӧ суд уджтӧ бурмӧдны, мед нелючкиясыс судитӧмас ньӧти эз лоны. Сы вӧсна Сӧвет правительствоыд суддяясад пуктӧ уджалысь йӧз пиысь — рабочӧй да крестьянаӧс. Йӧз уджӧн олысьяс суддяын овны оз вермыны, — Сӧвет власьтыд суд нуӧдан уджтӧ, уджалысь йӧзӧс омӧльторъясысь мездан уджтӧ налы некор оз сет. Законыд ӧд дорйӧ уджалысь йӧзӧс, а суддяясыд кутасны судитны закон серти сӧмын асьныс кӧ уджалысь йӧз пӧвстысь петӧмаӧсь.

Суддяясыд колӧны тӧлка, вежӧра йӧз, мед кужасны уджсӧ бура пуктыны. Сэтшӧм йӧзыд миян оз на тырмы. Сы понда Сӧвет правительствоыд суддяясӧ велӧдӧ выль йӧзӧс рабочӧй да крестьяна пиысь. Сэсся ӧд и вежӧра, сьӧлӧмӧн уджалысь суддяяслӧн артмывлӧ нелючкиясыд. Мед эськӧ нелючкиясыс, не закон серти вӧчӧмыс лои этшаджык, законтӧ лӧсьӧдӧма гӧгӧрвоана, законыд суддяяслы бура висьталӧ-петкӧдлӧ, кыдзиджык судъяссӧ нуӧдны, дай выліджыкса суд органъясыд сідз жӧ сетӧны бур, гӧгӧрвоана индӧдъяс. Нӧшта на уна ногӧн Сӧвет правительствоыд отсалӧ судыдлы, медтыкӧ сӧмын бурджыка пуктыны уджсӧ сӧвет судлысь.

Миян судыд ӧні уджсӧ нуӧ буракодь нин. Кымын водзӧ олам, сымын бурмӧ, сӧмын кыткӧ да кыткӧ судыдлӧн нелючкиясыд век вермасны лоны. Неуна кӧ суддяясыд судитчысьясыдлысь висьталӧмсӧ оз гӧгӧрвоыштны, либӧ мӧд ногӧн гӧгӧрвоасны ли, суд приговорыд вермас нин лоны не закон серти: ыджыд мыжысь омӧля мыждасны, либӧ ичӧт мыжысь ёна мыждасны; сідз жӧ, шуам, гражданскӧй делӧ кузя: перйысьыслы закон серти колӧ вӧлі сетны перъянторсӧ да, эз перйыны, либӧ оз вӧлі ков перйынысӧ да, перйисны, сідз водзӧ. Мед эськӧ сэтшӧм нелючкиясыс судитӧмъясын да мыждӧмъясын эз лоны судыслӧн, мед эськӧ закон туйсьыс судыд приговоръяснас, мыждӧмъяснас да решенньӧяснас эз кеж, а кежас кӧ, медым веськӧдны, — суд приговоръяс да решенньӧяс вылӧ позьӧ норасьны.

Сідз кӧ, норасьӧмыд ёна буртор вермас вӧчны судитчысьясыдлы. Сӧмын рабочӧйыд да крестьянаыд ёна на пемыдӧсь, оз на тӧдны, кыдзи да кытчӧ норасьны приговоръяс да решенньӧяс вылад. Норасьӧмтӧ гижны кужтӧм понда да гӧгӧрвотӧм понда не закон серти мыждӧмтӧ (судитӧмтӧ) судитчысьяслы лоӧ терпитны. Мукӧд мортыс эськӧ и норасяс да, законтӧ тӧдтӧг, сёрӧн — пӧра кольӧм бӧрас, либӧ норасяс кодлы оз ков, норасьӧмас гижас ковтӧмторъяссӧ, а колансӧ оз сяммы гижныс, а мукӧдыс и дзикӧдз оз гӧгӧрвоны норасьнысӧ.

Ставыс тайӧ, дерт, пемыдлун вӧсна да закон тӧдтӧм вӧсна.

Суд приговоръяс вылӧ да решенньӧяс вылӧ позьӧ норасьны.

Судъяс видлалӧны уголовнӧй да гражданскӧй делӧяс.

Уголовнӧй делӧясӧн шусьӧны мыж вӧчӧмъяс, шуам кӧть: гусясьӧм, калым босьтӧм, общественнӧй сьӧм да эмбур лотайтӧм, мортӧс нӧйтӧм, виӧм да мукӧд, йӧзлы либӧ государстволы омӧльтор вӧчӧмъяс.

Сӧвет государство сэтшӧм омӧльторъяскӧд вермасьӧ суд пыр. Морт кӧ вӧчис омӧльтор (мыж) да закон серти кӧ сійӧс колӧ мыждыны, судлы сы йылысь сетчӧ медыджыд кыв. Судыд делӧсӧ видлалас да, аддзас кӧ мортлысь мыжлунсӧ, мыждас уголовнӧй закон чукӧрса мыжлы лӧсялан стаття серти.

Судыд кӧ мыждас мыжтӧм мортӧс, либӧ мездас мыжа мортӧс, приговорыд судыдлӧн оз ло закон серти. Мед сэтшӧм нелючкиясыс оз лоны, судыдлы пыр колӧ судитны закон индӧдъяс серти. Сы вылӧ Сӧвет государстволӧн лӧсьӧдӧма Уголовнӧй (мыжа) делӧяс видлавны Мыждана Закон Чукӧр (Уголовнӧй кодекс) да Уголовнӧй Суд Нуӧдан Закон Чукӧр (Уг. Пр. К.). Мыждана Закон Чукӧр сетӧ индӧдъяс, мыйджык колӧ лыддьыны мыжӧн да мый оз ков лыддьыны мыжӧн, да ёна-ӧ колӧ мыжа мортсӧ мыждыны. Уголовнӧй Суд Нуӧдан Закон Чукӧр индалӧ: кыдзи мыжлунсӧ корсьны; кутшӧм мыжыс кутшӧм суд делӧсӧ видлалӧ да мыждӧ; кыдзи суд вылын суддяяслы уджсӧ нуӧдны да корсьны мыж вӧчысьсӧ да мыжлунсӧ, кыдзи вӧчны приговор; кор да кутшӧм делӧ видлалігӧн суддя либӧ заседатель оз вермы пукавны суд вылын, колӧ вежны мӧд суддяӧн либӧ заседательӧн; кыдзи судитчысьясӧс свидетельясӧс юасьны, кутшӧм мыжа делӧяс суд видлалігӧн колӧ мыжданаӧс дорйысь (защитник) да сідз водзӧ.

Ӧні неуна сёрнитыштам гражданскӧй делӧяс кузя.

Медым бурмӧдны да кыпӧдны Сӧвет государстволысь овмӧссӧ (видз-му да промышленносьт) сӧвет законыд лэдзӧ быд мортлы лӧсьӧдны эмбур аслыс-аслыс торйӧн (право частной собственности) дай видзӧ найӧс мӧда-мӧдсӧ ӧбӧдитӧмысь. Сідз жӧ нарошнӧ лӧсьӧдӧма законъяс, код серти позьӧ законӧн шуӧм торъяс вузавны, вӧчны, стрӧитны, договоръяс вӧчны, ньӧбны, сетны, пиянлы кольны да сідз водзӧ. Тайӧ ставтор вӧснаыс овлӧны вензьӧмъяс йӧз костын. Шуам удж вӧсна: ӧти морт уджаліс кодлыкӧ да сэсся уджсьыс медсӧ эз мынтыны-ӧ, либӧ кодкӧ кодлыкӧ сетіс уджйӧзӧн сьӧм да уджйӧзсӧ кӧ оз мынты да с. в. Сэтшӧм вензьӧмъяссӧ (зыкъяссӧ) эмбур да удж вӧсна видлалӧ суд, шусьӧны гражданскӧй делӧясӧн. Уджалысь йӧзлысь гражданскӧй права дорйыны лӧсьӧдӧма Гражданскӧй Закон Чукӧр. Гражданскӧй Закон Чукӧр сертиыс и судыд вӧчӧ решенньӧяссӧ. Сэсся ӧд суд вылад суддяясыдлы колӧ кужны судсӧ нуӧдны. Суд нуӧдӧм саяд ӧд уна жӧ эм закон серти решенньӧ вӧчӧмыд. Сы понда судъяслы лӧсьӧдӧма Гражданскӧй Суд Нуӧдан Закон Чукӧр (Гр. Пр. Код.). Гражданскӧй Суд Нуӧдан Закон Чукӧр индалӧ кыдзи нуӧдны судсӧ, мед ставсӧ первой позис суд вылын тӧдмавны да вӧчны решенньӧтӧ закон серти.

Судитчысьяслы позьӧ норасьны уголовнӧй да гражданскӧй суд приговоръяс да решенньӧяс вылӧ, оз кӧ ладнӧ кажитчыны. Уголовнӧй да гражданскӧй делӧясыд абу ӧткодьӧсь. Сы вӧсна судитӧм-видлалӧмыс да решенньӧ, приговор вӧчӧмыс, уголовнӧй да гражданскӧй делӧяс кузяыд абу жӧ ӧткодь, и норасьныд приговор да решенньӧяс вылад оз жӧ дзик ӧтмоза ков. Дерт, кытъясті кӧ ӧтлаасьӧны норасян туйясыд уголовнӧй делӧясыдлӧн гражданскӧйясыскӧд, кӧть и абу дзик ӧткодьӧсь. Та йылысь неуна ӧні сёрнитыштам.

Кутшӧм судъяс видлалӧны суд приговоръяс да решенньӧяс вылӧ норасьӧмъяс.

Унджык суд делӧясыс крестьяналӧн видлавсьӧны народнӧй судъясын. Народнӧй суд участоклӧн ыдждаыс — кык кымын вӧлӧсьт^Миян Коми Обласьтын быд народнӧй суд вылӧ унджык на воӧ./^. Сӧвет власьтыд и водзӧ на тӧждысьӧ народнӧй суд участокъяссӧ содтыны, восьтавны быд вӧлӧсьтӧ, мед судитчысь крестьяналы судыд матынджык вӧлі. Сы могысь жӧ сетӧма народнӧй судыдлы видлавны-судитны унджык суд делӧяссӧ — 90% кымын став уголовнӧй и гражданскӧй делӧсьыс. Народнӧй судъяслы сетӧма права видлавны гражданскӧй суда делӧяс, судитчысьяс костын кӧ вензянторйыс оз сулав 1000 шайтысь дона. Уголовнӧй делӧяс пиысь унджыксӧ жӧ видлалӧ народнӧй суд, вермӧ видлавны весиг ӧткымын делӧяс морт виӧмысь (шуам, мортӧс кувтӧдзыс дойдісны вӧлӧн мунігӧн, эз вермыны вӧвсӧ сувтӧдны да), крестьяналысь вӧв гусялӧмысь и с. в. Водзӧ кежлӧ народнӧй судлысь правасӧ ещӧ на кӧсйӧны содтыны (гражданскӧй делӧяс кузя кӧсйӧны сетны став делӧсӧ, вензян торйыс кӧ оз сулав 2000 шайтысь донаджык, сэсся учрежденньӧын уджалігъясын, служитігъясын мыж-вӧчӧмъясыс). Народнӧй судыд тадзнад ещӧ нин ёнджыка матыстчас крестьяна бердӧ.

Гырысьджык делӧяс, — шуам, судитны революциялы паныд мунысьясӧс, служитігӧн мыж вӧчӧмысь, да вензьӧмъяс, вензянторйыс кӧ 1000 шайтыс дона сулалӧ, — видлавсьӧны гырысьджык судъясын: губерня либӧ обласьтувса судын. Татшӧм гырысь делӧяссӧ оз сетны народнӧй судлы, найӧс видлавны колӧ ёна нин тӧдны законъястӧ да, бура кужны гӧгӧрвоны делӧяссӧ да.

Вывті гырысь мыжа суда делӧяс видлалӧ медыджыд суд, Верховнӧй Суд. Ӧні миянлы колӧ тӧдны, кытчӧ норасьны судъясӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ. Народнӧй судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ норасьӧмъяс видлалӧм вылӧ быд губерняувса (обласьтувса) судын лӧсьӧдӧма кык вежӧс (отделенньӧ), уголовнӧй да гражданскӧй юкӧдъяс. Уголовнӧй юкӧдлӧн кассация (норасян) вежӧс видлалӧ норасьӧмъяс народнӧй судӧн вӧчӧм приговоръяс вылӧ уголовнӧй делӧяс кузя, а гражданскӧй юкӧдлӧн вежӧс видлалӧ норасьӧмъяс Народнӧй судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ гражданскӧй делӧяс кузя.

Народнӧй судӧн вӧчӧм приговор вылӧ норасьӧмтӧ пыр колӧ гижны губерняувса (обласьтувса) судӧ, уголовнӧй юкӧдӧ кассация вежӧс ним вылӧ да гижӧдтӧ сетны народнӧй судлы (код приговор вылӧ гижӧма норасьӧмтӧ). Сійӧ мӧдӧдас норасьӧмтӧ тшӧтш делӧыскӧд ӧтлаын обласьтувса судӧ. Гражданскӧй делӧяс кузя вӧчӧм решенньӧяс вылӧ колӧ норасьӧмтӧ гижны губерняувса (обласьтувса) судӧ, гражданскӧй юкӧдӧ кассация вежӧс ним вылӧ да бара жӧ сетны народнӧй судлы сэтчӧ мӧдӧдӧм вылӧ.

Губерняувса (обласьтувса) суд приговор либӧ решенньӧ вылӧ норасьӧмтӧ колӧ гижны РСФСР-са медыджыд (Верховнӧй) судӧ, уголовнӧй делӧ приговор вылӧ кӧ — уголовнӧй кассация коллегияӧ, а гражданскӧй делӧ решенньӧ вылӧ кӧ — гражданскӧй кассация коллегияӧ.

Кыдзи видлалӧны приговоръяс вылӧ да решенньӧяс вылӧ норасьӧмъястӧ.

Ӧні тӧдам нин, кытчӧ колӧ гижны да сетны норасьӧмъястӧ приговоръяс вылӧ да решенньӧяс вылӧ. Неуна сёрнитыштам, кыдзи норасьӧмъяссӧ видлалӧны, медым кутам тӧдны, мыйджык да кыдзджык колӧ норасьӧмас гижны.

Шуам, менӧ народнӧй суд приговорӧн мыждіс. Ме гижи норасьӧм Обласьтувса судӧ, уголовнӧй юкӧдӧ кассация вежӧс ним вылӧ. Норасьӧмсӧ сеті народнӧй судӧ. Народнӧй суд норасьӧмыскӧд тшӧтш став гижӧдсӧ тайӧ делӧ кузя (мый серти мыждіс) мӧдӧдӧ Обласьтувса судӧ, уголовнӧй юкӧдӧ кассация вежӧсӧ.

Обласьтувса судын уголовнӧй кассация вежӧс видлалӧ норасьӧмсьыд да делӧяссьыд со кутшӧм торъяс: лючки-ӧ да закон серти-ӧ улысса судыс судитӧма; эз-ӧ ков мӧд закон серти судитны тайӧ мыжсьыс; лючки-ӧ да закон серти-ӧ судсӧ нуӧдӧма.

