КОЗИНТӦГ
Котӧртӧ кад, Орласьтӧг лэбзьӧ сія, Казявтӧг сьӧрас Нуӧ ой и лун. Сьӧлӧмӧ сотчӧ, Сотчӧ югыт биӧн. И юрын дума Ветлӧ, кыдзи тшын. Но кӧр оз ветлы Эттшӧм пизян кадӧ, Кӧр муыс ӧзйӧ, Одзлань мунам ми. Кӧр миян пемыт Вӧр пыдӧс посадын Пыкнитіс, киссис — Сотчӧ Ленин би. Чулалӧ кад... Ми адззам, кыдз мыччисьӧ Быдлаын югыт, Виль чужӧма лун. Уджалам ми — Вӧр шӧррезын оліссез. И эта кадыс Содтӧ йӧзлӧ вын. Посад Иньвайыв Кольӧ важ олансӧ, Посадыс саймӧм, Осьтӧ пеллез, син. Уна, тыдалӧ, Вильыс татӧн пансьӧ, Быдӧн уджалӧ, Весь оз ов некин. Том отир вем Югдӧтӧ комсомолын, «Гранит науки» Мырсьӧ-йирӧ пыр. Гажӧтчӧ сэтчин, Лыддьӧ да велӧтчӧ. И киись книга Адззан нылісь пыр.
I
Ӧгаша сэтчин жӧ котрасьӧ, Неважын гижсис мича ныв. Лыддьӧтӧ книга да юасьӧ: Мый сэтшӧм лоӧ коллектив? Ӧгань зэв шупыт, визыв вира, Мыгӧрыс — кудриа кыдзок. Чужӧмыс синӧ быдлӧ пырӧ... Быдлаӧ судзӧ нывлӧн прок. Лӧз син видзӧтӧ василёкӧн... Но кин оз радейт сійӧ, кин? Орсӧтчӧ сьӧлӧм киӧн, кокӧн. Ӧгаша мича, чача син! Видзӧтас гажӧн бичир синыс, Сылӧтас тэнӧ, кыдзи лым. Уна нывкаытлӧн высиныс... Ӧгань гӧрд дзоридз, сьӧлӧм пым. Бура лякасьӧны сы бердӧ, Кыдз пуксьӧ ма вылӧ бы гут. Том отир шоныт кыввез гардӧ, Быдӧн леститны сійӧ лют. Да весь мукӧдыс коккез тальӧ, Весь сёрни дзольгӧ, кыдзи шор. Ӧгань каттисьӧм бытьтӧ шальӧн, И сьӧлӧм некинӧс оз кор. Серӧмтчӧ только ӧтік мортлӧ, И оссьӧ сія, кыдз ыбӧс. Радейтӧ только ӧтік мортӧс, Радейтӧ сія Дёмаӧс. Ӧганьлӧ Дёма ӧддьӧн муса, Оз вермы сытӧг овны лун. Оз кӧ адззисьлӧ — сьӧлӧм кусӧ, Каттисьӧ шогӧн, удж оз мун. Ӧганьлӧн абу мамыс, айыс, А только кольччис ӧтік сой, Кӧдія муніс жӧник сайӧ. Ӧганьӧс босьтіс сьӧрас сой. А Дёма быль эд визыв зонӧй... Пинь ӧмын бель видзӧ, кыдз стын, Ӧганьлӧ Дёма ӧддьӧн дона, И киын сылӧн уна вын. Чужӧмыс — нёбо: гажа, мича. Сьӧд синыс дзардӧ, кыдз сэтӧр. Ӧганя рыт только видзчисьӧ Да Дёма локтӧ кӧр не кӧр. Кыкнанныс нія комсомолын, Кыкнанныс кошшӧны виль туй. Ёрдӧмӧн ёрдӧны важ олӧм, Кӧр чупкис йӧзлісь вир буржуй. Казявтӧг уджныс одзлань мунӧ: То политчитка, то орсан. Нардомын отир уна, уна, Кӧр коми рыт, кӧр пукалан. Ӧгань да Дёма удж коласын, Кӧр ӧтлаасьыштасӧ чуть, Гусьӧник пым окасьӧм кылӧ, Только эд, батя, чуп да чуп.
