| ВОЙВЫЛЫН ГРАДВЫВ ПУКТАСЪЯС ВӦДИТӦМ | ВОЈВЫЛЫН ГРАԀВЫВ ПУКТАСЈАС ВӦԂІТӦМ |
| Воддза юкӧн | |
| ПУКТАСЪЯС ВӦДИТӦМ | ПУКТАСЈАС ВӦԂІТӦМ |
| ПУКТАС УЛӦ МЕСТА БӦРЙӦМ | ПУКТАС УЛӦ МЕСТА БӦРЈӦМ |
| Паськыд Войвыв крайын ми аддзам не сӧмын климат вежласьӧм, но сідзжӧ зэв уна пӧлӧс мусин (почва). Тані вежласьӧны сёй, сёйӧд, лыа, лыа сора, трунда да изъя мусинъяс. Абу найӧ ставныс ӧтмоз коланаӧсь. Нинӧм артмытӧм нюрвыв муяскӧд орччӧн ми зурасям зэв бур муяс вылӧ, ёна быдтасъяс артмӧдан муяс вылӧ. Быд мусин колӧ тӧдны, донъявны да водзвыв тӧдмавны, мый сійӧ миянсянь корас да мый сетас сы пыдди. Сёйӧд мукӧд оз позь вӧдитчыны сідзи, кыдзи лыа, трунда либӧ известкаа мукӧд, — ставныс найӧ требуйтӧны дзик разнӧй пӧлӧс ногӧн уджалӧм, разнӧй вынсьӧданъяс да на вылын быдтасъяс оз жӧ ӧтмоз быдмыны. Тайӧторъясыс и став сьӧкыдлуныс войвывса быдтас вӧдитӧмын. | Паԍкыԁ Војвыв крајын мі аԁԇам ԋе сӧмын кԉімат вежлаԍӧм, но сіԇ-жӧ зев уна пӧлӧс муԍін (почва). Тані вежлаԍӧны ԍој, ԍојӧԁ, лыа, лыа сора трунԁа ԁа ізја муԍінјас. Абу најӧ ставныс ӧтмоз коланаӧԍ. Ԋінӧм артмытӧм ԋурвыв мујаскӧԁ ортчӧн мі зураԍам зев бур мујас вылӧ, јона быԁтасјас артмӧԁан мујас вылӧ. Быԁ муԍін колӧ тӧԁны, ԁонјавны ԁа воԇвыв тӧԁмавны, мыј сіјӧ міјанԍаԋ корас ԁа мыј ԍетас сы пыԃԃі. Ԍојӧԁ мукӧԁ оз поԅ вӧԃітчыны сіԇі, кыԇі лыа, трунԁа ԉібӧ іԅвесткаа мукӧԁ, — ставныс најӧ требујтӧны ԇік разнӧј пӧлӧс ногӧн уҗалӧм, разнӧј вынԍӧԁанјас ԁа на вылын быԁтасјас оз-жӧ ӧтмоз быԁмыны. Тајӧ торјасыс і став ԍӧкыԁлуныс војвывса быԁтас вӧԃітӧмын. |
| Вузӧс вылӧ пуктас вӧдитан овмӧсын бур мусинма места бӧрйӧм босьтӧ торъя ыджыд коланлун: кужтӧг бӧрйӧм площадь вылӧ ковмас гырысь рӧскодъяс, а бурджык пуктасъяс сэн дыр оз кутны бура быдмыны. | Вузӧс вылӧ пуктас вӧԃітан овмӧсын бур муԍінма места бӧрјӧм боԍтӧ торја ыҗыԁ коланлун: кужтӧг бӧрјӧм плӧшщаԃ вылӧ ковмас гырыԍ рӧскоԁјас, а бурҗык пуктасјас сен ԁыр оз кутны бура быԁмыны. |
| Кутшӧм жӧ мусин Войвыв крайын миян колӧ лыддьыны бурджыкӧн, ёнджыка пуктас быдтанаӧн? Тайӧн тӧдмасям водзын, а войдӧр сетам гӧгӧрвоны мусин йылысь. | Кущӧм-жӧ муԍін Војвыв крајын міјан колӧ лыԃԃыны бурҗыкӧн, јонҗыка пуктас быԁтанаӧн? Тајӧн тӧԁмаԍӧм воԇын, а војԁӧр ԍетам гӧгӧрвоны муԍін јылыԍ. |
| Мусинмӧн (почваӧн) ми шуам вылысса му слӧй, кӧні паськалӧны вужъяс кӧдзтӧм да кӧдзӧм быдтасъяслӧн, кодъяс уна воӧн вежӧны мусин. Тайӧ слӧй улын куйлӧ грунт, либӧ вежсьытӧм чорыд му. | Муԍінмӧн (почваӧн) мі шуам вылыса му слӧј, кӧні паԍкалӧны вужјас кӧԇтӧм ԁа кӧԇӧм быԁтасјаслӧн, коԁјас уна воӧн вежӧны муԍін. Тајӧ слӧј улын кујлӧ грунт, ԉібӧ вежԍытӧм чорыԁ му. |
| Муын, почваын, лоӧны медгырысь юкӧнъясӧн — лыа, сёй, сьӧд му (перегной), известка да неунаӧн уна пӧлӧс сов, кодъясӧн пӧткӧдчӧны быдтасъяс. Сы кындзи почваын век эм мыйкӧмында ва да сынӧд. | Муын почваын лоӧны меԁ гырыԍ јукӧнјасӧн — лыа, ԍој, ԍӧԁму (перегној), іԅвестка ԁа ԋеунаӧн уна пӧлӧс сов, коԁјасӧн пӧткӧԁчӧны быԁтасјас. Сы кынԇі почваын век ем мыјкӧ мынԁа ва ԁа сынӧԁ. |
| Лыаӧн ми шуам посньыдик минерала тусьяс, кодъяс ас кежас киссьӧны, оз вермыны ӧтлаасьны комӧкъясӧ. Пӧткӧдан тор лыаын абу, быдтасъяс сы вылын позьӧ быдтыны сӧмын ёна да тшӧкыда вынсьӧдӧмӧн. Татысь тыдалӧ, мый куш лыа почва вылын пуктасъяс вӧдитӧм оз ло выгӧднӧ. | Лыаӧн мі шуам посԋіԃік міԋерала туԍјас, коԁјас ас кежас кіԍԍӧны, оз вермыны ӧтлааԍны комокјасӧ. Пӧткӧԁан тор лыаын абу, быԁтасјас сы вылын поԅӧ быԁтыны сӧмын јона ԁа щӧкыԁа вынԍӧԁӧмӧн. Татыԍ тыԁалӧ, мыј куш лыа почва вылын пуктасјас вӧԃітӧм оз ло выгӧԁнӧ. |
| Сёйӧн ми шуам посньыдик мусин юкӧнъяс, кодъяс ваын гудыртчӧны, дыр оз пуксьыны пыдӧсас да косьмигас корӧгъясьӧны. Почваын кӧ уна сёй, сэк сійӧ зэв топыд, сьӧкыда сетчӧ гӧрны. Быдтасъяс асланыс вужъясӧн оз вермыны пырны сёй муӧ да омӧля быдмӧны. Васӧд поводдяӧн татшӧм му вылын оз позь уджавны, уджалан кӧлуяд да кок бердад сибдӧ. Кос поводдяӧн почва из кодь лоӧ да ставыс потласьӧ. | Ԍојӧн мі шуам посԋіԃік муԍін јукӧнјас, коԁјас ваын гуԁыртчӧны, ԁыр оз пукԍыны пыԁӧсас ԁа коԍмігас корӧгјаԍӧны. Почваын-кӧ уна ԍој, сек сіјӧ зев топыԁ, ԍӧкыԁа ԍетчӧ гӧрны. Быԁтасјас асланыс вужјасӧн оз вермыны пырны ԍој муӧ ԁа омӧԉа быԁмӧны. Васӧԁ повоԃԃаӧн тащӧм му вылын оз поԅ уҗавны, уҗалан кӧлујаԁ ԁа кок берԁаԁ ԍібԁӧ. Кос повоԃԃаӧн почва із коԃ лоӧ ԁа ставыс потлаԍӧ. |
| Тайӧ бара жӧ петкӧдлӧ, мый сёй почва абу шогмана пуктасъяслы, кӧть пӧткӧдан торнас и озыр. | Тајӧ бара-жӧ петкӧԁлӧ, мыј ԍој почва абу шогмана пуктасјаслы, кӧԏ пӧткӧԁан торнас і озыр. |
| Перегнойӧн шусьӧ сьӧд му, коді лоӧма сісьмӧм быдтасъясысь, ёна сотчӧм куйӧдысь да трундаысь. Видлыны кӧ мусинсӧ пуктасув важ мулысь да выльджык мулысь, воддзаыс век лоӧ сьӧдджык. Сійӧ сы понда лоӧ, мый пуктасув йӧр ёнджыка куйӧдассьӧма да сэні унджык чукӧрмӧма сьӧд перегнойыс. Тайӧ перегнойыс зэв колана. Сійӧ ньӧжйӧникӧн вежсьӧ да ас пышсьыс сетӧ пӧткӧдан тор быдтасъяслы. Бур почваын перегной овлӧ дас прӧчент мында. | Перегнојӧн шуԍӧ ԍӧԁ му, коԁі лоӧма ԍіԍмӧм быԁтасјасыԍ, јона сотчӧм кујӧԁыԍ ԁа трунԁаыԍ. Віԁлыны-кӧ муԍінсӧ пуктасув важ мулыԍ ԁа выԉҗык мулыԍ, воԇԇаыс век лоӧ ԍӧԁҗык. Сіјӧ сыпонԁа лоӧ, мыј пуктасув јӧр јонҗыка кујӧԁаԍԍӧма ԁа сені унҗык чукӧрмӧма ԍӧԁ перегнојыс. Тајӧ перегнојыс зев колана. Сіјӧ ԋӧжјӧԋікӧн вежԍӧ ԁа ас пышԍыс ԍетӧ пӧткӧԁан тор быԁтасјаслы. Бур почваын перегној овлӧ ԁас прӧчент мынԁа. |
| Известка унджыкӧн шоча сюрлывлӧ почва вылыс слӧйын. Сійӧ не сӧмын ачыс мунӧ быдтас пӧткӧдӧм вылӧ, но и отсалӧ сылы пӧткӧдчыны мукӧд торъясӧн. Известка судзсьытӧм тӧдчӧ век омӧлик урожай сетан почваын, коді вӧр улысь петӧма, да кутӧ еджыд да югыдруд рӧм. Татшӧм почваяс шусьӧны подзолистӧйӧн — пӧим рӧма му. (1-ой серпас) Еджыд слӧй вермӧ заводитчыны дзик му эжсяньыс либӧ неуна улісяньджык эжа слӧй мысти. Кызтанас оз ӧтмоз овлы — 4-сянь 20 сантиметрӧдз. Мукӧддырйи пӧим рӧма слӧйыс ёна торъялӧ вылысса да улысса му слӧйсьыс аслас югыд рӧмнас, а мукӧддырйи ӧдва тӧдчӧ торъялан визьыс. | Іԅвестка унҗыкӧн шоча ԍурлывлӧ почва вылыс слӧјын. Сіјӧ ԋе сӧмын ачыс мунӧ быԁтас пӧткӧԁӧм вылӧ, но і отсалӧ сылы пӧткӧԁчыны мукӧԁ торјасӧн. Іԅвестка суԇчытӧм тӧԁчӧ век омӧԉік урожај ԍетан почваын, коԁі вӧр улыԍ петӧма, ԁа кутӧ јеҗыԁ ԁа југыԁ-руԁ рӧм. Тащӧм почвајас шуԍӧны поԁзоԉістӧјӧн — пӧім рӧма му. (1-ој ԍерпас) Јеҗыԁ слӧј вермӧ завоԃітчыны ԇік муежԍаԋыс ԉібӧ ԋеуна улыԍаԋҗык ежа слӧј мыԍԏі. Кызтанас оз ӧтмоз овлы 4-ԍаԋ — 20 саԋԏіметрӧԇ. Мукӧԁ ԁырјі пӧім рӧма слӧјыс јона торјалӧ вылысса ԁа улысса му слӧјԍыс аслас југыԁ рӧмнас, а мукӧԁ ԁырјі ӧԁва тӧԁчӧ торјалан віԅыс. |
| Почваӧн тӧдмасьӧм мысти, ми вермам тӧдмавны, уна-ӧ сэні лыа, уна-ӧ сёй, а сы бӧрти шуны, ёна-ӧ бур почваыс. Пуктас улӧ индӧм йӧрысь босьтӧны 12 см судтаысь кымынкӧ местаысь почвасӧ сідз, мед ставыс чукӧрмас 400 г-ысь не этшаджык. Став босьтӧм мусӧ бура сорлалам, гырысь комӧкъяссӧ пу беддьӧн лязӧдалам, вӧсньыдика разӧдам кабала лист вылӧ да колям косьмыны пызан вылын. | Почваӧн тӧԁмаԍӧм мыԍԏі, мі вермам тӧԁмавны, унаӧ сені лыа, унаӧ ԍој, а сы бӧрԏі шуны јонаӧ бур почваыс. Пуктас улӧ інԁӧм јӧрыԍ боԍтӧны 12 см. суԁтаыԍ кымынкӧ местаыԍ почвасӧ сіԇ, меԁ ставыс чукӧрмас 400 гр-ыԍ ԋе ещаҗык. Став боԍтӧм мусӧ бура сорлалам, гырыԍ комокјассӧ пу беԃԃӧн ԉазӧԁалам, вӧсԋіԃіка разӧԁам кабала ԉіст вылӧ ԁа коԉам коԍмыны пызан вылын. |
| Кор почва ки улын лоӧ кос, сэки ичӧтик вескиӧн веситны 10 грамм да пуктыны тшайнӧй стӧканӧ, сэсся кисьтны 250 куб. см ва да гудравны путорйӧн. Гудыртчӧм почва кутас торъявлыны аслас пӧлӧсъяс вылӧ. Лыа пыр жӧ заводитас лэччыны пыдӧсӧ, а сёй дыр сулалӧ ваын гудырӧн. Дас минут мысти васӧ видзчысьӧмӧн кисьтны, а пуксьӧм лыа вылас кольны 2 см судта. Выль пӧв кисьтны стӧканӧ важ местаӧдзыс да выльысь 10 минут мысти сэтысь ортсыӧ кисьтны. Тадзи вӧчам сэтчӧдз, кытчӧдз 10 минут сулӧдӧм бӧрын ваыс оз кут лоны дзик югыд. Сійӧ кутас индыны, мый сёй лыаысь дзикӧдз торъяліс. Стӧкан пыдӧсӧ кольӧм неуна ва сора лыасӧ кисьтам ичӧтик, водзвыв веситӧм дозйӧ да пуктам пачӧ ва косьмӧм вылӧ. Лыасӧ косьмӧм бӧрас веситам. Лыалӧн 10 грамм сьӧкта почва дорысь сьӧктаыс лоӧ этшаджык буретш сы мындаӧн, уна-ӧ веситӧ торъялӧм сёйыс. Сёйлысь сьӧктасӧ юкӧны дас пельӧ да лоӧм лыдпассӧ босьтӧны сёысь, — тӧдмалам кымын прӧчент сёй вӧлі миян почваын. | Кор почва кі улын лоӧ кос, секі ічӧԏік вескіӧн веԍітны 10 грамм ԁа пуктыны щајнӧј стӧканӧ, сеԍԍа кіԍтны 250 куб. см. ва ԁа гуԁравны путорјӧн. Гуԁыртчӧм почва кутас торјавлыны аслас пӧлӧсјас вылӧ. Лыа пыр-жӧ завоԃітас летчыны пыԁӧсӧ, а ԍој ԁыр сулалӧ ваын гуԁырӧн. Ԁас мінут мыԍԏі васӧ вітчыԍӧмӧн кіԍтны, а пукԍӧм лыа вылас коԉны 2 см. суԁта. Выԉпӧв кіԍтны стӧканӧ важ местаӧԇыс ԁа выԉыԍ 10 мінут мыԍԏі сетыԍ ортсыӧ кіԍтны. Таԇі вӧчам сетчӧԇ, кытчӧԇ 10 мінут сулӧԁӧм бӧрын ваыс оз кут лоны ԇік југыԁ. Сіјӧ кутас інԁыны, мыј ԍој лыаыԍ ԇікӧԇ торјаліс. Стӧкан пыԁӧсӧ коԉӧм ԋеуна ва сора лыасӧ кіԍтам ічӧԏік, воԇвыв веԍітӧм ԁозјӧ ԁа пуктам пачӧ ва коԍмӧм вылӧ. Лыасӧ коԍмӧм бӧрас веԍітам. Лыалӧн 10 грамм ԍӧкта почва ԁорыԍ ԍӧктаыс лоӧ ещаҗык бурещ сымынԁаӧн, унаӧ веԍітӧ торјалӧм ԍојыс. Ԍојлыԍ ԍӧктасӧ јукӧны ԁас пеԉӧ ԁа лоӧм лыԁпассӧ боԍтӧны ԍоыԍ, — тӧԁмалам кымын прӧчент ԍој вӧлі міјан почваын. |
| Ӧні ми вермам сетны нин видлалӧм почвалы, водзын вайӧдӧм таблича серти: | Ӧні мі вермам ԍетны-ԋін віԁлалӧм почвалы, воԇын вајӧԁӧм табԉіца ԍерԏі: |
| Кутӧ сёй (прӧчентӧн): | Кутӧ ԍој (прӧчентӧн): |
| Сёйӧд почва .... 30-сянь да вылӧджык. | Ԍојӧԁ почва — 30-ԍаԋ ԁа вылӧҗык. |
| Сир сёйӧд .... 23-сянь да 30-ӧдз. | Ԍір ԍојӧԁ — 23-ԍаԋ ԁа 30-ӧԇ. |
| Шӧркоддьӧм сёйӧд .... 18-сянь да 23-ӧдз. | Шӧркоԃԃем ԍојӧԁ — 18-ԍаԋ ԁа 23-ӧԇ. |
| Лыа лякӧд сёй .... 13-сянь да 18-ӧдз. | Лыаԉакӧԁ ԍој — 13-ԍаԋ ԁа 18-ӧԇ. |
| Лыа сора му .... 6-сянь да 13-ӧдз. | Лыа сора му — 6-ԍаԋ ԁа 13-ӧԇ. |
| Лыа .... 0-сянь да 6-ӧдз. | Лыа .... 0-ԍаԋ ԁа 6-ӧԇ. |
| Медбур почваӧн Войвыв крайын колӧ лыддьыны сійӧс, кодлӧн эмӧсь водзын индӧм торъяс: | Меԁбур почваӧн Војвыв крајын колӧ лыԃԃыны сіјӧс, коԁлӧн емӧԍ воԇын інԁӧм торјас: |
| 1. Вылыс слӧйыс сьӧд рӧма да поводнӧй кыз. | 1. Вылыс слӧјыс ԍӧԁ рӧма ԁа повоԁнӧј кыз. |
| 2. Шӧркоддьӧм сёй либӧ лыа лякӧд сёй. | 2. Шӧркоԃԃем ԍој ԉібӧ лыа ԉакӧԁԍој. |
| 3. 80–100 см пыднаын почваувса пӧрӧдаыс сідз жӧ сёйӧд (суглинистая) да мед эз вӧв пӧртмасян лӧз либӧ гӧлубӧй рӧма. | 3. 80–100 см. пыԁаын почваувса пӧрӧԁаыс сіԇ-жӧ ԍојӧԁ (суглинистая) ԁа меԁ ез вӧв пӧртмаԍан лӧз ԉібӧ гӧлубӧј рӧма. |
| 4. Почваувса пӧрӧдаысь сюрӧ уна известняк либӧ известка, коді тӧдмавсьӧ пузьӧм да кокньыдика дзожгӧм серти, кисьтыштны кӧ сійӧс слаб солянӧй либӧ уксуснӧй кислотаӧн. | 4. Почваувса пӧрӧԁаыԍ ԍурӧ уна ізвестԋак ԉібӧ ізвестка, коԁі тӧԁмавԍӧ пуԅӧм ԁа кокԋіԃіка ԇожгӧм ԍерԏі, кіԍтыштны-кӧ сіјӧс слаб соԉанӧј ԉібӧ уксуснӧј кіслотаӧн. |
| 5. Пӧим рӧма слӧй абу кыз, абу ёна еджыд рӧма да оз ёна синмӧ шыбитчӧмӧн вуджӧ орччаса слӧяс. | 5. Пӧім рӧма слӧј абу кыз, абу јона јеҗыԁ рӧма ԁа оз јона ԍінмӧ шыбытчӧмӧн вуҗӧ ортчаса слӧјас. |
| 6. Почва пытшкӧсса ваыс гу стена бокӧд рудзтӧ 1 метра судтаын. | 6. Почва пыщкӧсса ваыс гу ԍтена бокӧԁ руԇтӧ 1 метра суԁтаын. |
| 7. Участок вылын абу вутшъяс да гуранъяс. Тайӧ колана торъясыс почвасьыс, дерт, шоча ӧтлаысь ӧти участок вылысь сюрлывлӧны. Гырысь овмӧс лӧсьӧдігӧн сійӧс век жӧ тӧд вылын колӧ кутны. Сир сёйӧд почваяс бурмӧдӧны лыаӧн. Лыасӧ петкӧдӧны 1 куб. метр мында 10 кв. метр площадь вылӧ, сідзжӧ уна куйӧд либӧ трунда петкӧдӧны да известка сюйӧны 6 тоннаӧдз гектар вылӧ. Кокньыд лыа почваяс бурмӧны сёйӧн либӧ тӧлалӧм трунда петкӧдӧмӧн. Тайӧ ӧтлаалӧ лыасӧ да урожайносьтсӧ содтӧ. | 7. Участок вылын абу вущјас ԁа гуранјас. Тајӧ колана торјасыс почваԍыс, ԃерт, шоча ӧтлаыԍ ӧԏі участок вылыԍ ԍурлывлӧны. Гырыԍ овмӧс лӧԍӧԁігӧн сіјӧс век-жӧ тӧԁвылын колӧ кутны. Ԍір ԍојӧԁ почвајас бурмӧԁӧны лыаӧн. Лыасӧ петкӧԁӧны 1 куб. метр мынԁа 10 кв. метр плӧшщаԃ вылӧ, сіԇ-жӧ уна кујӧԁ ԉібӧ трунԁа петкӧԁӧны ԁа іԅвестка ԍујӧны 6 тоннаӧԇ гектар вылӧ. Кокԋыԁ лыа почвајас бурмӧны ԍојӧн ԉібӧ тӧлалӧм трунԁа петкӧԁӧмӧн. Тајӧ ӧтлаалӧ лыасӧ ԁа урожајноԍтсӧ соԁтӧ. |