Ставсӧ кӧ улысса судыс судсӧ нуӧдӧма, вӧчӧма законъяс серти, мыждан закон серти кӧ мыждӧма, улысса судыдлысь приговортӧ уголовнӧй кассация вежӧсад вынсьӧдасны.

Сідз жӧ видлалӧны норасьӧмъястӧ гражданскӧй юкӧдын кассация вежӧсын.

Кассация вежӧс кӧ улысса судлысь аддзас кыткӧ не закон серти вӧчӧм да сы понда не закон серти приговор либӧ решенньӧ петкӧдӧмӧн, улысса судлысь приговортӧ либӧ решенньӧтӧ оз вынсьӧд да бӧр мӧдӧдас выльысь видлавны.

Водзынджык аддзанныд ӧткымын не закон серти мыждӧм-судитӧм делӧяс, кутшӧмъясӧс кассация судыд оз вынсьӧд.

Кассация судыд норасьӧмъяс кузяыд оз нин, улысса суд моз, выльысь видлав делӧсӧ: оз юав свидетельясӧс, оз корсь выль помкаяс, доказательствояс; сійӧ сӧмын важ делӧсьыс, код серти улысса судыс вӧчӧма приговорсӧ либӧ решенньӧсӧ, ставсӧ видлалас: закон серти-ӧ вӧчӧма улысса судыс ставсӧ.

Сідзкӧ, колӧ кужны гижны кассация норасьӧмтӧ. Гижан кӧ кассация норасьӧмӧ свидетельясӧс выльысь корлыны, юасьны, выльысь ставсӧ вӧчны, а он гиж кыті не закон серти улысса судыс вӧчис, дерт, сэтшӧмторъястӧ гижӧмысь пӧльзаыс оз ло.

Уналаысь кывлывлан сёрнияс, кассация судыдлы пӧ улысса суд мозыс жӧ колӧ делӧсӧ ставнас выльысь видлавны.

Та йылысь Крыленко аслас «Кыдзи лӧсьӧдӧма да уджалӧ сӧвет суд» нима нигаын шуӧ: «Миян пӧ суддяясыд да заседательясыд вежӧра йӧз пукалӧны, законъястӧ тӧдӧны да ассьыныс уджсӧ сьӧлӧмысь вӧчӧны, сы понда видлавны ставсӧ выльысь, корсьны выль доказательствояс, выльысь юасьны свидетельясӧс, экспертъясӧс, мыждана йӧзӧс да сідз водзӧ, нинӧмла. Сійӧн пӧ сӧмын делӧыс нюжалӧ, весьшӧрӧ вошӧ уна кад, а пӧльзаыс сыысь нинӧм оз ло».

Сійӧ сідзи и эм. Мыйла нӧ ӧти пӧв улысса судӧн вӧчлӧмасӧ нин ставсӧ бара выльысь вӧчныс. Бурджыка кӧ мӧвпыштан, некутшӧм сыысь оз ло пӧльза. Сӧмын ковтӧм ноксьӧмыс (волокита) унджык лоӧ. Кассация судыд сійӧн и бур, сэні абу ковтӧм ноксьӧмыс да.

Приговоръяс да решенньӧяс вылӧ кассация норасьӧм сетан срок.

Норасьны судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ законӧн сетӧма срокъяс.

Срокъяссӧ лӧсьӧдӧма, медым бырӧдны ковтӧм ноксьӧмсӧ суд уджысь, медым регыдджык помавны делӧсӧ.

Шуам, суд аслас приговорӧн мыждіс мортӧс. Мыждӧм бӧрас сійӧс вӧля вылын дыр видзны оз позь, бара кутшӧмкӧ мыж вермас вӧчны. Сроктӧ кӧ он лӧсьӧд норасьны приговор сетӧм вылӧ, сійӧ гашкӧ дзонь во нюжӧдас норасьӧм сетӧмтӧ да. Сроктӧ лӧсьӧдӧмыд государствоӧс да и доръяна йӧзӧс мездӧ мыждӧма мортысь. Сідз жӧ и гражданскӧй делӧяс кузя. Суд, шуам, судитіс перйыны батьыслысь кага быдтӧм вылӧ, а судитӧма мортыд ӧтарӧ нюжӧдӧ, кадсӧ воштӧ, оз гиж норасьӧмтӧ. Кагаыд ӧд сёйны корӧ, оз виччысь кор батьыс норасяс решенньӧ вылас. Со мыйӧн и бур норасян срокыд.

Судыд олӧмлы колӧм ногӧн и вӧчӧ. Мукӧд решенньӧяс сертиыс судыд, аддзӧ кӧ сійӧ решенньӧясӧ законнӧйӧн, колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ сетны исполнительнӧй листсӧ. Мамъяслы, челядьлы исполнительнӧй листнад вермасны пырысьтӧм-пыр жӧ перйыны батьыслысь, либӧ уджалысьыд кӧзяиныслысь дон перйыны.

Сӧмын решенньӧыс судыдлӧн вынсялӧ исполнительнӧй лист сетӧм бӧрын, а решенньӧ вылас кӧ норасьӧма кассация (норасян) судӧ, решенньӧыс вынсялас сӧмын кассация судӧн вынсьӧдӧм бӧрын. Сы бӧрын вӧлись и позяс сетны исполнительнӧй листтӧ. Сідз жӧ и судӧн вӧчӧм уголовнӧй делӧ приговоръяс кузя.

Сэсся ӧд коді тӧдас, норасьӧны оз судитчысьясыд приговор либӧ решенньӧ вылад, сроктӧ кӧ он сет налы. Мед эськӧ оз ло норасьӧмтӧ судитчысьяслысь дыр видчысьны, судыд и лӧсьӧдӧ норасян срокъяс. Срокъясыс эськӧн абу кузьӧсь, да бура удитан норасьӧмтӧ гижны.

Кассация норасьӧмтӧ сетны народнӧй судӧн вӧчӧм приговоръяс вылӧ законӧн лӧсьӧдӧма дас нёль лун срок, а решенньӧяс вылӧ гражданскӧй делӧяс кузя — кык вежӧн приговор либӧ решенньӧ судитчысьяслы явитӧмсянь. Мукӧд гражданскӧй делӧяс кузяыс эськӧ народнӧй судыд исполнительнӧй листсӧ пырысь-пыр сетӧ судитӧматорсӧ перйыны да, сӧмын норасьны сэтшӧм решенньӧяс вылас срокыс сетчӧ кык вежон жӧ.

Гырысьджык суд делӧяс кузя, кодъясӧс видлалӧ да вӧчӧ приговорсӧ либӧ решенньӧсӧ губерняувса (обласьтувса) суд, срокъясыс абу нин татшӧмӧсь.

Губерняувса (обласьтувса) судӧн вӧчӧм приговоръяс вылӧ норасян срок сетчӧ куим сутки (72 час) приговорыслысь копия мыждӧма мортлы сетӧмсянь. Приговорыслысь копиясӧ мыждӧма мортлы сетан срокыс кызь нёль час (24 час) приговорсӧ суд вылын лыддьӧмсянь.

Губерняувса жӧ либӧ обласьтувса судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ норасян срок закон серти сетчӧ тӧлысь, решенньӧсӧ суд вылын судитчысьяслы лыддьӧмсянь.

Норасян срок кольӧм бӧрын выль срок корӧм.

Вермас лоны — судитчысьяслӧн приговор либӧ решенньӧ вылӧ норасян срокыс помасис, а судитчысьыс норасьнысӧ срок тыртӧдзыс эз вермы: ачыс-ӧ либӧ гортас кодкӧ висьмис, тулысын ытва вӧсна эз вермы кадӧн мӧдӧдны норасьӧмсӧ, пӧжар ли мукӧдтор вӧсна ли.

Судитчысь кӧ каднас норасьнысӧ некыдз нин эз вермы (по уважительной причине), судыд судитчысь шыӧдчӧм кузя вермӧ сетны кассация норасьӧм вылӧ выль срок (нюжӧдны сроксӧ). Выль сроксӧ колӧ корны шыӧдчӧм-гижӧмас жӧ сійӧ судлысь, коді судитіс да код приговор либӧ решенньӧ вылӧ норасян. Шыӧдчӧмас колӧ гижны мый вӧсна эн вермы кадӧн, срок тыртӧдз сетны кассация норасьӧмтӧ. Шыӧдчӧмкӧд да норасьӧмкӧд колӧ тшӧтш сетны справка: висин кӧ, врачсянь, кутшӧм кӧ удж вӧсна ли, мый вӧсна ли кӧ, исполкомсянь либӧ сельсӧветсянь да сідз водзӧ.

Суд видлалас норасян кад нюжӧдӧм ли выль срок корӧм йылысь шыӧдчӧмтӧ да збыль кӧ водзджыксӧ (срок тыртӧдзыс) норасьныд мортыд некыдзи абу вермӧма, кассация норасьӧмсӧ суд примитас.

Кыдзи колӧ лыддьыны приговор да решенньӧяс вылӧ норасьӧм сетан сроксӧ.

Мукӧддырйи йӧзыд оз норасьны шуӧм срокӧ, оз тӧдны корсянь заводитчӧ срокыс да кор помасьӧ да — сы понда. Норасян сроксӧ лыддьыны эмӧсь правилӧяс. Со кутшӧмӧсь: срокъяссӧ лыддьӧны суткиясӧн, — шуам, приговорӧн сетӧма кассация норасьӧм сетны 14 сутки. Приговорсӧ кӧ судитчысьясыслы суд лыддис март нёльӧд лунӧ 1927 воӧ, закон серти срокыс кассация норасьӧм сетны оз сійӧ жӧ луннас заводитчы, а аскисяньыс, сідзкӧ, оз март 4-ӧд лунсянь, а март 5-ӧд лунсянь. Помасьӧ кассация норасьӧм сетан срокыс март 18-ӧд лунӧ 12 час войын. Суткиӧн лыддяна срок кассация норасьӧм вылӧ пыр помасьӧ ӧстатки срок луннас 12 час войын.

Овлывлӧ и сідзи — кассация норасьӧм вылӧ сроктӧ лыддьӧны тӧлысьясӧн, вежонъясӧн. Обласьтувса судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ норасьны срокыс сетчӧ тӧлысь, а народнӧй судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ — кык вежон. Колӧ тӧдны и татшӧм (вежона да тӧлыся) срокъяссӧ кысянь заводитны лыддьыны да код кадӧ воӧ срокыслӧн помыс. Мед татшӧм срокъяссӧ лыддьӧмыс гӧгӧрвоанаджык лоӧ, висьталам пример вылын. Шуам, обласьтувса суд ассьыс решенньӧсӧ лыддис судитчысьяслы март 14-ӧд лунӧ, срок сетӧма норасьнысӧ тӧлысь. Сідз кӧ срокыс тырас мӧд тӧлысьнас (апрельын) сійӧ жӧ 14-ӧд лунӧ 12 час войын.

Со, мӧд пример: народнӧй суд ассьыс решенньӧсӧ судитчысьяслы лыддис воторникӧ. Кассация норасьӧм вылӧ сетӧма кык вежон срок. Сідз кӧ срокыс помасьӧ кык вежон бӧрын воторникӧ жӧ 12 час войын.

Сэсся ӧд сроктӧ лыддигӧн верман и торксьыны. Шуам, кассация норасьӧм сетны сетісны тӧлысь срок да срокыс заводитчис январ 30-ӧд лунӧ, а певраль тӧлысяс сӧмын 28 либӧ 29 лун. Тані тӧлысся срокыс кассация норасьӧм вылӧ помасьӧ жӧ тӧлысь помасигас, 28-ӧд либӧ 29-ӧд лунӧ февраляс, а оз 30 лун тырӧм бӧрын.

Вермас лоны: кассация норасьӧмсӧ судитчысьыс судас ваяс срок тыран луннас, а сійӧ луннас судыд буретш оз уджав, (шуам, празьник) да норасьӧмтӧ сетны оз вермы. Срок тыран луныс кӧ абу уджалан лун, срокыс кассация норасьӧм сетны нюжалӧ уджавтӧм лун бӧрас первойя уджалан лун помасьтӧдзыс. Шуам, апрель 14-ӧд лунӧ тырӧ норасян срок, а 14-ӧд луныс вӧскресенньӧ, судыд оз уджав, сэки срокыс помасьӧ апрель 15-ӧд лунӧ 12 час войын. Овлӧ, срокыс помасьлӧ май 1-я лунӧ, а майнас 1-я да и мӧд луннас оз уджав судыд. Закон серти срокыд нюжалӧ кассация норасьӧмтӧ сетны май 3-ӧд лунӧдз 12 час войӧдз.

Сэсся ӧд судитчысьыдлы кассация норасьӧмтӧ судад лоӧ мӧдӧдны мукӧддырйиыс поштаӧн. Пошта вылӧ колӧ сетны срок тыртӧдзыс на жӧ, сетан кӧ пошта вылӧ срок тырӧм бӧрас нин кассация жалобатӧ судыд оз нин кут видлавны, законнӧй срок кольӧм вӧсна.

Кытчӧ колӧ сетны кассация норасьӧмтӧ.

Ми тӧдам нин, кассация норасьӧмтӧ народнӧй судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ колӧ гижны обласьтувса (губерняувса) суд ним вылӧ, а гырысь делӧяс кузя, обласьтувса (губерняувса) судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ РСФСР-са Верховнӧй Суд ним вылӧ.

Позьӧ оз кассация норасьӧмтӧ мӧдӧдны веськыда Верховнӧй Судад ли, Обласьтувса судад ли, код ним вылӧ гижӧма. Вӧлӧмкӧ, веськыда мӧдӧдны кассация норасьӧмтӧ оз ков, а колӧ сетны ли мӧдӧдны ли сійӧ суд пыр, код судӧн вӧчӧм приговор либӧ решенньӧ вылӧ гижӧма норасьӧмтӧ. Народнӧй суд приговор либӧ решенньӧ вылӧ кӧ гижан кассация норасьӧмтӧ, сійӧ народнӧй судӧ и колӧ сетны. Народнӧй судыд кассация норасьӧмсӧ да сы кузя став делӧсӧ мӧдӧдас вылысса кассация судӧ. Мӧдӧдныс сылы лӧсьӧдӧма срок, кассация норасьӧм воӧмсянь куим лун.

Законыд судитчысьясӧс оз тшӧкты мӧдӧдны кассация норасьӧмтӧ веськыда кассация судад. Сідзсӧ налӧн делӧыс прӧста ёна нюжалас: норасяна шыӧдчӧм воӧм бӧрын кассация судыдлы лоӧ корны-судзӧдны суд делӧсӧ важ судитанінсьыс да, сэсся кор мӧдӧдасны да, — ставыс тайӧ ковтӧм ноксьӧм, прӧста сьӧм, кад да вын воштӧм.

Коді вермӧ норасьны кассация судӧ.

Норасьны судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ вермӧны судитчысьяс — мыждысьяс да мыжданаяс.

Уголовнӧй делӧяс кузя приговор вылӧ кассация норасьӧм вермӧны сетны мыждана морт, суд вылын сійӧс дорйысь, суд вылын государственнӧй да общественнӧй мыждысьяс (обвинители).