* * *
Шонді лэдзчӧ вӧр вевдӧрын, Кыдзи биа ӧгыр дон. Лымыс лӧз рӧм лоӧ гӧгӧр. Рытъяв нёбо ӧзйӧ вон. И посадӧ пырӧ пемыт, Мыччӧ чужӧм тӧвся ой. Са кодь лоис паськыт нёбо, Звезда петіс быдса рой. Морозитӧ бӧра ёна, Лэчыт тӧв чепӧльтӧ ныр. Ылӧ, ылӧ туйыс воньӧн Кыссьӧ вӧр дорӧдззас пыр, Гӧгӧр чӧлӧ, бытьтӧ ланьтӧм, Только гымӧтӧ мороз: Потшӧ, столбӧ гымгӧ-вартӧ, Бытьтӧ кошшӧ аслыс поз. Дзик тэ ловзян эттшӧм кадӧ, Шупытсялан кыдзкӧ сэк. Кутін сывтыр бы посадсӧ Да сувтӧтін поперег! Содӧ вын и визыв шорӧн Киссьӧ, койӧ тэын вир. Коккез увтын горӧн, горӧн Дзуртӧ лымыс — дзурки-вирк... Гажа асмознас тӧв шӧрӧн Бимороз коялӧ ру. Бытьтӧ жырын, пемыт вӧрын Сереброӧн дзардӧ пу. Эттшӧм кадас мывкыд орсӧ, Югыт дума тыртӧ юр. Эттшӧм кадас сьылӧм корсьӧ... Керны сійӧ, мый медбур!.. Гӧгӧр ланьтӧм, гӧгӧр чӧлӧ, Узьӧ Иньвайыв посад. Кинкӧ южгис, муніс вӧлӧн, Сэсся бӧра чӧлан кад. Только ӧтік керку ӧзйӧ, Чапкӧ вуджӧр югыт би. Бытьтӧ асьсӧ сетӧ, вӧзйӧ, Корӧ дынас, сетӧ ки. Керку пытшкын, кыдз базарын, Ӧксьӧм уна том отир. Ӧтмӧдӧрӧ гира-гара Ветлӧ быдӧн, кыдз бичир. Талун лоӧ пӧ собраннё, Ӧксьӧм татчӧ комсомол. Вон пукалӧ Чупрей Анна, Бокас — чангыль ныр Миков. Дёма да Ӧгань пызан дын Бур лыддьӧтӧны рассказ. — Ӧвсьӧ, ёрттэз, эд ни ванзӧ, Лӧньсӧ, кывзӧ ті сейчас. — Сідз горӧтчис Тима Лиса, Ячейковӧй секретар. Печка кӧртовӧй лонтісьӧ, Лыддисян керкуын жар. Гажӧн том пӧлӧс уджалӧ, Ӧксьӧм то не ӧтік дас. Том йӧз юрас вын куралӧ, Кывзӧ сія политчас! А сыбӧрын сцена вылӧ Кайис визыв комсомол. Репетиция, чу, кылӧ... Уджтӧг комса оз эд ов. Кадыс ойшӧрлань сибалӧ, Тӧлісь нёбоын вылын Звезда коласын ӧшалӧ... Посад чӧлӧ, керсьӧм дун. Удж чулаліс том отирлӧн, Гортӧ мунӧны быдӧн. Комсомольса — пизян вира Саймӧтісӧ ойлісь лӧнь. Ӧшис басни, дзуртӧм, сьылӧм, Ӧтмӧдӧрӧ киссис говк. Бӧра ланьтіс посад, чӧлӧ... Некытӧн оз кер и шовк. Только ӧтік ворота дын Кылӧ шушкӧм... Сэтчин кин? Кин нӧ сэтӧн ойшӧр кадӧ Кынтӧ ассис коккез, ки? Сайласьӧмӧн локтам бокӧ Да видзӧтам матісянь: Кыдз дудіэз пельӧсокын, Кыкӧн — Дёма да Ӧгань. Кӧдзыт нія озӧ кылӧ, Ны сьӧлӧмын — шоныт поз. Гӧрд рӧм чужӧм сотчӧ нылӧн, Кӧть ӧтӧрын бимороз. — Милӧй, милӧй, югыт шонді, Ӧмидз тусь тэ, лапыт кадж! Овны му вылын ог понды. Тэ кӧ абу — абу гаж. — Дёма жмитіс морос бердас, Чуп Ӧганьӧс окыштіс. Мӧдыс сылӧ голя бердӧ Сывтыр кутчис, ӧшӧтчис. — Ок, радейта тэнӧ, Дёму, Пым сьӧлӧма, милӧй ёрт! Рӧма цветӧй, мича зонӧй, Тэкӧт менам вунӧ горт! — Век бы этадз, натьтӧ, нія Сулалісӧ кык том пи. Пым окасьӧмыс эд биӧн Сотӧ сьӧлӧм, вывтыр, ки. Дыр чулаліс нылӧн сёрни. Пым сьӧлӧммез ток да ток... Кадыс мича ойлӧн сёр ни, Пӧльтӧ лэчыт ойтӧлок. Янсӧтчытӧн ни Ӧгаша Дёмалӧ висьталіс кыв: — Ме печканӧн муна ашын, Мӧда кольны Иньвайыв. Только печка кудельжугӧс, Локта чожа, тэ видзчись. Но прощай, прощай нӧ, другӧй, Пым сьӧлӧмыт ась оз вись. — Рознитчисӧ. Ӧгань пырис. Дёма гортлань вештӧ кок. Ветлӧ юрын дума гырись... Сылӧ муса Ӧганёк. Сюра тӧлісь шынь сералӧ. Только сія да пыд ой Тӧдӧ, кин кинӧс окаліс, Кин лолаліс ой да ой, Гӧгӧр ланьтіс, посад узьӧ, Ӧтнас гымӧтӧ мороз. Тӧвся ой нюжалӧ кузя, Куржавитӧм кыдз и кӧз. Пуксис вемӧ ылӧ, ылӧ Кык том ёртлӧн радейтӧм... А тӧлісьлӧн тырппез вылын Сідз и колис шынь-серӧм.