| Вынсьӧданъяс петкӧдсьӧны частӧджык, но этшаджыкӧн, ӧд пӧткӧдан совъясыс кокньыда ванас лэччӧны улыс слӧяс, кытысь быдтасъяс оз вермыны судзӧдны асланыс вужъясӧн. | Вынԍӧԁанјас петкӧԁԍӧны частӧҗык, но ещаҗыкӧн, ӧԁ пӧткӧԁан совјасыс кокԋыԁа ванас летчӧны улыс слӧјас, кытыԍ быԁтасјас оз вермыны суԇӧԁны асланыс вужјасӧн. |
| Войвыв крайын уналаын эм трунда почваяс. Улі местаясын, кӧні матын грунтӧвӧй ваыс, а вылісяньыс зэр ваыс оз исковт да дыр сулалӧ, быдтасъяслӧн колясъясыс оз вермыны сісьмыны. Татшӧм местаясын овмӧдчӧны ва любитысь быдтасъяс — эжӧръяс да нитшъяс. Быд во тайӧ быдтасъяс быдмӧны да кулӧны, а сісьмыныс оз удитны да воысь воӧ чукӧрмӧ торъя слӧй, кодысь и лоӧ трунда (торф). Трундаас пытшкас вермӧ кутны зэв уна ва да местаыс сэтшӧм ногӧн воысь воӧ нюрмӧ. Трунда слӧйыс кӧ кызтанас 1 метраысь абу унджык, сэтшӧм почва шуам джынвыя нюрвылӧн, а сыысь кӧ кызджык — нюрвылӧн. | Војвыв крајын уналаын ем трунԁа почвајас. Улі местајасын, кӧні матын грунтӧвӧј ваыс, а вылыԍаԋыс зер ваыс оз ісковт ԁа ԁыр сулалӧ, быԁтасјаслӧн коԉасјасыс оз вермыны ԍіԍмыны. Тащӧм местајасын овмӧԁчӧны ва ԉубітыԍ быԁтасјас — ежӧрјас ԁа ԋіщјас. Быԁ во тајӧ быԁтасјас быԁмӧны ԁа кулӧны, а ԍіԍмыныс оз уԃітны ԁа воыԍ-воӧ чукӧрмӧ торја слӧј, коԁыԍ і лоӧ трунԁа (торф). Трунԁаас пыщкас вермӧ кутны зев уна ва ԁа местаыс сещӧм ногӧн воыԍ-воӧ ԋурмӧ. Трунԁа слӧјыс-кӧ кызтанас 1 метраыԍ абу унҗык, сещӧм почва шуам җынвыја ԋурвылӧн, а сыыԍ-кӧ кызҗык — ԋурвылӧн. |
| Татшӧм нюрвыв трундаа местаяс пуктас улӧ лӧсьӧдігӧн колӧ тӧдмавны, кутшӧм минерала сорасъяс — кыдз лыа либӧ сёй, эмӧсь трунда пытшкын. Медсясӧ овлӧны сэк, кор местаыс ойдлывлӧ тувсов ваӧн. Трунда пытшкын поводнӧя кӧ эм лыа либӧ сёй, сэк участок лоӧ бур пуктасъяс вӧдитны. Туйны пондас участокыс сӧмын бурмӧдӧм бӧрын — восьса либӧ тупкӧса канаваясӧн косьтӧмӧн. Татшӧм уджъяс нуӧдӧм кузя индӧдъяс сетас гидротехник, коді видлалас местасӧ да индалас канава визьяссӧ. Водзӧ трундаа почваяс бурмӧдсьӧны лыа либӧ сёй петкӧдӧмӧн (сёй лоӧ бурджык, кыдз петкӧдлісны опытъяс Кардорса нюрвыв опытнӧй мулӧн) да изӧм известняк 6 тоннаӧдз гектар вылӧ сюйӧмӧн. Изӧм известняк позьӧ вежны кусӧдӧм известкаӧн 2 тонна мында гектар вылӧ. Мукӧддырйи плугӧн вундӧм трундасӧ косьтӧны ывла вылас да сотӧны. Лоӧм пӧимсӧ разӧдӧны участок пасьтаыс. | Тащӧм ԋурвыв трунԁаа местајас пуктас улӧ лӧԍӧԁігӧн колӧ тӧԁмавны кущӧм міԋерала сорасјас — кыԇ лыа ԉібӧ ԍој, емӧԍ трунԁа пыщкын. Меԁчасӧ овлӧны сек, кор местаыс ојԁлывлӧ тувсов ваӧн. Трунԁа пыщкын повоԁнӧја-кӧ ем лыа ԉібӧ ԍој, сек участок лоӧ бур пуктасјас вӧԃітны. Тујны понԁас участокыс сӧмын бурмӧԁӧм бӧрын — воԍса ԉібӧ тупкӧса канавајасӧн коԍтӧмӧн. Тащӧм уҗјас нуӧԁӧм куԅа інԁӧԁјас ԍетас гіԁроԏехԋік, коԁі віԁлалас местасӧ ԁа інԁалас канава віԅјассӧ. Воԇӧ трунԁаа почвајас бурмӧԁчӧны лыа ԉібӧ ԍој петкӧԁӧмӧн (ԍој лоӧ бурҗык, кыԇ петкӧԁлісны опытјас Карԁорса ԋурвыв опытнӧј мулӧн) ԁа ізӧм ізвестԋак 6 тоннаӧԇ гектар вылӧ ԍујӧмӧн. Ізӧм ізвестԋак поԅӧ вежны кусӧԁӧм іԅвесткаӧн 2 тонна мынԁа гектар вылӧ. Мукӧԁ ԁырјі плугӧн вунԁӧм трунԁасӧ коԍтӧны ывла вылас ԁа сотӧны. Лоӧм пӧјімсӧ разӧԁӧны участок паԍтаыс. |
| Пуктас улӧ места бӧрйигӧн, почваысь кындзи, миян Войвылын зэв колана артавны, кодарӧ участокыс пӧката. Медбурӧн пуктас вӧдитӧмын лоӧны лунвыв да рытыввыв пӧкатъяс. Войвыв пӧкатъясӧ век омӧльджыка шондіыс веськалӧ, а асыввыв пӧкатса быдтасъяс ёнджыка кынмавлӧны. | Пуктас улӧ места бӧрјігӧн почваыԍ кыԋԇі міјан Војвылын зев колана артавны коԁарӧ участокыс пӧката. Меԁ бурӧн пуктас вӧԃітӧмын лоӧны лунвыв ԁа рытыввыв пӧкатјас. Војвыв пӧкатјасӧ век омӧԉҗыка шонԁіыс веԍкалӧ, а асыввыв пӧкатса быԁтасјас јонҗыка кынмавлӧны. |
| Пуктас йӧр мед эськӧ вӧлі войвывладорсянь тупкӧма стрӧйбаясӧн, заборъясӧн да пуясӧн, да восьса лунвывсянь. Быдтасъяслы шонді югӧр мед век инмӧ да мед оз торксьыны войвыв да асыв-войвыв тӧвъясысь. Войвывладорсянь кӧ нинӧмӧн оз тупкысьны, лӧсьӧдӧны нарошнӧ тупкӧс, топыда садитӧмӧн кымынкӧ пуяс либӧ кустарникъяс садитӧны. | Пуктас јӧр меԁ еԍкӧ вӧлі војвывла ԁорԍаԋ тупкӧма стрӧјбајасӧн, заборјасӧн ԁа пујасӧн, ԁа воԍса лунвывԍаԋ. Быԁтасјаслы шонԁі југӧр меԁ век інмӧ ԁа меԁ оз торкԍыны војвыв ԁа асыввојвыв тӧвјасыԍ. Војвывлаԁорԍаԋ-кӧ ԋінӧмӧн оз тупкыԍны лӧԍӧԁӧны нароԍнӧ тупкӧс, топыԁа саԃітӧмӧн кымынкӧ пујас ԉібӧ кустарԋікјас саԃітӧны. |
| ПУКТАСЪЯС УЛӦ ВЫЛЬ МЕСТА НЕБЗЬӦДӦМ | ПУКТАСЈАС УЛӦ ВЫԈ МЕСТА ԊЕБԄӦԀӦМ |
| Пуктас улӧ кӧ босьтӧны выль участок, кодӧс войдӧр абу на гӧрлывлӧмаӧсь, да регыд кадӧн кӧсйӧны небзьӧдны пуктасъяс кӧдзӧм вылӧ, сэки став вынсӧ пуктӧны эжа бырӧдӧм вылӧ, мусинсӧ небзьӧдӧм вылӧ. Гӧрны бурджык заводитны арсянь, мед плугӧн лэптӧм эжа пластыс тӧвся морознас кынмалас да неуна небзьыштас. | Пуктас улӧ-кӧ боԍтӧны выԉ участок, коԁӧс војԁӧр абу-на гӧрлывлӧмаӧԍ, ԁа регыԁ каԁӧн кӧсјӧны ԋебԅӧԁны пуктасјас кӧԇӧм вылӧ, секі став вынсӧ пуктӧны ежа бырӧԁӧм вылӧ, муԍінсӧ ԋебԅӧԁӧм вылӧ. Гӧрны бурҗык завоԃітны арԍаԋ, меԁ плугӧн лептӧм ежа пластыс тӧвԍа морознас кынмалас ԁа ԋеуна ԋебԅыштас. |
| Воддза гӧрӧм ног индӧны уна сикасӧс. Бурджыкӧн колӧ лыддьыны почва лэптӧм ног предплужника Сакковскӧй плугӧн (2-ӧд серпас). Сэтшӧм гӧрӧм шусьӧ культурнӧйӧн. Тайӧ позьӧ сӧмын джуджыд почва вылын. Почваыс гӧрсьӧ 16–20 см судта. Плуг грядиль бердас, йитӧм предплужник вундӧ эжасӧ лентаӧн 8–10 см кызта да шыбитӧ бӧрӧздаӧ, а бӧрын мунысь плуглӧн главнӧй корпусыс босьтӧ ещӧ 8–10 см судта да вевттьӧ водзвыв лэптӧм эжасӧ небыд, посни комӧка муӧн. | Воԇԇа гӧрӧмног інԁӧны уна ԍікасӧс. Бурҗыкӧн колӧ лыԃԃыны почва лептӧм ног преԁплужԋіка Сакковскӧј плугӧн (2-ԁ ԍерпас). Сещӧм гӧрӧм шуԍӧ куԉтурнӧјӧн. Тајӧ поԅӧ сӧмын җуҗыԁ почва вылын. Почваыс гӧрԍӧ 16–20 см. суԁта. Плуг грјаԃіԉ берԁас, јітӧм преԁплужԋік вунԁӧ ежасӧ ԉентаӧн 8–10 см. кызта ԁа шыбытӧ бӧрӧзԁаӧ, а бӧрын муныԍ плуглӧн главнӧј корпусыс боԍтӧ јешщӧ 8–10 см. суԁта ԁа вевԏԏӧ воԇвыв лептӧм ежасӧ ԋебыԁ, посԋі комока муӧн. |
| Татшӧм нога гӧрӧмӧн ӧдйӧ зэв эжаыс сісьмӧ. Арын кӧ водзджык гӧрны, а тулыснас участок косьмӧм бӧрас пинёвтны, сэки веськыда позьӧ шуны, мый юнь тӧлысь кежлӧ (капуста да галанка рӧсада пуктан кад кежлӧ) эжаыс тырмымӧн сісьмас. Мӧдысь вомӧна гӧрӧм бӧрын позьны нин кутас пуктыны артманаджык градвыв пуктасъяс. Абу кӧ сакковскӧй плуг, сэтшӧм жӧ бура позьӧ гӧрны кыкысь гӧрыштӧмӧн. Кык плуг лэдзӧны ӧта-мӧд бӧрсяыс. Медводдза бӧрӧздаыс вӧчсьӧ ӧти местаӧдыс джуджыда кыкысь гӧрыштӧмӧн. Сэсся воддза плугъяс водзын гӧрыштӧмъясын вундӧ вӧсньыдик эжа слӧйсӧ да шыбитӧ воддза джуджыд, бӧрӧздаас, а мӧд плугыс сы бӧрся лэптӧ небыд мусӧ да тыртӧ эжа лентасӧ, пластсӧ. | Тащӧм нога гӧрӧмӧн ӧԁјӧ зев ежаыс ԍіԍмӧ. Арын-кӧ воԇҗык гӧрны, а тулыснас участок коԍмӧм бӧрас піԋовтны, секі веԍкыԁа поԅӧ шуны, мыј јуԋ тӧлыԍ кежлӧ (капуста ԁа галанка рассаԁа пуктан каԁ кежлӧ) ежаыс тырмымӧн ԍіԍмас. Мӧԁыԍ вомӧна гӧрӧм бӧрын поԅны-ԋін кутас пуктыны артманаҗык граԁвыв пуктасјас. Абу-кӧ сакковскӧј плуг, сещӧм-жӧ бура поԅӧ гӧрны кыкыԍ гӧрыштӧмӧн. Кык плуг леԇӧны ӧта-мӧԁбӧрԍаыс. Меԁвоԇԇа бӧрӧзԁаыс вӧчԍӧ ӧԏі местаӧԁыс җуҗыԁа кыкыԍ гӧрыштӧмӧн. Сеԍԍа воԇԇа плугјас воԇын гӧрыштӧмјасын вунԁӧ вӧсԋіԃік ежа слӧјсӧ ԁа шыбытӧ воԇԇа җуҗыԁ, бӧрӧзԁаас, а мӧԁ плугыс сы бӧрԍа лептӧ ԋебыԁ мусӧ ԁа тыртӧ ежа ԉентасӧ, пластсӧ. |
| Сьӧд эжа слӧйыс кӧ абу джуджыд да тӧдчӧ пӧим рӧма му, сэк татшӧм гӧрӧмысь колӧ ӧткажитчыны. Колӧ тӧд вылын кутны, гӧригӧн оз позь еджыд подзолистӧй слӧйсӧ лэптыны вывлань. Татшӧм почваяссӧ джудждӧдӧны ньӧжйӧникӧн, уна воӧн. Кутшӧм ногӧн — кутам сёрнитны водзынджык. | Ԍӧԁ ежа слӧјыс-кӧ абу җуҗыԁ ԁа тӧдчӧ пӧјім рӧма му, сек тащӧм гӧрӧмыԍ колӧ ӧткажітчыны. Колӧ тӧԁвылын кутны, гӧрігӧн оз поԅ јеҗыԁ поԁзоԉістӧј слӧјсӧ лептыны вывлаԋ. Тащӧм почвајассӧ җуҗԁӧԁӧны ԋӧжјӧԋікӧн, уна воӧн. Кущӧм ногӧн — кутам ԍорԋітны воԇынҗык. |
| Ляпкыд почва вылын гӧрӧны прӧстӧ эжасӧ путкыльтӧмӧн. Кыдзи пластыс пукалӧ пинёвтӧм водзын да бӧрын — петкӧдлӧма 3-ӧд серпас вылын. Татшӧм нога гӧрӧм колӧ лыддьыны шогмытӧмӧн. Пластъяс сулалӧны дорйылас, ӧдйӧ косьмӧны да эжаыс зэв ньӧжйӧ сісьмӧ. Вомӧна гӧригӧн эжа лентаяс вундассьӧны кусӧкъяс вылӧ, туруннас вывлань бергӧдсьӧны да кыдз сюрӧ шыблавсьӧны участок пасьтаыс. Водзын ковмас уна удж пуктыны, мед пыркӧдны мусӧ эжаысь да турун вужъяссӧ куртны. | Ԉапкыԁ почва вылын гӧрӧны прӧстӧ ежасӧ путкыԉтӧмӧн. Кыԇі пластыс пукалӧ піԋовтӧм воԇын ԁа бӧрын — петкӧԁлӧма 3-ԁ ԍерпас вылын. Тащӧм нога гӧрӧм колӧ лыԃԃыны шогмытӧмӧн. Пластјас сулалӧны ԁорјылас, ӧԁјӧ коԍмӧны ԁа ежаыс зев ԋӧжјӧ ԍіԍмӧ. Вомӧна гӧрігӧн ежа ԉентајас вунԁаԍԍӧны кусӧкјас вылӧ, туруннас вывлаԋ бергӧԁчӧны ԁа кыԇ ԍурӧ шыблавԍӧны участок паԍтаыс. Воԇын ковмас уна уҗ пуктыны, меԁ пыркӧԁны мусӧ ежаыԍ ԁа турун вужјассӧ куртны. |
| Ляпкыд почва вылын индӧм ногӧн уджалӧм позьӧ бурмӧдны, гӧрӧм водзвылын эжасӧ вундалӧмӧн. Удж мунӧ сэтшӧм ногӧн: арнас, кыдз позьӧ водзджык, участоксӧ небзьӧдӧны «рандаль» пиняӧн (4-ӧд серпас). Вылыссяньыс эжаыс вундассьӧ да лоӧ небыд му слӧй. Недель мысти гӧрӧны прӧстӧй плугйӧн 8–10 см судта. | Ԉапкыԁ почва вылын інԁӧм ногӧн уҗалӧм поԅӧ бурмӧԁны, гӧрӧм воԇвылын ежасӧ вунԁалӧмӧн. Уҗ мунӧ сещӧм ногӧн: арнас, кыԇ поԅӧ воԇҗык, участоксӧ ԋебԅӧԁӧны „ранԁаԉ“ піԋаӧн (4-ԁ ԍерпас). Вылысԍаԋыс ежаыс вунԁаԍԍӧ ԁа лоӧ ԋебыԁ му слӧј. Ԋеԃеԉ мыԍԏі гӧрӧны прӧстӧј плугјӧн 8–10 см. суԁта. |
| Тадзик участок кольсьӧ тӧв кежлӧ. Водз тулысын, кыдзи сӧмын кутас позьны петны пашня вылӧ, участоксӧ став ногыс пиняйтӧны войдӧр «рандальӧн», сэсся «зиг-загӧн» (5-ӧд серпас). Пиняйтӧм бӧрын гӧрӧны вомӧнӧн воддза судтаыс жӧ. Плуг бӧрся лэдзӧны почва джудждӧдысьӧс (почвоуглубитель, 6-ӧд серпас). Водзӧ петкӧдсьӧ куйӧд 50–70 тонна мында гектар вылӧ, разӧдсьӧ да гӧрсьӧ кыдз позьӧ джуджыдджыка. Вылысас кӧ каяс сісьмытӧм эжа комӧкъяс, сэк найӧс коканъясӧн жугӧдлӧны, а кольӧм вужъяссӧ куртӧны. | Таԇік участок коԉԍӧ тӧв кежлӧ. Воԇ тулысын, кыԇі сӧмын кутас поԅны петны пашԋа вылӧ, участоксӧ став ногыс піԋајтӧны војԁӧр „ранԁаԉӧн“, сеԍԍа „ԅіг-загӧн“ (5-ԁ ԍерпас). Піԋајтӧм бӧрын гӧрӧны вомӧнӧн воԇԇа суԁтаыс-жӧ. Плуг бӧрԍа леԇӧны почва җуҗԁӧԁыԍӧс (почва углубіԏеԉ) 6-ԁ ԍерпас. Воԇӧ петкӧԁԍӧ кујӧԁ 50–70 тонна мынԁа гектар вылӧ, разӧԁԍӧ ԁа гӧрԍӧ кыԇ поԅӧ җуҗыԁҗыка. Вылысас-кӧ кајас ԍіԍмытӧм ежа комокјас, сек најӧс коканјасӧн жугӧԁлӧны, а коԉӧм вужјассӧ куртӧны. |
| Татшӧм ногӧн лӧсьӧдӧм участок вылын эжа дзикӧдз гӧрсьӧ (7-ӧд серпас), да медводдза воын жӧ позьӧ нин пуктыны картупель, галанка либӧ капуста. Капуста да галанкалы кӧ местаыс улын да васӧд, колӧ лӧсьӧдны градъяс либӧ гребеньяс. Картупель пуктавсьӧ веськыд визьясӧн шыльыд му вылас. Визьяс костӧ кольӧны 55 см пасьта кост. Пуктӧм картупельсӧ кокньыдика, джынвыяыс сюйӧны муас да бӧрас костъясӧдыс гӧрыштӧны окучникӧн, тыртӧны картупельсӧ. Картупель быдтӧмӧн почва регыда кадӧн небзьӧ мукӧд пӧлӧс, бурджык почва требуйтысь пуктасъяслы. | Тащӧм ногӧн лӧԍӧԁӧм участок вылын ежа ԇікӧԇ гӧрԍӧ, (7-ԁ ԍерпас), ԁа меԁвоԇԇа воын-жӧ поԅӧ-ԋін пуктыны картупеԉ, галанка ԉібӧ капуста. Капуста ԁа галанкалы-кӧ местаыс улын ԁа васӧԁ, колӧ лӧԍӧԁны граԁјас ԉібӧ гребеԋјас. Картупеԉ пуктавԍӧ веԍкыԁ віԅјасӧн шыԉыԁ му вылас. Віԅјас костӧ коԉӧны 55 см. паԍта кост. Пуктӧм картупеԉсӧ кокԋыԃіка, җынвыјаыс ԍујӧны муас ԁа бӧрас костјасӧԁыс гӧрыштӧны окучԋікӧн, тыртӧны картупеԉсӧ. Картупеԉ быԁтӧмӧн почва регыԁа каԁӧн ԋебԅӧ мукӧԁ пӧлӧс, бурҗык почва требујтыԍ пуктасјаслы. |