Доръяна мортлы (потерпевшему) мед первой позьӧ да мед ыджыд права сетӧма кассация норасьӧм сетны, медся нин, кор мыждана мортыс вӧчӧма кутшӧмкӧ урон сылы да колӧ кӧ перйыны рӧскодсӧ. Судыд уголовнӧй делӧсӧ видлалігӧн мыж вӧсна вӧчӧм рӧскодсӧ да судӧн вӧчӧм рӧскод вештӧдсӧ перйӧ мыжа мортлысь. Доръяна мортлысь некутшӧм сборъяс да пошлинаяс оз босьтны. Быд морт суд вылын вермӧ корны уголовнӧй делӧ видлалігӧн мыжа мортлысь вештӧд мыж понда урон да рӧскод вӧчӧмысь.

Сідзжӧ вермӧ норасьны судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ доръяна морт, ачыс кӧ судас сетіс да ачыс суд вылын мыждысьӧн вӧлі (частный обвинитель). Доръяна морт ачыс сетӧ судӧ мыжа мортӧс, ачыс жӧ суд вылын и мыждӧ нӧйтӧмысь, лёк (омӧль), лӧж сёрниясысь (клевета). Татшӧм суда делӧясыс заводитчӧны доръяна морт норасьӧм кузя. Доръяна морт вермӧ жӧ суд вылын татшӧм мыж вӧчӧмысь ачыс бурасьны мыжа морткӧд да тшӧктыны делӧсӧ бӧр кусӧдны.

Гырысь мыжъясысь (ӧзтӧмъясысь, да сійӧн ыджыд урӧн вӧчӧмысь, бандаясын уджалӧмысь, сьӧм гусялӧмысь, кыдзсюрӧ уджалӧмысь (подлоги) да сідз водзӧ суд вылын мыждӧ (мыжсӧ кутӧ) прокуратура, сійӧ жӧ и сетӧ судӧн вӧчӧм приговор вылӧ кассация норасьӧм. Татшӧм мыжъясысь судитігӧн, доръяна морт вермӧ сетны кассация норасьӧм сӧмын сэки, перйӧ кӧ мыжа мортсянь уронысь да рӧскодысь (мыж вӧчӧм вӧсна) вештӧд.

Судӧн вӧчӧм приговор вылӧ вермӧны норасьны: мыждӧма морт, сылӧн дорйысьыс, вермӧны жӧ норасьны мыжданасянь законнӧй представительясыс. Законнӧй представительясӧн мыжданасянь, закон серти, лыддьыссьӧны бать-мам, (абу на кӧ мыжданалӧн арлыдыс тырӧма), опекунъяс да сідз водзӧ.

Гражданскӧй делӧяс кузя судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ вермӧны норасьны судитчысьяс: доръяна мортыс, сылӧн дорйысьыс, судитӧма мортыс (ответчик), налӧн законнӧй представительясыс да мукӧд тшӧтш ӧти делӧ кузя судитчысьяс, кодъяслысь суд вылас праванысӧ торкисны.

Ыджыд права закон сетӧ прокуратураяслы суд приговоръяс да решенньӧяс вылӧ норасьӧмын. Прокуратураястӧ сы вылӧ и лӧсьӧдӧма, медым найӧ видзӧдісны, тӧждысисны законъяс вӧсна, сідз жӧ и закон серти делӧяс судитӧм вӧсна. Аддзас кӧ прокуратураыд судлысь не закон серти вӧчӧм приговор либӧ решенньӧ, сетӧ кассацияӧ протест РСФСР-са медыджыд судӧ, кӧть и прокурорыд ачыс суд вылас эз вӧв. Суд приговор да решенньӧ вылӧ прокурорлӧн норасян гижӧдыс шусьӧ кассация протестӧн.

Мыйджык колӧ гижны приговор вылӧ норасян гижӧдӧ.

Кассация норасьӧм гижӧм йылысь закон шуӧ: кассация судӧ кӧ воас кассация норасьӧм уліджыкса суд приговор вылӧ, сылы быть лоӧ видлавны, норасьӧмас кӧть и абу гижӧма судитчысьыс кутшӧм нелючкияс да кыті не закон серти улысса судыс вӧчӧма. Гижӧма кӧ, мый судыс неладнӧ судитіс и шань. Сэсся, гижӧма кӧ, мыйджык неладнӧсӧ вӧчӧма, судыдлы, дерт, лучшеджык, сӧмын сы вылӧ сійӧ оз веритчы, — делӧсӧ ставсӧ выльысь видзӧдлӧ. Овлӧ ӧд, мукӧддырйиыс норасьысьыд корӧ вежны приговорсьыс сӧмын ӧтитор йылысь, а кассация судыд, аддзас кӧ коланӧн, вермас вежны приговорсӧ дзоньнас.

Сэсся ӧд миян рабочӧй да крестьянаыд абу на сэтшӧм сюсьӧсь, оз на позь налысь виччысьны, мед найӧ норасьӧмас гижасны урчитӧмӧн да закон статтяяс серти нелючкияссӧ судитӧмсьыд, а кужасны кӧ нин да гижасны, судыдлы бурджык, кокньыдджык лоӧ видлавныс.

Кутшӧм нелючкияс вӧсна кассация судыд улысса судӧн вӧчӧм приговоръястӧ да решенньӧястӧ оз вынсьӧд?

Уголовнӧй делӧяс кузя кассация суд оз вынсьӧд приговоръяс улысса судлысь, следствиесӧ кӧ делӧ кузяыс абу помӧдзыс вӧчлӧмаӧсь: абу помӧдзыс туйдалӧмаӧсь да корсьӧмаӧсь мыж вӧчысьсӧ.

Шуам, доръяна морт (потерпевший) следовательлы да судлы тшӧктыліс юасьны свидетельясӧс, кодъяс аддзылӧмаӧсь гусялысьыслысь гусяторсӧ, а следователь ни суд доръяна мортӧн индӧм свидетельяссӧ эз юасьны да мыжа мортсӧ (гусясьысьсӧ) судыс мездіс. Тані со аддзана нин, следствиеыс (туясьӧмыс) абу помӧдзыс вӧчӧма, а сы вӧсна и судыслӧн приговорыс эз ло закон серти, — мыжа мортыс мыніс. Судыслы колӧ вӧлі доръяна мортӧн индӧм свидетельяссӧ юасьны да сы бӧрын вӧлисти приговорсӧ вӧчны. Татшӧм приговортӧ, следствиесӧ помӧдзыс вӧчтӧм вӧсна, кассация суд оз вынсьӧд. Оз жӧ кассация судыд вынсьӧд приговортӧ улысса судлысь, судыс кӧ мыждӧма мортӧс, а сійӧ мыждӧма мортыс суд вылас тшӧктӧ вӧлӧм юасьны свидетельясӧс, кодъяс тӧдӧны, мый мыждӧма мортыс мыжсӧ вӧчан кадӧ вӧлі мӧд местаын, а эз мыж вӧчан инас. Первой ӧд судыдлы колі юасьны мыждӧма мортӧн индӧм свидетельяссӧ, кывзыны, мый найӧ висьталісны да вӧлисти приговорсӧ вӧчны.

Та серти оз позь, дерт, шуны, мый непременнӧ став индӧм свидетельяссӧ колӧ юасьны. Судлы колӧ бурджыка мӧвпыштны та йылысь да кутшӧмсюрӧ свидетельяссӧ позьӧ и не юасьны.

Сэсся суд вермас вӧчны со кутшӧм нелючки: шуам, мыждіс кутшӧмкӧ мортӧс зелляӧн мӧдӧс виӧмысь, а мыждӧма мортыс суд вылын вӧлі шуӧ: эг пӧ ме ви, аслас смертӧн пӧ кулі, колӧ пӧ кулӧма мортсӧ вундавлыны, видзӧдлыны докторъяслы кутшӧм висьӧмӧн кулӧма. Суд мыжа мортлысь суд вылын висьталӧмтӧ пыдди эз пукты да мыждіс мыжа мортӧс. Татшӧм приговортӧ бара жӧ кассация судыд оз вынсьӧд; выльысь тшӧктас судыслы видлавны делӧсӧ да вундавлыны кулӧм мортӧс, тӧдмавны, мыйысь кулӧма, сэсся вӧлисти и приговор вӧчны.

Овлӧны судлӧн и мукӧд пӧлӧс нелючкияс да сы вӧсна не закон серти приговор вӧчӧм. Мед нелючкияссӧ да не закон серти приговоръяссӧ оз вӧчны, закон сетӧ индӧдъяс суд нуӧдӧм кузя. Шуам, закон оз тшӧкты суд вылын суддяавны рӧдняясӧс судитігӧн. Законӧн индалӧма кутшӧм делӧяс суд вылын видлалігӧн колӧ дорйысьӧс корсьны, кутшӧм делӧяс судлы оз позь видлавны мыжа мортыс кӧ оз лок суд вылӧ да сідз водзӧ.

Татшӧм не закон серти судтӧ нуӧдӧм вӧсна вермасны лоны не закон серти судитӧмъяс либӧ мыждӧмъяс, сы понда татшӧм нелючкияс вылӧ кассация норасьӧмӧн вермасны приговортӧ судлысь кольны вынсьӧдтӧг.

Кассация судыд закон серти и вӧчӧ. Кодкӧ, суддя кӧ либӧ заседатель кӧ судитчысьлы вӧліны рӧдняяс, либӧ делӧсӧ видлалігӧн судын закон серти колӧ вӧлі дорйысь, а дорйысьыс эз вӧв, либӧ сійӧ делӧсӧ видлалігӧн суд вылын колӧ вӧлі пукавны мыжа мортлы, а мыжа мортыс эз вӧв, кассация судыд тадзнад вӧчӧм приговортӧ улысса судыдлысь оз вынсьӧд, абу закон серти вӧчӧма да.

Ӧні ми сёрнитім судӧн нелючки вӧчӧмъяс йылыс: 1) следствие помавтӧг судӧн приговор вӧчӧм да 2) код абу судитӧма суд нуӧдан закон серти. Овлывлӧ судлӧн и со кутшӧм нелючкияс: ӧти сикас мыжысь, шуам гусясьӧмысь оз пыр ӧткодя мыждыссьы: посниджыктор гусялӧмысь ӧти закон серти колӧ мыждыны, а гырысьтор — шуам, крестьянинлысь вӧвсӧ гусялӧмысь, — мӧд закон серти нин да ёнджыка. Морт гусяліс ичӧтиктор, а судыд мыждіс чорыдджык законӧн, либӧ ыджыдтор гусялӧма, а мыждіс небыдджык законӧн. Суд вермас вӧчны сэтшӧмтор: морт эз кывзы вӧлӧсьтувса исполкомлысь шуӧмсӧ (нарушил обязательное постановление ВИК‘а), сыысь колӧ сійӧс сетны, закон серти кӧ, административнӧй взысканньӧ вӧчӧм вылӧ, а суд босьтіс да мыждіс сыысь уголовнӧй закон серти.

Тайӧ бара жӧ лоӧ не закон нога вӧчӧм судыдлӧн — мӧд законӧн ли мӧд стаття серти судитӧм.

Коймӧд пример: январ 1-я лунсянь 1927 воӧ вынсьӧдісны выль Уголовнӧй Закон Чукӧр. Выль Уголовнӧй Закон Чукӧр важ сертиыс кытсюрӧ ёна вежлалӧма. Важ Уголовнӧй закон Чукӧр серти кӧ, шуам, вӧлі мыжа мортлысь позьӧ мыждӧм вывтіыс на ещӧ босьтны и эмбурсӧ государстволы сетӧм вылӧ, — выль Уголовнӧй Закон Чукӧр серти сідз вӧчны оз нин позь. Выль Уголовнӧй Закон Чукӧр шуӧ: мыждӧма мортлысь суд вермӧ эмбурсӧ сетны государстволы, сӧмын кор сійӧс мыждана закон статтяыс шуӧма мыждӧма мортыслысь эмбурсӧ мырддьыны. Суд, шуам, вӧчис сідзи: мортӧс мыждіс пукавны кутшӧмкӧ закон серти, сы вывті на ещӧ шуис эмбурсӧ мырддьыны да сетны государстволы, а сійӧ закон статтяас, код серти мыждӧма, эмбурсӧ босьтӧм йылысь нинӧм абу шуӧма. Ми тӧдам, выль Уголовнӧй Закон Чукӧр серти мыждӧма мортлысь эмбур позьӧ босьтны, сӧмын мыждана закон статтяыс кӧ тшӧктӧ. Татшӧм приговорыд, дерт, бара жӧ оз ло закон серти.

Оз жӧ кассация судыд вынсьӧд приговортӧ улысса судлысь, ичӧт мыжыс кӧ ёна мыждӧма. Шуам, служащӧйлӧн казеннӧй сьӧмӧн вӧдитчигӧн эз судзсьы шайт мында кымын, а судыд судитіс во кежлӧ пукавны; либӧ сідз жӧ ичӧт жалӧванньӧа служащӧй матӧ воис сьӧмсьыс, а сьӧмыс некысь эз сюр, сэсся вӧчыштіс йӧз пыдди ачыс кырымпас шайт 5 вылӧ кымын да сымда сьӧмсӧ босьтіс аслыс. Судыд сійӧс сыысь мыждіс во кежлӧ пукавны да вывтіыс 100 шайт веськӧдны, мынтӧдны. Закон серти-ӧ лоӧ татшӧма мыждӧмыс? Оз. Унаӧн эськӧ татчӧ шуасны: 170-ӧд статтяыд пӧ татшӧм мыжсьыд сэтшӧма и тшӧктӧма судитны, сӧмын ӧд оз ков быд закон кывйӧ тшук кутчысьны судыдлы, колӧ мед мыж серти жӧ лоӧ мортыс мыждӧма, а эз вывті чорыда ичӧтик мыж вӧсна.

Овлывлӧ и мӧдарӧ, вывті небыда мыж серти мыждӧм. Шуам, судӧ сюрис нэмсӧ нин крестьяналысь вӧвъяс гусявлӧм помысь олысь морт. Уголовнӧй закон чукӧрса 166 стаття шуӧ: му уджалысьлысь вӧв гусялӧмысь оз ков мыждыны мортӧс 8 воысь дырджык кежлӧ. Суд мыждіс пукавны вӧвсӧ гусялӧмысь кык тӧлысь кежлӧ. Закон кывйӧ кӧ кутчысьны, вӧв гусялысьтӧ лои мыждӧма закон серти, кык тӧлысьыд кӧкъямыс восьыд абу унджык. Лючкиджык кӧ, мича синмӧн видзӧдлан, дерт кык тӧлысь кежлад сы ыжда мыжсьыд мыждӧмыд этша жӧ лоӧ. Гашкӧ мыж сертиыс колі мыждыны 7 либӧ 8 во кежлӧ, а судыд мыждіс сӧмын кык тӧлысь кежлӧ.

Сӧветскӧй судыдлӧн татшӧм ёна тӧдчана не мыж серти мыждӧмъясыс вермасны лоны зэв шоча.

Ӧні ми тӧдам нин, мый вӧсна кассация суд оз вынсьӧд улысса судӧн вӧчӧм приговоръястӧ да кутшӧм нелючкияс вылӧ позьӧ норасьны кассация судӧ. Водзӧ некымын пример вылын видзӧдлам, мый колӧ гижны кассация норасьӧмӧ да мый оз ков гижны.