ІІ
Деревня Дзоль Сулалӧ керӧс йылын, Кытшӧвтӧм сійӧ Ыджыт, пемыт вӧр. А улын ва Котӧртӧ вон нидзылӧн, Шебралӧм лымӧн Ассис кузь мыгӧр. Лэбтісьӧм талун Ыджыт вына пурга, Йӧр дорӧ лэбтӧм, Каттьӧма стола. Пӧрӧтӧ мортӧс, Летӧ-вотӧ, увгӧ, Сералӧ, ваксьӧ, Горзӧ, кыдз кага. Пургаа, умӧль Таво розосвоыс. Ойтӧлыс пӧльтӧ, Тыртӧ пеллез, син. А визыв, мича Коми зоннэз, ныввез Оз на вунӧтӧ гажа орсанін. Ӧгань нёль лун ни Олӧ, печкӧ Дзольын. Ректанын куйлӧ Сылӧн джын кудель. Только лун-мӧд ни Овны эшӧ колис. Сьӧлӧмыс шогсьӧ, Доймӧ, кыдзи жель. Бергалӧ юрын, Ветлӧ ӧтік дума: Вуджӧр Дёмалӧн Одзас сылӧн пыр. И орсанінӧ Коккес озӧ мунӧ, Тэрмасьӧ печкӧ, Чӧрсыс — шыр да Ӧтпырись рытнас Дядьыс ордӧ пырис Пуд Паша Дзолись — Созвӧй корасись. Кинкӧ висьталӧм: Татӧн Иньвайылісь Бур ныв пӧ эм — Ӧганя, кузь чикись. Пуд Паша пырис, Сувтіс гӧбеч дорӧ. Ӧт кокнас сія Чотӧ эшӧ чуть, Пондӧтіс басни Виа кылӧн, горӧн, Пуд Паша кужӧ Сьӧлӧм «завлекнуть». — Локті корасьны, Чур не лӧгасьны. Ваӧн не вадісьны, Саӧн не садісьны. Тіян эм пӧ мича ныв, Менам сылӧ эм бур кыв: Утуок, лапушок, Сьӧд синкыма аканёк!.. Сьӧлӧм орсӧ, сьӧлӧм вӧрӧ, Тэнӧ ас дынас бы корӧ. Эн гӧрдӧт нӧ, мича ныв, Кывзы менчим тэ бур кыв. Понда эстӧн ме висьтасьны, Кыдз гудӧкӧн гудӧкасьны. Жӧник сайӧ мунан он? Визыв вира адзза зон. Горӧн тэныт, басӧк ныв, Сьылас сія сьыланкыв. Мыйнӧ чужӧмыт гӧрдӧтӧ, Мыйӧн тэнӧ ме повзьӧті? Мыччы ӧтік кӧть бур кыв, Гӧгрӧс чужӧм, мича ныв. Мывкыда менам эм зон... Мый нӧ, мунан али он? — Ӧгань печкӧ пызан дорын, Оз горӧтчы ӧтік кыв. Лэдзас чӧрссӧ кисис горӧн Да нюжӧтӧ сывлӧ сыв. А Пуд Паша чапликасьӧ, Кыскис быдса литр вина. Сярзьӧ кывнас, сё ошшасьӧ: То кытӧн пӧ спорина. Пондіс дядясӧ юктавны, Удіс тётлӧ рюмка-мӧд. Сія ручся эд лукавжык, Пуд Пашаӧс кин оз тӧд. Коддзис дядяыс Ӧганьлӧн, И тётолӧн гудыр син. Баитӧны, кыдз куканнез, Юрын ветлӧ вина тшын. — Но, Ӧгашка, кывзы, нылӧй, Жӧник ӧддьӧн тэнат бур! Зонка ён, юрси бикылӧн... Мый баитны сэтӧн дыр. Тётыс, сетамӧ Ӧганьсӧ. Мый нӧ керан: сетан он?— — Тырмас сёйны гортсис няньсӧ, Сетам, другӧ, сетам, зон. — Вдруг Ӧганьлӧн визыв шорӧн Синсис брызнитіс синва. Нывка сыркьялӧмӧн горзӧ: Ог пӧ мун, ме пӧ, ӧнджа... Невна кыв йылісь эз мезмы Сьӧлӧмшӧр Дёмалӧн ним. Сійӧ каттьӧ бы, кыдз гезӧн, Кодуль дядьыс, люммӧм син. — Ок, каналля, загулели, Ноко ю вай, дона сват. Пазъям юам тэ и, ме и, Покорень мед бырис садь. — Пуд Паша лякасьны кужӧ, Гыж-гыж перйыштіс ныр йыв: — Кыдз нӧ, нылӧй, гӧгрӧс чужӧм, Кӧр нӧ мыччан тэ бур кыв? Ӧганёк тэ, мича, гӧрд, Кыдз лог дорын озъягӧд. Ӧмидз тусьӧй, тупылёк, Чӧскыт, виа тупӧсёк! Синкымыт эд — крут чарла, Лӧз синоккет — визыв ва!.. Кылан, сетӧ тэнӧ дядьыт, Тётыт сідзжӧ сетӧ ки. Жӧник оз ю, пыр сё садя, Мыччы бур кыв, дона ныв.