| МУ УДЖАЛӦМ ВАЖ ГРАД ЙӦРЫН | МУ УҖАЛӦМ ВАЖ ГРАԀ ЈӦРЫН |
| Тані колӧ джуджыд арся гӧрӧм. Тайӧн почваыс тулысын да арын дасьтӧ тырмымӧн ва, бура кынмалӧ тӧлын да мынтӧдчӧ ёг турунысь да пуктас сёйысь гагъясысь, кодъяс тӧвйӧны му эжас. Тӧв кежлӧ кольсьӧ пинёвттӧг. | Тані колӧ җуҗыԁ арԍа гӧрӧм. Тајӧн почваыс тулысын ԁа арын ԁаԍтӧ тырмымӧн ва бура кынмалӧ тӧлын ԁа мынтӧԁчӧ јог туруныԍ ԁа пуктас ԍојыԍ гагјасыԍ, коԁјас тӧвјӧны муежас. Тӧв кежлӧ коԉԍӧ піԋовттӧг. |
| Ляпкыд войвыв почваяс вылын зэв коланаӧн лоӧ джудждӧдны вылыс сьӧд муыслысь (перегнойнӧй) слӧйсӧ. Уна пуктасъяслы торъя нин корнеплодъяслы, колӧ перегнойыс ёна. Гӧран слӧйын кӧ югыд- либӧ кельыдлӧз рӧма почва, джудждӧдны колӧ зэв ньӧжйӧ, видзчысьӧмӧн. Тайӧ слӧйсӧ оз ков ӧтпырйӧ лэптавны: улысса слӧйыс мусӧ ёна тшыкӧдӧ, дыр кежлӧ чинтӧ участоклысь урожайносьтсӧ. Гӧрӧмув слӧйсӧ колӧ кыпӧдны ньӧжйӧникӧн воысь воӧ. Тані вермас отсавны почвоуглубитель, коді небзьӧдӧ бӧрӧздасӧ плуг бӧрся. Овмӧсын кӧ почвоуглубитель абу, сійӧс позьӧ вежны гӧрйӧн либӧ окучникӧн, бордъяссӧ босьтӧмӧн. Кор улысса слӧйыс лоӧ босьтӧма сынӧд пырӧмӧн, вынсьӧданъясӧн да вужъясӧн, сійӧс лэптӧны вылӧ арся гӧрӧмӧн. Тулысын пуктас йӧр пинёвтӧны, сэсся петкӧдӧны куйӧд. Гӧрӧны арся гӧрӧм дорысь вылітіджык, куйӧд сюйӧны бӧрӧздаас. | Ԉапкыԁ војвыв почвајас вылын зев коланаӧн лоӧ җуҗԁӧԁны вылыс ԍӧԁ муыслыԍ (перегнојнӧј) слӧјсӧ. Уна пуктасјаслы торја-ԋін корԋеплоԁјаслы, колӧ перегнојыс јона. Гӧран слӧјын-кӧ југыԁ ԉібӧ кеԉыԁ лӧз рӧма почва җуҗԁӧԁны колӧ зев ԋӧжјӧ, вітчыԍӧмӧн. Тајӧ слӧјсӧ оз ков ӧтпырјӧ лептавны улысса слӧјыс мусӧ јона щыкӧԁӧ, ԁыр кежлӧ чінтӧ участоклыԍ урожајноԍтсӧ. Гӧрӧмув слӧјсӧ колӧ кыпӧԁны ԋӧжјӧԋікӧн воыԍ-воӧ. Тані вермас отсавны почвауглубіԏеԉ коԁі ԋебԅӧԁӧ бӧрӧзԁасӧ плуг бӧрԍа. Овмӧсын-кӧ почвауглубіԏеԉ абу, сіјӧс поԅӧ вежны гӧрјӧн ԉібӧ окучԋікӧн борԁјассӧ боԍтӧмӧн. Кор улысса слӧјыс лоӧ боԍтӧма сынӧԁ пырӧмӧн, вынԍӧԁанјасӧн ԁа вужјасӧн, сіјӧс лептӧны вылӧ арԍа-гӧрӧмӧн. Тулысын пуктас јӧр піԋовтӧны ԍеԍԍа петкӧԁӧны кујӧԁ. Гӧрӧны арԍа гӧрӧм ԁорыԍ вылытіҗык, кујӧԁ ԍујӧны бӧрӧзԁаас. |
| Мед кызджык лои небыд муыс да быдтасъяс вужйӧ веськаліс шоныд сынӧд, да мед видзны найӧс улысса ваысь, войвылын пуктас улӧ лоӧ вӧчавны гребеньяс (окучникӧн гӧрыштӧм ӧти визя град) либӧ градъяс. | Меԁ кызҗык лоі ԋебыԁ муыс ԁа быԁтасјас вужјӧ веԍкаліс шоныԁ сынӧԁ, ԁа меԁ віԇны најӧс улыса ваыԍ војвылын пуктас улӧ лоӧ вӧчавны гребеԋјас (окучԋікӧн гӧрыштӧм ӧԏі віԅа граԁ) ԉібӧ граԁјас. |
| Гребеньяс (8-ӧд серпас) керӧны шнур визьӧд окучникӧн гӧрыштӧмӧн, медым лӧсьыдджык вӧлі кӧдзны, выль гребеньлысь йывсӧ шыльӧдыштӧны. Гребеньясӧн этшаджык удж, быдтасъяслы сэні шоныд, сӧмын уна колана му вошӧ радъяс костас. Сы понда татшӧм ногӧн пуктыны лоӧ выгӧднӧ сӧмын гырысь пуктасъяс. | Гребеԋјас (8-ԁ ԍерпас) карӧны шнур віԅӧԁ окучԋікӧн гӧрыштӧмӧн, меԁым лӧԍыԁҗык вӧлі кӧԇны выԉ гребеԋлыԍ јывсӧ шыԉӧԁыштӧны. Гребеԋјасӧн ещаҗык уҗ быԁтасјаслы сені шоныԁ, сӧмын уна колана му вошӧ раԁјас костас. Сы-понԁа тащӧм ногӧн пуктыны лоӧ выгӧԁнӧ сӧмын гырыԍ пуктасјас. |
| Градъяс вӧчсьӧны зыръясӧн либӧ плугӧн. Ростовса огородникъяс вӧдитӧны аслыссикас ас вӧчӧм плуг. Сійӧ сідз вӧчӧма, мый джуджыда да паськыда босьтӧ мусӧ. Татшӧм плуглӧн шабалаыс (отвал) джуджыд да веськыд, грядильыс (тадз шусьӧ брус, код бердӧ йитчӧ став мукӧд юкӧныс плуглӧн) дженьыд, гӧгрӧс, кусыньтӧма веськыдвылас веськыд пельӧсӧн; шабала кузя муыс вылӧ кайӧ да усигас жугавлӧ посни комӧкъяс вылӧ да чорыда шыбитчӧ веськыдладорас воддза пласт вылӧ. | Граԁјас вӧчԍӧны зырјасӧн ԉібӧ плугӧн. Ростовса огороԁԋікјас вӧԃітӧны аслыс ԍікас ас вӧчӧм плуг. Сіјӧ сіԇ вӧчӧма, мыј җуҗыԁа ԁа паԍкыԁа боԍтӧ мусӧ. Тащӧм плуглӧн шабалаыс (отвал) җуҗыԁ ԁа веԍкыԁ, грјаԃіԉыс (таԇ шуԍӧ брус, коԁ берԁӧ јітчӧ став мукӧԁ јукӧныс плуглӧн) җеԋыԁ, гӧгрӧс, кусіԋтӧма веԍкыԁ вылас веԍкыԁ пеԉӧсӧн шабала куԅа муыс вылӧ кајӧ ԁа уԍігас жугавлӧ посԋі комокјас вылӧ ԁа чорыԁа шыбытчӧ веԍкыԁла ԁорас воԇԇа пласт вылӧ. |
| Чорыд сёйӧд почваяс вылысь корӧгъяссӧ жугӧдлӧны пиняӧн либӧ ки помысь. Град выліыс шыльӧдсьӧ кӧрт куранӧн, бӧрӧздаяс весавсьӧны окучникӧн, а град бокъяссӧ клопӧдӧны зырйӧн. Кымын местаыс улын да ва, сӧмын вылӧджык вӧчсьӧны градъяс да гребеньяс. Вылі кос местаясын уна пуктасъяс вермӧны бура удайтчыны градтӧг. | Чорыԁ ԍојӧԁ почвајас вылыԍ корӧгјассӧ жугӧԁлӧны піԋаӧн ԉібӧ кі поныԍ. Граԁ выліыс шыԉӧԁԍӧ кӧрт куранӧн, бӧрӧзԁајас весавԍӧны окучԋікӧн, а граԁ бокјассӧ клопӧԁӧны зырјӧн. Кымын местаыс улын ԁа ва, сӧмын вылӧҗык вӧчԍӧны граԁјас ԁа гребеԋјас. Вылі кос местајасын уна пуктасјас вермӧны бура уԁајтчыны граԁтӧг. |
| ГРАД МУ ВЫНСЬӦДАНЪЯС | ГРАԀ МУ ВЫНԌӦԀАНЈАС |
| Быдтас аслас вужъясӧн му пытшкысь босьтӧ ва, кодын эм неуна разнӧй пӧлӧс сов. Ваыс кайӧ за кузя да коръяс пырыс косьмӧ, а совъяс кольӧны быдтас пытшкын да лоӧны сылы сёянӧн. Совъяс пытшкысь кутшӧмъяскӧ век эмӧсь тырмымӧн почваын, а мукӧдъяс понда огородниклы век лоӧ тӧждысьны да судзсьытӧмсӧ тыртны вынсьӧданъяс сюйӧмӧн. Судзсьытӧмъясӧн лоӧны азот, фосфор да калий. Сотчана (органические) вынсьӧданъяс пытшкын, кытчӧ пырӧны куйӧд, трунда, компост да нужник куйӧд, эмӧсь став индӧм торъясыс; а минерала (порошкиа) вынсьӧданын кутшӧмкӧ ӧти либӧ, шочджыка, кык тор. Сы понда воддзаясыс шусьӧны тыр вынсьӧданъясӧн, а мӧдъясыс — ӧти боксянь вынсьӧдысьясӧн, ӧтиыс и мӧдыс колӧны пуктасъяс улӧ. | Быԁтас аслас вужјасӧн му пыщкыԍ боԍтӧ ва, коԁын ем ԋеуна разнӧј пӧлӧс сов. Ваыс кајӧ за куԅа ԁа корјас пырыс коԍмӧ, а совјас коԉӧны быԁтас пыщкын ԁа лоӧны сылы ԍојанӧн. Совјас пыщкыԍ кущӧмјаскӧ век емӧԍ тырмымӧн почваын, а мукӧԁјас понԁа огороԃԋіклы век лоӧ тӧжԁыԍны ԁа суԇчытӧмсӧ тыртны вынԍӧԁанјас ԍујӧмӧн. Суԇчытӧмјасӧн лоӧны азот, фосфор ԁа каԉіј. Сотчана (органические) вынԍӧԁанјас пыщкын, кытчӧ пырӧны кујӧԁ, трунԁа, компост ԁа нужԋік кујӧԁ, емӧԍ став інԁӧм торјасыс; а міԋерала (порошкіа) вынԍӧԁанын кущӧм-кӧ ӧԏі, ԉібӧ шочҗыка кык тор. Сыпонԁа воԇԇајасыс шуԍӧны тыр вынԍӧԁанјасӧн, а мӧԁјасыс ӧԏібокԍаԋ вынԍӧԁыԍјасӧн, ӧԏікыс і мӧԁыс колӧны пуктасјас улӧ. |
| Сотчана вынсьӧданъяс оз сӧмын пӧткӧдан торъяс содтыны почваын, но и небзьӧдӧны сійӧс. Посни му комӧкъяс сэтысянь чорзьыштӧны, мый ради ваыс да сынӧдыс бурджыка пырӧ почваас. Му шоналӧджык, чукӧрмӧ перегной, коді лоӧ пӧткӧдан вын запасӧн. | Сотчана вынԍӧԁанјас оз сӧмын пӧткӧԁан торјас соԁтыны почваын, но і ԋебԅӧԁӧны сіјӧс. Посԋі му комокјас сетыԍаԋ чорԅыштӧны, мыј раԃі ваыс ԁа сынӧԁыс бурҗыка пырӧ почваас. Му шоналӧҗык, чукӧрмӧ перегној, коԁі лоӧ пӧткӧԁан вын запасӧн. |
| Минерала вынсьӧданъяс тыртӧны сотчаналысь тырмытӧмсӧ, вынсьӧдӧны ӧдйӧ, дженьыда кадӧн вердӧны быдтасӧс да отсалӧны сылы бура паськавны. Войвылын ыджыд позьӧ урожай босьтны сэки, кор вынсьӧдан ӧтпырйӧ ӧтинас-мӧднас. | Міԋерала вынԍӧԁана тыртӧны сотчаналыԍ тырмытӧмсӧ, вынԍӧԁӧны ӧԁјӧ, җеԋыԁа каԁӧн верԁӧны быԁтасӧс ԁа отсалӧны сылы бура паԍкавны. Војвылын ыҗыԁ поԅӧ урожај боԍтны секі, кор вынԍӧԁан ӧтпырјӧ ӧԏікнас-мӧԁнас. |
| Куйӧд быдӧн тӧдӧны, сӧмын оз быдӧн тӧдны да нуӧдны сійӧн вӧдитчан правилӧяс. Тӧдана, мый выныс куйӧдлӧн содӧ, видзны кӧ сійӧс колана условйӧясын да торъя правилӧяс серти лӧсьӧдны почваӧ сюйигкежлӧ. Унджыкысь куйӧдсӧ петкӧдӧны да сюйӧны свежӧйӧн, сісьмытӧг. Тадзи позьӧ лэдзны ӧткымын пуктасъяслы миян крайса лунвыв юкӧнын, кӧн кузьджык, шоныдджык гожӧм, этшаджык ва почваын да куйӧд сэн сісьмӧ ӧдйӧджык. Крайын войвыв юкӧнас муын сісьмӧмыс мунӧ зэв ньӧжйӧ. Кӧсъям кӧ ми, мед быдтасъяс воддза гожӧмын жӧ босьтісны куйӧдлысь вынсӧ, сійӧс колӧ видзны аслысногӧн. | Кујӧԁ быԁсӧн тӧԁӧны, сӧмын оз быԁсӧн тӧԁны ԁа нуӧԁны сіјӧн вӧԃітчан правілӧјас. Тӧԁана, мыј выныс кујӧԁлӧн соԁӧ, віԇны-кӧ сіјӧс колана условіјӧјасын ԁа торја правілӧјас ԍерԏі лӧԍӧԁны почваӧ ԍујіг кежлӧ. Унҗыкыԍ кујӧԁсӧ петкӧԁӧны ԁа ԍујӧны свежӧјӧн, ԍіԍмытӧг. Таԇі поԅӧ леԇны ӧткымын пуктасјаслы міјан крајса лунвыв јукӧнын, кӧн куԅҗык, шоныԁҗык гожӧм, ещаҗык ва почваын ԁа кујӧԁ сен ԍіԍмӧ ӧԁјӧҗык. Крајын, војвыв јукӧнас, муын ԍіԍмӧмыс мунӧ зев ԋӧжјӧ. Кӧсјам-кӧ мі, меԁ быԁтасјас воԇԇа гожӧмын-жӧ боԍтісны кујӧԁлыԍ вынсӧ — сіјӧс колӧ віԇны аслыс ногӧн. |
| Сэк жӧ унджык пуктасъяс омӧля артмӧны свежӧй куйӧд вылын. Налӧн ёна паськалӧ коръясыс, а жеба быдмӧ колана вужйыс, а сідзжӧ быдтас сетӧ этша кӧйдыссӧ. | Сек-жӧ унҗык пуктасјас омӧԉа артмӧны свежеј кујӧԁ вылын. Налӧн јона паԍкалӧ корјасыс, а жеба быԁмӧ колана вужјыс, а сіԇ-жӧ быԁтас ԍетӧ еща кӧјԁыссӧ. |
| Куйӧд видзанін вӧчӧны кык пӧлӧсӧс — гу модаӧн либӧ мувевдорса чукӧр модаӧн. | Кујӧԁвіԇанін вӧчӧны кык пӧлӧсӧс — гу моԁаӧн ԉібӧ мувевԁорԍа чукӧр моԁаӧн. |
| Воддза ногыс скӧт карта бердӧ кодйысьӧ гу метрӧн-джынйӧн судта. Карталадорса стенмыс вӧчсьӧ веськыд, а мукӧдыс пӧлӧсӧн воддзаыслы. Медбур, гуыс кӧ шар четверть модаа (9-ӧд серпас). Веськыд стен бердас торйӧдсьӧ места юкмӧс модаӧн, коді оз тыртсьы куйӧдӧн, да сэтчӧ чукӧрмӧ визувтан куйӧд ваыс. Куйӧд гуас топӧдӧны да коръясӧкӧ киськалӧны юкмӧсса куйӧд ваӧн. Мӧд нога куйӧд видзанін вӧчсьӧ чукӧр моз. Му вылас вӧчсьӧ площадка цементысь либӧ сёйысь. Сысянь орчча кодйӧм юкмӧсӧ вӧчӧны пӧката жӧлӧб. Чукӧрӧ, площадка вылас, куйӧдсӧ сӧвтӧны, кыдзи чукӧрмас овмӧсын, кокньыдика топӧдӧны да шочиника киськалӧны юкмӧсса куйӧд ванас. | Воԇԇа ногыс скӧт карта берԁӧ коԁјыԍӧ гу метрӧн җынјӧн суԁта. Картала ԁорса ԍтенаыс вӧчԍӧ веԍкыԁ, а мукӧԁыс пӧлӧсӧн воԇԇаыслы. Меԁбур, гуыс-кӧ шар чеԏверт моԁаа (9-ԁ ԍерпас). Веԍкыԁ ԍтенаберԁас торјӧԁԍӧ места јукмӧс моԁаӧн, коԁі оз тыртԍы кујӧԁӧн ԁа сетчӧ чукӧрмӧ візывтан кујӧԁ ваыс. Кујӧԁ гуас топӧԁӧны ԁа корјасӧкӧ кіԍкалӧны јукмӧсса кујӧԁ ваӧн. Мӧԁ нога кујӧԁвіԇанін вӧчԍӧ чукӧр моз. Мувылас вӧчԍӧ плӧшщаԁка цементыԍ ԉібӧ ԍојыԍ. Сыԍаԋ ортча коԁјӧм јукмӧсӧ вӧчӧны пӧката жӧлӧб. Чукӧрӧ, плошщаԁка вылас кујӧԁсӧ сӧвтӧны кыԇі чукӧрмас овмӧсын, кокԋыԃіка топӧԁӧны ԁа шочіԋіка кіԍкалӧны јукмӧсса кујӧԁванас. |
| Куйӧд видзанінтӧг куйӧдсӧ карта вылысь шыблалӧны тӧвнас кыдзи сюрӧ. Кынмӧм радиыс оз сісьмы. Тулысын колӧ ёна тӧждысьны сійӧс пуктас улӧ лӧсьӧдӧм йылысь. Тулысын, лым сывны заводитчӧм бӧрас, кынмӧм куйӧд петкӧдӧны пуктас йӧрӧ да тэчӧны ӧти тшӧтшкӧс чукӧрӧ ӧти метра судта (10-ӧд серпас). Вылісяньыс чукӧр тупкысьӧ трундаӧн либӧ муӧн 8–10 см кызта. Тайӧ колӧ, мед куйӧдын кутны азот, коді вермӧ мыйкӧмында петны сынӧдӧ куйӧд сісьмигас. Абу кӧ лӧсьӧдӧм му либӧ трунда, позьӧ чукӧр вылас кисьтны суперфосфат, коді кутӧ азотсӧ. Чукӧр лӧсьӧдӧм бӧрын вылас кисьтӧны кымынкӧ ведра пуан ва. Тувсов шондіӧн да пуан ваӧн чукӧр заводитӧ шонавны, да кымынкӧ лун мысти пар кутас петны. Муӧ сюйигкежлӧ куйӧд шоналас, небзьыштас. | Кујӧԁвіԇанінтӧг кујӧԁсӧ карта вылыԍ шыблалӧны тӧвнас кыԇі ԍурӧ. Кынмӧм раԃіыс оз ԍіԍмы. Тулысын колӧ јона тӧжԁыԍны сіјӧс пуктас улӧ лӧԍӧԁӧм јылыԍ. Тулысын, лым сывны завоԃітчӧм бӧрас, кынмӧм кујӧԁ петкӧԁӧны пуктас јӧрӧ ԁа течӧны ӧԏі щӧщкӧс чукӧрӧ ӧԏі метра суԁта (10-ԁ ԍерпас). Вылыԍаԋыс чукӧр тупкыԍӧ трунԁаӧн ԉібӧ муӧн 8–10 см. кызта. Тајӧ колӧ, меԁ кујӧԁын кутны азот, коԁі вермӧ мыјкӧ мынԁа петны сынӧԁӧ кујӧԁ ԍіԍмігас. Абу-кӧ лӧԍӧԁӧм му ԉібӧ трунԁа, поԅӧ чукӧр вылас кіԍтны суперфосфат, коԁі кутӧ азотсӧ. Чукӧр лӧԍӧԁӧм бӧрын вылас кіԍтӧны кымын-кӧ веԁра пуан ва. Тувсов шонԁіӧн ԁа пуан ваӧн чукӧр завоԃітӧ шонавны, ԁа кымынкӧ лун мыԍԏі пар кутас петны. Муӧ ԍујіг кежлӧ кујӧԁ шоналас, ԋебԅыштас. |