Шуам, Ивановӧс суд мыждіс кутшӧмкӧ мыж вӧчӧмысь, а Ивановлы приговорыд оз сьӧлӧм вылас во да сетіс кассация норасьӧм. Кассация норасьӧмӧ Иванов гижис кутшӧм нелючкияс вӧчис суд судсӧ нуӧдігӧн да кассация судӧс корӧ мездыны. Мӧд пример: суд мыжа мортӧс омӧля мыждіс, доръяна морт сетіс кассация норасьӧм кассация судӧ. Кассация норасьӧмӧн доръяна морт тшӧктӧ кассация судӧс мыждӧма мортсӧ ёнджыка мыждыны. Ми тӧдам нин, кассация судыд мездана ни мыждана приговоръястӧ оз вӧч, а сӧмын видлалӧ ставсӧ закон серти-ӧ улысса судыс вӧчӧма, да абу кӧ закон серти вӧчӧма, выльысь мӧдӧдӧ улысса судӧ видлавны. Сэтшӧм корӧмъястӧ (урчитӧмӧн мездыны, ёнджыка мыждыны либӧ омӧльджыка мыждыны) кассация норасьӧмад оз и ков гижны. Сыысь пӧльзаыс некутшӧм оз ло.

Кассация норасьӧмад кассация судлы со мыйджык колӧ гижны. Ӧти-кӧ, корны кассация судлысь улысса судӧн вӧчӧм приговорсӧ ставнас, либӧ мыйяс кӧ приговорсьыс (части приговора) не вынсьӧдны. Улысса судыслысь не закон серти вӧчӧмсӧ кӧ гижан норасьӧмад либӧ ачыс аддзас кассация судыд, оз вынсьӧд не закон нога инсӧ либӧ ставнас приговорсӧ.

Приговорсӧ кӧ оз вынсьӧд кассация суд делӧсӧ бӧр мӧдӧдас видлавны сійӧ жӧ судӧ, мӧд суддяяслы да мӧд заседательяслы либӧ мӧд сэтшӧм жӧ судӧ.

Мӧд-кӧ, позьӧ мыждӧма мортлы кассация норасьӧмын корны мездыны амнистия кузя, либӧ сэтшӧм мыжсьыс кӧ закон серти оз ков вӧлі мыждыны. Коймӧд-кӧ, кассация суд вермӧ жӧ чинтыны улысса судлысь мыждӧмсӧ, ёна нин кӧ чорыда мыждӧма мыж сертиыс улысса судыс.

Татшӧм торъяссӧ сӧмын позьӧ корны кассация судлысь.

Решенньӧяс вылӧ кассация норасьӧм.

Гражданскӧй делӧяс кузя судӧн вӧчӧм решенньӧяс вылӧ позьӧ сетны кассация норасьӧмтӧ кык тор вӧсна.

Ӧтитор вӧсна, судыс кӧ вӧчис кутшӧмкӧ нелючкитор суд нуӧдігас, либӧ мӧд закон серти кӧ судитіс.

Кутшӧм нелючкияс вермасны судлӧн лоны?

Судитчысьясӧс суд йывсьыс (кӧні да кор лоӧ найӧ делӧ кузя судыс) колӧ юӧртны кадын. Суд кӧ вӧчас судсӧ судитчысьясӧс юӧртлытӧг либӧ судитчысьяс пиысь кодӧскӧ ӧти мортӧс эз кор да решенньӧсӧ вӧчис сытӧг, — кассация суд, кассация норасьӧм кузя, улысса судлысь татшӧм нелючкитӧ вӧчӧм вӧсна оз вынсьӧд решенньӧтӧ (приговортӧ сідз жӧ). Мӧд пример: ме сеті Ивановлы уджйӧзӧн сьӧм, Иванов уджйӧзсӧ шуис мынтыны январ тӧлысьын 1922 воӧ. Ме уджйӧзсӧ сылысь сетны кӧсйысьӧм кадсяньыс виччыси пыр 1927 воӧдз январ тӧлысьӧдз 5 во да вӧлись сэсся Ивановӧс сеті судӧ уджйӧзсӧ меным мынтытӧмысь. Суд судитіс Ивановлысь уджйӧзсӧ перйыны меным. Иванов кӧ сетас кассация норасьӧм судӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ, кассация судыд улысса судыдлысь татшӧм решенньӧтӧ оз вынсьӧд. Вӧлӧмкӧ, закон сертиыд уджйӧз перъян срокыс кольӧма нин, вӧлӧмкӧ, судыд вермӧ судитныс сӧмын мынтысьны кӧсйысьӧмсяньыс куим во тыртӧдзыс, сы бӧрын сэсся оз нин позь.

Судыд важ делӧястӧ, 3 во кӧ тырӧма, оз нин вермы видлавны, а видлалас кӧ да вӧчас решенньӧ, решенньӧыд судыдлӧн оз ло законнӧй, важся нин делӧыс да.

Видз-му вӧсна вензьӧмъяс видлалӧ Земельнӧй Комиссия. Видз-му вӧсна вензьӧм кӧ видлалас народнӧй суд, сылӧн решенньӧыс оз ло законнӧй да кассация судыд оз жӧ вынсьӧд. Нӧшта нин кассация судыд ёна видзӧдӧ, мед эськӧ судыс судитчысьяслы быд ногӧн отсаліс ассьыныс правалунсӧ корсьны. Судлы тшӧктӧны чорыда видзӧдны мед судитчысьясыс эз воштыны ассьыныс правалунсӧ пемыдлун да закон тӧдтӧмлун вӧсна.

Судлы быд ногӧн колӧ отсавны судитчысьяслы корсьны правалунсӧ, тӧдмӧдны законъясӧн. Эз вӧв сэтшӧм важ судыд. Сійӧ судитчысьястӧ законъяснад эз тӧдмӧдавлы, судитчысьяслы аслыныс, судсянь некутшӧм отсӧг сеттӧг, вӧлі лоӧ корсьны правлунсӧ. Сэкся судыд, мый судитчысьяс вӧлі вермасны висьталыштны, сы серти и решенньӧтӧ вӧчыштас. Дерт, сэсся пемыд мортыд, ӧти-кӧ, законъястӧ тӧдтӧгыд, мӧд-кӧ, судсянь правлун корсьны отсӧг сеттӧгыд кӧть и абу мыжа, оз вермы корсьны правлунсӧ. А ӧні сӧветскӧй судыд ачыс зільӧ корсьны судитчысьяслысь правдасӧ (збыльлунсӧ) да мыжлунсӧ, судитчысьыд кӧ оз тӧд, мый колӧ суд вылас висьтавнысӧ, судыд ачыс бура юасяс став судитчысьясыдлысь да свидетельяслысь, мед эськӧ тӧдмавны правлунсӧ да мыжлунсӧ судитчысьяслысь. Судыд ӧд ӧні сы вылӧ и лӧсьӧдӧма, сылы колӧ зільны судитчысьясыс моз жӧ, корсьны налысь правлунсӧ. Сідзи и вӧчӧ ӧнія судыд.

Шуам, ӧти морт суд пыр перйӧ уджйӧзӧн сетлӧм сьӧм кутшӧмкӧ мортлысь. Сьӧмтӧ перйысь мортыд пемыд велӧдчытӧм да суд вылад кыдзи делӧыс вӧлӧма оз куж висьтавнытӧ, а мӧд мортыдлы мынтынытӧ уджйӧзсӧ неокота да быд ногӧн суд вылад мездысьӧ. Судыд сэсся эз и судит мынтыны. Дерт эськӧ, судыд кӧ сьӧмсӧ корсьысь мортыслы отсаліс, ёнджыка быд боксянь судитчысьясӧс юасис, законъяснас тӧдмӧдіс да сідз водзӧ, сьӧмтӧ корсьысь мортыд эськӧ слӧймис юасьӧмнад ставсӧ висьтавны, а судыд эз отсышт ньӧти. Мый асьныс сьӧмтӧ суд пыр перйысьыд да мездысьысьыс висьталісны, сы серти и судыд решенньӧтӧ вӧчыштіс. Татшӧм решенньӧтӧ, ньӧти судыд пемыд мортыдлы абу отсалӧма да, кассация судыд оз жӧ вынсьӧд. Либӧ со ещӧ пример: суд эз судит мортлы перъянторсӧ, суд пыр перйысьыд аслас пемыдлун да закон тӧдтӧм вӧсна эз вермы вайны доказательствояссӧ да, а доказательствоясыс эмӧсь. Суд эськӧ сетіс срок доказательствояссӧ корсьӧм вылӧ да, сӧмын срокыс вывті дженьыд, некыдз оз позь срок тыртӧдзыс вайны. Сэсся судыд срок кежлӧ доказательствояссӧ вайтӧм понда перъянторсӧ судитіс не перйыны. Татшӧм решенньӧтӧ оз жӧ вынсьӧдны.

Позьӧ жӧ норасьны решенньӧ вылӧ, аддзымӧн кӧ мӧдарӧ судыс судитіс. Шуам: суд вылын бура воссис, мый кагаыс абу мыжаланыслӧн, а судыд судитіс сылы мынтыны кага кӧрым. Тані ӧд дзик нин судыдлӧн судитӧмыс лои бӧрӧн.

Гӧль мортлы тшыгъялан воӧ лои донтӧм донысь вузавны ассьыс керкасӧ, шуам, вит пуд няньысь. Суд вылын свидетельяс сідзи и шуисны: мортыслы пӧ тшыг понда лои сэтшӧм донтӧг керкасӧ вузавны, керкаыс пӧ донаджык сулалӧ вит пуд няньсьыд. Сідз кӧ ньӧбысьыс лӧсьӧдчигас тшыг вӧсна вузалысьтӧ бура кӧмӧдӧма. Татшӧм лӧсьӧдчӧмыд незаконнӧйӧн лыддьысьӧ, а вузалысь мортыдлы керкасӧ судыд бӧрсӧ эз судит.

Татшӧм решенньӧыд бара жӧ абу закон серти.

Кассация норасьӧмӧ колӧ гижны кутшӧм решенньӧ вылӧ норасян, кор да кутшӧм судӧн вӧчӧма решенньӧсӧ да мый вӧсна лыддян нелючкиӧн решенньӧсӧ.

Кассация норасьӧмӧ колӧ гижны мый кассация судлысь коран. Позьӧ корны не вынсьӧдны решенньӧсӧ ставнас либӧ кыткӧ решенньӧыслысь нелючкиторсӧ. Кассация суд кӧ улысса судыслысь решенньӧсӧ оз вынсьӧд, бӧр мӧдӧдӧ кутшӧмкӧ улысса судӧ выльысь видлавны да сетӧ индӧдъяс выльысь делӧсӧ видлавны. Позьӧ жӧ кассация судлысь корны делӧсӧ кусӧдны, закон серти кӧ оз вӧлі ков судитны.

Кассация суд делӧсӧ кусӧдӧ, судӧн перйысь мортыслӧн кӧ перъянтор вылас праваыс абу. Шуам, мортлысь мырддьӧмаӧсь керкасӧ, абу аслас трудӧн стрӧитӧма да. Сійӧ суд пыр вӧтлӧ мырддьӧм керкасьыс олысьяссӧ; суд судитіс сы ног. Кассацияыд татшӧм решенньӧтӧ оз вынсьӧд. Делӧсӧ закон серти оз ков судын видлавны, а суд босьтіс да видлаліс. Шуам, суд видлаліс видз-му йылысь вензьӧм, а сэтшӧм вензьӧмъяссӧ закон тшӧктӧ видлавны земельнӧй комиссиялы.

Позьӧ жӧ кассация судӧс корны вежны либӧ справитны улысса судыслысь решенньӧсӧ, законас кӧ улысса судыс торксьӧма. Шуам, суд эз лючки, эз закон серти судит мортлысь дон перйыны патераын олӧмысь либӧ торксис тшӧтнас да унджык судитіс, а закон серти этшаджык коліс судитнысӧ. Кассация суд татшӧм нелючкияссӧ ачыс вермӧ справитны да вӧлись решенньӧсӧ вынсьӧдӧ. Сідзи ӧд и колӧ. Сэтшӧм посньыдик нелючкиторъяссьыс — тшӧтӧн торксьӧмысь да мукӧд сэтшӧм тор вӧсна, — немтор мӧдӧдны бӧр улысса судӧ выльысь видлавны, сідзнад ӧд сӧмын нюжавны кутас делӧыс. Сӧмын кассация судыд оз вермы решенньӧтӧ вежны — бӧрӧн вӧчны. Шуам: улысса судыс перйысь мортлы перъянторсӧ эз судит перйыны, а кассация суд вӧчис мӧд ног — судитіс перйыны, либӧ улысса судыс судитіс — шуис перйыны, а кассация суд шуис не перйыны. Тадзи кассация судыд некор оз вӧч. Кассация судыд норасьӧм серти улысса судыдлысь решенньӧтӧ бура видлалас ставсӧ, кытчӧ кӧ вӧчӧма абу нелючкияссӧ улысса судыд. Аддзас кӧ посньыдик нелючкиторъяс, вермас кассация суд ачыс веськӧдыштны, а не закон серти кӧ приговор либӧ решенньӧсӧ вӧчӧма, мӧдӧдӧ бӧр улысса судӧ выльысь видлалӧм вылӧ.

Кутшӧм сборъяс (сьӧмӧн) босьтӧ суд норасян гижӧдъясысь, гражданскӧй делӧяс кузя.

Быд морт судитчыны заводитігӧн мынтӧ судебнӧй сборъяс судлы суд нуӧдан рӧскод вештӧд вылӧ. Суд нуӧдан рӧскодъяс сэтшӧмӧсь: судебнӧй пошлина, сы вылӧ содтӧд местнӧй докодӧ, гербӧвӧй сбор да рӧскодъяс суд нуӧдӧм вылӧ.

Тайӧ став сборсӧ судитчысьяслысь босьтӧны водзвыв. Сӧмын судыс делӧсӧ видлалігӧн вермӧ судебнӧй рӧскодсӧ перйыны ӧтветчикыслысь (мыжаыслысь) да бӧр судӧ сетысьыслы сетны.

Уголовнӧй суда делӧяс заводитігӧн некутшӧм сборъяс мынтыны оз ков. Судлы, милициялы, угрозыскӧ, следовательлы, прокурорлы шыӧдчӧмъяс некутшӧм сборӧн оз мынтыссьы. Мый вӧсна нӧ эськӧ уголовнӧй делӧяс кузя судебнӧй сборъясыс оз босьтсьыны, а гражданскӧйысь босьтсьӧны? Со мый вӧсна: уголовнӧй делӧяс кузя мыж вӧчысьяс омӧльсӧ вайӧны государстволы, а оз сӧмын ӧтка йӧзлы, а гражданскӧй делӧяс кузя перйысьысьлы сӧмын судыс бурсӧ вӧчӧ, сылысь либӧ ӧтветчикыслысь и босьтсьӧ сборъясыс. Дерт эськӧ став рӧскодсӧ судыдлысь оз вешты судебнӧй сборъясыд да, сӧмын ичӧтика вештӧдсӧ сетыштӧ.

Ӧні видзӧдлам кутшӧм сборъяс да уна-ӧ босьтсьӧны гражданскӧй делӧяс кузя кассация норасьӧм сетігӧн.