— А Ӧганьлӧн ӧтік дума: Пышшыны бы кыдз не кыдз. Гортӧ орӧтӧ бы мунӧ, Сэк некин сійӧ оз видз. Ой важын ни каттис мусӧ, Мильон биӧн орсӧ лым. Быд керкуын олан кусӧ. Мороз вачкӧ гым да гым. Петук важын ни китсасис. Рытсӧ вежӧ асъя ой. Пуд Пашаным сё корасьӧ, Сё лякасьӧ нелюбӧй. Пондіс знамьё корны Паша: — Мича нылӧй, ӧмидз тусь, Знамьё сет нӧ, сет Ӧгаша, Весь синватӧ тэ эн кисьт.— — Тырмас, Паш, кеймисьны тэныт, Ми висьталім — сетам, босьт. Оз вежӧрт Ӧганьыс нем эд, Кӧть чикисьыс, кыдз корось, — Сідз мыкталӧмӧн баитӧ Код юр дядьыс, гудыр вем: — Вон ректаннэз сылӧн вита, Вот и знамьё тэныт эм. — Пуд Пашаыс шынь серӧмтчис, Джаджись босьтіс ректанок: — Знамьё сюрис, ӧні сетчан, Миян лоан, нывкаок! — — Кӧть и юр орӧтӧ менчим, А некӧр ог мун!.. некӧр! Сылӧ ловйӧн ме ог дӧнзьы... Вай ректансӧ, вай нӧ бӧр! Мыйлӧ босьтан, кӧр оз сетӧ, Ем син, кодуль тэ, балда! — Синва шорӧн киссьӧ-петӧ, Ӧгань горзӧ, кыдз кага. — Ӧгань, дугды, Ӧгань, мый тэ. Бур жӧникыс, ӧддьӧн бур! Лэдзан кӧ, дак сідз и кывтас, Сэтшӧм мортыс дыр оз сюр. — Сідз леститчӧ бы тётоыс, Да Ӧгань оз кывзы нем: — Вийӧ эстӧн, летӧ, сёйӧ... Менам аслам юр эд эм. — — Эн крятайтчы, эн тэ пыксьы, Дядьыт сетіс кыв важын. — Пуд Паша сералӧ-киксӧ: — Ректанокыт эд ылын!.. Знамьё сетӧм, мый нӧ керан, Колас мунны, мича ныв. Ашын каям мийӧ сьӧрат, Кошшам, адззам Иньвайыв, Но прощайте, виль родняэз, Муна гортӧ ӧні ме. Чышкы, чышкы, ёрт, синваэз, Эн ни горзы сэсся тэ. — Асъя ойӧн ни Пуд Паша Муніс гортас, куртӧ бок. «Иньвайылӧ кая ашын», — Сідз думайтӧ чаплик кок. Гӧгӧр чӧлӧ. Дзоль суналӧ. Тӧлісь уйӧ нёбо шӧр. Лӧз асыкӧн асыкалӧм Деревнясӧ ыджыт вӧр. Ӧтта, ойыт кытшӧм мича. Гажа олан, пизян кад!.. Куржаваӧн пу каттисьӧм. Эттшӧм ойлӧ быдӧн рад. Бытьтӧ содӧ тэнат выныт, Сьӧлӧм татшкӧ бура вир. Звезда моз жӧ орсӧ лымыс, Дун керсьӧма паськыт мир. Быдӧс ланьтӧм чӧскыт онӧн: Узьӧ отир, узьӧ ва. Ӧтнас горзӧ пызан понын, Ӧгань кисьтӧ пым синва. Сьӧкыт дума ветлӧ юрын, Пемыт син одзын, кыдз са... И сьӧлӧмас сылӧн курыт, Горшӧ кайӧ икота. Ӧтік дума кокӧ вемсӧ: Гортат, гортат чожжык мун, Пуд Пашалӧ сэк он дӧнзьы, Сэк жӧ мун, кыдз оссяс лун. Эта думаыс Ӧганьлісь Каттьӧ тшынӧн дзик юрвем. А ӧшынӧ каньпиян моз Мыччис тӧлісьыс чужӧм. «Ашын гортӧ, ашын кая...» Ӧгань ланьтӧ, усис ки. Пӧрис жагвыв пызан сайӧ, Сідз онмӧссис горттӧм пи. Чужӧмбанлын синва кольӧм, Сӧдзӧсь, югытӧсь кык дон. Узик коста ӧмыс польӧ: «Дёма... Дёма... дона зон!..»