| Бӧръя кадын Германияын ёна паськалі выль ног куйӧд лӧсьӧдӧмыс, Кранц метод серти. Тайӧс ёна колӧ паськӧдны пуктас вӧдитан овмӧсъяслы миян. Тайӧ быдӧнлы верманатор, оз ков гырысь рӧскодъяс. Немецкӧй опытнӧй станцияяс висьталӧм серти тайӧ куйӧдыс, прӧстӧй куйӧд дорысь, лэптӧ урожай мукӧддырйи 30–40 прӧчентӧдз. Вӧчсьӧ нарошнӧ куйӧд шузьӧданін (бродильники). Йӧрын бӧрйыссьӧ кос выла места, кӧні площадкаыс ёна топӧдсьӧ. Площадка юксьӧ муӧ сюйӧм столбъясӧн правильнӧй квадратъяс вылӧ. Площадкалӧн ыдждаыс да квадрат лыдыс лӧсьӧдсьӧ сы серти, уна-ӧ куйӧд лоӧ овмӧсын. Выліӧдыс столбъяссӧ йитӧма брусъясӧн, а бокӧдыс кодйӧма ворга, кытчӧ сюялӧны дӧскаяс. 11-ӧд серпас вылын шузьӧданін петкӧдлӧма планӧн. Вевтыс кык ската (12-ӧд серпас). Кор куйӧд чукӧрмас овмӧсын тырмымӧн, сійӧс кыскӧны бродильник бердӧ. Сӧвтсьӧ сэтшӧм ногӧн: ӧти квадрат торйӧдсьӧ дӧскаясӧн, сэтчӧ пыдӧсас лӧдсьӧ ньӧръяс 20–30 см судта, а сы вылӧ куйӧд 1 метр судта. Квадратын куйӧд лӧсьӧдсьӧ ӧтмоз да кышыда. Татшӧм сӧвтӧмӧн 3–6 лун мысти шоналӧ. Шоналӧмсӧ видлалӧны градусникӧн, кодӧс сувтӧдӧны куйӧд пытшкас; кор шоналас 60 градусӧдз Цельсийӧн, куйӧд ёна талялӧны, топӧдӧны. Сы вылӧ лӧдсьӧ выль куйӧд слӧй 1 метр судта да сійӧс сідз жӧ вӧчӧны, кыдз и воддзасӧ. Воддза квадратсӧ тыртӧм бӧрын вуджӧны мӧдӧ. Сэтшӧм ногӧн куйӧд видзсьӧ 3-сянь 6 тӧлысьӧдз, мый бӧрын позьӧ лыддьыны гӧтовӧн почваӧ сюйӧм вылӧ. | Бӧрја каԁын Гермаԋіјаын јона паԍкалі выԉног кујӧԁ лӧԍӧԁӧмыс, Кранц метоԁ ԍерԏі. Тајӧс јона колӧ паԍкӧԁны пуктас вӧԃітан овмӧсјаслы міјан. Тајӧ быԁсӧнлы вермана тор, оз ков гырыԍ рӧскоԁјас. Ԋемецкӧј опытнӧј станціјајас віԍталӧм ԍерԏі тајӧ кујӧԁас, прӧстӧј кујӧԁ ԁорыԍ, лептӧ урожај мукӧԁ ԁырјі 30–40 прӧчентӧԇ. Вӧчԍӧ нарошнӧ кујӧԁ шуԅӧԁан-ін (броԃіԉԋікі). Јӧрын бӧрјыԍԍӧ кос выла места, кӧні плӧщаԁкаыс јона топӧԁԍӧ. Плӧщаԁка јукԍӧ муӧ ԍујӧм столбјасӧн правіԉнӧј кваԁратјас вылӧ. Плӧщаԁкалӧн ыҗԁаыс ԁа кваԁрат лыԁыс лӧԍӧԁчӧ сы ԍерԏі, унаӧ кујӧԁ лоӧ овмӧсын. Выліӧԁыс столбјассӧ јітӧма брусјасӧн, а бокӧԁыс коԁјӧма ворга, кытчӧ ԍујалӧны ԁӧскајас. 11-ԁ ԍерпас вылын шуԅӧԁанін петкӧԁлӧма планӧн. Вевтыс кык ската. (12-ԁ ԍерпас). Кор кујӧԁ чукӧрмас овмӧсын тырмымӧн, сіјӧс кыскӧны броԃіԉԋік берԁӧ. Сӧвтԍӧ сещӧм ногӧн: ӧԏі кваԁрат торјӧԁԍӧ ԁӧскајасӧн, сетчӧ пыԁӧсас лӧԁԍӧ ԋӧрјас 20–30 см. суԁта, а сы вылӧ кујӧԁ 1 метр суԁта. Кваԁратын кујӧԁ лӧԍӧԁԍӧ ӧтмоз ԁа кышыԁа. Тащӧм сӧвтӧмӧн 3–6 лун мыԍԏі шоналӧ. Шоналӧмсӧ віԁлалӧны граԁусԋікӧн, коԁӧс сувтӧԁӧны кујӧԁ пыщкас, кор шоналас 60 граԁусӧԇ Цеԉԍіјаӧн кујӧԁ јона таԉалӧны, топӧԁӧны. Сы вылӧ лӧԁԍӧ выԉ кујӧԁ слӧј 1 метр суԁта ԁа сіјӧс сіԇ-жӧ вӧчӧны, кыԇ і воԇԇасӧ. Воԇԇа кваԁратсӧ тыртӧм бӧрын вуҗӧны мӧԁӧ. Сещӧм ногӧн кујӧԁ віԇԍӧ 3-ԍаԋ — 6 тӧлыԍӧԇ, мыј бӧрын поԅӧ лыԃԃыны гӧтовӧн почваӧ ԍујӧм вылӧ. |
| Позьӧ видзны куйӧд татшӧм ногӧн торъя стрӧйба бродильник вылӧ лэптытӧг. Куйӧд лоӧ сэтшӧм жӧ, сӧмын доргӧгӧрӧдыс мыйкӧмында бакшасьыштӧ да мукӧддырйи зэръяс мешайтӧны ас пӧраын воӧм вылӧ. Татшӧм нога видзӧмнас, кыдз гижӧны германскӧй учёнӧйяс, азотыс вошӧ этшаджык, став ёг кӧйдыс кулӧ, урожай став быдтасъяслӧн содӧ да куйӧдыс почваӧ сюйны колӧ 30% мында этшаджык. Тайӧ куйӧдсӧ гектар вылӧ петкӧдӧны 20-сянь 50 тоннаӧдз. | Поԅӧ віԇны кујӧԁ тащӧм ногӧн торја стрӧјба броԃіԉԋік вылӧ лептытӧг. Кујӧԁ лоӧ сещӧм-жӧ, сӧмын ԁор гӧгӧрӧԁыс мыјкӧмынԁа бакшаԍыштӧ ԁа мукӧԁ ԁырјі зерјас мешајтӧны аспӧраын воӧм вылӧ. Тащӧм нога віԇӧмнас, кыԇ гіжӧны германскӧј учоннӧјјас, азотыс вошӧ ещаҗык, став јог кӧјԁыс кулӧ, урожај став быԁтасјаслӧн соԁӧ ԁа кујӧԁыс почваӧ ԍујны колӧ 30% мынԁа ещаҗык. Тајӧ кујӧԁсӧ гектар вылӧ петкӧԁӧны 20-ԍаԋ — 50 тоннаӧԇ. |
| Трунда (торф), кодӧн помтӧм озыр Войвыв край, сідзжӧ лоӧ зэв колана вынсьӧдан. Бурлун лоӧ сы серти, кутшӧм быдтасъясысь сійӧ лоӧма. Нитшка нюрвывса трунда лоӧ гӧльджык пӧткӧдан торъяснас туруна нюрвыв дорысь. Тайӧс петкӧдлӧ водзын вайӧдӧм таблича (прӧчентъясӧн): | Трунԁа (торф), коԁӧн понтӧм озыр Војвыв крај, сіԇ-жӧ лоӧ зев колана вынԍӧԁан. Бурлун лоӧ сы ԍерԏі, кущӧм быԁтасјасыԍ сіјӧ лоӧма. Ԋіщка ԋурвывса трунԁа лоӧ гӧԉҗык пӧткӧԁан торјаснас туруна ԋурвыв ԁорыԍ. Тајӧс петкӧԁлӧ воԇын вајӧԁӧм табԉіца (процентјасӧн): |
| ТрундаынАзотФосфорКалийИзвестка | ТрунԁаынАзотФосфорКаԉіј Іԅвеска |
| Нитшка ....0,150,050,10,02–0,3 | Ԋіщка ....0,150,050,10,02–0,3 |
| Туруна ....0,20,3–0,50,20,2–0,5 | Туруна ....0,20,3–0,50,20,2–0,5 |
| Ёна нин этша нитшка торфын фосфор, да калий-азот сідзжӧ этшаджык, но опытъяс петкӧдлісны, мый нитшка торфысь быдтасъяс кокньыдджыка босьтӧны сійӧс, торъя нин кокни лыа почва вылын. | Јона-ԋін еща ԋіщка торфын фосфор, ԁа каԉіј-азот сіԇ-жӧ ещаҗык, но опытјас петкӧԁлісны, мыј ԋіщка торфыԍ быԁтасјас кокԋыԁҗыка боԍтӧны сіјӧс, торја-ԋін кокԋі лыа почва вылын. |
| Нюр вылысь либӧ видз вылысь босьтан уль торф оз туй вынсьӧдан вылӧ, сэн эм быдтасъяслы вреднӧй кислота. Воысь не этша сійӧс колӧ куйлӧдны чукӧрын, кыдз шуӧны, тӧлӧдны. Сійӧ каднас кыкысь-куимысь кышӧдны. Кислотаыс сэн вежсьӧ да, сэк сылӧн бурлуныс кыптӧ. | Ԋур вылыԍ ԉібӧ віԇвылыԍ боԍтан уԉ торф оз туј вынԍӧԁан вылӧ, сен ем быԁтасјаслы вреԁнӧј кіслота. Воыԍ ԋе еща сіјӧс колӧ кујлӧԁны чукӧрын, кыԇ шуӧны, тӧлӧԁны. Сіјӧ каԁнас кыкыԍ-кујімыԍ кышӧԁны. Кіслотаыс сен вежԍӧ ԁа сек сылӧн бурлуныс кыптӧ. |
| Медбур лоӧ, торфсӧ вольсавны кӧ скӧтнӧй картаын. Вольӧс вылӧ боссьӧ сісьмытӧм торф. Картупельлӧн урожай татшӧм куйӧд вылын шӧркоддьӧма вылынджык 20–25%, идзас вольӧса куйӧд дорысь. Тайӧс тӧдмалісны опытнӧй станцияяс кыкнан сикас куйӧдсӧ почва ӧтмында сюйӧмӧн. | Меԁ бур лоӧ торфсӧ воԉсавны-кӧ скӧтнӧј картаын. Воԉӧс вылӧ боԍԍӧ ԍіԍмытӧм торф. Картупеԉлӧн урожај тащӧм кујӧԁ вылын шӧркоԃԃема вылынҗык 20–25%, іԇас воԉӧса кујӧԁ ԁорыԍ. Тајӧс тӧԁмалісны опытнӧј станціјајас кыкнан ԍікас кујӧԁсӧ почва ӧтмынԁа ԍујӧмӧн. |
| Нюрвыв торф вундалан кад медбур — юнь да юль, кор нюр вылын этшаджык ваыс. Перйӧм торф чукӧртны места вылас да пыр жӧ кыскавны либӧ негырысь чукӧрӧн кольны тӧвся туйӧдз. | Ԋурвыв торф вунԁалан каԁ меԁ бур — јуԋ ԁа јуԉ, кор ԋур вылын ещаҗык ваыс. Перјӧм торф чукӧртны места вылас ԁа пыр-жӧ кыскавны ԉібӧ ԋегырыԍ чукӧрӧн коԉны тӧвԍа тујӧԇ. |
| Позьӧ лӧсьӧдны торф вынсьӧдӧм вылӧ и картаӧ вольсавлытӧг, а веськыда пуктас йӧрын гырысь чукӧръясын, кодъяс шусьӧны компостнӧйӧн. | Поԅӧ лӧԍӧԁны торф вынԍӧԁӧм вылӧ і картаӧ воԉсавлытӧг, а веԍкыԁа пуктас јӧрын гырыԍ чукӧрјасын, коԁјас шуԍӧны компостнӧјӧн. |
| Компост лӧсьӧдӧны тадзи: торф содтӧны кык гырысь чукӧрӧ. Ӧтиас торф гудравсьӧ известкакӧд сэтшӧм ногӧн — 100 юкӧн уль торф вылӧ 5 юкӧн кусӧдтӧм известка, либӧ 10 юкӧн изӧм известняк. Мӧд чукӧрса торф сорлалӧны фосфоритӧн — 2,5 юкӧн мында 100 юкӧн уль торф вылӧ. Гожӧм заводитчигас кыкнан чукӧрыс ӧтлаавсьӧны ӧтиӧ. Ӧтлаасьлігас костъясас тэчӧны неуна куйӧд да, сюрӧ кӧ, пач пӧим сорӧн. Гожся кос пӧраӧн чукӧрсӧ киськалӧны ваӧн да кыкысь либӧ ӧтчыд зырйӧн гудралӧны, мед пытшкӧссьыс да пыдӧссьыс веськалісны ортсыас да выліас. Ар кежлӧ лоӧ зэв бур куйӧд, шогмана быд пуктас улӧ. Сюйсьӧ муӧ арсяньыс либӧ тулысын. | Компост лӧԍӧԁӧны таԇі: торф соԁтӧны кык гырыԍ чукӧрӧ. Ӧԏікас торф гуԁравԍӧ іԅвесткакӧԁ сещӧм ногӧн — 100 јукӧн уԉ торф вылӧ 5 јукӧн кусӧԁтӧм іԅвестка, ԉібӧ 10 јукӧн ізӧм іԅвестԋак. Мӧԁ чукӧрса торф сорлалӧны — фосфорітӧн 2,5 јукӧн мынԁа 100 јукӧн уԉ торф вылӧ. Гожӧм завоԃітчігас кыкнан чукӧрыс ӧтлаавԍӧны ӧԏікӧ. Ӧтлааԍлігас костјасас течӧны ԋеуна кујӧԁ ԁа, ԍурӧкӧ, пач пӧім сорӧн. Гожԍа кос пӧраӧн чукӧрсӧ кіԍкалӧны ваӧн ԁа кыкыԍ, ԉібӧ ӧтчыԁ зырјӧн гуԁралӧны меԁ пыщкӧсԍыс ԁа пыԁӧсԍыс веԍкалісны ортсыас ԁа выліас. Ар кежлӧ лоӧ зев бур кујӧԁ, шогмана быԁ пуктас улӧ. Ԍујԍӧ муӧ арԍаԋыс, ԉібӧ тулысын. |
| Нужник куйӧд вылӧ огородникъяс оз бура видзӧдны. Весигтӧ эм лӧжнӧй мӧвпалӧмъяс, мый тайӧ вынсьӧданысь пуктаслӧн кӧрыс тшыкӧ да вермас сюрны кутшӧмсюрӧ висьӧмъяс. Татшӧм видзӧдӧмъяслы, дерт, некутшӧм подув абу. Китайын, Японияын да Рытыввыв Европаын кар бердса огородникъяс пӧльзуйтчӧны сӧмын татшӧм вынсьӧданӧн да босьтӧны зэв бур пуктасъяс. | Нужԋік кујӧԁ вылӧ огороԁԋікјас оз бура віԇӧԁны. Веԍігтӧ ем лӧжнӧј мӧвпалӧмјас, мыј тајӧ вынԍӧԁаныԍ пуктаслӧн кӧрыс щыкӧ ԁа вермас ԍурны кущӧм ԍурӧ віԍӧмјас. Тащӧм віԇӧԁӧмјаслы, ԃерт, ԋекущӧм поԁув абу. Кітајын, Јапоԋіјаын ԁа Рытыввыв Јевропаын кар берԁса огороԃԋікјас пӧԉзујтчӧны сӧмын тащӧм вынԍӧԁанӧн ԁа боԍтӧны зев бур пуктасјас. |
| Нужник куйӧд — зэв ёна да ӧдйӧ вынсьӧдӧ мусӧ. Сійӧс сідзжӧ колӧ водзвыв лӧсьӧдны, мед ӧтмоз разӧдны участокъяс вылӧ. Войдӧр колӧ выль ног лӧсьӧдавны деревняса нужникъяс. Лёк дука гуяс пыдди лӧсьӧдны ящикъяс, кодӧс позьӧ кокньыда кыскыны да ректыны. Места вылас лӧсьӧдтӧдз ящик пыдӧсас сӧвтӧны кос му 15–20 см судта, торф либӧ соломорезкаӧн шырӧм идзас Водзӧ корсюрӧ тайӧ торъяснас жӧ киськавны ящиксӧ. Татшӧм видзӧмнас бырӧ лёк дукыс, оз вош колана пӧткӧдан торйыс быдтасъяслы, лӧсьыд кыскавны да разӧдны. Кизьӧр сора куйӧдсӧ нужникысь позьӧ ӧтлаавны торфкӧд компост чукӧрысь. Сыысь торфлӧн выныс содӧ. | Нужԋік кујӧԁ — зев јона ԁа ӧԁјӧ вынԍӧԁӧ мусӧ. Сіјӧс сіԇжӧ колӧ воԇвыв лӧԍӧԁны, меԁ ӧтмоз разӧԁны участокјас вылӧ. Војԁӧр колӧ выԉ ног лӧԍӧԁавны ԃеревԋаса нужԋікјас. Ԉок ԁука гујас пыԃԃі лӧԍӧԁны јашщікјас коԁӧс поԅӧ кокԋыԁа кыскыны ԁа ректыны. Места вылас лӧԍӧԁтӧԇ јашщік пыԁӧсас сӧвтӧны кос му 15–20 см. суԁта, торф ԉібӧ соломорезкаӧн шырӧм іԇас Воԇӧ кор ԍурӧ тајӧ торјаснас-жӧ кіԍкавны јащіксӧ. Тащӧм віԇӧмнас бырӧ ԉок ԁукыс, оз вош колана пӧткӧԁан торјыс быԁтасјаслы, лӧԍыԁ кыскавны ԁа разӧԁны. Кіԅӧр сора кујӧԁсӧ нужԋікыԍ поԅӧ ӧтлавны торфкӧԁ компост чукӧрыԍ. Сыыԍ торфлӧн выныс соԁӧ. |
| Быдсяма шыбласъясысь вӧчӧм компост сідзжӧ лоӧ зэв бур вынсьӧданторйӧн. Колӧ лӧсьӧдны чорыд, топӧдӧм площадка кыдзи позьӧ матӧджык горт бердӧ, гож сайӧ. Плӧщадка вылӧ киськавсьӧ 20–25 см судта небыд кос му либӧ торф, да сэтчӧ шыблавсьӧ быдтор, мый вермӧ лоны вынсьӧданӧн: чышкӧм ёгъяс, пуктас шыбласъяс, лыяс да пемӧс шойяс, туйвывса куйӧд, нюйт прудйысь, нетшкӧм ёг турун, арся гылалӧм коръяс, корнеплодлӧн няйтӧссьӧм коръяс, пач пӧим, помӧяс, майтӧга ва да с. в. Чукӧрас быд 15–20 см мысти киськалӧны му либӧ торф, тадзӧн чукӧрсӧ лэптӧны 1 метр судтаӧдз, гожӧм чӧжыс кыкысь кымын гудралӧны зырйӧн да киськалӧны куйӧда ваӧн. Во мысти кымын чукӧрысь лоӧ ӧткодь сьӧд. Сэки позьӧ видзны вынсьӧдӧм вылӧ пуктасъяс улӧ. Сійӧс пуктӧны бурджык пуктасъяс улӧ. Разӧдӧны град пасьтаыс, либӧ быд пуктас улӧ неунаӧн тэчӧны, тайӧн этшаджык мунӧ татшӧм бур, дона вынсьӧданторйыс. | Быԁԍама шыбласјасыԍ вӧчӧм компост сіԇжӧ лоӧ зев бур вынԍӧԁан торјӧн. Колӧ лӧԍӧԁны чорыԁ, топӧԁӧм плӧшщаԁка кыԇі поԅӧ матӧҗык горт берԁӧ, гож сајӧ. Плӧшщаԁка вылӧ кіԍкавԍӧ 20–25 см. суԁта ԋебыԁ кос му ԉібӧ торф, ԁа сетчӧ шыблавԍӧ быԁтор, мыј вермӧ лоны вынԍӧԁанӧн: чышкӧм јогјас, пуктас шыбласјас, лыјас ԁа пемӧс шојјас, туј вывса кујӧԁ, ԋујт пруԁјыԍ, ԋещкӧм јог турун, арԍа гылалӧм корјас, корԋеплоԁлӧн ԋајтӧԍԍӧм корјас, пач пӧјім, помӧјас, мајтӧга ва ԁа с. в. Чукӧрас быԁ 15–20 см. мыԍԏі кіԍкалӧны му ԉібӧ торф, таԇӧн чукӧрсӧ лептӧны 1 метр суԁтаӧԇ гожӧм чӧжыс кыкыԍ кымын гуԁралӧны зырјӧн ԁа кіԍкалӧны кујӧԁа ваӧн. Во мыԍԏі кымын чукӧрыԍ лоӧ ӧткоԃ ԍӧԁ. Секі поԅӧ віԇны вынԍӧԁӧмвылӧ пуктасјас улӧ. Сіјӧс пуктӧны бурҗык пуктасјас улӧ. Разӧԁӧны граԁ паԍтаыс, ԉібӧ быԁ пуктас улӧ ԋеунаӧн течӧны, тајӧн ещаҗык мунӧ тащӧм бур, ԁона вынԍӧԁан торјыс. |
| Минерала вынсьӧданторъяс пуктӧны асшӧр куйӧд пыдди либӧ содтӧд вылӧ вылынджык видлалӧм сотчана вынсьӧданъяс дінӧ. Быд пӧлӧс сов унджыкысьсӧ кутӧ ӧтитор, коді колӧ быдтасъяслы сёян вылӧ. Сувтлам куим пӧлӧс вынсьӧданъяс вылӧ: сернокислӧй аммоний, суперфосфат да калийнӧй соль вылӧ. | Міԋерала вынԍӧԁан торјас пуктӧны асшӧр кујӧԁ пыԃԃі ԉібӧ соԁтӧԁ вылӧ вылынҗык віԁлалӧм сотчана вынԍӧԁанјас ԁінӧ. Быԁ пӧлӧс сов унҗыкыԍсӧ кутӧ ӧԏі тор, коԁі колӧ быԁтасјаслы ԍојан вылӧ. Сувтлам кујім пӧлӧс, вынԍӧԁанјас вылӧ: ԍерно-кіслӧј аммоԋіј, суперфосфат ԁа каԉіјнӧј соԉ вылӧ. |