Босьтсьӧ судебнӧй пошлина. Быд кассация норасьӧмысь судӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ Гражданскӧй Суд Нуӧдан 35 стаття серти судебнӧй пошлина босьтсьӧ джын мындаыс, мыйда босьтсьӧ сійӧ жӧ делӧ кузяыс судитчыны шыӧдчигӧн. А шыӧдчӧм сетігӧн судебнӧй пошлина мынтыссьӧ перъянтор дон серти. Перъянторйыс кӧ сулалӧ дассянь ветымын шайтӧдз, судебнӧй пошлина мынтыссьӧ ӧти прӧчент (ӧти урӧн быд шайтысь), а кассация норасьӧм сетігӧн (ми вылынджык шулім нин) сӧмын джын мында, — сідз кӧ, прӧчент джын. Перъянторйыс кӧ сулалӧ 50 да 500 шайтӧдз судебнӧй пошлина шыӧдчӧм сетігӧн босьтсьӧ кык прӧчент мында, а сійӧ делӧ кузя кассация норасьӧмысь ӧти прӧчент. Перъянторйыс кӧ сулалӧ 500 шайтся дона, шыӧдчӧм сетігӧн судебнӧй пошлина босьтсьӧ 3 прӧчент, а сэтшӧм делӧ кузя кассация норасьӧм сетігӧн прӧчентӧн-джынйӧн. Сымда жӧ (судебнӧй пошлина мында) мынтыссьӧ шыӧдчигӧн содтӧд местнӧй докодӧ.

Норасигӧн пошлинаыс оз босьтсьы став перъянтор донсьыс, а сӧмын сыысь мыйтӧм дон кассация суд пыр норасьӧмӧн коран содтӧдсӧ. Шуам, перйысь морт суд пыр вӧлі перйӧ 200 шайт сьӧм, судыд судитіс сӧмын 50 шайт, перйысьыс сетӧ кассация норасьӧм, кӧсйӧ содтӧд сьӧмсӧ — 150 шайтсӧ — перйыны. Сійӧ 150 шайтсьыс и босьтсьӧ пошлинаыс кассация норасьӧм сетігӧн, а оз нин шыӧдчигӧн моз став 200 шайтсьыс.

Пошлинаысь ӧтар кассация норасьӧмысь босьтсьӧ гербӧвӧй сбор ӧти шайт. Сӧмын перъянторйыс кӧ 25 шайтысь донтӧмджык, гербӧвӧй сборыс оз на босьтсьы. Сэсся босьтсьӧ канцелярскӧй сбор судысь копияяс да мукӧд гижӧдъяс делӧ кузя босьтігӧн, 10 урӧн быд лист бокысь.

Унаӧн шуасны гӧль крестьянаыд пӧ ӧд оз вермыны мынтынытӧ сборъястӧ ни пошлинатӧ судитчигад.

Сӧвет государствоыд гӧль йӧзлы судитчигас отсалӧ-кокньӧдӧ. Аддзӧ кӧ, судитчысь мынтынысӧ оз вермы казьтылӧм рӧскодъястӧ, суд вермӧ мездыны судитчысьӧс судебнӧй сборъясысь, сӧмын колӧ судитчысьлы корны судӧс мездыны судебнӧй рӧскодъясысь да сетны судлы справка исполкомсянь либӧ сельсӧветсянь сборъяс мынтыны вермытӧм йылысь.

Судебнӧй пошлина ньӧти оз босьтсьы судӧ сетігӧн, перъянторйыслӧн кӧ доныс 10 шайтысь этшаджык либӧ перъянтор вылас кӧ донсӧ оз позь пуктыны, — шуам, суд пыр кагалысь батьсӧ корсьӧны либӧ суд видлалӧ кодлы кага сетны быдтыны, оз жӧ босьтсьы пошлинаыд суд пыр уджалӧмысь дон да кага кӧрым перйигӧн.

Мый ещӧ колӧ тшӧтш пуктыны кассация норасьӧмкӧд.

Закон тшӧктӧ кассация норасьӧмтӧ сетігӧн сетны тшӧтш сылысь копиясӧ (мӧд бумага лист вылӧ гижӧма сійӧ жӧ норасьӧмсӧ) мӧд судитчысьыслы (мыжаланаыслы) сетӧм вылӧ, мед сійӧ тӧдіс, мый вӧсна норасьӧны да вермис ассяньыс мыйкӧ шуны (гижны), сетны объясненньӧ (норасьӧмлы гижны паныд гижӧд). Мӧдарсяньыс кӧ судитчысьыс вӧлі кык-куим либӧ унджык, копиятӧ колӧ судад сетны сымда жӧ, мед став мӧдарсяньыс судитчысьяслы суд вермис сетны норасьӧмлысь копиясӧ. Судысь копия пӧлучитӧм бӧрын вежон тыртӧдз мӧдар бокса судитчысь вермӧ сетны объясненньӧ кассация норасьӧм вылӧ да норасян копияыскӧд сетны судӧ, гижӧдыд сылӧн мунас кассация судӧ, а копияыс — норасьысьыслы.

Кыдзиджык гижны кассация норасьӧмъяс да объясненньӧяс кассация норасьӧм вылӧ, висьталам тайӧ нига помас.

Кыдзи норасьны судебнӧй приказ вылӧ.

Мукӧд, посньыдджык да прӧстӧйджык уголовнӧй да гражданскӧй делӧяссӧ суддя видлалӧ ӧтнас, свидетельясӧс да и судитчысьясӧс корлытӧг да вӧчӧ судебнӧй приказ. Шуам, рабочӧй корсьӧ уджавлӧмысь дон. Расчётнӧй книжка сертиыс тыдалӧ, мый збыль абу мынтысьӧмаӧсь уджсьыс да мукӧд сэтшӧм делӧяс, кодӧс свидетельястӧг да заседательястӧг позьӧ судитны, вӧчны судебнӧй приказ.

Судебнӧй приказ вылӧ судитчысьяс суд решенньӧ вылӧ моз жӧ вермӧны норасьны обласьтувса (губерняувса) судӧ. Срокыс норасьнысӧ сетчӧ решенньӧяс вылӧ норасян срок мында жӧ, лыддьысьӧ срокыс судитчысьяслы приказсӧ явитӧмсянь.

Уголовнӧй делӧяс кузя судебнӧй приказ вылӧ норасян срок сетчӧ дас нёль лун. Срокыс заводитчӧ лыддьыссьыны приказыслысь копиясӧ судитчысьяслы сетӧмсянь.

Татчӧ ещӧ колӧ висьтавны, — приговор серти шуӧмсӧ вӧчӧны сӧмын, кор приговорыс вынсялас нин, а судебнӧй приказӧн уголовнӧй делӧяс кузя шуӧмсӧ пырысь-пыр жӧ вӧчӧны. Сідзкӧ, норасьысьлы колӧ кассация судас норасьӧм гижӧдас тшӧтш корны судебнӧй приказсӧ (неладнӧ кӧ вӧчӧма суддяыд приказсӧ) вынсьӧдтӧдз не вӧчны шуӧм ногыс, а виччысьыштны.

Кыдзи норасьны приговор вылӧ, кор мыжаланаыс эз вӧв суд вылас.

Судыс кӧ видлаліс делӧсӧ судитчысьтӧг (мыжаланатӧгыс) да вӧчис приговор, куим лун тыртӧдз приговор вӧчан лунсяньыс суд сетӧ судитчысьлы (мыжаланаыслы) приговорыслысь копиясӧ. Судитчысь приговорлысь копиясӧ пӧлучитӧмсянь сизим лун тыртӧдз вермӧ тшӧктыны делӧсӧ выльысь видлавны судлы ас дырйиыс, сэки колӧ висьтавны судлы, мый вӧсна эз волы суд вылас. Суд видлалас судитчыссянь шыӧдчӧмсӧ да, збыль кӧ некыдз абу вермӧма суд вылас воны, шуам, ёна висьӧма-ӧ, рӧспута вӧсна да сідз водзӧ, — суд шуӧ делӧсӧ выльысь видлавны судитчысьыс дырйи.

Татшӧм приговоръяс вылад позьӧ норасьны и обласьтувса (губерняувса) судӧ. Срокыс обласьтувса судӧ норасьныс сетчӧ 14 лун приговорлысь копия пӧлучитӧмсянь.

Приговоръяс да решенньӧяс серти вӧчӧм нюжӧдӧм йылысь.

Закон серти приговор вынсялӧм бӧрын пырысь-пыр жӧ вӧчӧны приговорын шуӧмъяссӧ. Приговорӧн кӧ мортӧс мыждӧма пукӧдны пукӧдан инын, — пуксьӧдӧны да сідз водзӧ. Ӧткымынысь приговорын шуӧм серти вӧчӧмсӧ вермӧны нюжӧдны, шуам: 1) мыждӧма мортыс кӧ ёна висьмис да висьӧм вӧснаыс оз позь приговор серти вӧчны; 2) Нюжӧдӧны жӧ приговор серти вӧчӧмысь, мыждӧма мортыс кӧ нӧбасьӧ, кагасӧ чужтӧмсянь кык тӧлысь помасьӧм бӧрӧдз, 3) сэсся, мыждӧма мортлӧн кӧ овмӧсас кутшӧмкӧ омӧльтор лоӧма: пӧжар либӧ семья пытшкас ӧтка уджалысь кулӧма да мукӧдтор. Нюжӧдӧны приговор серти вӧчӧмсӧ, мыждӧма мортӧс пукавны пуксьӧдӧм вӧсна кӧ овмӧсыс вермас дзугсьыны. Приговорӧн кӧ пуктӧма штрап мыждӧма мортлы да мынтынысӧ мортыс штрапсӧ некыдз оз вермы, мынтан кадсӧ вермӧны нюжӧдны квайт тӧлысьӧдз да вӧлисти заводитны перйыны либӧ вочасӧн мынтӧдны квайт тӧлысь чӧжнас.

Приговор серти вӧчан сроксӧ нюжӧдны корны да либӧ эз кӧ приговор шуӧм серти вӧчны да колӧ корны вӧчныс, колӧ шыӧдчыны приговорсӧ вӧчысь судӧ, а мыждӧма мортыс кӧ олӧ мӧд суд участок улын, шыӧдчӧмсӧ колӧ мӧдӧдны сійӧ олан инса суд участокӧ.

Судыд приговор серти вӧчӧм сроксӧ нюжӧдӧм йылысь шыӧдчӧмсӧ видлаліг кежлӧ корӧ мыждӧма мортсӧ, а оз кӧ во, сытӧг и видлалас.

Гражданскӧй делӧяс кузя мыйӧн решенньӧяссӧ вынсьӧдасны пыр и вӧчӧны. Сьӧм кӧ перйыны судитӧма, пыр и кутасны перйыны, сӧмын некыдз кӧ нин оз позь пырсӧ перйыныс, сійӧ нюжӧдчыштас неуна. Сидз кӧ шыӧдчӧмсӧ перъян сроксӧ нюжӧдыштӧм йывсьыд колӧ сетны судитчигас.

Содтӧд решенньӧ корӧм.

Судитчысьяс, судӧн решенньӧ вӧчӧм бӧрын сизим лун тыртӧдз мукӧддырйиыс вермӧны судӧс корны содтӧд решенньӧ вӧчны. Шуам, судӧ сетысь морт перйӧ мӧд мортлысь 100 шайт, перйысьыслысь кӧлуй вузалӧмысь да 50 шайт уджйӧза сьӧм. Судыд судитіс перйысь мортыдлы 100 шайттӧ, а 50 шайт уджйӧза сьӧм йывсьыд решенньӧад абу и гарыштлӧма. Перйысь мортыд вермис судӧс корны вӧчны содтӧд решенньӧ, став сьӧмсӧ сполна перйӧм вӧсна. Овлӧ сідз, суд шуас перйыны ӧти мортлысь кӧлуй либӧ эмбур, а решенньӧас оз висьтав уна-ӧ да мый перйыныс. Либӧ суд судитіс перйыны мортлысь стрӧйба, а кутшӧм стрӧйба, решенньӧас абу висьталӧма.

Частнӧй жалӧба (норасьӧм).

Судыд, судсӧ нуӧдігӧн либӧ бӧрыннас, решенньӧ вӧчӧмысь кындзи, вӧчӧ частнӧй определенньӧяс, шуам, корны абу суд вылӧ кутшӧмкӧ свидетельӧс либӧ мукӧдтор йылысь. Судитчысь индіс выль свидетельӧс, а суд шуис, оз пӧ ков тэнад свидетельыд, либӧ суд босьтіс да видлаліс видз-му йылысь вензьӧм, а сэтшӧм делӧыс видлавсьӧ земельнӧй комиссияын, либӧ судыд эз куж дон пуктыны суд пыр перъянтор вылӧ, эз босьт кадын сетӧм кассация норасьӧмсӧ, кадын эз сет исполнительнӧй лист да мукӧд. Татшӧм частнӧй определенньӧяс вылӧ позьӧ норасьны, сӧмын Гражданскӧй Суд Нуӧдан закон чукӧрын кӧ веськыда висьтавсьӧ, мый сэтшӧм определенньӧ вылӧ позьӧ сетны норасьӧм. Гражданскӧй Суд Нуӧдан Закон Чукӧр индалӧма кутшӧм определенньӧяс вылӧ позьӧ норасьны. (Суд кӧ оз босьт судӧ пырысь морт шыӧдчӧм вылӧ паныда шыӧдчӧм, либӧ сьӧм перйысьлысь воча сьӧм перйӧм йылысь шыӧдчӧм, либӧ делӧсӧ кӧ судыд кусӧдіс, суд вылас перйысь мортыс эз во да, да мукӧд определенньӧяс, мый вӧсна эськӧ вермас лоны не закон серти решенньӧыс).

Сэсся ӧд, он кӧ индав законад, мыйысь да мыйысь сӧмын позьӧ норасьныд, норасьӧмыд частнӧй суд определенньӧ вылад вермас лоны зэв уна дай быдсяма пӧлӧс. Посни делӧяснад, кассация норасьӧмсӧ кӧ сетны выліджыкса судӧ, сӧмын сійӧ судсӧ лоӧ уджӧн тыртӧма. А вылысса кассация судыдлӧн ӧд могыс сійӧ жӧ, мый и определенньӧ вӧчысь судлӧн, — вӧчны лючкиа приговор. Сы вӧсна определенньӧ вӧчысь судлы сетӧма права веськӧдлыны дай вежлавны ассьыс определенньӧсӧ. Сійӧн, и норасьысьлы дзик нинӧмла кассация норасьӧмтӧ выліджыкса судад сетныд.

Сідзкӧ суд определенньӧ вылӧ, сы вӧсна кӧ лои не закон серти решенньӧ вӧчӧмыс, позьӧ норасьны. Норасьӧмыд суд определенньӧ вылӧ сетчӧ сійӧ жӧ судӧ, коді вӧчис определенньӧсӧ. Норасьӧмкӧд тшӧтш сетсьӧ норасьӧм гижӧдлысь копия. Копиясӧ сетӧны мӧдар бокса судитчысьлы.

Частнӧй определенньӧ вылӧ норасьӧм колӧ сетны сизим лун тыртӧдз определенньӧсӧ судӧн вӧчӧмсянь. Норасьӧмыс частнӧй определенньӧ вылӧ гражданскӧй делӧ кузя гижсьӧ обласьтувса (губерняувса) судӧ гражданскӧй кассация вежӧсӧ, а обласьтувса (губерняувса) суд кӧ делӧсӧ видлалігӧн вӧчис определенньӧсӧ (гырысь делӧяс кузя) — норасьны колӧ РСФСР-са Медыджыд Судӧ.