ІІІ
Ньылалӧ югытыс пемытсӧ, Паськалӧ бӧра виль лун. Шонді мыччисьӧ нёбоын, Кымӧрыс — чочком вурун. Ырьялӧ, каттьыштӧ кӧдзытӧн, Чирыштӧ гӧрд чужӧмбан. Асывтӧв пӧльтыштӧ лэчыта — Тӧвся лун мыччисис — тран. Сьӧкыта оськалӧ гортланьӧ, Дзуртӧ-котӧртӧ Ӧгань. Мыдзӧма бура ни ёртіньӧй: Локтӧ эдӧ ылісянь. Иньвайыв тыдалӧ вӧр дорын, Лым пытшкӧ мӧртӧма юр. Гажтӧмжыка видзӧтӧ, норӧн, Кӧдзытнас абу жӧ бур. Сибалӧ Ӧганьным посадӧ, Жмитчыштіс сьӧлӧм ёткӧп. Кокнитжыка ловзисис, радӧн. Эм сылӧн татӧн пыкӧт. Чожажык мунны бы сы дынӧ, Тӧдіс мед Дёма быдӧс. Сьӧлӧмас йиджис мед пыдына, Тӧдіс быдӧс мед, быдӧс... Дёмаӧс колӧ бы ӧні жӧ... Кытісь нӧ адззыны, кыдз? Шондіыс ӧшалӧ нёбоын, Оз отсав сылӧ некыдз. Только ворота гольнитіс, Керкуӧ пырис Ӧгань, Бӧрсяняс сильканнэз жольгӧны: Локтӧ Пуд Паша — черань. Сідз некинлӧ и эз ешты эд Висьтавны нывкаыт шог. Нечулим Пуд Паша нёштӧмыс Пырис, оськӧвтіс порог. Только вуг бердісь орӧтчис Малыштіс лӧз рӧм ныр йыв, Сяркан моз перыта горӧтчис (Шупыт сылӧн виа кыв): — Но кыдз ни олат, коми ёрттэз? Быдӧнлӧ сета пым юӧр. Тіян эд сьӧлӧммезныт кӧрттэз, Тіянӧс тӧдӧ паськыт вӧр! — Пуд Паша гор вылісь кыдз усис, Тулупсӧ чапкис, сетӧ ки: — Родняэз кошшам, ёртӧй муса, Невеста быдтӧмныт пӧ ті? — Ӧганьлӧн дядьыс пырис чожа Да векнит чужӧм, вылын зон, Кӧдӧ Пуд Пашаыс быднёжӧн Тӧн рытнас ошкис, сетіс дон. — Пуксьӧте, пуксьӧ, лоат гӧссез, — Горӧтчис сідз Пивко Микиш. А синнэз сылӧн, кыдзи ёссез, Кӧзяин — чорыт кӧрт Микиш. Ӧгань пукалӧ ком лабичын, Сьӧлӧмыс потӧ... ӧшӧм кыв. Но кыдз нӧ, кин бердӧ кутчисяс? И Дёма оз то сійӧ кыв. — Но мый эд, юим ми Ӧганьсӧ... Жӧникыс бур, уджалӧ шуч, — Сідз дядьыс ошкыштіс «аканьсӧ», Пондӧтіс басни, бытьтӧ руч. — Дак кыдз, Микиш нӧ, кыдз шыасян? Видзчисям тэнчит кывтӧ ми. — Пуд Паша одзас чапликасьӧ: — Ӧнджа нӧ... Вачкам оча ки! — — Ог тӧд ме нем, то сэтӧн сойыс, Мый шуас сія, вӧлись сэк. Ме думаӧн бы сетны коліс, Нывкаын оз пукав эд век. — Ӧганьлӧн сойыс пильс серӧмтчис, Тойыштӧ сійӧ бы важын, Ны няньлӧ медбы эн енӧвтчы, Ась пӧ питайтчӧ жӧник дын. — А мый эд... Сетам, ась нӧ мунӧ, Висьталам ми кыкнанным сідз — Важын ни нылӧн ӧтік дума: Нывкасӧ сетны кыдз не кыдз. Ӧганьлӧн ёткӧ сьӧлӧм норӧн, Синваӧн тырӧ югыт син, Котӧртӧ чужӧм вылӧт шорӧн... Но кин отсалас сылӧ, кин? — Дак сідз кӧ, кутчамӧ «уджавны», - Горӧтчис сэтчӧ крӧмӧй Паш. Гӧрд юра «юсь» пондіс тыдавны, Пестерись кыскисӧ кыш-паш. Сувтӧтіс четверть пызан шӧрӧ, Микишкӧт кутчис оча ки: — Но, виль родняӧй, ноко горӧт, Сьылыштам тэкӧт ӧні ми. Ӧгань ась пуксьӧ пызан сайӧ Жӧниккӧт ордчӧн, — шуис Паш. — Тэ кывзы, сойыс, мун жӧ вайӧт, Ась локтӧ мича ныв Ӧгаш. — Микишыс ачыс муніс комӧ, Горӧтіс лӧгӧн, синнэз — би: — Ӧгашка, лок, счастьеыт ӧмат, Эн чеглась мыйкӧ, кузь юрси. — Некӧр ог мун