| Сернокислӧй аммоний петӧ из шомысь. Сійӧ кутӧ 20% гӧгӧр азот. Тайӧ вынсьӧдан ёна бур капуста, корнеплод да картупель улӧ. Сюйны муас колӧ арсяньыс либӧ лун 15-ӧн водзджык пуктысьтӧдз да пинёвтны. Гектар вылӧ ковмӧ 1,5-сянь 2,5 центнерӧдз. Сійӧ участоксӧ вынсьӧдӧны кӧ пач пӧимӧн, тайӧ кык пӧлӧссӧ оз позь сорлавны. Коялӧм костас колӧ кольны 8–10 лун кымын да торйӧн и пинёвтны. | Ԍерно-кіслӧј аммоԋіј петӧ ізшомыԍ. Сіјӧ кутӧ 20% гӧгӧр азот. Тајӧ вынԍӧԁан јона бур капуста, корԋеплоԁ ԁа картупеԉ улӧ. Ԍујны муас колӧ арԍаԋыс, ԉібӧ лун 15-ӧн воԇҗык пуктыԍтӧԇ ԁа піԋовтны. Гектар вылӧ ковмӧ 1,5-ԍаԋ 2,5 центԋерӧԇ. Сіјӧ участоксӧ вынԍӧԁӧны-кӧ пач пӧјімӧн, тајӧ кык пӧлӧссӧ оз поԅ сорлавны. Којалӧм костас колӧ коԉны 8–10 лун кымын ԁа торјӧн і піԋовтны. |
| Суперфосфат вӧчсьӧ заводъяс вылын аслыссикас изйысь — фосфоритысь, коді сюрлывлӧ му пытшкын мукӧд местаас зэв паськыда. Изӧм фосфорит вермӧ лоны вынсьӧданӧн и заводын вӧчтӧг, сӧмын сэки омӧля сылӧ, ньӧжйӧ вынсӧ сетӧ да сы понда шоча пуктыссьӧ пуктасъяс улӧ. Торфа компост чукӧрын видзтӧг коявны да пинёвтны колӧ кӧдзӧм либӧ пуктӧм водзвылас. Гектар вылӧ мунӧ 2-сянь 4 центнерӧдз. | Суперфосфат вӧчԍӧ завоԁјас вылын аслыс ԍікас ізјыԍ — фосфорітыԍ, коԁі ԍурлывлӧ му пыщкын мукӧԁ местаас зев паԍкыԁа. Ізӧм фосфоріт вермӧ лоны вынԍӧԁанӧн і завоԁын вӧчтӧг, сӧмын секі омӧԉа сылӧ, ԋӧжјӧ вынсӧ ԍетӧ ԁа сыпонԁа шоча пуктыԍԍӧ пуктасјас улӧ. Торфа компост чукӧрын віԇтӧг којавны ԁа піԋовтны колӧ кӧԇӧм ԉібӧ пуктӧм воԇвылас. Гектар вылӧ мунӧ 2-ԍаԋ 4 центԋерӧԇ. |
| Калийнӧй соль медбура вынсӧ сетӧ лыа да торфа почва вылын. Петкӧдны сійӧс колӧ 1,5-сянь 2,5 центнерӧдз гектар вылӧ арсяньыс либӧ водз тулысын. Калийнӧй сольӧн вынсьӧдӧм почва вылын быдтасъяс омӧльджыка кынмӧны. Тайӧ вынсьӧдан судзсьытӧм дырйи позьӧ вежны пӧимӧн, кӧні калийнӧй соль кындзи неуна эм нӧшта и фосфор. | Каԉіјнӧј соԉ меԁ бура вынсӧ ԍетӧ лыа ԁа торфа почва вылын. Петкӧԁны сіјӧс колӧ 1,5-ԍаԋ 2,5 центԋерӧԇ гектар вылӧ арԍаԋыс, ԉібӧ воԇ тулысын. Каԉіјнӧј соԉӧн вынԍӧԁӧм почва вылын, быԁтасјас омӧԉҗыка кынмӧны. Тајӧ вынԍӧԁан суԇчытӧм ԁырјі поԅӧ вежны пӧјімӧн, кӧні каԉіјнӧј соԉ кынԇі, ԋеуна ем нӧшта і фосфор. |
| Кизьӧр вынсьӧданъяс лӧсьӧдсьӧны пуктасъяслы сэки, кор быдмӧмыс сувтӧ кӧдзыдъяс понда, либӧ кор участок абу вына да быдтасъяс зэв ньӧжйӧ быдмӧны. Лӧсьӧдсьӧны тайӧ вынсьӧданъяс мӧс да лэбачьяс сітысь, либӧ минерала вынсьӧданъясысь ва пытшкын сывдӧмӧн. Чипан да гулю сіт лоӧ зэв бур вынсьӧданӧн; овмӧсын сійӧ овлӧ этша, да сы понда выгӧднӧджык вӧчны сэсь кизьӧр вынсьӧдан. | Кіԅер вынԍӧԁанјас лӧԍӧԁԍӧны пуктасјаслы секі, кор быԁмӧмыс сувтӧ кӧԇыԁјас понԁа, ԉібӧ кор участок абу вына ԁа быԁтасјас зев ԋӧжјӧ быԁмӧны. Лӧԍӧԁԍӧны тајӧ вынԍӧԁанјас мӧс ԁа лебачјас сітыԍ, ԉібӧ міԋерала вынԍӧԁанјасыԍ ва пыщкын сывԁӧмӧн. Чіпан ԁа гуԉу сіт лоӧ зев бур вынԍӧԁанӧн; овмӧсын сіјӧ овлӧ еща, ԁа сыпонԁа выгӧԁнӧҗык вӧчны сеԍ кіԅер вынԍӧԁан. |
| Кизьӧр вынсьӧдан лӧсьӧдсьӧ сэтшӧм ногӧн: шыблас пельсаӧ сӧвтӧны мӧс да лэбачьяс сіт коймӧд юкӧн мындаыс да тыртӧны пельсасӧ ваӧн. Сійӧ сорӧссӧ жӧ ӧткымынысь гудравлыны, регыд сійӧ кутас шузьыны, вылысыс кутас гаддясьны. | Кіԅер вынԍӧԁан лӧԍӧԁԍӧ сещӧм ногӧн: шыблас пеԉсаӧ сӧвтӧны мӧс ԁа лебачјас сіт којмӧԁ јукӧн мынԁаыс ԁа тыртӧны пеԉсасӧ ваӧн. Сіјӧ сорӧссӧ-жӧ ӧткымыныԍ гуԁравлыны, регыԁ сіјӧ кутас шуԅыны, вылысыс кутас гаԃԃаԍны. |
| Кык недель мысти вынсьӧдан лоӧ гӧтов. Ас кежлас киськавны ӧпаснӧ, верман сотны быдтасъяссӧ. Ӧти ведра гудыртас колӧ сорлавны вит ведра ваӧн. Киськавны быдтасъяс колӧ зэр бӧрын либӧ прӧстӧй ваӧн киськалӧм мысти. Минерала сольясӧс сывдӧм вылӧ босьтсьӧ 10 г сернокислӧй аммоний, 10 г калийнӧй соль да 15 г суперфосфат ӧти ведра ва вылӧ (12 литр). Кизьӧр вынсьӧданӧн киськалӧны медсясӧ сэтшӧм быдтасъяс, кодъясӧс войдӧр быдтӧны парникын. Киськавны заводитӧны, кор рӧсада мӧдӧдчас быдмыны да кымынкӧ выль кор паськалас, парникысь му вылӧ пуктӧм бӧрын. | Кык ԋеԃеԉ мыԍԏі вынԍӧԁан лоӧ гӧтов. Аскежнас кіԍкавны ӧпаснӧ, верман сотны быԁтасјассӧ. Ӧԏі веԁра гуԁыртас колӧ сорлавны віт веԁра ваӧн. Кіԍкавны быԁтасјас колӧ зер бӧрын, ԉібӧ прӧстӧј ваӧн кіԍкалӧм мыԍԏі. Міԋерала соԉјасӧс сывԁӧм вылӧ боԍԍӧ 10 гр. ԍернокіслӧј аммоԋіј, 10 гр. каԉіјнӧј соԉ ԁа 15 гр. суперфосфат ӧԏі веԁра ва вылӧ (12 ԉітр). Кіԅер вынԍӧԁанӧн кіԍкалӧны меԁԍасӧ сещӧм быԁтасјас, коԁјасӧс војԁӧр быԁтӧны парԋікын. Кіԍкавны завоԃітӧны кор рӧсаԁа мӧԁӧԁчас быԁмыны ԁа кымынкӧ выԉ кор паԍкалас, парԋікыԍ му вылӧ пуктӧм бӧрын. |
| Вынсьӧданторйыс кӧ овмӧсын этша, а пуктас уна, сэки рӧскодуйтны колӧ видзӧмӧнджык. Сы понда вынсьӧднысӧ колӧ быд быдтас торйӧн. Татшӧм ногӧн дерт мунӧ унджык уджыс, но вынсьӧданыс ковмас этшаджык, а урожайыс оз чин пасьталаӧн вынсьӧдӧм дорысь. | Вынԍӧԁан торјыс-кӧ овмӧсын еща, а пуктас уна, секі рӧскоԁујтны колӧ віԇӧмӧнҗык. Сыпонԁа вынԍӧԁнысӧ колӧ быԁ быԁтас торјӧн. Тащӧм ногӧн, ԃерт, мунӧ унҗык уҗыс, но вынԍӧԁаныс ковмас ещаҗык, а урожајыс оз чін паԍталаӧн вынԍӧԁӧм ԁорыԍ. |
| КӦЙДЫС ДА НАЙӦС ДАСЬТӦМ | КӦЈԀЫС ԀА НАЈӦС ԀАԌТӦМ |
| Опытнӧй огородник мукӧддырйи веськыда аддзӧ кӧйдыслысь бурлунсӧ вылысса пасъяс сертиыс. Бур кӧйдыс шыльыд, югъялана, ки улын кӧдзыдкодь, абу пӧдӧм дука, кыв вылын свежӧй да сорӧс ёгтӧм. Вылыссянь видлалӧм бӧрын бурджык дерт чужтыны сійӧс. | Опытнӧј огороԁԋік мукӧԁ ԁырјі веԍкыԁа аԁԇӧ кӧјԁыслыԍ бурлунсӧ вылысса пасјас ԍерԏіыс. Бур кӧјԁыс шыԉыԁ, југјалана, кі улын кӧԇыԁкоԃ, абу пӧԁӧм ԁука, кыв вылын ԍвежӧј ԁа сорӧс јогтӧм. Вылысԍаԋ віԁлалӧм бӧрын бурҗык, ԃерт, чужтыны сіјӧс. |
| Прӧстӧй ичӧтик тӧрелка вылӧ кисьтны ва да сы вылӧ пуктыны блюдечко. Блюдечко вылӧ пуктыны кык-куим пӧвста рузум. Помъясыс сылӧн ӧшйӧ тӧрелкаса ваас. Тайӧ рузум вылас пуктӧны 100 штука кӧйдыс да вевттьӧны кабалаӧн. Тӧрелкасӧ матыстам пач бердӧ, кӧні 15–17° шоныд. Татшӧм ногӧн чужтігӧн кӧйдыс оз кут косьмыны, рузум помъяснас кыскӧ васӧ тӧрелка вывсьыс. Быд лун кӧйдысъяс видлалӧны, чужӧм кӧйдыссӧ лыддьӧны да лыдсӧ гижӧны, а асьсӧ шыблалӧны. Тӧрелкаӧ ва колӧ содтывлыны. Видлалӧны 20 лун, сы бӧрын став чужӧм кӧйдыс лыдсӧ ӧтлаалӧны да тӧдмалӧны чужан прӧчентсӧ. | Прӧстӧј ічӧԏік тӧрелка вылӧ кіԍтны ва ԁа сы вылӧ пуктыны бԉуԃечко. Бԉуԃечко вылӧ пуктыны кык-кујім пӧвса рузум. Понјасыс сылӧн ӧшјӧ тӧрелкаса ваас. Тајӧ рузум вылас пуктӧны 100 штука кӧјԁыс ԁа вевԏԏӧны кабалаӧн. Тӧрелкасӧ матыԍтам пач берԁӧ, кӧні 15–17° шоныԁ. Тащӧм ногӧн чужтігӧн кӧјԁыс оз кут коԍмыны, рузум понјаснас кыскӧ васӧ тӧрелка вывԍыс. Быԁ лун кӧјԁысјас віԁлалӧны, чужӧм кӧјԁыссӧ лыԃԃӧны ԁа лыԁсӧ гіжӧны, а аԍсӧ шыблалӧны. Тӧрелкаӧ ва колӧ соԁтывлыны. Віԁлалӧны 20 лун, сы бӧрын став чужӧм кӧјԁыс лыԁсӧ ӧтлаалӧны ԁа тӧԁмалӧны чужан прӧчентсӧ. |
| Кӧйдыс чужӧм вылӧ оз ӧтмында пӧраыс ков. Колӧ лыддьыны бур кӧйдысӧн, джынйыс кӧ сылӧн чужӧ татшӧм срокъясын: 3 лун мысти — брюква, капуста, редис, кушман, сёркни; 4 лун мысти — шпинат, цикорий; 5 лун мысти — ӧгурчи, анькытш, мангольд; 6 лун мысти — боби, лук, свеклӧ; 7–20 лун мысти — морков, петрушка, тыква, томат да укроп. | Кӧјԁыс чужӧм вылӧ оз ӧтмынԁа пӧраыс ков. Колӧ лыԃԃыны бур кӧјԁысӧн, җынјыс-кӧ сылӧн чужӧ тащӧм срокјасын: 3 лун мыԍԏі — брјуква, капуста, реԃіс, кушман, ԍоркԋі; 4 лун мыԍԏі — шпінат, цікоріј; 5 лун мыԍԏі — огурцы, аԋкыщ, мангоԉԁ; 6 лун мыԍԏі — бобі, лук, ԍвеклӧ; 7–20 лун мыԍԏі — морков, петрушка, тыква, томат ԁа укроп. |
| Кыдз ми аддзам, татшӧм нога чужтӧм вылӧ колӧ уна пӧра. А мукӧддырйи кӧйдыс лоӧ босьтӧма дзик кӧдзӧм водзвылас, да колӧ регыда кадӧн тӧдмавны сылысь качествосӧ. Наука важысянь нин корсис, кыдзи тӧдмавны регыда кадӧн кӧйдыс чужӧмсӧ. Ӧні тӧдмалӧны краскаа ваӧн. Кык-куим грамм анилинӧвӧй краска индиго, кармин гудралӧны литр ваӧ. Сё кӧйдыс тусь весалӧны кышсьыс да лэдзӧны сійӧ ва пытшкас кымынкӧ час кежлӧ. Тайӧ краскаыс йиджӧ сӧмын кулӧм кӧйдысъясӧ, кодъяс и краситчӧны. Мукӧд кӧйдысъяс оз краситчыны. Найӧс позьӧ лыддьыны ловъяясӧн, кодъяс вермӧны чужны. Ловъя кӧйдыссӧ лыддьӧмӧн тӧдмалӧны чужан прӧчентсӧ. Тӧдмалӧмыс нюжалӧ 5–6 час. Вернӧяджык тӧдмалӧм вылӧ колӧ босьтны кымынкӧ проба да на пытшкысь вӧчны шӧркоддьӧм вывод. | Кыԇ мі аԁԇам, тащӧм нога чужтӧм вылӧ колӧ уна пӧра. А мукӧԁ ԁырјі кӧјԁыс лоӧ боԍтӧма ԇік кӧԇӧм воԇвылас, ԁа колӧ регыԁа каԁӧн тӧԁмавны сылыԍ качествосӧ. Наука важыԍаԋ-ԋін корԍіс, кыԇі тӧԁмавны регыԁа каԁӧн кӧјԁыс чужӧмсӧ. Ӧні тӧԁмалӧны краскаа ваӧн. Кык-кујім грамм аԋіԉіновӧј краска інԃіго, кармін гуԁралӧны ԉітр ваӧ. Ԍо кӧјԁыс туԍ весалӧны кышԍыс ԁа леԇӧны сіјӧ ва пыщкас кымынкӧ час кежлӧ. Тајӧ краскаыс јіҗӧ сӧмын кулӧм кӧјԁысјасӧ, коԁјас і краԍітчӧны. Мукӧԁ кӧјԁысјас оз краԍітчыны. Најӧс поԅӧ лыԃԃыны ловјајасӧн, коԁјас вермӧны чужны. Ловја кӧјԁыссӧ лыԃԃӧмӧн тӧԁмалӧны чужан прӧчентсӧ. Тӧԁмалӧмыс ԋужалӧ 5–6 час. Вернӧјаҗык тӧԁмалӧм вылӧ колӧ боԍтны кымынкӧ проба ԁа на пыщкыԍ вӧчны шӧркоԃԃем вывоԁ. |
| Кӧйдыслӧн сьӧктаыс вежласьӧ сорт сертиыс, кузя-ӧ видзӧма, ёна-ӧ васӧд, воӧма да с. в. Дерт, тайӧ вежласьӧмъясыс абу зэв гырысь. Зэв колана тӧдны кымын кӧйдыс тусь ӧшйӧ, шуам кӧть, ӧти граммын, мед тӧдмавны кымын быдтас да ыджыд-ӧ площадь ковмас пуктас йӧрын. Ӧти граммын лоӧ та мында кӧйдыс тусь: | Кӧјԁыслӧн ԍӧктаыс вежлаԍӧ сорт ԍерԏіыс, куԅаӧ віԇӧма, јонаӧ васӧԁ, воӧма ԁа с. в. Ԃерт, тајӧ вежлаԍӧмјасыс абу зев гырыԍ. Зев колана тӧԁны кымын кӧјԁыс туԍ ӧшјӧ шуам кӧԏ, ӧԏі граммын, меԁ тӧԁмавны кымын быԁтас ԁа ыҗыԁӧ плӧшщаԃ ковмас пуктас јӧрын. Ӧԏі граммын лоӧ тамынԁа кӧјԁыс туԍ: |
| Боби .... 2 | Бобі .... 2 |
| Анькытш .... 4 | Аԋкыщ .... 4 |
| Тыква .... 7 | Тыква .... 7 |
| Ӧгуреч .... 40 | Ӧгурец .... 40 |
| Мангольд .... 44 | Мангоԉԁ .... 44 |
| Свеклӧ .... 75 | Ԍвекла .... 75 |
| Скорцонер .... 95 | Скорцоԋер .... 95 |
| Редис .... 110 | Реԃіс .... 110 |
| Шпинат .... 120 | Шпінат .... 120 |
| Редька .... 125 | Реԃка .... 125 |
| Кольраби .... 250 | Коԉрабі .... 250 |
| Лук .... 260 | Лук .... 260 |
| Цветнӧй капуста .... 270 | Цветнӧј капуста .... 270 |
| Еджыд кӧчана капуста .... 280 | Јеҗыԁ кӧчана капуста .... 280 |
| Томатъяс .... 290 | Томатјас .... 290 |
| Гӧрд кӧчана капуста .... 350 | Гӧрԁ кӧчана капуста .... 350 |
| Морков .... 370 | Морков .... 370 |
| Галан .... 370 | Галан .... 370 |
| Сёркни .... 540 | Ԍоркԋі .... 540 |
| Укроп .... 600 | Укроп .... 600 |
| Петрушка .... 600 | Петрушка .... 600 |
| Цикорий .... 670 | Цікоріј .... 670 |
| Кӧчана салат .... 800 | Кӧчана салат .... 800 |
| Косьтӧм. Кутшӧмсюрӧ пуктасъяс бурджыка артмӧны, кӧдзан кӧ не колян вося, а важ (кык да куим вося) кӧйдысъясӧн. Огородникъяс сійӧс зэв лӧсьыда тӧдӧны практикаысь, но ӧд сэтшӧм кӧйдысыс ньӧбигад оз век веськав, а овмӧсын вермас не лоны. Тані кузя видзӧм позьӧ вежны ёна да бура косьтӧмӧн. Кӧйдыс тыра мешӧксӧ ӧшӧдӧны 1–2 тӧлысь кежлӧ пач бердӧ, либӧ 10–12 час косьтӧны 40–45° шоныдын Цельсий градусник серти. Бура косьтӧм кӧйдыс ӧттшӧтш чужӧ, дырджык оз тшык, а быдтасъяс оз вывті корвыв мунны (капуста, корнеплодъяс). | Коԍтӧм. Кущӧм ԍурӧ пуктасјас бурҗыка артмӧны кӧԇан-кӧ ԋе коԉан воԍа, а важ (кык ԁа кујім воԍа) кӧјԁысјасӧн. Огороԁԋікјас сіјӧс зев лӧԍыԁа тӧԁӧны пракԏікаыԍ, но ӧԁ сещӧм кӧјԁысыс ԋӧбігаԁ оз век веԍкав, а овмӧсын вермас ԋе лоны. Тані куԅа віԇӧм поԅӧ вежны јона ԁа бура коԍтӧмӧн. Кӧјԁыс тыра мешӧксӧ ӧшӧԁӧны 1–2 тӧлыԍ кежлӧ пач берԁӧ, ԉібӧ 10–12 час коԍтӧны 40–45° шоныԁын Цеԉԍіја граԁуԍԋік ԍерԏі. Бура коԍтӧм кӧјԁыс ӧтщӧщ чужӧ, ԁырҗык оз щык, а быԁтасјас оз вывті корвыв мунны (капуста, корԋеплоԁјас). |
| Кӧйдыс кӧдзӧдавлӧмӧн ӧдйӧджык чужӧ. Тайӧс паськыда колӧ нуӧдны Войвылын сэтшӧм пуктасъяслы, кодъяс ньӧжйӧ чужӧны (лук, укроп, морков, петрушка) да шоныд радейтӧны (ӧгурчи, томат). | Кӧјԁыс кӧԇӧԁавлӧмӧн ӧԁјӧҗык чужӧ. Тајӧс паԍкыԁа колӧ нуӧԁны Војвылын сещӧм пуктасјаслы, коԁјас ԋӧжјӧ чужӧны (лук, укроп, морков, петрушка) ԁа шоныԁ раԃејтӧны (ӧгурцы, томат). |