Уголовнӧй делӧяс кузя, кыткӧ кӧ суд вӧчис не закон серти, дай не закон серти жӧ определенньӧсӧ вӧчис, позьӧ норасьны кассация судӧ, сӧмын оз нин позь норасьны определенньӧӧн кӧ судыс судитчысьӧс штрапуйтіс, либӧ арестуйтіс суд вылын юралысьӧс кывзытӧмысь, либӧ кассацияын норасьӧмсӧ видлавтӧдз кӧ мыждӧма мортлы суд пуктіс мыжпыкӧд (рочӧн кӧ «применена мера пресечения»).

Тайӧ определенньӧяс вылӧ оз и ков норасьны.

Народнӧй либӧ обласьтувса (губерняувса) судӧн вӧчӧм частнӧй определенньӧ вылӧ колӧ норасьны обласьтувса (губерняувса) судӧ уголовнӧй кассация вежӧсӧ.

Вывті дыр делӧ видлалӧм нюжӧдӧмысь уголовнӧй да гражданскӧй судъяс вылӧ позьӧ жӧ норасьны. Та вӧсна норасьӧмлы некутшӧм срок абу лӧсьӧдӧма. Норасьны колӧ РСФСР-са Медыджыд Судӧ либӧ прокурорлы.

Колӧ оз волыны кассация судӧ норасьысьлы.

Кутшӧмкӧ делӧ кузя судитчигӧн медводдзаысьсӧ суд вылӧ мыжаланалы да доръяналы закон серти лоӧ быть волыны. Уголовнӧй делӧяс кузя мыжа мортӧс, оз кӧ во, суд вылӧ вермасны вайӧдны. Вермасны жӧ мыжмӧм мортӧс вайӧдны гражданскӧй делӧ кузя кага кӧрым да уджалӧмысь дон перйигӧн. Судыдлы ӧд колӧ ставсӧ бура тӧдмавны юасьны судитчысьясыдлысь, сы понда лоӧ быть воны судитчысьяслы. Кассация судыд оз нин улысса судын моз делӧтӧ видлав, сэні сӧмын видлалӧны, кыдзи судсӧ нуӧдіс да судитіс-мыждіс улысса судыд, сы понда норасьысьлы абу быть воны кассация суд вылӧ, дерт норасьысьыд кӧ воас, кассация судыд вермас мыйсюрӧ юасьыштны сылысь, сӧмын оз кӧ во, вермӧны сытӧг делӧсӧ видлавны. Обласьтувса (губерняувса) кассация суд суд вӧчан кад йывсьыс судитчысьясӧс юӧртӧ. Норасьысь юӧртӧм морт кӧ воас суд вылӧ, сылы сетӧны кыв. РСФСР-са Медыджыд Судлӧн кассация коллегияыс норасьӧм кузя делӧ видлалан кад йылысь оз юӧрт судитчысьясӧс да норасьысьясӧс, а сӧмын ӧшӧдлӧ список (нимпас), код лунӧ кутшӧм делӧяс кутасны видласьны.

Уголовнӧй делӧяс кузя вӧчӧм частнӧй определенньӧяс вылӧ норасьӧмъяс обласьтувса суд видлалӧ судитчысьясӧс юӧрттӧг, а вежон водзджык ӧшӧдӧ список, код лунӧ кутшӧм делӧ кутас кассация суд видлавны. Норасьысь кӧ воас делӧсӧ видлаліг кежлӧ, лэдзасны кассация суд вылын сёрнитны.

Гражданскӧй делӧяс кузя вӧчӧм частнӧй определенньӧяс вылӧ норасьӧм видлалӧны, кассация норасьӧмтӧ моз жӧ.

Кыдзи норасьны вынсялӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ.

Приговор либӧ решенньӧ вӧчӧм бӧрын кӧ норасян срок тыртӧдзыс судитчысьяс эз норасьны либӧ норасьлісны да кассация вынсьӧдіс улысса судлысь приговорсӧ либӧ решенньӧсӧ, приговор либӧ решенньӧ сы бӧрын вынсялӧ.

Ӧні миянлы колӧ тӧдны, позьӧ оз сэтшӧм, вынсялӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ, норасьны?

Вӧлӧмкӧ, мукӧддырйиыс позьӧ норасьны. Быд делӧ кузя законыд оз жӧ лэдз вынсялӧм приговор да решенньӧ вылӧ норасьныд.

Сідзнад ӧд мыждӧма либӧ судитӧма мортыд пыр кутас нюжӧдны делӧтӧ, неокота кӧ сылы судитӧм сьӧмтӧ мынтыны либӧ пукӧданінад пуксьынытӧ.

Закон лэдзӧ норасьны приговор либӧ решенньӧ вылӧ вынсялӧм бӧрын кӧ вӧлиськи тӧдлісны, мый приговорыс либӧ решенньӧыс абу лючки лоӧма.

Шуам, тӧдлісны, мый свидетельыд суд вылас висьталӧма тӧдтӧг, а судыд сійӧ висьталӧмлы эскӧмӧн вӧчис приговорсӧ либӧ решенньӧсӧ, либӧ судыд калым босьтӧма да сы вӧсна абу лючки — закон серти вӧчӧма приговортӧ либӧ решенньӧтӧ.

Овлӧ — судыд решенньӧсӧ вӧчигӧн пыксис кутшӧмкӧ мӧд решенньӧ вылӧ, а сійӧ решенньӧтӧ абу вынсьӧдӧмаӧсь. Шуам, судыд решенньӧсӧ вӧчигӧн пыксис волземкомиссия решенньӧ вылӧ, а бӧртинас обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссия волземкомиссияыдлысь решенньӧсӧ абу вынсьӧдӧма. Сідзкӧ и судыдлӧн решенньӧыс оз жӧ ло лючки.

Казеннӧй сьӧм лотайтысь суд вылӧ вайис документъяс да мездысис мыжсьыс, а кымынкӧ тӧлысь бӧрын аддзисны — документъясыс вӧлӧмаӧсь лӧжнӧйӧсь. Вермас лоны сэтшӧмтор, шуам: менсьым, лӧжнӧй кырымпасъяс серти бать пыдди судитісны сьӧм, а недыр мысти тӧдлісны кырымпасыд вӧлӧма лӧжнӧй. Документъяслысь лӧжлунсӧ колӧ петкӧдлыны суд пыр. Кодӧскӧ суд мыждіс морт виӧмысь, а мортыс, вӧлӧмакӧ да, ловъя.

Суд приговор либӧ решенньӧ вынсялӧм бӧрын кӧ воссисны выльторъяс, помкаяс сійӧ делӧ кузяыс, да тӧдӧмӧн кӧ приговорыд либӧ решенньӧыд лолӧма не закон серти, колӧ прокурор пыр тшӧктыны судӧс выльысь видлавны. Позьӧ жӧ шыӧдчыны веськыда республикаса прокурор либӧ РСФСР-са Медыджыд Судын юралысь дінӧ, сӧмын ас районса прокурорыд делӧтӧ регыдджык вермас видлавны да вӧчны мый колӧ. Участокса прокурорыд кӧ оз примит шыӧдчӧмтӧ либӧ оз кӧсйысь видлавны делӧсӧ, позьӧ норасьны центральнӧй прокуратураӧ.

Вынсялӧм приговоръястӧ, выльысь видлалӧм йылысь шыӧдчӧмъясысь, мукӧд уголовнӧй делӧяс кузя шыӧдчӧмъясысь моз жӧ некутшӧм сборъяс оз босьтны.

Коді вермӧ корны уголовнӧй делӧястӧ выльысь кыпӧдны?

Приговорнас кӧ судыс мездӧма мыжа мортӧс, выльысь уголовнӧй делӧтӧ кыпӧдны вермӧ корны прокурор. Приговорнас кӧ мыждӧма немыжтӧмысь, корны вермӧ делӧсӧ выльысь видлавны прокуратура, мыждӧм морт, сылӧн дорйысьыс, сылӧн рӧдняясыс да общественнӧй организацияяс ас шлен вӧснаыс.

Гражданскӧй делӧяс кузя выльысь делӧ видлалӧм йылысь вермӧны шыӧдчыны прокуратура либӧ асьныс судитчысьясыс. Шыӧдчыны позьӧ, мыйкӧ кӧ выльтор делӧ йывсьыс тыдовтчис ли, тӧдлісны ли. Срокыс шыӧдчыныс выль помка тӧдлӧмсяньыс ӧти тӧлысь.

Сэсся вынсялӧм приговортӧ либӧ решенньӧтӧ вермӧны жӧ выльысь видлавны со мый вӧсна: шуам, судыд приговортӧ либӧ решенньӧтӧ вӧчлӧма ёна не закон серти, а судитчысьыд аслас пемыдлун вӧсна абу норасьӧма да норасян срок кольӧм бӧрад приговорыд либӧ решенньӧыд вынсялӧма нин. Корны вынсялӧм приговортӧ либӧ решенньӧтӧ выльысь видлавны колӧ обласьтувса (губерняувса) судын юралысьлысь либӧ прокурорлысь, а медбур лоӧ, шыӧдчан кӧ уездӧ прокурорлы отсасьысьлы. Гражданскӧй делӧястӧ вермӧны видлавны решенньӧ вынсялӧм бӧрын во тыртӧдз. Ёна тӧдчана не закон серти приговор либӧ решенньӧ вӧчӧмыд овлӧ, дерт, зэв шоча, сы вӧсна вынсялӧм приговортӧ либӧ решенньӧтӧ вежлӧмыд овлӧ зэв жӧ шоча.

Земельнӧй комиссия решенньӧяс вылӧ норасьӧм.

Водзын ми пыр на сёрнитім, кыдзи да кытчӧ норасьны народнӧй да обласьтувса (губерняувса) судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ. Народнӧй суд, обласьтувса (губерняувса) суд да РСФСР-са Медыджыд Суд, уджнас йитчӧны мӧда-мӧдныскӧд, — найӧ, кыдз шуласны, ӧти судсистемаысьӧсь. Эмӧсь нӧшта тайӧ судсьыс ӧтдор мукӧд судъяс — земельнӧй комиссия да мукӧд сикас. Вензьӧмъяс видз-му вӧсна, семья кост зыкъяс, вӧлӧсьт да сиктъяскостса видз-муӧн юксьӧм зыкъяс (сідзжӧ и эмбур видз-мукӧд кӧ ӧтлаын юкӧны) да видз-му вӧдитӧм вӧсна вензьӧмъяс йылысь народнӧй суд оз видлав, а сы вылӧ нарошнӧ лӧсьӧдӧма земельнӧй комиссияяс.

Видз-му вӧсна вензьӧмъяс крестьяна костысь да земельнӧй обществолысь видлалӧ вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссия, сэтчӧ и колӧ шыӧдчыныс сэтшӧм делӧяс кузяыс. Гражданалӧн кӧ либӧ земельнӧй обществолӧн вензьӧмыс лыбас видз-му да сійӧс вӧдитӧм вӧсна учрежденньӧяскӧд (сӧветскӧй кӧзяйствокӧд, пабриккӧд да сідз водзӧ), либӧ выль ногӧн видз-му юклысигӧн лыбас вензьӧм, колӧ шыӧдчыны уездувса земельнӧй комиссияӧ нин.

Шыӧдчыны вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧ позьӧ кывйӧн либӧ шыӧдчӧм гижӧмӧн.

Вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ позьӧ жӧ норасьны. Кассация норасьӧмсӧ колӧ гижны обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссия ним вылӧ да сетны решенньӧсӧ вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссиялы. Норасьӧм сетан срокыс кык вежон. Вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссия кассация норасьӧмсӧ став делӧнас мӧдӧдӧ обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссияӧ кык вежонъя срокӧн жӧ.

Кык вежон тыртӧдзыс кӧ решенньӧсӧ лыддьӧмсянь судитчысьыс вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ оз вермы норасьнысӧ (висьмис, рӧспута босьтіс да мукӧдтор вӧсна), колӧ шыӧдчыны вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧ да выль срок корны норасьнысӧ. Выль срок коран шыӧдчӧмкӧд да кассация норасьӧмкӧд тшӧтш колӧ мӧдӧдны (сетны) вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧ справка, мыйла эн вермы сетны кадын кассация норасьӧмтӧ (эскӧданпас сиктса сӧветсянь либӧ вӧлӧсьтувса исполкомсянь, свидетельство врачсянь либӧ пельшарсянь да сідз водзӧ).

Вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссия кӧ выль срок кассация норасьӧм вылӧ оз сет (оз нюжӧд), позьӧ вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧн срок нюжӧдтӧм вылӧ норасьны обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссияӧ, да сетны вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧ, мед сійӧ ачыс мӧдӧдас обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссияӧ.

Обласьтувса (губерняувса) комиссия кӧ выль срок кассация норасьӧмлы оз жӧ сет, позьӧ ещӧ на норасьны водзӧджык, Наркомземӧ — видз-му венъяс веськӧдлысь коллегияӧ (шусьӧ рочӧн «Особая Коллегия Высшего Контроля по Земельным спорам»). Норасьӧмкӧд колӧ тшӧтш мӧдӧдны ӧтлаын постановленньӧсьыс копияяс, мый серти ӧткажитісны сетны выль сроктӧ норасьӧм вылад.

Вӧлӧсьтувса либӧ уездувса земельнӧй комиссия решенньӧ вылӧ норасьӧмъястӧ веськыда сетны Мед Вылыса Особӧй Коллегияад оз ков. Сідзтӧ сэні норасьӧмтӧ да делӧтӧ оз видлавны. Колӧ первой мӧдӧдлыны обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссияӧ да сэні видлалӧм бӧрас (вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссиялысь не закон серти вӧчӧм решенньӧсӧ кӧ вынсьӧдіс обласьтувса земельнӧй комиссияыд, либӧ видлалана делӧсӧ ставнас кӧ бӧр кусӧдас) вӧлись мӧдӧдны Особӧй Коллегияӧ.

Особӧй Коллегияад норасьтӧдз войдӧр колӧ бура законъяс тӧдысь мортлысь юасьны: збыль-ӧ эм земельнӧй комиссия решенньӧас нелючкиыс, не закон серти вӧчӧмыс, эмӧсь кӧ, вӧлисти и сетны сэтчӧ норасьӧмтӧ.

Сэсся, норасьӧмтӧ кӧ мӧдӧдан ачыд веськыда Особӧй Коллегияад, а он земельнӧй комиссия пыр, норасьӧмыдкӧд колӧ тшӧтш мӧдӧдны земельнӧй комиссиялысь решенньӧясысь копияястӧ. Решенньӧтӧ мӧдӧдтӧг ӧд сэн зэв сьӧкыд тӧдныд, лючки-ӧ, закон серти-ӧ вӧчӧмаӧсь решенньӧтӧ.

Особӧй Коллегияыд норасьӧм кузяыд земельнӧй комиссияыдлысь решенньӧястӧ видлалас да оз сет вынсӧ: 1) решенньӧыс кӧ законыслы паныд мунӧ, 2) абу кӧ сӧвет государстволы да уджалысь йӧзлы колан ногӧн вӧчӧма, 3) суд вылын кӧ судитчысьяс да свидетельяс висьталӧм серти тӧдчӧмӧн эз ков судитны сідзи, кыдз судитісны, 4) решенньӧ кӧ земельнӧй комиссиялӧн судитчысь пиысь кодӧскӧ ёна ӧбӧдитӧма да ӧбӧдитӧм вӧснаыс вермас торксьыны сылӧн овмӧсыс, крестьянствоыс.