ме... Буржык кувны!. Сьӧлӧмӧ мӧртӧ йыла пурт. Ӧшавны буржык лоӧ пувлын... Только ог мун, ог мун, эн бурт. — Ӧганька, чӧв! Тэ тӧдан менӧ... Висьталі: пуксьы! Кылін эн? Кӧзяин ачым, Ачым тэнат. Эн лӧгӧт менӧ, Кузь Матрен... — Эн бӧрйись мыйкӧ эшӧ сэтӧн, Эн лэбтав ныртӧ, эн нырьясь... Эд бур жӧник сайӧ тэ петан, Эн пыксьы, бӧб юр, эн зурась... Мый, век я мый я мӧдан гортын Пукавны ӧтнат, кыдз седун? — Чижьялӧ-видчӧ сойыс: — Ёрдӧм!.. Эн чеглась мыйкӧ, пуксьы мун. — Пуд Паша больгис — вина кисьтіс, Быдӧнлӧ удіс тыр стакан. Микишыс юны бура письтӧ: Пыдӧсӧдз чурскис, кыдз кукань. Ӧгань кыш-кыш пасьтасис чожа, Чышьянӧ каттис узӧлок. Кыдзкӧ пӧ жагвыв пышша, может, — Пороглань вештіс ассис кок, — Ӧганька, сувт! Сулав, кытчӧ тэ? Мый, мӧдан мунны поперег? — Микиш лӧгасьӧ да горӧтӧ: — Бергӧтчы!.. Кылін? Баля шег. Сыркьялӧ-горзӧ мича нылӧй, Вермасьны ныкӧт оз судз вын. Бӧр ковсис бертны... Курыт сылӧ. Син одзас пемдіс, лоис тшын... Дядяыс кутіс сійӧ жагӧн, Пызан дынӧдз вайӧтіс пыр, Жӧник дынӧ пуксьӧтіс рядом. Ӧгань пукалӧ, кыдзи мыр. Лэбтасьӧ сьӧкыта пым морос И жугыль дума тыртӧ юр. Кымӧрӧн кайӧ, мунӧ, орӧ... Вунӧтчис гаж, вунӧтчис дур. А Паша Пудович оз ӧвсьы, И зника оз сет сылӧ «юсь». Удалӧ дугдывтӧг «кӧч йӧвсӧ», Пезьдалӧ, жӧдзӧ, чуть оз усь. — А ноко, ёрттэз, виль родняэз, Треситам невна кокись бус. Миян сьӧлӧммез — визыв ваэз, И вын некӧр миян оз кус. — Пуд Паша чожа ветліс комӧ, Ведражуг адззис да сьӧктан. Ведра пыдӧсӧн орсӧ-тронгӧ, А ӧмыс сьылӧ, кыв — сяркан: — Эк-ма, туна-на, Сьӧлӧм миян пизьӧ на... Гыжи-важ ведра пыдӧс, Чушки-вашки кок пыдӧс. Йӧкта, йӧкта топнита, Чериокӧн уйышта. Оча долонь шовк да шовк... Юим нывка — шогмис толк. Ми эд кужамӧ корасьны, Кужам сьывны, гудӧкасьны. Гармоння везӧвтам — жек, Только ветлӧ сылӧн мек. Оки-оки, оки-ок, Ӧганёк тэ, Ӧганёк! Нёбо сина, кузь чикись, Весь синватӧ тэ эн кисьт. Тучи-тачи чарки Джодж кузяас вартӧ. Турс-тарс сапоги, Ветлӧ юр вевдӧрын ки. Туп-тап кӧмтӧм кок, Чеччӧвтышта — скок да скок. Ик-ик, уки-ак, Ӧмын сотчӧ роч табак. Олам ӧні бура ми, Вӧтчӧ миян сьӧрӧ ті. Гыжи-важ ведра пыдӧс... Сьывсис менам то быдӧс. Эк-ма, туна-на, Вексӧ олам гажаа!..
ІV
Корасьӧм йылісь виль юӧр Посадӧт паськалӧма чожа: Ӧгань пӧ, мича сьӧлӧмшӧр, Герьялӧ, пыксьӧ пӧ быднёжӧн. Юӧрсӧ кылӧм комсомол. Лыддисян керку шумын вӧйӧ: — Ӧганьӧс мырддям!.. Ась оз пов!.. Ӧмалам корасись кромӧйӧс. — Пивкоӧ челядь!.. Керам сідз, Мунамӧ гамазӧн быдӧнным. Ӧганьӧс мырддям кыдз не кыдз... Микишсӧ падмӧтамӧ, зоннэз. — Но, ёрттэз, тырмас. Иньдам ми Куим нывкаӧс — делегаттэз, Ась тӧдӧны, мый керсьӧ ни, Озӧ я бӧр бергӧтчӧ сваттэз. Куимӧс ыстам, лоас бур. Ӧні жӧ мунӧ ті Пивкоӧ. Видзӧт, мый керӧм самокур... Эстӧн бура вермасьны колӧ. — И дыр эшӧ сулаліс зык Лыддисян керкуын том