| Кӧдзӧдӧм мунӧ кык ногӧн. Ӧти-кӧ, кӧйдыссӧ гудралӧны лыакӧд либӧ мукӧд, пуктӧны тасьтіӧ либӧ мешӧкӧ да тӧвнас кос, вылі местаӧ гуалӧны лым пытшкӧ. Тулысын, лым сывны заводитчӧм бӧрас, сійӧс пыртӧны пӧдвалӧ либӧ кӧбрӧгӧ да видзӧны сэні кӧдзтӧдзыс. | Кӧԇӧԁӧм мунӧ кык ногӧн. Ӧԏі-кӧ, кӧјԁыссӧ гуԁралӧны лыакӧԁ, ԉібӧ мукӧԁ, пуктӧны таԍтіӧ ԉібӧ мешӧкӧ ԁа тӧвнас кос, вылі местаӧ гуалӧны лымпыщкӧ. Тулысын, лым сывны завоԃітчӧм бӧрас, сіјӧс пыртӧны пӧԁвалӧ ԉібӧ кӧбрӧгӧ, ԁа віԇӧны сені кӧԇтӧԇыс. |
| Мӧд ног вӧчӧны ярославскӧй огородникъяс. Налысь уджсӧ колӧ на прӧверитны опытӧн. Тулысын, кӧдзтӧдз тӧлысь войдӧр, чужтӧны кӧйдыссӧ да ныр тыдовтчӧм бӧрас найӧс гартӧны ва рузумӧ, сэсся пуктӧны тасьтіӧ да петкӧдӧны кӧдзтӧдзыс кӧбрӧгӧ. Воддза ногыс кӧдзӧдӧмнас тӧдмавсьӧ кутшӧма кӧйдысыс чужӧ, а мӧднас — вермӧ оз водзӧ быдмыны. | Мӧԁ ног вӧчӧны јарославскӧј огороԁԋікјас. Налыԍ уҗсӧ колӧ-на прӧверітны опытӧн. Тулысын, кӧԇтӧԇ тӧлыԍ војԁӧр, чужтӧны кӧјԁыссӧ ԁа ныр тыԁовтчӧм бӧрас најӧс гартӧны ва рузумӧ, сеԍԍа пуктӧны таԍтіӧ ԁа петкӧԁӧны кӧԇтӧԇыс кӧбрӧгӧ. Воԇԇа ногыс кӧԇӧԁӧмнас тӧԁмавԍӧ кущӧма кӧјԁысыс чужӧ, а мӧԁнас — вермӧ оз воԇӧ быԁмыны. |
| Кӧтӧдӧм. Куим-нёль лунӧн ныръясян кӧйдысъяс кӧдзӧны косӧн. Ньӧжйӧджык польдысь кыз кыша кӧйдысъяс (свеклӧ, морков), медбур водзвыв кӧтӧдны. Кӧтӧдлӧм кӧйдысыд ӧдйӧджык чужӧ. Кӧйдысъяс пуктӧны тӧрелкаӧ либӧ чашка-блюдӧ ва пытшкӧ. Сутки пытшкын кыкысь кӧйдысъясӧс колӧ гудрыштлыны да васӧ вежны. Кӧйдысъяс кӧтӧдӧны: ӧгурчи, салат, анькытш — 1 сутки, лук — 2 сутки, морков — 3 сутки, свеклӧ — 4 сутки. Зэра, кӧдзыд поводдя дырйи бурджык кӧдзны кос кӧйдысӧн. Кӧтӧдлӧм кӧйдысыд татшӧм кӧдзыд поводдя дырйиыд дыр оз вужъясь, да сы понда кокниа босьтчӧ сісьмыны. Кӧдзӧмсӧ кӧ лоӧ сёрмӧдӧма да кӧтӧдлӧм кӧйдыс веськалӧ вывті кос муӧ, колӧ кӧйдыс чужтӧдз, ныръясьтӧдзыс, мусӧ киськыштавлыны ваӧн, мед пыр мусиныс вӧлі небыдкодь. | Кӧтӧԁӧм. Кујім-ԋоԉ лунӧн нырјаԍан кӧјԁысјас кӧԇӧны косӧн. Ԋӧжјӧҗык поԉԁыԍ кыз кыша кӧјԁысјас (ԍвеклӧ, морков), меԁбур воԇвыв кӧтӧԁны. Кӧтӧԁлӧм кӧјԁысыԁ ӧԁјӧҗык чужӧ. Кӧјԁысјас пуктӧны тӧрелкаӧ ԉібӧ чашка-бԉуԁӧ ва пыщкӧ. Суткі пыщкын кыкыԍ кӧјԁысјасӧс колӧ гуԁрыштлыны ԁа васӧ вежны. Кӧјԁысјас кӧтӧԁӧны: ӧгурчі, салат, аԋкыщ — 1 суткі, лук — 2 суткі, морков — 3 суткі, ԍвеклӧ — 4 суткі. Зера, кӧԇыԁ повоԃԃа ԁырјі бурҗык кӧԇны кос кӧјԁысӧн. Кӧтӧԁлӧм кӧјԁысыԁ тащӧм кӧԇыԁ повоԃԃа ԁырјіыԁ ԁыр оз вужјаԍ, ԁа сы понԁа кокԋіа боԍтчӧ сіԍмыны. Кӧԇӧмсӧ-кӧ лоӧ ԍормӧԁӧма ԁа кӧтӧԁлӧм кӧјԁыс веԍкалӧ вывті кос муӧ, колӧ кӧјԁыс чужтӧԇ, нырјаԍтӧԇыс мусӧ кіԍкыштавлыны ваӧн меԁ пыр муԍіныс вӧлі ԋебыԁкоԃ. |
| Водзвыв кӧйдыс нырйӧдӧны сы понда, мед эськӧ ӧддзӧдны сылысь чужӧм, вужъясьӧм. Тадзӧн кӧдзӧмнад пуктасъяс, кӧдзаяс босьтчӧны ӧтмозаджык. Кӧтӧдӧмӧн польдӧдӧм кӧйдысъяс кисьтӧны мешӧкӧ да сюйӧны сійӧ мешӧксӧ торъя дозйӧ кӧтӧдӧм пильнӧй пызь пытшкӧ. Пильнӧй пызьсӧ кадысь кадӧ колӧ киськыштавлыны, мед пыр сійӧ вӧлі васӧд да видзны шоныдінын, пач гӧгӧрын. Мыйӧн кӧйдысъясысь мыччысясны ныръяс, пырысь-пыр жӧ колӧ кӧдзны. Виччысьны ёнджыка вужъясьӧм нинӧмла, ӧд кузьджык вужъясыд кӧдзигад зэв кокниа чегъяссьӧны, и кӧйдысыс сы понда кулӧ. Лёк поводдя либӧ мукӧд причинаяс мешайтӧны кӧдзны, быдтан кӧйдыс колӧ сувтӧдны кӧдзыдінӧ (3 градус шоныдысь мед унджык эз вӧв температураыс) да сідзӧн кутӧны водзӧ быдмӧмсӧ. Лоӧ кӧ кӧдзӧма водзвыв чужтытӧм кӧйдысъясӧн, колӧ быть, мед муыс, почваыс век вӧлі небыд, влажнӧй, косьмас кӧ муыс, косьмасны кӧдзаяслӧн и том вужъясыс, а сідзкӧ — сувтас налӧн и водзӧ быдмӧмыс. | Воԇвыв кӧјԁыс нырјӧԁӧны сы понԁа, меԁ еԍкӧ ӧԁԇӧԁны сылыԍ чужӧм, вужјаԍӧм. Таԇӧн кӧԇӧмнаԁ пуктасјас, кӧԇајас боԍтчӧны ӧтмозаҗык. Кӧтӧԁӧмӧн поԉԁӧԁӧм кӧјԁысјас кіԍтӧны мешӧкӧ ԁа ԍујӧны сіјӧ мешӧксӧ торја ԁозјӧ кӧтӧԁӧм піԉнӧј пыԅ пыщкӧ. Піԉнӧј пыԅсӧ каԁыԍ-каԁӧ колӧ кіԍкыштавлыны меԁ пыр сіјӧ вӧлі васӧԁ ԁа віԇны шоныԁінын, пач гӧгӧрын. Мыјӧн кӧјԁысјасыԍ мытчыԍасны нырјас пырыԍ-пыр-жӧ колӧ кӧԇны. Вітчыԍны јонҗыка вужјаԍӧм ԋінӧмла, ӧԁ куԅҗык вужјасыԁ кӧԇігаԁ зев кокԋіја чегјаԍԍӧны і кӧјԁысыс сы понԁа кулӧ. Ԉок повоԃԃа ԉібӧ мукӧԁ прічінајас мешајтӧны кӧԇны, быԁтан кӧјԁыс колӧ сувтӧԁны кӧԇыԁінӧ (3 граԁус шоныԁыԍ меԁ унҗык ез вӧв ԏемператураыс) ԁа сіԇӧн кутӧны воԇӧ быԁмӧмсӧ. Лоӧ-кӧ кӧԇӧма воԇвыв чужтытӧм кӧјԁысјасӧн, колӧ быԏ меԁ муыс, почваыс век вӧлі ԋебыԁ, влажнӧј, коԍмас-кӧ муыс, коԍмасны кӧԇајаслӧн і том вужјасыс а сіԇкӧ — сувтас налӧн і воԇӧ быԁмӧмыс. |
| Стимулируйтӧм. Бӧръя кадъясын наука тӧдмалӧ зэв интереснӧйтор, коді, кӧдза-пуктасъяс вӧдитӧмын вермас сетны тайӧ воясӧ жӧ зэв гырысь выгӧдаяс. Кутшӧмсюрӧ химическӧй веществояс действийӧ понда дзонь быдтасъяс, либӧ налӧн кутшӧмкӧ торъя юкӧнъяс либӧ кӧйдысъяс вермӧны ӧддзӧдны сюся быдмӧмлань, сӧвмӧмлань, а сы понда — зэв ёна содтӧны урожайсӧ. Кӧдза-пуктасъяс вылӧ тадзӧн действуйтӧмыс шусьӧ стимулируйтӧмӧн. | Ԍԏімуԉірујтӧм. Бӧрја каԁјасын наука тӧԁмалӧ зев іԋԏереснӧј тор, коԁі, кӧԇа-пуктасјас вӧԃітӧмын вермас ԍетны тајӧ војасӧ-жӧ зев гырыԍ выгӧԁајас. Кущӧм ԍурӧ хіміческӧј вешществојас ԃејствіјӧ понԁа ԇоԋ быԁтасјас, ԉібӧ налӧн кущӧмкӧ торја јукӧнјас ԉібӧ кӧјԁысјас вермӧны ӧԁԇӧԁны ԍуԍа быԁмӧмлаԋ, сӧвмӧмлаԋ, а сы понԁа — зев јона соԁтӧны урожајсӧ. Кӧԇа-пуктасјас вылӧ таԇӧн ԃејствујтӧмыс шуԍӧ сԏімуԉірујтӧмӧн. |
| 13-ӧд серпас вылын петкӧдлӧма, кыдзи сиреньлӧн тӧв понда узьысь ув кад вотӧдз этилен нима газ действийӧӧн садьмӧ да коръяссьӧ. Эмӧсь индӧдъяс, мый тайӧ газыс сы ногӧн жӧ действуйтӧ и картупель вылӧ. Татшӧм фактъясыд петкӧдлӧны, мый пуктас вӧдитысьяслӧн эмӧсь возможносьтъяс босьтны водз воӧм урожайяс. Мед нин ёна ӧні тӧдмалӧны выль химическӧй веществояслысь кӧдза-пуктасъяс вылӧ действийӧсӧ мусинмӧ сюйӧмӧн (кӧдзӧмӧн), либӧ кӧйдысъяс татшӧм веществояссьыс вӧчӧм растворын кӧтӧдлӧмӧн. | 13-ԁ ԍерпас вылын петкӧԁлӧма, кыԇі ԍіреԋлӧн тӧв понԁа уԅыԍ ув каԁ вотӧԇ еԏіԉен ԋіма газ ԃејствіјӧӧн саԃмӧ ԁа корјаԍԍӧ. Емӧԍ інԁӧԁјас, мыј тајӧ газыс сы ногӧн-жӧ ԃејствујтӧ і картупеԉ вылӧ. Тащӧм фактјасыԁ петкӧԁлӧны, мыј пуктас вӧԃітыԍјаслӧн емӧԍ возможноԍтјас боԍтны воԇ воӧм урожајјас. Меԁ-ԋін јона ӧні тӧԁмалӧны выԉ хіміческӧј вешщӧствојаслыԍ кӧԇа-пуктасјас вылӧ ԃејствіјӧсӧ муԍінмӧ ԍујӧмӧн (кӧԇӧмӧн), ԉібӧ кӧјԁысјас тащӧм вешществојасԍыс вӧчӧм растворын кӧтӧԁлӧмӧн. |
| Огородничество практикаын тайӧ абу нин сэтшӧм выльтор. Важысянь нин кӧнсюрӧ огородникъяс пӧльзуйтчывлісны камфараысь либӧ водород перекисьысь вӧчӧм растворъясӧн, либӧ хлорнӧй ваӧн важмӧм понда чужтӧм кӧйдысъяс кӧтӧдлӧм могысь. Кӧтӧдлӧм бӧрын кӧйдысъяслӧн чужан способносьтыс содліс. Ёна важ кадъясын на китаечьяс кӧтӧдлывлӧмаӧсь кӧдзӧм водзвылын рис кӧйдыс куйӧд ваӧн урожайяс кыпӧдӧм вылӧ лачаӧн. | Огороԃԋічество пракԏікаын тајӧ абу-ԋін сещӧм выԉтор. Важыԍаԋ-ԋін кӧн-ԍурӧ огороԃԋікјас пӧԉзујтчывлісны камфараыԍ, ԉібӧ воԁороԁ перекіԍыԍ вӧчӧм растворјасӧн, ԉібӧ хлорнӧј ваӧн важмӧм понԁа чужтӧм кӧјԁысјас кӧтӧԁлӧм могыԍ. Кӧтӧԁлӧм бӧрын кӧјԁысјаслӧн чужан способноԍтыс соԁліс. Јона важ каԁјасын-на кітајечјас кӧтӧԁлывлӧмаӧԍ кӧԇӧм воԇвылын ріс кӧјԁыс кујӧԁ ваӧн урожајјас кыпӧԁӧм вылӧ лачаӧн. |
| Опытнӧй учрежденньӧяс тӧдмалӧмаӧсь, мый мусинмӧ химическӧй веществояс сюйӧмӧн (иод, марганеч, мышьяк да мукӧдтор) быдтасъяслӧн урожай ёна содӧ, кыптӧ. Медъёнасӧ та боксянь вӧлі видлалӧма кӧдза быдтасъяс. Витсё грамм иодистӧй калий гектар ыджда муӧ сюйӧмӧн идлӧн урожай кыптӧмыс 34% вылӧ. Ветымын килограмм сернокислӧй марганеч гектар му вылӧ разӧдӧмӧн зӧрлӧн урожайыс содліс: 17,4% вылӧ тусьыслӧн да 20% вылӧ идзасыслӧн. Комын килограмм иодистӧй марганеч гектар муӧ сюйӧмӧн рислысь урожай Японияын кыпӧдлісны шӧрвыйӧ арталӧмӧн 30 прӧчентӧдз. Неважӧн вӧлі казялӧмаӧсь, — минеральнӧй мувынсьӧданъяс пытшкын быть колӧ лоны неуна бура, абу кӧ бураыс, мувынсьӧданъяс оз вермыны сетны колан результатъяс быдтас вылӧ. | Опытнӧј учрежԃеԋԋӧјас тӧԁмалӧмаӧԍ, мыј муԍінмӧ хіміческӧј вешществојас ԍујӧмӧн (јоԁ, маргаԋец, мышјак ԁа мукӧԁ тор) быԁтасјаслӧн урожај јона соԁӧ, кыптӧ. Меԁјонасӧ та бокԍаԋ вӧлі віԁлалӧма кӧԇа быԁтасјас. Вітԍо грамм јоԃістӧј каԉіј гектар ыҗԁа муӧ ԍујӧмӧн іԁлӧн урожај кыптӧмыс 34% вылӧ. Ветымын кілограмм ԍернокіслӧј маргаԋец гектар му вылӧ разӧԁӧмӧн зӧрлӧн урожајыс соԁліс: 17,4% вылӧ туԍыслӧн ԁа 20% вылӧ іԇасыслӧн. Комын кілограмм јоԃістӧј маргаԋец гектар муӧ ԍујӧмӧн ріслыԍ урожај Јапоԋіјаын кыпӧԁлісны шӧрвыјӧ арталӧмӧн 30 прӧчӧнтӧԇ. Ԋеважӧн вӧлі каԅалӧмаӧԍ, — міԋераԉнӧј мувынԍӧԁанјас пыщкын быԏ колӧ лоны ԋеуна бура, абу-кӧ бураыс, мувынԍӧԁанјас оз вермыны ԍетны колан резуԉтатјас быԁтас вылӧ. |
| Став татшӧм фактъясыс петкӧдлӧны, мый ӧнӧдз тӧдмалӧм мувынсьӧдан средствояс, колӧ на ещӧ содтавны выль средствоясӧн. Та боксянь воссьӧны паськыд выль туйяс выль возможносьтъяс опытнӧй учрежденньӧяс водзын. | Став тащӧм фактјасыс петкӧԁлӧны, мыј ӧнӧԇ тӧԁмалӧм мувынԍӧԁан среԁствојас, колӧ-на јешщӧ соԁтавны выԉ среԁствојасӧн. Та бокԍаԋ воԍԍӧны паԍкыԁ выԉ тујјас выԉ возможноԍтјас опытнӧј учрежԃеԋԋӧјас воԇын. |
| Мӧд ногса опытъяс вӧчавлывлӧны кӧйдысъяс вылын кӧдзӧм водзын. Та боксянь сідзжӧ эм зэв уна да зэв интереснӧй торъяс. Индӧны уна полӧс химическӧй растворъяс. Растворъясын кӧтӧдлӧм кӧйдысъясӧн кӧдзӧм бӧрын кӧдза-пуктасъяс зэв ӧдйӧ ызӧбтӧны быдмыны и сетӧны ёна тӧдчана гырысь урожайяс. | Мӧԁ ногса опытјас вӧчавлывлӧны кӧјԁысјас вылын кӧԇӧм воԇын. Та бокԍаԋ сіԇ-жӧ ем зев уна ԁа зев іԋԏереснӧј торјас. Інԁӧны уна-полӧс хіміческӧј растворјас. Растворјасын кӧтӧԁлӧм кӧјԁысјасӧн кӧԇӧм бӧрын кӧԇа-пуктасјас зев ӧԁјӧ ызӧптӧны быԁмыны і ԍетӧны јона тӧԁчана гырыԍ урожајјас. |
| Ми огӧ сувтлӧй лючкиджыка тайӧ опытъяснас тӧдмасьӧм могысь. Опытъяс абу на эштӧдӧма помӧдз. Индам, мый градвыв пуктасъяс стимулируйтӧм могысь позьӧ видлыны слабаджык вӧчӧм растворъяс (1–2%) сернистокислӧй марганечысь да кизьӧртӧм формалинысь (ӧти юкӧн 300 юкӧн ва вылӧ). Тайӧ средствоясыс абу донаӧсь и сетӧны ыджыд пӧльза. Испытайтігъясӧн сетлісны зэв бур результатъяс. Ӧти сайын жӧ и формалин кӧйдысъясӧс протравливайтӧ (дезинфицируйтӧ), а марганечыс пырӧ витаминъяс составӧ. | Мі огӧ сувтлӧј ԉучкіҗыка тајӧ опытјаснас тӧԁмаԍӧм могыԍ. Опытјас абу-на ештӧԁӧма помӧԇ. Інԁам, мыј граԁвыв пуктасјас ԍԏімуԉірујтӧм могыԍ поԅӧ віԁлыны слабаҗык вӧчӧм растворјас (1–2%) ԍерԋістокіслӧј маргаԋецыԍ ԁа кіԅӧртӧм формаԉіныԍ (ӧԏі јукӧн 300 јукӧн ва вылӧ). Тајӧ среԁствојасыс абу ԁонаӧԍ і ԍетӧны ыҗыԁ пӧԉза. Іспытајтігјасӧн ԍетлісны зев бур резуԉтатјас. Ӧԏі сајын-жӧ-і формаԉін кӧјԁысјасӧс протравԉівајтӧ (ԃеԅінфецірујтӧ), а маргаԋецыс пырӧ вітамінјас составӧ. |
| Кӧдза-пуктасъяс кузя опытнӧй уджъясӧ колӧ босьтчыны градвыв пуктасъяс вӧдитысь колхозъяслы. Ӧтувйӧн уджалігӧн научнӧй опытъяс, исследованньӧяс нуӧдӧмӧн да артмӧм результатъясӧн мӧда-мӧдӧс тӧдмӧдӧмӧн, позяс озырмӧдны наука выльторъясӧн, кодъяс отсаласны сылы ичӧтик кадӧн разрешитны уна, зэв колана ӧнія могъяс. | Кӧԇа-пуктасјас куԅа опытнӧј уҗјасӧ колӧ боԍтчыны граԁвыв пуктасјас вӧԃітыԍ колхозјаслы. Ӧтувјӧн уҗалігӧн научнӧј опытјас, ісԍԉеԁоваԋԋӧјас нуӧԁӧмӧн ԁа артмӧм резуԉтатјасӧн мӧԁа-мӧԁӧс тӧԁмӧԁӧмӧн, поԅас озырмӧԁны наука выԉ торјасӧн, коԁјас отсаласны сылы ічӧԏік каԁӧн разрешітны уна, зев колана ӧнја могјас. |
| ВОСЬСА (ВЫЛЬЫСЬ ГӦРӦМ) ГРУНТӦ КӦДЗӦМ | ВОԌСА (ВЫԈЫԌ ГӦРӦМ) ГРУНТӦ КӦԆӦМ |