Татшӧм земельнӧй комиссияӧн вӧчӧм нелючкияс вылӧ Особӧй коллегияӧ норасьны некутшӧм срок абу лӧсьӧдӧма. Норасьны позьӧ кӧть дзонь во мысти.

Сӧмын татшӧм нелючкияс вӧснаыд обласьтувса (губерняувса) земельнӧй комиссияӧн решенньӧсӧ вӧчӧм бӧрын колӧ Особӧй Коллегияад регыдджык норасьны, медым регыдджык нелючкисӧ веськӧдны; видз-мутӧ кӧ ӧд дыр кежлӧ колян кодкӧ ордӧ, бӧртӧ босьтны сьӧкыд нин лоӧ, дай ӧбӧдитӧма мортыслы сьӧкыд дыртӧ виччысьны.

Земельнӧй комиссиялысь решенньӧсӧ выльысь видлавлӧны и вынсялӧм бӧрас нин, воссясны кӧ кутшӧмкӧ делӧыслысь збыльлунсӧ петкӧдлысь выльторъяс (обстоятельствояс) да сы вӧсна кӧ решенньӧтӧ вӧчлӧмаӧсь тӧдчӧмӧн не закон серти. Сідзжӧ выльысь видлалӧны, суд кӧ приговорӧн шуліс свидетельяслысь висьталӧмсӧ, документъяссӧ ли пӧръялӧмӧн, лӧжнӧйӧн. Татшӧм торъясыс вӧсна вынсялӧм решенньӧ вылӧ позьӧ норасьны. Срокыс норасьнысӧ тӧлысь, делӧ йывсьыс збыльлун тӧдлӧм кадсянь. Особӧй Коллегияӧ норасьӧм сетӧм вӧсна вынсялӧм решенньӧ сертиыд вӧчӧмсӧ оз дугӧдны (шуам, мутӧ юкӧны земельнӧй комиссия решенньӧ серти). Ӧткымынысь нин, кор норасьӧм сертиыс позьӧ надейтчыны норасьӧм могмӧдӧм вылӧ да делӧыс кӧ сэтшӧм, оз позь дыр кежлӧ кольны кодарӧ кӧ шутӧг, — сӧмын сэк Особӧй Коллегияыд пырысь-пыр жӧ шуӧ виччысьлыны (дугӧдлыны). Шуам, земельнӧй комиссия аслас решенньӧӧн шуис судитӧм керкасӧ места вылысь мӧдлаӧ нуны. Обласьтувса земельнӧй комиссия вынсьӧдлӧма сійӧ решенньӧсӧ. Решенньӧ вынсьӧдӧм бӧрын нин судитчысь сетіс норасьӧм не закон серти вӧчӧм решенньӧыд вылӧ Особӧй Коллегияӧ. Татшӧм делӧ видлалігад, дерт, лоӧ земельнӧй комиссия шуӧм серти вӧчӧмысь сувтӧдлыны норасьӧм видлавтӧдзыс. Видлавныс оз дыр нюжӧд: видзӧдлас да либӧ пырысь-пыр ӧткажитас норасьысьлы, либӧ, не закон серти кӧ вӧчӧма решенньӧсӧ земельнӧй комиссияыд, корас ставнас делӧсӧ да выльысь видлалас. Оз кӧ босьтчы выльысь видлавны, ӧткажитас кӧ, норасьысьлы мӧдӧдас юӧр решенньӧ вӧчысь земельнӧй комиссия пыр.

Норасьӧм кузяыд кӧ Особӧй Коллегияыд решенньӧсӧ вежас, юӧртӧ норасьысьыдлы оз мӧдӧд, а мӧдӧдас делӧсӧ выльысь видлавны кутшӧмкӧ земельнӧй комиссияӧ (обласьтувсаӧ ли, уездувсаӧ ли, вӧлӧсьтувсаӧ ли). Сэки земельнӧй комиссияыд норасьысьтӧ выльысь корлас.

* * *

Тайӧ нигаас дженьыдика лои гижӧма, кыдзи да кытчӧ колӧ норасьны судъясӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ. Та йылысь крестьяналы быдӧнлы колӧ тӧдны, медым вермыны да кужны дорйыны ассьыныс правасӧ суд водзын. Гырысьджык да ёна дзугсьӧма делӧяс кузя крестьянаыдлы аслыныс сьӧкыд законӧн сетӧм праватӧ корсьны. Сы понда Сӧвет власьт тӧждысьӧ восьтавны юридическӧй консультацияяс. Сэні крестьянаӧс велӧдӧны да отсалӧны налы правасӧ корсьны.

Дерт, норасьны судӧн вӧчӧм приговоръяс да решенньӧяс вылӧ колӧ сӧмын, кор эм кӧ мый вылӧ норасьныс. Абу кӧ некутшӧм пыкӧд — судыд кӧ закон серти приговортӧ либӧ решенньӧтӧ вӧчӧма сэк кӧть и норасян некутшӧм пӧльза оз ло, сӧмын кад воштан да сьӧм видзан, уджсӧ судъясыдлы содтан, делӧсӧ нюжйӧдлан, сэсся немтор. Сӧвет власьт судъяслы тшӧктӧ бура видлавны норасьӧмъяссӧ уджалысь йӧзлысь, сӧмын сы серти оз позь шуны, мый быд норасьӧм вермас могмыны. Могмас норасьӧмыд — законӧн сетӧм праватӧ кӧ увтыртісны, неладнӧ кӧ судитісны, а эз кӧ, некутшӧм пӧльза норасьӧмсьыд оз ло.

МӦД ЮКӦН.

КЫДЗИ ГИЖНЫ НОРАСЬӦМЪЯС УГОЛОВНӦЙ ДА ГРАЖДАНСКӦЙ ДЕЛӦЯС КУЗЯ.

1№. Шыӧдчӧм решенньӧ вылӧ норасян срок нюжӧдӧм йылысь^Тшӧтш и приговоръяс вылӧ./^.

Сыктыв уездувса 2 участокса Народнӧй Судӧ

.... вӧлӧсьтувса гражданин Петров Иван Петровичсянь

Шыӧдчӧм.

Кармановлысь ме вӧлі суд пыр перъя керкасӧ лэптігӧн уджалӧмысь 80 шайт. Народнӧй суд сійӧ делӧсӧ видлаліс октябр 6-ӧд лунӧ 1927 воӧ. Решенньӧнас ме коли недоволен. Октябр 20-ӧд лунӧ норасян срокыс помасис, а срок тыртӧдзыс кассация норасьӧмсӧ сетны висьӧм вӧсна некыдз эг вермы. Тшӧтш мӧдӧда тайӧ шыӧдчӧмкӧд эскӧданпас врачсянь (больничаысь) да кора народнӧй судлысь менсьым кассация норасьӧмсӧ примитны да мӧдӧдны Обласьтувса судӧ.

Шыӧдчӧмкӧд мӧдӧда: 1) больничаысь сетӧм эскӧданпас 25№ октябр 23-ӧд лунся да 2) кассация норасьӧм.

Иван Петров.

1927-ӧд во, октябр 23-ӧд лун.

2№. Кассация норасьӧм народнӧй суд приговор вылӧ (не закон серти суд делӧсӧ видлалӧмысь да помӧдзыс мыж туявтӧмысь).

Коми Обласьтувса судӧ Уголовнӧй Кассация Вежӧсӧ

Сыктыв уездувса, Шляпкин сиктса, Палаузьса вӧлӧсьтса гражданин Кокшаров Петр Павлӧвичсянь

Кассация норасьӧм.

.... участокса народнӧй суд Сыктыв уездын видлаліс уголовнӧй делӧ асланым вӧлӧсьтса гр-н Матвеевӧс менсьым вӧв гусялӧмысь мыждӧм кузя да 1927-ӧд во сентябр 14-ӧд лунсянь приговорӧн Матвеев Ӧндрейӧс мездіс, дорйис, — вӧлысь корӧм 50 шайт донсӧ шуис меным Матвеевсянь не перйыны.

Приговорыс народнӧй судлӧн эз ло закон серти со мый вӧсна:

1) Делӧсӧ видлалігӧн суд вылын ӧти заседатель мыжа мортлы вӧлі рӧдня.

2) Кодлысь ме вошӧм вӧвсӧ ньӧблі, сійӧ менсьым вӧвсӧ вошан аскинас аддзылӧма Матвеев ордысь буретш вузалігас. Важ вӧв кӧзяиныд, кодлысь ме вӧвсӧ ньӧби, ассьыс вӧвсӧ бура на тӧдӧ, сӧмын судыд менсьым эз кывзы да сійӧс эз и корлы суд вылас юасьныс.

3) Вӧв гусялысьыс вӧв картаӧ уськӧдӧма пуртсӧ. Сійӧ пуртыс суд вылын вӧлі, а самӧй сійӧ пуртсӧ вӧв гусялан луннас аддзылӧмаӧсь мыжа морт ордысь. Пурт аддзылысь свидетельяссӧ ме судлы тшӧктылі юасьны, а судыд эз и корлы найӧс суд вылад.

Татшӧм нелючкияссӧ судыд вӧчис, да, дерт, приговорыд нелючки жӧ и лои.

Ме обласьтувса судса кассация вежӧсӧс кора приговорсӧ народнӧй судлысь не вынсьӧдны да мӧдӧдны мӧд судӧ выльысь, бурджыка видлавны.

Мӧдӧда тшӧтш справка сельсӧветсянь, мый збыль свидетель Петров рӧдня мыжа Матвеевлы.

Кокшаров Петр.

Сентябр 20-ӧд лун, 1927-ӧд во.

3№. Кассация норасьӧм народнӧй суд приговор вылӧ (не закон серти мыждӧмысь делӧсӧ кусӧдны корӧм).

Коми обласьтувса судса Уголовнӧй Кассация Вежӧсӧ

Ягдор сиктса, Тебра вӧлӧсьтса, Сыктыв уездса гражданин Лебедев Сергей Павлӧвичсянь

Кассация норасьӧм.

Народнӧй суд аслас приговорӧн май 10-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ менӧ мыждіс уголовнӧй закон чукӧрса 1 торса 168 стаття серти кык во кежлӧ пукавны да эмбур менсьым босьтны.

Народнӧй судлысь приговорсӧ ме лыддя нелючкиӧн, и со мыйяс вӧсна:

Ӧти-кӧ, судыд меным судтӧ вӧчӧм йылысь эз и юӧртлы да видлалӧма делӧсӧ метӧг. Судсӧ вӧчӧм йылысь эг тӧдлы да суд вылӧ волытӧм вӧсна ме эг вермы збыльсӧ петкӧдлыны, ачымӧс мездӧм вӧсна.

Мӧд-кӧ, судыс ӧд шуӧма, мый сьӧмсӧ мем сетісны вузалӧм мӧскысь, а эз кранитны сетны. Сідзкӧ немысь и вӧлі мыждынысӧ менӧ.

Коймӧд-кӧ, судыс менӧ мыждӧма сьӧм йӧзлысь босьтӧмысь да пукавны кындзи приговорӧн шуӧма и эмбурӧс босьтны (конфискуйтны), а уголовнӧй закон чукӧрыд сэтшӧм мыжсьыд оз тшӧкты мыждӧма мортлысь эмбурсӧ мырддьыны.

Тайӧяс вӧсна ме кора народнӧй судлысь приговорсӧ не вынсьӧдны да делӧсӧ мыжтӧм пондаыс бӧр кусӧдны.

Сергей Лебедев.

Май 10-ӧд лун, 1927-ӧд во.

4№. Кассация норасьӧм народнӧй судӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ.

Коми обласьтувса судса Гражданскӧй Кассация Вежӧсӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданин Чернышев Иван Ӧльӧксеевичсянь

.... вӧлӧсьтса гражданин Смолевкӧд суда делӧ кузя

Кассация норасьӧм.

Декабр 15-ӧд лунӧ 1926-ӧд воӧ народнӧй суд .... участокса .... уездувса аслас решенньӧӧн шуис перйыны месянь 40 шайт да 5 шайт судебнӧй сборъяс вештыны.

Тайӧ решенньӧсӧ народнӧй судлысь ме шуа нелючкиӧн, со мыйяс вӧсна:

1) Ме судлы тшӧктылі делӧ дінас тшӧтш пуктыны эскӧданпас скӧт докторсянь. Сійӧ эскӧданпас сертиыс ньӧбан вӧлыслӧн эмӧсь зарокъяс: (гижны кутшӧм зарокъяс вӧліны вӧлыслӧн)

Судыд сійӧ документтӧ делӧад эз пукты, а мый вӧсна, меным весиг эз и висьтав.

2) Ме судлы суд заводитчытӧдзыс на индылі свидетельясӧс, кодъяс вермисны эскӧдны, мый Смолевыс вузалігас вӧлыслысь зарокъяссӧ збыль дзебӧма, мед ме ог гӧгӧрво. Судыд индӧм свидетельястӧ эз жӧ корлы суд вылад.

Вӧвлӧн вузалігас вӧлӧмны зарокъяс, а вузалысьыд мем эз висьтав, сы вӧсна ме уголовнӧй закон чукӧрын 189 стаття серти бӧр верма ӧткажитчыны вӧвсьыд да шусьӧм донсӧ не мынтыны.

3) Дерт, судыд сэтшӧм нелючкияссӧ суд нуӧдігӧн вӧчаліс да решенньӧыд эз жӧ ло лючки, сы понда ме кора народнӧй судлысь решенньӧсӧ не вынсьӧдны да кора мӧдӧдны мӧд народнӧй судӧ выльысь видлавны.

(Кырым).

во, тӧлысь, лун.

5№. Кассация норасьӧм вылӧ объясненньӧ гижӧд.

.... обласьтувса (губерняувса) судӧ Гражданскӧй Кассация Вежӧсӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданин Смолев Иван Иванӧвичсянь,

суда делӧ кузя Иван Ӧльӧксеевич Чернышевкӧд

Кассация норасьӧм вылӧ объясненньӧ гижӧд.

Декабр 15 лунӧ 1926 воӧ .... участокса народнӧй суд менам шыӧдчӧм серти аслас решенньӧӧн шуис Иван Ӧльӧксеевич Чернышевлысь меным перйыны вузалӧм вӧлысь 40 шайт да 5 шайт судебнӧй рӧскодъяс вылӧ. Народнӧй судӧн вӧчӧм решенньӧ вылӧ Чернышев сетӧма кассация норасьӧм да корӧ решенньӧсӧ не вынсьӧдны. Сьӧмын кассация норасьӧмас гижӧмсӧ, помкаяссӧ, мый вӧсна колӧ решенньӧсӧ не вынсьӧдны, оз позь пыдди пуктыны со мыйяс вӧсна:

1) Гражданин Чернышев норасьӧ, судыд пӧ абу пуктӧма делӧӧ скӧт докторсянь вӧв зарокъяс йылысь эскӧданпас. Сӧмын ӧд уголовнӧй закон чукӧрад 196 стаття серти, вӧвлӧн кӧ вӧліны зарокъяс, колі висьтавны-шыӧдчыны пырысьтӧм-пыр жӧ ньӧбӧм бӧрас, а сійӧ шыӧдчис во джын мысти. Вӧвсӧ ньӧбигӧн туйтӧм вӧсна бӧр сетӧм йылысь да тыр дон немынтӧм йылысь некутшӧм шусьӧм эз вӧв.