йӧзлӧн. Чулаліс час, чулаліс кык, Быдӧнлӧн сьӧлӧм ёткӧ, ӧзйӧ. А куим ыстӧм мича ныв Пивкоӧ эзӧ ештӧ пырны, Эз ештӧ горӧтчыны кыв — Ӧганя ны дынӧ сывтырнас. — Кытчӧ тэ пышшин, нывкажуг? Ӧні жӧ пуксьы пызан сайӧ! — Горӧтіс Пашка, ӧмсис быг, Кыдз шальнӧй понлӧн, резсьӧ, койӧ. — Мыйлӧ ті локтіт? Тійӧ мый, Лӧсьӧтчат свадьбанымӧс разьны? Микиш, мыччав тэ нылӧ туй, Талун эд миян сайын празьник. — Но, но, эн авзы, кодуль юр, — Пондісӧ нывкаэз пинясьны: — Силком сетӧмись оз ло бур, Ми пондам пессьыны, норасьны. — Миянлісь дело нем оз падж. Тіянлӧ кин эстӧн кӧзяин? Сквозь землю мунӧ, петӧ, марш!.. Ӧганька, лок! Тэ мый, ылалін? — Микишка ляп код, гым да гым Пызан кузя кулакнас вартӧ. Ляшмасьӧ ачыс, кыдз зырым, А кинас сё бы куртӧ-картӧ. Ӧганьлӧн тӧдлас сьӧлӧмшӧр, Нывкаэз дынісь оз янсӧтчы. — Ог мун ме Дзольӧ, ог некӧр!.. Пышшамӧ, ёрттэзӧй, сайӧвтчам... — Микиш, кутчись... Вашӧт тэ дыв. Пуд Паша чеччис, чапликасьӧ. Вынсьӧтчӧ шуны видчан кыв, Да кылыс оз бергав, кышасьӧ. — Тэ нійӧ... ик... Тэ нійӧ кут!.. Петуккӧт кутчӧны курӧггез... — Да сэтчӧ пезьдіс, усис — бут, Лэбталіс коккез, кыдз майӧггез. Тарласьӧ джоджас, кыдзи порсь, Ӧм дорыс дульнас сылӧн ляксьӧ. — Ӧганьӧс кут!.. Тэ сійӧ босьт!.. — Веснясьӧ, бытьтӧ баля баксӧ. Нывкаэз видчӧны бура: — Ӧгань дор ёна ми сулалам. Микиш, бӧбӧв... Тэ тай ӧнджа... Рюмка вина понда вузалан. Ӧганьӧс тэ некӧр он сет, Сія эд вермас мунны ачыс. А сетан — видзан сэк ответ. Тюрмаӧ сэк тарӧвтчан мачӧн. Тэ эд партийнӧй эшӧ морт, Разь этадз колӧ, Микиш, керны? Ответ тэ видзан, кылін, ёрт, Райкомӧ ми норасьны вермам. — Велӧтны менӧ ӧні сёр... Тіянӧс вия ме, керала!.. Ак, зырым беддез, гнус чукӧр... Быдӧнлісь кок и ки чеглала! — Клёпӧт пельбоккесӧ, клёпӧт, Вуп-воп керав!.. Кут, кут... ик... масьты! Пуд Паша джоджын, кыдз нямӧт, Веснясьӧ гаг моз, сідз «корасьӧм». Пезьдавтӧн, ряксытӧн, кыдз ош, Пивко Микиш жагӧник чеччис. Боксянь видзӧтан, бытьтӧ ёрш. Нывкаэзлань мунны лӧсьӧтчис. — Ті дыр я пиньгат эстӧн, а? Нырӧмнытӧ ме пазда, ляза! Тіянісь коляс только ва, Кыдз тороканнэз пырат пазӧ... — Сысъясьӧ, сувтіс, кыдзи мыр. Оськӧвтіс одзлань. Джӧмдіс — усис. И джоджсӧ гӧрис сылӧн ныр. Тыдалӧ, лоис садьтӧг, юсис. Ыбӧсӧ уськӧтчис Ӧгань И нывкаэз ӧтлаын сыкӧт. А джодж шӧрын, кыдзи кукань, Код юр Микиша кольччис быкӧн. Коддзӧма ляп Ӧганьлӧн сой, И тётка дядьыскӧт — кодуллез. Паськалӧ песня ай да ой, Пуксьӧмась ордчӧн, кыдз ниндуллез. Жӧник важын ни адззӧм он: Пӧрӧтчӧм, ланьтӧм ен угӧлӧ. Юрсиыс гынмӧм, лоӧм бон, Сынан тай век на абу вӧлӧм. Туплясьӧ джодж шӧрын Микиш, Корасись саркйӧ лабич увтын. Ны йылісь сэсся ог ме гиж, Кытчӧдз кок йыланыс оз сувтӧ. Ми колям нійӧ, ёрттэз, сідз, Ась узьӧны, кыдз порссез нятьын. Видзӧтам, мый Ӧганькӧт, кыдз, Кытчӧ нӧ муніс: ылӧ, матӧ?