| Кӧдзан кад. Мусинлӧн температураыс оз лӧсяв быд кӧйдыслы ӧтмоза. Капуста, галан, сёркни, кушман, свеклӧ, морков, анькытш, босьтчӧны вужъясьны 3° шоныд дырйи, картупельлы колӧ нин 8°, а ӧгурчилы — 12° нин. Быдтасъяслӧн том петасъяс оз ӧтмоза повны тувсовъя кӧдзыд поводдяясысь, пужъя войясысь. Тайӧ колӧ тӧд вылӧ босьтны огороднӧй пуктасъяс кӧдзан кад лӧсьӧдігӧн. Медвойдӧр колӧ кӧдзны сэтшӧм пуктасъяс, кодъяслӧн кӧйдысъясыс чорыд кыш пытшкын, требуйтӧны польдӧдчыны унджык ва, да петасъясыс оз повны асывъя пужъясысь. Татшӧм пуктасъясӧ позьӧ индыны: свеклӧ, морков, анькытш, петрушка. Тайӧяс бӧрын — лук, картупель. Медбӧрын кӧдзсьӧны ӧгурчи, томат да м. т. | Кӧԇан каԁ. Муԍінлӧн ԏемператураыс оз лӧԍав быԁ кӧјԁыслы ӧтмоза. Капуста, галан, ԍоркԋі, кушман, ԍвеклӧ, морков, аԋкыщ, боԍтчӧны вужјаԍны 3° шоныԁ ԁырјі, картупеԉлы колӧ-ԋін 8°, а ӧгурцылы — 12°-ԋін. Быԁтасјаслӧн том петасјас оз ӧтмоза повны тувсовја кӧԇыԁ повоԃԃајасыԍ, пужја војјасыԍ. Тајӧ колӧ тӧԁ вылӧ боԍтны огороԁнӧј пуктасјас кӧԇан каԁ лӧԍӧԁігӧн. Меԁвојԁӧр колӧ кӧԇны сещӧм пуктасјас, коԁјаслӧн кӧјԁысјасыс чорыԁ кыш пыщкын, требујтӧны поԉԁӧԁчыны унҗык ва, ԁа петасјасыс оз повны асывја пужјасыԍ. Тащӧм пуктасјасӧ поԅӧ інԁыны: ԍвеклӧ, морков, аԋкыщ, петрушка. Тајӧјас бӧрын — лук, картопеԉ. Меԁбӧрын кӧԇԍӧны ӧгурцы, томат ԁа м. т. |
| Гожся кӧдзаяс овлӧны унджыкысьсӧ мӧд пӧв кӧдзаяс, ӧдйӧ воан быдтасъясӧс — редис, шпинат, салат. | Гожԍа кӧԇајас овлӧны унҗыкыԍсӧ мӧԁпӧв кӧԇајас, ӧԁјӧ воан быԁтасјасӧс — реԃіс, шпінат, салат. |
| Мед нин ёна колӧ мӧвпыштлыны арся кӧдзаяс йылысь. Арын позьӧ кӧдзны кокниджык да вынаджык муяс вылӧ, кӧні муыс оз кизьӧрмы да вылысыс оз коркаась. Градъяс вӧчавсьӧны арсяньыс. Градъяс вылӧ визьйӧдсьӧны бӧрӧздаяс радӧн-радӧн, кытчӧ кӧдзӧны кӧйдысъяссӧ. Торйӧн лӧсьӧдӧны небыд му, либӧ лыа кӧйдысъяссӧ тыртавны. Кор муыс дзикӧдз нин кынмас и позяс надейтчыны, мый сійӧ тулысӧдз оз нин сывлы, кӧйдысъяс кӧдзӧны лӧсьӧдӧм бӧрӧздаясӧ и вевттьӧны лӧсьӧдӧм муӧн, либӧ лыаӧн. Колӧ вӧчны сідзӧн, мед кӧйдысъяс арсяньыс эз ныръясьны и косӧн, либӧ неуна польдыштӧмӧн, пырисны лым улӧ. Водз тулысын, мыйӧн град вылысь мунас лым, кӧйдысъяс ӧтвылысь ызӧбтӧны быдмыны. Арын кӧдзӧм вужтыръяс воӧны кык-куим вежонӧн водзджык дай сетӧны бурджык урожайяс. | Меԁ-ԋін јона колӧ мӧвпыштлыны арԍа кӧԇајас јылыԍ. Арын поԅӧ кӧԇны кокԋіҗык ԁа вынаҗык мујас вылӧ, кӧні муыс оз кіԅермы ԁа вылысыс оз коркааԍ. Граԁјас вӧчавԍӧны арԍаԋыс. Граԁјас вылӧ віԅјӧԁчӧны бӧрӧзԁајас раԁӧн-раԁӧн, кытчӧ кӧԇӧны кӧјԁысјассӧ. Торјӧн лӧԍӧԁӧны ԋебыԁ му, ԉібӧ лыа кӧјԁысјассӧ тыртавны. Кор муыс ԇікӧԇ-ԋін кынмас і поԅас наԃејтчыны, мыј сіјӧ тулысӧԇ оз-ԋін сывлы, кӧјԁысјас кӧԇӧны лӧԍӧԁӧм бӧрӧзԁајасӧ і вевԏԏӧны лӧԍӧԁӧм муӧн, ԉібӧ лыаӧн. Колӧ вӧчны сіԇӧн, меԁ кӧјԁысјас арԍаԋыс ез нырјаԍны і косӧн, ԉібӧ ԋеуна поԉԁыштӧмӧн, пырісны лым улӧ. Воԇ тулысын, мыјӧн граԁ вылыԍ мунас лым, кӧјԁысјас ӧтвылыԍ ызӧбтӧны быԁмыны. Арын кӧԇӧм вужтырјас воӧны кык-кујім вежонӧн воԇҗык ԁај ԍетӧны бурҗык урожајјас. |
| Кӧдзан ногъяс. Градъяс вылӧ зэв нин шоча кӧдзлӧны коялӧмӧн. Некутшӧм боксянь коялӧмӧн кӧдзӧмтӧ оз позь лыддьыны выгӧднӧйӧн. Кӧйдысъясыс колӧны унджык коялӧмнас, дай оз ӧтмоза ныръясьны, быдтасъяслӧн мӧда-мӧд костныс кутшӧм веськалӧ, ӧти-кӧ, а мӧд-кӧ — сьӧктаммӧ найӧс дӧзьӧритӧмыс. Он сибав весавны ёг турун, сьӧкыд шочмӧдны, му небзьӧдны, окучивайтны и став уджсӧ быть лоӧ вӧчны куш киӧн. Тайӧ став ковтӧм сьӧкыд уджъяссьыс позьӧ мездысьны радӧн-радӧн кӧдзӧмӧн. Град кузя либӧ пӧперегыс ӧтпасьта визьясӧн вӧчавсьӧны куим пельӧса бӧрӧзда вӧчан коканӧн (14-ӧд серпас) бӧрӧздаяс. Бӧрӧздаясӧ рӧвнӧя, гырысь коластъястӧг кӧдзсьӧны да куран мышкӧн тыртсьӧны муӧн. Бӧрӧздаяслӧн джудждаыс кӧйдыс тусьяс сайын — ӧти сантиметрсянь (посни кӧйдысъяслы) нёль сантиметрӧдз (гырысьджык кӧйдысъяслы). Лажмыдджыка колӧ вевттьыны муӧн сёйӧд местаясын да васӧд местаясын. | Кӧԇан ногјас. Граԁјас вылӧ зев-ԋін шоча кӧԇлӧны којалӧмӧн. Ԋекущӧм бокԍаԋ којалӧмӧн кӧԇӧмтӧ оз поԅ лыԃԃыны выгоԁнӧјӧн. Кӧјԁысјасыс колӧны унҗык којалӧмнас, ԁај оз ӧтмоза нырјаԍны, быԁтасјаслӧн мӧԁа-мӧԁ костныс кущӧм веԍкалӧ, ӧԏі-кӧ, а мӧԁ-кӧ — ԍӧктаммӧ најӧ ԁӧԅӧрітӧмыс. Он ԍібав весавны јогтурун, ԍӧкыԁ шочмӧԁны, му ԋебԅӧԁны, окучівајтны і став уҗсӧ быԏ лоӧ вӧчны куш кіӧн. Тајӧ став ковтӧм ԍӧкыԁ уҗјасԍыс поԅӧ мезԁыԍны раԁӧн-раԁӧн кӧԇӧмӧн. Граԁ куԅа, ԉібӧ пӧперегыс ӧтпаԍта віԅјасӧн вӧчавԍӧны кујім пеԉӧса бӧрӧзԁа вӧчан коканӧн (14 ԍерпас) бӧрӧзԁајас. Бӧрӧзԁајасӧ рӧвнӧја, гырыԍ коластјастӧг кӧԇԍӧны, ԁа куран мышкӧн тыртчӧны муӧн. Бӧрӧзԁајаслӧн җуҗԁаыс кӧјԁыс туԍјас сајын — ӧԏі санԏіметрԍаԋ (посԋі кӧјԁысјаслы) ԋоԉ санԏіметрӧԇ (гырыԍҗык кӧјԁысјаслы). Лажмыԁҗыка колӧ вевԏԏыны муӧн ԍојӧԁ местајасын ԁа васӧԁ местајасын. |
| Кӧйдысъяс видзтӧм (экономитӧм) понда позьӧ индыны кӧть и унджык кад босьтан метод, но практика боксянь бурджык метод — чукӧрӧн-чукӧрӧн (позъясӧн) кӧдзӧм. Град вылын мӧда-мӧдсянь ӧтылнаӧ вӧчавсьӧны колан джудждаа чунь туйяс. Быд чунь туйӧ пуктыссьӧны 2–3 тусь. Мыччысьысь петасъяс пӧвстысь кольӧны медся ёнсӧ, а мукӧдсӧ сы бокысь нетшышталӧны. Радъясӧн (град пӧперег) кӧдзигӧн либӧ коялӧмӧн кӧдзигӧн колӧ град гӧгӧрыс вӧчны бӧрӧзда да кӧдзны сідзжӧ сійӧ бӧрӧздаас. Ӧти-кӧ, тадзӧн оз весь вош му, а мӧд-кӧ — град бокӧ кӧдзӧм пуктасъяс ӧдйӧджыка сӧвмӧны, сынӧдыс найӧ вужъяс дінӧ бурджыка сибалӧ да. | Кӧјԁысјас віԇтӧм (економітӧм) понԁа поԅӧ інԁыны кӧԏ і унҗык каԁ боԍтан метоԁ, но пракԏіка бокԍаԋ бурҗык метоԁ — чукӧрӧн-чукӧрӧн (позјасӧн) кӧԇӧм. Граԁ вылын мӧԁа-мӧԁԍаԋ ӧтылнаӧ вӧчавԍӧны колан җуҗԁаа чуԋтујјас. Быԁ чуԋтујӧ пуктыԍԍӧны 2–3 туԍ. Мытчыԍыԍ петасјас пӧвсыԍ коԉӧны меԁԍа јонсӧ, а мукӧԁсӧ сы бокыԍ ԋещышталӧны. Раԁјасӧн (граԁ пӧперек) кӧԇігӧн ԉібӧ којалӧмӧн кӧԇігӧн колӧ граԁ гӧгӧрыс вӧчны бӧрӧзԁа ԁа кӧԇны сіԇ-жӧ сіјӧ бӧрӧзԁаас. Ӧԏікӧ таԇӧн оз веԍ вош му, а мӧԁ-кӧ — граԁ бокӧ кӧԇӧм пуктасјас ӧԁјӧҗыка сӧвмӧны сынӧԁыс најӧ вужјас ԁінӧ бурҗыка, ԍібалӧ-ԁа. |
| Тайӧ индӧм кӧдзан ногъяс — кипомысь кӧдзан ногъяс, босьтӧны уна вын дай уна кад. Гырысь совхознӧй, колхознӧй да пригороднӧй огородъяс вылын став уджсӧ, сідз жӧ и кӧдзан удж, колӧ механизируйтавны. Но веськыда колӧ шуны, ми ӧнӧдз омӧля видзӧдлім вужтыръяс вӧдитӧм вылӧ, сы понда ошйысьны бур механизация лӧсьӧдӧмӧн оз позь, медъёна нин кӧдзӧм механизируйтӧм боксянь. Медъёна ӧнӧдз паськалӧма киӧн уджалан кӧдзан машина «Планет» (15-ӧд серпас). «Планетӧн» позьӧ кӧдзны лӧсьыд радъясӧн и позъясӧн. Кӧдзан розьяс позьӧ лӧсьӧдавны кӧйдыс тусьяс серти. «Планет» лӧсьыда пуктӧ кӧйдыс, лӧсьыда вевттьӧ, кокньыд вӧдитчыны, но эмӧсь сылӧн сідзжӧ зэв тӧдчана судзсьытӧмторъяс. Кузьмӧскодь кӧйдысъяс кӧдзан аппаратын крукасьыштавлӧны, сы понда вермас кӧдзсьыны костъяс кольӧмӧн да чукӧрӧн-чукӧрӧн. Тадзӧн мунӧ унджык кӧйдыс колӧм серти. Кӧдзан машинаӧн лӧсьыд кӧдзны рӧвнӧй му, но градъяс вылын уджавны колӧ войдӧр бура велӧдчыны. Позьӧ сэтшӧм ногӧн лӧсьӧдны. Ручка бердас виджадӧн сюйны бедь, мед эськӧ сійӧ бедьнас кыклы позис кыскыны кӧдзан машинасӧ град костса бӧрӧздаяс кузя мунӧмӧн. Неважӧн Англияын лӧсьӧдӧмаӧсь выль типа киӧн кӧдзан машина (16 да 17 серпасъяс). Кӧдзан аппаратыс сылӧн уджалӧ лӧсьӧдӧм кӧлеса бергалӧм серти. Кӧлеса мунӧ да бергалӧ пу рейка кузя, коді пуктыссьӧ град вылӧ колана ногӧн линейка моз. Тайӧ кӧдзан машинаыс кӧдзӧ рӧвнӧя веськыд радъясӧн. Машинаӧн вӧдитчысь огородникъяс ошкӧны сійӧс. Став киӧн уджалан кӧдзан машинаяс вермасны кӧдзны не сӧмын кос кӧйдыс, но и кӧтӧдӧм либӧ весиг неуна нырйӧдӧм кӧйдыс, сӧмын водзвыв найӧ колӧ гудравны кос лыа пытшкӧ. | Тајӧ інԁӧм кӧԇан ногјас — кіпомыԍ кӧԇан ногјас, боԍтӧны уна вын ԁај уна каԁ. Гырыԍ совхознӧј, колхознӧј ԁа прігороԁнӧј огороԁјас вылын став уҗсӧ, сіԇ-жӧ і кӧԇан уҗ, колӧ мехаԋіԅірујтавны. Но веԍкыԁа колӧ шуны, мі ӧнӧԇ омӧԉа віԇӧԁлім вужтырјас вӧԃітӧм вылӧ, сы понԁа ошјыԍны бур мехаԋізаціја лӧԍӧԁӧмӧн оз поԅ, меԁ јона-ԋін кӧԇӧм мехаԋіԅірујтӧм бокԍаԋ. Меԁ јона ӧнӧԇ паԍкалӧма кіӧн уҗалан кӧԇан машіна „Плаԋет“ (15 ԍерпас). Плаԋетӧн поԅӧ кӧԇны лӧԍыԁ раԁјасӧн і позјасӧн. Кӧԇан роԅјас поԅӧ лӧԍӧԁавны кӧјԁыс туԍјас ԍерԏі. Плаԋет лӧԍыԁа пуктӧ кӧјԁыс, лӧԍыԁа вевԏԏӧ, кокԋіԁ вӧԃітчыны, но емӧԍ сылӧн сіԇ-жӧ зев тӧԁчана суԇԍытӧмторјас. Куԅмӧскоԃ кӧјԁысјас кӧԇан аппаратын крукаԍыштавлӧны, сы понԁа вермас кӧԇԍыны костјас коԉӧмӧн ԁа чукӧрӧн-чукӧрӧн. Таԇӧн мунӧ унҗык кӧјԁыс колӧм ԍерԏі. Кӧԇан машінаӧн лӧԍыԁ кӧԇны рӧвнӧј му, но граԁјас вылын уҗавны колӧ војԁӧр бура велӧԁчыны. Поԅӧ сещӧм ногӧн лӧԍӧԁны. Ручка берԁас віҗаԁӧн ԍујны беԃ, меԁ еԍкӧ сіјӧ беԃнас кыклы поԅіс кыскыны кӧԇан машінасӧ граԁ костса бӧрӧзԁајас куԅа мунӧмӧн. Ԋеважӧн Ангԉіјаын лӧԍӧԁӧмаӧԍ выԉ ԏіпа кіӧн кӧԇан машіна (16 ԁа 17 ԍерпасјас). Кӧԇан аппаратыс сылӧн уҗалӧ лӧԍӧԁӧм кӧԉӧса бергалӧм ԍерԏі. Кӧԉӧса мунӧ ԁа бергалӧ пу рејка куԅа, коԁі пуктыԍԍӧ граԁ вылӧ колана ногӧн ԉіԋејка моз. Тајӧ кӧԇан машінаыс кӧԇӧ рӧвнӧја веԍкыԁ раԁјасӧн. Машінаӧн вӧԃітчыԍ огороԃԋікјас ошкӧны сіјӧс. Став кіӧн уҗалан кӧԇан машінајас вермасны кӧԇны ԋе сӧмын кос кӧјԁыс, но і кӧтӧԁӧм ԉібӧ веԍіг ԋеуна нырјӧԁӧм кӧјԁыс, сӧмын воԇвыв најӧ колӧ гуԁравны кос лыа пыщкӧ. |
| ПУКТАСЪЯСӦС БЫДМИГӦН ДӦЗЬӦРИТӦМ | ПУКТАСЈАСӦС БЫԀМІГӦН ԀӦԄӦРІТӦМ |
| Му корка бырӧдӧм. Подзольнӧй да сёйӧд муяс вылын, зэръяс бӧрын артмывлӧны кос коркаяс. Сійӧ коркаясыс мешайтӧны том кӧдза-пуктасъяслы петны ортсӧ. Коркаяс кӧ артмасны, колӧ пырысь-пыр жӧ найӧс бырӧдны мусӧ небзьӧдӧмӧн. Му небзьӧдны позьӧ уна пиня кӧрт куранӧн либӧ, муясыс кӧ гырысьӧсь, кокньыдик катокӧн. Сійӧ катокас колӧ тувъявлыны кык сантиметр кузьта кымын кӧрт шипъяс. | Му корка бырӧԁӧм. Поԁзоԉнӧј ԁа ԍојӧԁ мујас вылын, зерјас бӧрын артмывлӧны кос коркајас. Сіјӧ коркајасыс мешајтӧны том кӧԇа-пуктасјаслы петны ортсӧ. Коркајас-кӧ артмасны, колӧ пырыԍ-пыр-жӧ најӧ бырӧԁны мусӧ ԋебԅӧԁӧмӧн. Му ԋебԅӧԁны поԅӧ уна піԋа кӧрт куранӧн ԉібӧ мујасыс-кӧ гырыԍӧԍ — кокԋыԃік катокӧн. Сіјӧ катокас колӧ тувјавлыны кык санԏіметр куԅта кымын кӧрт шіпјас. |
| Киськалӧм. Градвыв пуктасъяслы колӧ зэв уна ва: салат, шпинат да капуста пытшкын ва артавсьӧ 95 прӧчентӧдз, вужтыръясын (корнеплодъясын) 85 прӧчентӧдз, свежӧй анькытшын — 80 прӧчентӧдз. Пуктасъяслы кӧ ваыс оз судзсьы, найӧ быдмӧны посниа, мукӧдыс пуасьӧны, босьтчӧны дзоридзавны. Кокниа босьтчӧны дзоридзавны свеклӧ, редис, шпинат, салат, лук. Дзоридзалан пуктасъяс некор нин оз вермыны сетны колан качествоа прӧдукт. Ваыс кӧ мусинын колӧм серти унджык, сідзжӧ абу шань. Зэраджык гожӧмын пуктасъяс кӧ ёна васӧдӧсь, этша налӧн сакар да мукӧд пӧтӧса веществояс, дыр оз воны, висьлӧсӧсь и пӧшти оз шогмыны видзны тӧлын, сісьмӧны. Медся бур, мусинын кӧ вӧлі шӧркоддьӧма колан ва. Ыджыд огородъястӧ, уна градъястӧ киськалӧмыд сувтӧ зэв дона, кыпӧдӧ асдонсӧ пуктасъяслысь. Ӧти гектар кӧ бура киськавны, колӧ 40–50 дас-часа уджлун. Войвылын уль руаджык климат понда градъяс киськавлӧны сӧмын рӧсада садитігъясӧн да пуктасъяс мыччысьтӧдз, кӧдзнысӧ кӧ найӧ мыйлакӧ сёрмисны. | Кіԍкалӧм. Граԁвыв пуктасјаслы колӧ зев уна ва: салат, шпінат ԁа капуста пыщкын ва артавԍӧ 95 прӧчентӧԇ, вуж тырјасын (корԋеплоԁјасын) 85 прӧчентӧԇ, ԍвежӧј аԋкыщын — 80 прӧчентӧԇ. Пуктасјаслы-кӧ ваыс оз суԇԍы најӧ быԁмӧны посԋіа, мукӧԁыс пуаԍӧны, боԍтчӧны ԇоріԇавны. Кокԋіа боԍтчӧны ԇоріԇавны ԍвекла, реԃіс, шпінат, салат, лук. Ԇоріԇалан пуктасјас ԋекор-ԋін оз вермыны ԍетны колан качествоа проԁукта. Ваыс-кӧ муԍінын колӧм ԍерԏі унҗык сіԇ-жӧ абу шаԋ. Зераҗык гожӧмын пуктасјас-кӧ јона васӧԁӧԍ, еща налӧн сакар ԁа мукӧԁ пӧтӧса вешществојас, ԁыр оз воны, віԍлӧсӧԍ і пӧшԏі оз шогмыны віԇны тӧлын, сіԍмӧны. Меԁԍа бур, муԍінын-кӧ вӧлі шӧркоԃԃема колан ва. Ыҗыԁ огороԁјастӧ, уна граԁјастӧ кіԍкалӧмыԁ сувтӧ зев ԁона, кыпӧԁӧ асԁонсӧ пуктасјаслыԍ. Ӧԏі гектар-кӧ бура кіԍкавны колӧ 40–50 ԁас-часа уҗлун. Војвылын уԉруаҗык кԉімат понԁа граԁјас кіԍкавлӧны сӧмын рӧсаԁа саԃітігјасӧн ԁа пуктасјас мытчыԍтӧԇ, кӧԇнысӧ кӧ најӧ мыјла-кӧ ԍормісны. |