2) Сэсся норасьысь гижӧ, суд пӧ менсьым индӧм свидетельясӧс эз юась. Суд эз юась свидетельяссӧ, ме гражданскӧй суд нуӧдан закон чукӧрса 130 стаття серти сылысь индӧм свидетельяссӧ эг лэдз юасьнысӧ: найӧ ме вылӧ лӧгӧсь видз-муысь зыксьӧм вӧсна да.

Тайӧ висьталӧмъяс сертиыс ме кора народнӧй судлысь решенньӧсӧ вынсьӧдны, а кассация норасьӧмсӧ пыдди не пуктыны.

Тайӧ гижӧдлысь тшӧтш пукта копиясӧ норасьысьлы сетны вылӧ.

(Кырым).

Во, тӧлысь, лун.

6№. Кассация норасьӧм судебнӧй приказ вылӧ гражданскӧй делӧ кузя.

Коми обласьтувса суд Гражданскӧй Кассация Вежӧсӧ

уездувса .... вӧлӧсьтса .... сиктса гражданка Карманова Педӧра Ивановнасянь

Нарсуд .... участокса .... №-а гражданскӧй делӧ кузя

Кассация норасьӧм.

1927-ӧд воӧ, май 15-ӧд лунӧ Иван Ӧльӧксеевич Смолев бурӧн лӧсьӧдчис да кӧсйысис мынтыны кага кӧрым быд тӧлысь 8 шайт. Лӧсьӧдчӧмсӧ вынсьӧдіс народнӧй суд. Сӧмын Смолевыд эз кут кага кӧрымтӧ мынтыны. Сы понда ме шыӧдчылі .... участокса народнӧй судӧ: корлі Уголовнӧй Суд нуӧдан Закон чукӧрса 210 стаття серти да 1927 воӧ май 15 лунын суд вылын бурӧн лӧсьӧдчӧм протокол серти сетны судебнӧй приказ. Народнӧй судыд судебнӧй приказтӧ эз сет. А Гражданскӧй суд нуӧдан закон чукӧрса 210-ӧд стаття сертиыд суд вылын бурӧн лӧсьӧдчӧма делӧяс кузя, оз кӧ лӧсьӧдчӧм кӧсйысьӧм сертиыс лӧсьӧдчысьыс мынты, судлы быть колӧ судебнӧй приказтӧ вӧчны.

Сьӧм перъя ӧтка (частнӧй) мортлысь, суд вылын мынтысьны шусьӧм сьӧмсӧ эз нин мынты кык тӧлысь. Менам сьӧм перъян праваыс вынсьӧдӧма вӧлі суднас, некутшӧм содтӧд доказательствояс тайӧ делӧ кузяыс сэсся оз ков. Судлы, судебнӧй приказсӧ коліс вӧчны, а сійӧ мыйлакӧ эз вӧч, сы вӧсна ме кора тшӧктыны .... участокса народнӧй судӧс видлавны менсьым шыӧдчӧмӧс да вӧчны судебнӧй приказ.

Тайӧ норасьӧм дінӧ тшӧтш пукта: 1) талысь копиясӧ, 2) народнӧй судӧ сетлӧм шыӧдчӧмсӧ, судебнӧй приказ вӧчны корӧм йылысь, 3) Суд вылын бурӧн лӧсьӧдчӧм йылысь протоколлысь копия да 4) шыӧдчӧм гижӧдлысь копия.

Карманова Педӧра.

1927-ӧд во, август 23-ӧд лун.

7№.

Обласьтувса судса Гражданскӧй Кассация Вежӧсӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданин Микушов Петр Ивановичсянь

Нарсуд .... участокса, 1927-ӧд вося .... №-а делӧ кузя

Кассация норасьӧм.

Март 12-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ .... участокса народнӧй суддя, судебнӧй приказӧн шуис перйыны месянь Парфенов Иван Ёгоровичлы сизимдас шайт сьӧм. Ме думысь, народнӧй суддялы эз ков тайӧ делӧ кузяыс вӧчны судебнӧй приказ, а колі вӧчлыны суд и со мыйяс вӧсна:

1) Ми Парфеновкӧд суд вылын бурӧн лӧсьӧдчылім. Ме кӧсйыси сылы мынтыны 70 шайт августын 1926-ӧд воӧ, мынтас кӧ сэк кежлӧ меным уджйӧз гражданин Иванов. Август тӧлысьыд эськӧ и коли нин, да ме Парфеновлы эг на вермы мынтыныд, сӧмын сійӧ суд вылын бурӧн лӧсьӧдчылӧмсӧ ме эг на торк, гражданин Иванов мем уджйӧзсӧ эз на мынты, сійӧн и ме эг на вермы мынтысьныс.

2) Кӧть шуам Парфеновлы уджйӧз мынтан срокыс и тыри август 1 лунӧ, суддяыд судебнӧй приказтӧ эз нин вермы вӧчнысӧ, кык тӧлысся унджык нин мынтан срок тырӧмсянь коли да (Гражданскӧй закон чукӧрса 211 статтяын 2 пункт).

Сы вӧсна ме кора народнӧй суддялысь судебнӧй приказсӧ не вынсьӧдны, а делӧсӧ мӧдӧдны видлавны суд вылын.

Тшӧтш тайӧ норасьӧм дінӧ пукта талысь копиясӧ.

Микушев Петр Иванӧвич.

1927-ӧд во, март 17 лун.

8№. Содтӧд решенньӧ вӧчны корӧм.

.... уездувса .... участокса народнӧй судӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса .... сиктса гражданин Истомин Ёгор Педӧрӧвичсянь

Ӧльӧксан Тупъюровкӧд судитчана делӧ кузя

Содтӧд решенньӧ вӧчны корӧм.

( .... № гражданскӧй делӧ кузя).

Январ 20-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ народнӧй суд аслас решенньӧӧн шуис перйыны меным Тупъюров Ӧльӧксансянь 200 шайт сьӧм да 4 шайт суд рӧскодъяс вештыны, а решенньӧас весиг кыв абу шуӧма менсьым босьтлӧм пась да часі Тупъюровлысь бӧр перйӧм йылысь. Суд вылын Тупъюров эз ӧткажитчы сійӧясӧс босьтлӧмысь да и свидетельяс сідз жӧ висьталісны, а судыд, буракӧ, решенньӧсӧ вӧчигӧн вунӧдӧма часісӧ да пасьсӧ Тупъюровлысь перйӧм йылысь.

Сы понда, гражданскӧй суд нуӧдан закон чукӧрса 181 стаття серти ме кора народнӧй судӧс вӧчны сійӧ делӧ кузяыс содтӧд решенньӧ, менсьым часіӧс да пасьӧс Тупъюровлысь перйӧм йылысь.

Тайӧ норасьӧм дінӧ тшӧтш пукта талысь копиясӧ.

Истомин Ёгор.

Март 24-ӧд лун, 1927 во.

9№. Народнӧй судӧн вӧчӧм постановленньӧ вылӧ частнӧй норасьӧм.

Коми Обласьтувса судса Уголовнӧй Кассация Вежӧсӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданин Митрей Иванӧвич Потаповсянь

Частнӧй норасьӧм.

Менӧ мыждӧны Марья Розановаӧс виигӧн виысьыслы отсасьӧмысь. Ме судлы инді ассянь свидетельӧс, Ладимер Павлович Мещеряковӧс да суд аслас заседанньӧ вылын январ 20-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ шуис менсьым индӧм свидетельтӧ не корны, а судсӧ вӧчны март 15-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ.

Народнӧй судлысь заседанньӧ вылас шуӧмсӧ ме лыддя неладнӧӧн, со мый вӧсна:

Ме ассянь инді свидетельӧ Мещеряковӧс. Мыж вӧчысьӧс туялігӧн — дознанньӧ да следствие нуӧдігӧн сійӧ висьтавліс — ноябр 2-ӧд лун вой вылӧ, кор вӧлі мортсӧ виӧмаӧсь, ме буретш сы ордын гӧститі, 300 километр сайын мортсӧ (Розановаӧс) виян инсянь. Тайӧ висьталӧмсӧ свидетельлысь суд вылын, дерт, колӧ ёна пыдди пуктыны, сы вӧсна колӧ корлыны Мещеряковӧс суд вылӧ свидетель пыдди. Ме кора судлысь распорядительнӧй заседанньӧ вылын шуӧмсӧ не вынсьӧдны да тшӧктыны корны суд вылӧ менсьым индӧм свидетельӧс.

М. И. Потапов.

Январ 24-ӧд лун, 1927 во.

10№. Гражданскӧй делӧ кузя судӧн вӧчӧм определенньӧ вылӧ частнӧй норасьӧм.

Коми Обласьтувса судӧ Гражданскӧй Кассация Вежӧсӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса .... сиктса гражданин (ним, вич, ов)

Народнӧй судӧн вӧчӧм частнӧй определенньӧ вылӧ норасьӧм.

.... уездын .... участокса народнӧй суд пыр ме вӧлі перъя Шуктомов Тикӧн Никоновичлысь да Кузькоков Ӧльӧксей Митреевичлысь 700 шайт сьӧм. Народнӧй суд декабр 6-ӧд лунӧ 1926-ӧд воӧ шуис (определитіс) делӧсӧ бӧр кусӧдны. Законнӧй срокыс пӧ перйынысӧ суд пырыс тырӧма нин да. Сэсся менсьым делӧсӧ эз и видлавны суд вылын. Сійӧ определенньӧсӧ ме лыддя неладнӧӧн со мыйяс вӧсна (гижны мыйяс вӧсна):

1) Тырис-ӧ меным суд пыр сьӧм перъян срокыс, коліс судлы суд вылын заседательясӧс корлӧмӧн бура тӧдмавны, а эз ков суддялы ӧтнаслы судсӧ вӧчтӧдз шуны.

2) Кӧть шуам судыс бура тӧдмаліс да аддзис — суд пыр перъян срокыс кольӧма нин, — ме ӧд гражданскӧй закон чукӧрса 79-ӧд стаття серти верми судлысь корны суд пыр перъян сроксӧ нюжӧдны. Сэсся ӧд суд пыр перъян срокыс кӧть и коли, судлы эз ков делӧсӧ кусӧдны, суд вӧчан лунъясас, а колі вӧчлыны судсӧ да сэні видлалӧм бӧрын вӧлисти кодараскӧ шуны, перйыны ли, ӧткажитны ли. Сы понда ме кора судлысь определенньӧсӧ не вынсьӧдны да тшӧктыны судлы менсьым делӧсӧ видлавны суд вылын.

Тайӧ норасьӧм гижӧдлысь тшӧтш ыста народнӧй судӧ кык копия.

Декабр 9-ӧд лун, 1926-ӧд во.

(Кырым).

11№. Ньӧжйӧ суд нуӧдӧмысь норасьӧм.

Коми обласьтувса земельнӧй Комиссияӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса .... сиктса гражданин (ним, вич, ов)

Норасьӧм.

Август 25-ӧд лунӧ 1926-ӧд воӧ нин ме .... вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧ сетлі шыӧдчӧм. Волземкомиссиялысь кори (гижны мый йылысь сетлӧма шыӧдчӧмсӧ); сы кузя жӧ шыӧдчылі, сентябр да октябр тӧлысьясын, а волземкомиссия ӧнӧдз на немтор эз шу, кор кӧсйӧ видлавны. Кора тшӧктыны вӧлӧсьтувса земельнӧй комиссияӧс регыдджык видлавны менсьым делӧсӧ.

(Кырым).

Январ 2-ӧд лун, 1927-ӧд во.

12№. Суд вылӧ волытӧм вӧсна син сайын судӧн вӧчӧм приговор вылӧ гижӧд.

.... участокса .... уездувса Народнӧй судӧ

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданин (ним, вич, ов)

Приговор вылӧ гижӧд.

Февраль 2 лунӧ 1927-ӧд воӧ народнӧй суд метӧг вӧчӧма приговор менӧ мыждӧм йылысь уголовнӧй закон чукӧрса стаття серти. Приговорлысь копиясӧ меным сетісны февраль 12-ӧд лунӧ 1927-ӧд воӧ. Суд вылӧ ме ачым волыны некыдз эг вермы со мыйяс вӧсна (гижны мыйяс вӧсна).

Сы вӧсна ме кора народнӧй судӧс делӧсӧ выльысь видлавны ме дырйи, мед ме верма сетны суд вылын делӧ кузяыс объясненньӧ.

Тайӧ гижӧд дінӧ тшӧтш пукта эскӧданпас, мый вӧсна ме эг вермы волыны суд вылӧ.

(Кырым).

Февраль 15-ӧд лун, 1927-ӧд во.

13№. Шыӧдчӧм уголовнӧй делӧ выльысь видлалӧм кузя.

Коми обласьтувса Прокурорлы

.... пукӧданінын пукалысь гр-нсянь (ним, вич, ов)

Шыӧдчӧм.

.... уездувса .... участокса народнӧй суд февраль 15-ӧд лунӧ 1925-ӧд воӧ приговорӧн менӧ мыждіс (гижны кутшӧмысь) Уголовнӧй Закон чукӧрса .... стаття кузя (гижны кутшӧм наказанньӧ).

Обласьтувса суд народнӧй судлысь сійӧ приговорсӧ вынсьӧдліс да приговор вын улӧ пырӧм бӧрын менӧ пуксьӧдісны пукӧданінӧ. Ӧні тайӧ делӧ кузяыс ставыс воссис. Вӧлӧмкӧ, менӧ мыждан документъясыс (гижны кутшӧм документъяс) лӧжнӧйӧсь. Сійӧ документъяссӧ (гижӧдъяссӧ), мый серти менӧ мыждылісны, лӧжнӧйӧн шуис суд май 12-ӧд лунӧ 1926-ӧд воӧ аслас приговорӧн, да сійӧ приговорыс вын улӧ жӧ нин пырис.

Сы понда ме кора менӧ мыждӧм делӧ кузяыс выльысь тӧдмавны (следствие) да выльысь делӧсӧ судын кыпӧдны.

Тайӧ шыӧдчӧм дінӧ пукта: 1) судлысь вӧчӧм приговорсӧ, коді висьталӧ лӧжлунсӧ менӧ мыждан гижӧдъяслысь да 2) менӧ мыждан февраль 15-ӧд лун 1925-ӧд вося приговорлысь копиясӧ.

(Кырым).

Декабр, 1926-ӧд во.

14№.

Обласьтувса Прокурорлы.

.... уездувса .... вӧлӧсьтса гражданинсянь (ним, ов, вич)

Шыӧдчӧм.

.... уездувса .... участокса народнӧй суд приговорӧн менӧ шуис мыжаӧн Уголовнӧй Закон чукӧрса .... стаття серти. Приговорыс пырис вын улӧ, да ме ӧні нуа мыжпыкӧд (гижны кӧні).

Ме кора делӧсӧ судысь корлыны да видлыны: закон серти-ӧ сійӧ вӧчӧма приговорсӧ, со мыйяс вӧсна (гижны мыйяс вӧсна).

(Кырым).

(лун, тӧлысь, во).