V
Сибаліс гора, гажа тулыс, Серӧмтчис, мыччис чужӧмбан. И кокнита лолалӧ муыс, И сьӧлӧм оссьӧ, оссьӧ ван! То эттшӧм кадас, мича лунӧ, Кӧр ловзьӧ гора пемыт вӧр, Кӧр тэкӧт баитӧ ӧтӧр, Сэк юрын дума орсӧ, мунӧ... Чардбиӧн олан вешйӧ одзлань, Чулаліс лун, бӧра виль удж. Тэрмась, тэрмась, ёрт, соссэз пудж, Эн кольччы бӧрӧ, тырмас жӧдзны! Паськаліс лун, и шонді дзардӧ, Сералӧ шонді, сёйӧ лым. Кокнитжык вывтыр, сьӧлӧм пым. А олан пансьӧ, пизьӧ, сяргӧ... Вон сортировка полоть увтын Гольӧтӧ, лэдзӧ сӧстӧм сю. Казявтӧг тӧвзьӧ, косьмӧ му, Тэрмасьны колӧ плугӧн сувтны. Котӧртӧ визыв ва, чуклясьӧ, И нуӧ сьӧрас нять да ёг — Кылӧтны бытьтӧ умӧль шог Да тӧвся олансӧ тэрмасьӧ. Сулалӧ кузница ва дорас, Уджалӧ сэтчин коллектив. Орӧтчӧ вылӧ гӧрд бикыв, И молот камгӧ-усьӧ горӧн. Машина кӧдзан, плуггез вочӧ, Сортуйтӧ коллектив кӧдзыс. Деревня сайын косьмӧ мыс, Вӧр дорын лым бельялӧ кӧчӧн. Ак, тулыс, тулыс, гажа, гора, Ӧддьӧн видзчисьӧ тэнӧ морт. Гажӧтан олан тэ и горт, Паськалӧ буржыка пым морос. И Дёма йӧз сьӧрись оз кольччы, Кӧдзысын абу сылӧн ёг. Но эшӧ кӧдзтӧдз ыджыт мог Бергӧтны зонкаыт лӧсьӧтчӧ. Тэрмасьӧ Дёма свадьба керны, Ӧганьӧс оз ни киись лэдз. Чулаліс тӧлісь, кык... нёльӧдз. Янсӧтны нійӧ он ни вермы. Сибаліс кад и ӧтік лунӧ Ӧганьлісь Дёма корис ки. Ӧгань серӧмтчис, сьӧлӧм — би, Думайттӧг тэ сайӧ пӧ муна. Вичкуӧ эзӧ нія пырӧ, Стариккезлісь эз кывзӧ кыв, А гижсисӧ том зон да ныв По-комсомольски ЗАГС-ын жырын. А рытнас лыддисян керкуӧ Чукӧртӧм вӧлі коми рыт. Сьылісӧ, йӧктісӧ ойбыт, Том отир сэтчин ветлӧ, пуӧ. Чулаліс вильмоз свадьба гажӧн, Козинтӧг вӧлі свадьба гӧрд. Дёмалӧн сьӧлӧм чорыт — кӧрт, Тойыштӧ дынсис олан важӧ. Козинтӧг свадьба эшӧ етша Чулӧтӧ миян коми йӧз. Да орӧ ни жӧ важся вез: Том отир сійӧ вужнас нетшкӧ. А комсомол оз кольччы бӧрӧ, Мыччалӧ сія бур пример: Гывьялӧ важсӧ, кыдзи зэр, И пыртӧ вильӧ отир шӧрӧ. Пивко Микишӧс Ӧгань ёрдіс, Век кежӧ вуніс тёт и дядь. Быдӧс орӧтіс ныкӧт гладь: Не етша ны кузя эд бӧрдіс. А Пуд Паша шымыртіс бӧжсӧ, Сысянь некӧр ни оз корась. Некин пӧ, батя, оз бӧбась. Волькӧтны ӧні сьӧкыт йӧзсӧ. Радуйтчӧ Дёма, том вир пизьӧ, И муса сылӧ мича ныв. Тулыс панталӧ Иньвайыв, А олан дзар видзӧ дзоридзӧн. Ӧганьлӧн сьӧлӧм орсӧ бура, И юрись петіс сылӧн Дзоль. Дёмаӧс сія оз ни коль, Дёмаыс — сьӧлӧмас и юрас. Гӧрд свадьба йылісь ылӧ, ылӧ Паськаліс тӧвчикӧн юӧр. Гӧрд свадьба пемыт ыджыт вӧр Да Иньвайыв эз на адззылӧ. А кад котӧртӧ, Одзлань лэбзьӧ сія, Казявтӧг сьӧрас Нуӧ ой и лун. И виль олансӧ Дорам чорыт киӧн. Уджалісь йӧзлӧн Тырмас мывкыд, вын. Мороза тӧвсӧ Вежӧ гажа тулыс, Оланыс ловзьӧ, Корӧн тырӧ пу. И лунісь лунӧ Важ оланыс кулӧ... Зорамӧ, ёнмӧ Вӧра Коми му! Горалӧ муыс, Вежсьӧ паськыт мирыс Страна виль быдмӧ, Быдмӧ СССР! И дӧрапаслӧн Му пасьта бичирыс Чарньӧлӧн киссьӧ, Чавкйӧ гӧрд югӧр. Югӧрсӧ шонді Кисьтӧ зарни зэрӧн, Виль мулісь сотӧ Морос, чужӧмбан. Важ бытсӧ, сімсӧ Зыртам, лӧсъям черӧн, Кыдз чапкам биӧ Кырччӧсь гырдзим бан. Гӧгӧр видзӧт тэ — Удж казявтӧг мунӧ, Оськалам одзлань — Дзоридзасьӧ му! Завод, деревня Ёнтам лунісь лунӧ, Бипурӧн сотчӧ Юрын Ленин ру.
Гижӧд
Козинтӧг
Жанр: 
Гижан кад: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1