| Кос гожӧмъясын 8–10 лун пытшкын ӧтчыд градъястӧ киськалӧмыд вермас лоны зэв выгӧднӧйӧн, тырмымӧн вештас пуктӧм трудсӧ. Киськавны колӧ не сідзи, кыдзи киськалӧны миян сиктъясын — пызйыштасны вывсяньыс неуна дай шань. Муыс кӧтасьлас сӧмын сантиметр кызта гӧгӧр, пуктасъяс вужъясӧдз ваыс оз волы да сідзи и косьмас. Татшӧма киськалӧмыд отсалӧ сӧмын артмыны му коркаяслы, а быдтасъяслы некутшӧм буртор оз сет. Бурджык киськавны гежӧда, шоча, но мед муыс кӧтасьлас 15–20 сантиметр гӧгӧр. Мед нин ёна колӧ ваыд том пуктасъяслы, кор налӧн вужъясныс дженьыдикӧсь на, оз на судзны юны мусин пытшкӧсса васӧ. | Кос гожӧмјасын 8–10 лун пыщкын ӧтчыԁ граԁјастӧ кіԍкалӧмыԁ вермас лоны зев выгоԁнӧјӧн, тырмымӧн вештас пуктӧм труԁсӧ. Кіԍкавны колӧ ԋе сіԇі, кыԇі кіԍкалӧны міјан ԍіктјасын — пызјыштасны вывԍаԋыс ԋеуна ԁај шаԋ. Муыс кӧтаԍлас сӧмын санԏіметр кызта гӧгӧр, пуктасјас вужјасӧԇ ваыс оз волы ԁа сіԇі і коԍмас. Тащӧма кіԍкалӧмыԁ отсалӧ сӧмын артмыны му коркајаслы, а быԁтасјаслы ԋекущӧм буртор оз ԍет. Бурҗык кіԍкавны гежӧԁа, шоча, но меԁ муыс кӧтаԍлас 15–20 санԏіметр гӧгӧр. Меԁ-ԋін јона колӧ ваыԁ том пуктасјаслы, кор налӧн вужјасныс җеԋыԃікӧԍ-на, оз-на суԇны јуны муԍін пыщкӧсса васӧ. |
| Медбур ва градъяс киськавны — войт ва (зэр ва), ю ва, пруд ва. Юкмӧс ва (колодеч ва) да ключ ва пуктасъяслы абуджык ошканаӧсь кӧдзыд пондаыс. Кӧдзыд ватӧ зэв оз радейтны шоныд радейтысь пуктасъяс — ӧгурчи, томат, тыква да мукӧд. Кӧдзыд ваӧн киськалігӧн налӧн быдмӧмыс сувтӧ. Пуктасъясӧдз киськавтӧдз юкмӧс ватӧ либӧ ключ ватӧ колӧ ывла вылын пельсаясын шонтыны сутки гӧгӧр, сӧмын сэки позяс киськавны градъястӧ. Некор оз позь киськавны градъяс нюрвывса сьӧд гудыра да ржавчинаа ваӧн. Сэтшӧм ваад эмӧсь пуктасъяслы зэв вреднӧй, зэв ядӧвитӧй веществояс. | Меԁбур ва граԁјас кіԍкавны — војтва (зерва), јува, пруԁва. Јукмӧсва (колоԃечва) ԁа кԉучва пуктасјаслы абуҗык ошканаӧԍ кӧԇыԁ понԁаыс. Кӧԇыԁ ватӧ зев оз раԃејтны шоныԁ раԃејтыԍ пуктасјас — ӧгурцы, томат, тыква ԁа мукӧԁ. Кӧԇыԁ ваӧн кіԍкалігӧн налӧн быԁмӧмыс сувтӧ. Пуктасјасӧԇ кіԍкавтӧԇ јукмӧс ватӧ ԉібӧ кԉучватӧ колӧ ывлавылын пеԉсајасын шонтыны, суткі гӧгӧр, сӧмын секі поԅас кіԍкавны граԁјастӧ. Ԋекор оз поԅ кіԍкавны граԁјас ԋур вывса ԍӧԁ гуԁыра ԁа ржавчінаа ваӧн. Сещӧм вааԁ емӧԍ пуктасјаслы зев вреԁнӧј, зев јаԁӧвітӧј вешществојас. |
| Медся бур кад градъяс киськавны 4–5 час рыт гӧгӧр, кор шондіыс оз нин сэтшӧм ёна сот. Рытланьыд киськалӧм ваыс оз нин удит тӧлавнысӧ и войнас удитас бура кӧтӧдны мусинсӧ. Киськавны колӧ кыкысь-куимысь. Первойсӧ колӧ киськавны этшаник, мед сӧмын кӧтасьыштас градвылыс, мӧдысь либӧ коймӧдысь киськалігӧн кисьтӧны сы мында, мед эськӧ кӧтӧдны градъяс сэтшӧма, мыйта колӧ. Та ногӧн киськалӧмнад став ваыс пырӧ градйӧ, оз визувт градъяс кост бӧрӧздаясӧ. | Меԁԍа бур каԁ граԁјас кіԍкавны 4–5 час рыт гӧгӧр, кор шонԁіыс оз-ԋін сещӧм јона сот. Рытлаԋыԁ кіԍкалӧм ваыс оз-ԋін уԃіт тӧлавнысӧ і војнас уԃітас бура кӧтӧԁны муԍінсӧ. Кіԍкавны колӧ кыкыԍ-кујімыԍ. Первојсӧ колӧ кіԍкавны ещаԋік, меԁ сӧмын кӧтаԍыштас граԁвылыс, мӧԁыԍ ԉібӧ којмӧԁыԍ кіԍкалігӧн кіԍтӧны сымынԁа, меԁ еԍкӧ кӧтӧԁны граԁјас сещӧма, мыјԁа колӧ. Та ногӧн кіԍкалӧмнаԁ став ваыс пырӧ граԁјӧ, оз візывт граԁјас кост бӧрӧзԁајасӧ. |
| Лейкаяс колӧ видзны сӧстӧма. Кыдз сюрӧ видзӧмнад найӧ регыд кадӧн тшыксьӧны (сімӧны) да весь шыбитсьӧны. Быд во найӧс колӧ краситны маслянӧй краскаӧн, да киськасьӧм бӧрын ӧшӧдны вылӧ пыдӧсӧн, ныр пожсӧ перйӧмӧн. | Ԉејкајас колӧ віԇны сӧстӧма. Кыԇ-ԍурӧ віԇӧмнаԁ најӧ регыԁ каԁӧн щыкԍӧны (сімӧны) ԁа веԍ шыбытчӧны. Быԁво најӧс колӧ краԍітны маԍԉанӧј краскаӧн, ԁа кіԍкаԍӧм бӧрын ӧшӧԁны вылӧ пыԁӧсӧн нырпожсӧ перјӧмӧн. |
| Ёг турунъяскӧд вермасьӧм. Ёга турунъясыд медлёк врагъяс быд градвыв пуктаслӧн. Накӧд вермасьӧм градвыв пуктасъястӧ вӧдитӧмад вывті ыджыд мог огородниклӧн. Ёг турунъяс мырддьӧны пуктасъяслысь югыд, ва, сынӧд, пӧтӧс веществояс да разӧдӧны быдсяма пӧлӧс турун-вужтыр висьӧмъяс. Ёг турун пӧвстад сідзжӧ зэв бура дзебсьӧны быд сикаса вредительясыс. Накӧд вермасьны лоӧ упорнӧя, дугдывлытӧг, да лёк турунъясыд зэв винёвӧсь, зэв вужъясьысьӧсь. Сӧмын ӧти кутшӧмкӧ ёг турун вермас сетны сё сюрс гӧгӧр вужъясян кӧйдыс. Унаысь татшӧм кӧйдысъясыслӧн овлӧны аслыссяма лэбалан аппаратъяс, вермӧны лэбзьыны зэв ылӧдз. Найӧ весиг оз кувны скӧт рушкуын да разалӧны муяс вылӧ куйӧдӧн. Уна вося ёг турунъяс разалӧны не сӧмын кӧйдысъясӧн, но сідзжӧ и вуж торъяснаныс. Лёк турун йывмӧмкӧд вермасьны абу кокньыд, колӧ примитавны чорыд мераяс, ёг турун бырӧдӧм могысь колӧ нуӧдны кӧйдыс весалӧм, мед кӧдзигӧн кӧйдысъясыскӧд эз веськавны му вылӧ, куйӧд компостируйтӧм либӧ вылынджык индӧм Кранц ногӧн куйӧд видзӧм, ас кадын межаясысь турун ытшкӧм, арын град муяс джуджыда гӧрӧм, мӧда-мӧд вежкост пуктасъясӧс вӧдитӧм и унаысь киӧн да машинаӧн градъяс весалӧм. | Јог турунјаскӧԁ вермаԍӧм. Јога турунјасыԁ меԁԉок врагјас быԁ граԁвыв пуктаслӧн. Накӧԁ вермаԍӧм граԁвывпуктасјастӧ вӧԃітӧмаԁ вывті ыҗыԁ мог огороԃԋіклӧн. Јога турунјас мырԃԃӧны пуктасјаслыԍ југыԁ, ва, сынӧԁ, пӧтӧс вешществојас ԁа разӧԁӧны быԁԍама-пӧлӧс турун-вужтыр віԍӧмјас. Јога турун пӧвсаԁ сіԇ-жӧ зев бура ԇебԍӧны быԁ ԍікаса вреԃіԏеԉјасыс. Накӧԁ вермаԍны лоӧ упорнӧја, ԁугԁывлытӧг ԁа ԉок турунјасыԁ зев віԋовӧԍ зев вужјаԍыԍӧԍ. Сӧмын ӧԏі кущӧмкӧ јог турун вермас ԍетны ԍо ԍурс гӧгӧр вужјаԍан кӧјԁыс. Унаыԍ тащӧм кӧјԁысјасыслӧн овлӧны аслыс ԍама лебалан аппаратјас вермӧны лебԅыны зев ылӧԇ. Најӧ веԍіг оз кувны скӧт рушкуын ԁа разалӧны мујас вылӧ кујӧԁӧн. Уна воԍа јог турунјас разалӧны ԋе сӧмын кӧјԁысјасӧн, но сіԇ-жӧ і вуж торјаснаныс. Ԉоктурун јывмӧмкӧԁ вермаԍны абу кокԋіԁ, колӧ прімітавны чорыԁ мерајас, јогтурун бырӧԁӧм могыԍ колӧ нуӧԁны кӧјԁыс весалӧм, меԁ кӧԇігӧн кӧјԁысјасыскӧԁ ез веԍкавны му вылӧ, кујӧԁ компоԍԏірујтӧм ԉібӧ вылынҗык інԁӧм Кранц ногӧн кујӧԁ віԇӧм, аскаԁын межајасыԍ турун ыщкӧм, арын граԁмујас җуҗыԁа гӧрӧм, мӧԁа-мӧԁ вежкост пуктасјасӧс вӧԃітӧм і унаыԍ кіӧн ԁа машінаӧн граԁјас весалӧм. |
| Медунаысьсӧ градъяс весавлӧны киӧн аслыснога инструментъясӧн (18-ӧд серпас). | Меԁунаыԍсӧ граԁјас весавлӧны кіӧн аслас нога інструментјасӧн. (18-ԁ ԍерпас). |
| Лёк турунъяс босьтчӧны бырӧдны тулысын кыдз-мый позьӧ водзджык, кор быдтасъяс сӧмын на нырнысӧ лэптыштасны. Медбур зэрыштӧм бӧрын либӧ киськалӧм бӧрын. Лёк турунъяс васӧд мусьыд позьӧ нетшыштны вужнас и бырӧдны дзикӧдз. Кос муысь нетшкигӧн налӧн вужъясныс оръяссьӧны, кольӧны муӧ и водзӧ босьтчӧны ещӧ ёнджыка быдмыны. Весавны лёк турунъясӧс колӧ не сӧмын град вылысь, но сідзжӧ градъяс бокъясысь, бӧрӧздаясысь. Пырджык сідзи и вӧчны. Градъяс вылысь да бӧрӧздаясысь нетшкӧм турунъяс идралӧны градъяс костысь куранъясӧн да чукӧртӧны во гӧгӧр кежлӧ лӧсьӧдӧм компост чукӧрӧ. Ёг турунсьыс гожӧм чӧжнад градъяс весавны колӧ некымынысь, ёгӧссьӧм серти. | Ԉоктурунјас боԍтчӧны бырӧԁны тулысын кыԇ-мыј поԅӧ воԇҗык, кор быԁтасјас сӧмын-на нырнысӧ лептыштасны. Меԁбур зерыштӧм бӧрын, ԉібӧ кіԍкалӧм бӧрын. Ԉоктурунјас васӧԁ муԍыԁ поԅӧ ԋещыштны вужнас і бырӧԁны ԇікӧԇ. Кос муыԍ ԋещкігӧн налӧн вужјасныс орјаԍԍӧны, коԉӧны муӧ, і воԇӧ боԍтчӧны јешщӧ јонҗыка быԁмыны. Весавны ԉок турунјасӧс колӧ ԋе сӧмын граԁвылыԍ, но сіԇ-жӧ граԁјас бокјасыԍ, бӧрӧзԁајасыԍ. Пырҗык сіԇі і вӧчны. Граԁјас вылыԍ ԁа бӧрӧзԁајасыԍ ԋещкӧм турунјас іԁралӧны граԁјас костыԍ куранјасӧн ԁа чукӧртӧны во гӧгӧр кежлӧ лӧԍӧԁӧм компост чукӧрӧ. Јог турун гожӧм чӧжнаԁ граԁјас весавны колӧ ԋекымыныԍ, јогӧԍԍӧм ԍерԏі. |
| Кӧть мед неуна кокньӧдыштны татшӧм ньӧжйӧ мунысь сьӧкыд уджсӧ, позьӧ рекомендуйтны вӧлӧн либӧ киӧн уджалан «планет» пропашникъяс (19–20 серпасъяс). Градтӧм огородъяс вылын радӧн-радӧн пуктасъяс вӧдитігӧн татшӧм оруддьӧяснас ёна позьӧ пӧльзуйтчыны. Позьӧ найӧн пӧльзуйтчыны сідзжӧ градъяс вылын пуктасъяс вӧдитігӧн, сӧмын дерт этшаджык удобствоясӧн. Бӧрӧздаясысь татшӧм оруддьӧясыд весалӧны лапаа пиньясӧн, а градъяс вылысь весалігъясӧн медлӧсьыд пӧльзуйтчыны торъя пуртъясӧн, кыдзи петкӧдлӧма 21-ӧд серпас вылын. Ручкаяс бердӧ, кыдзи и кӧдзан «планет» бердӧ лӧсьӧдчӧ виджадӧн бедь. Пуртъяссӧ колӧ видзны пыр лэчыдӧн. Ныжӧсь кӧ пуртъясыс, сьӧкыд лоӧ уджавны весиг кык мортлы. Пуктасъяс костті быть лоӧ весавны киӧн. | Кӧԏ меԁ ԋеуна кокԋӧԁыштны тащӧм ԋӧжјӧ муныԍ ԍӧкыԁ уҗсӧ, поԅӧ рекоменԁујтны вӧлӧн ԉібӧ кіӧн уҗалан „плаԋет“ пропашԋікјас (19–20 ԍерпасјас). Граԁтӧм огороԁјас вылын раԁӧн-раԁӧн пуктасјас вӧԃітігӧн тащӧм ӧруԃԃӧјаснас јона поԅӧ пӧԉзујтчыны. Поԅӧ најӧн пӧԉзујтчыны сіԇ-жӧ граԁјас вылын пуктасјас вӧԃітігӧн, сӧмын ԃерт ещаҗык уԁобствојасӧн. Бӧрӧзԁајасыԍ тащӧм ӧруԃԃӧјасыԁ весалӧны лапаа піԋјасӧн, а граԁјас вылыԍ весалігјасӧн меԁлӧԍыԁ пӧԉзујтчыны торја пуртјасӧн, кыԇі петкӧԁлӧма 21-ԁ ԍерпас вылын. Ручкајас берԁӧ, кыԇі і кӧԇан „плаԋет“ берԁӧ лӧԍӧԁчӧ віҗаԁӧн беԃ. Пуртјассӧ колӧ віԇны пыр лечыԁӧн. Ныжӧԍ-кӧ пуртјасыс ԍӧкыԁ лоӧ уҗавны веԍіг кык мортлы. Пуктасјас костті быԏ лоӧ весавны кіӧн. |
| Научнӧй учрежденньӧяс ӧні корсьӧны химическӧй средствояс, кодъяс отсӧгӧн мед эськӧ позяс бурджыка вермасьны ёг турунъяскӧд. | Научнӧј учрежԃеԋԋӧјас ӧні корԍӧны хіміческӧј среԁствојас, коԁјас отсӧгӧн меԁ еԍкӧ поԅас бурҗыка вермаԍны јог турунјаскӧԁ. |
| Та могысь Францияын пӧльзуйтчылісны сильвинитӧн, коді ӧтпырйӧн лоӧ бур калийнӧй мувынсьӧданторйӧн. Неважӧн тайӧ совсӧ зэв уна аддзисны миянын Соликамск гӧгӧрын. Ӧні заводитӧма нин сійӧс перйыны. Ёг турунъяс унаысь мыччысьлӧны градвыв пуктасъяс кӧдзтӧдз, торъя нин сэтшӧминъясӧ, кытчӧ колӧ пуктыны рӧсада. Сильвинит медбур киськавны, кор ёг турунлӧн 4–5 корйыс унджык абу на быдмӧма. Посниа изӧм сов асылын ёна лысва дырйи колӧ коявны участок кузя гектар вылӧ 8 центнер мында. | Та могыԍ Франціјаын пӧԉзујтчылісны ԍіԉвіԋітӧн, коԁі ӧтпырјӧн лоӧ бур каԉіјнӧј мувынԍӧԁанторјӧн. Ԋеважӧн тајӧ совсӧ зев уна аԁԇісны міјанын Соԉікамск гӧгӧрын. Ӧні завоԃітӧма-ԋін сіјӧс перјыны. Јог турунјас унаыԍ мытчыԍлӧны граԁвыв пуктасјас кӧԇтӧԇ, торја-ԋін сещӧм інјасӧ, кытчӧ колӧ пуктыны рӧсаԁа. Ԍіԉвіԋіт меԁбур кіԍкавны, кор јог турунлӧн 4–5 корјыс унҗык абу-на быԁмӧма. Посԋіа ізӧм сов асылын јона лысва ԁырјі колӧ којавны участок куԅа гектар вылӧ 8 центԋер мынԁа. |
| Шочмӧдлӧм. Машинаӧн кӧдзигӧн быдтасъяс петӧны оръявлытӧм визьӧн, мӧда-мӧд дінсьыныс коставлытӧг; медым вермисны найӧ лючки быдмыны, колӧ кыдз позьӧ водзджык найӧс шочмӧдлыны. Медводдзаысь колӧ торйӧдлыны сідзи, медым быдтасъясыс колисны негырысь чукӧръясӧн, ӧтилаӧ 5-сь петасӧн, а костъяссӧ 3–4 см пасьтаӧн кырлӧдлыны. Лун 10–15 мысти быд чукӧрысь кольӧдсьӧ сӧмын ӧти быдтас, коді медся ён да дзоньвидза, а мукӧдыс шыблавсьӧны. Шочмӧдлыны колӧ гожӧм быдӧн кымыныськӧ, кыдз быдтасъясыс кутасны дзескӧдны мӧда-мӧднысӧ. | Шочмӧԁлӧм. Машінаӧн кӧԇігӧн быԁтасјас петӧны орјавлытӧм віԅӧн, мӧԁа-мӧԁ ԁінԍыныс коставлытӧг, меԁым вермісны најӧ ԉучкі быԁмыны, колӧ кыԇ поԅӧ воԇҗык најӧс шочмӧԁлыны. Меԁвоԇԇаыԍ колӧ торјӧԁлыны сіԇі, меԁым быԁтасјасыс коԉісны ԋегырыԍ чукӧрјасӧн, ӧԏілаӧ 5-ԍ петасӧн, а костјассӧ 3–4 см. паԍтаӧн кырлӧԁлыны. Лун 10–15 мыԍԏі быԁ чукӧрыԍ коԉӧԁԍӧ сӧмын ӧԏі быԁтас, коԁі меԁԍа јон ԁа ԇоԋвіԇа, а мукӧԁыс шыблавԍӧны. Шочмӧԁлыны колӧ гожӧм быԁӧн кымыныԍ-кӧ, кыԇ быԁтасјасыс кутасны ԇескӧԁны мӧԁа-мӧԁнысӧ. |
| Вылыс мусин небзьӧдӧм (кокалӧм). Градлысь вылыс мусӧ пыр колӧ видзны небыдӧн, рышкыдӧн, медым вермисны пырны пуктас вужъясӧ зэр ва да шондіӧн шонтӧм, сӧстӧм сынӧд. Сыысь кындзи, вылыс му небзьӧдӧмӧн дыр олӧ арын да тулысын йиджӧм ва. Вылыс мусин небзьӧдлӧны коканъясӧн, чапӧн либӧ гӧрыштӧмӧн. Небзьӧдны колӧ гожӧмбыдӧн кымыныськӧ. Медся бур небзьӧдны зэрӧм бӧрын, мыйӧн муыс неуна косьмыштас. | Вылыс муԍін ԋебԅӧԁӧм (кокалӧм). Граԁлыԍ вылыс мусӧ пыр колӧ віԇны ԋебыԁӧн, рышкыԁӧн, меԁым вермісны пырны пуктас вужјасӧ зер ва ԁа шонԁіӧн шонтӧм, сӧстӧм сынӧԁ. Сыыԍ кынԇі, вылыс му ԋебԅӧԁӧмӧн ԁыр олӧ арын ԁа тулысын јіҗӧм ва. Вылыс муԍін ԋебԅӧԁлӧны коканјасӧн, цапаӧн ԉібӧ гӧрыштӧмӧн. Ԋебԅӧԁны колӧ гожӧм быԁӧн кымыныԍ-кӧ. Меԁԍа бур ԋебԅӧԁны зерӧм бӧрын, мыјӧн муыс ԋеуна коԍмыштас. |
| Бугритӧм. Корнеплодъяслӧн вужъясыс (свеклӧ, галан, кушман) мукӧддырйи мыччысьӧны му вылысӧ да, он кӧ бӧр тырт муӧн, шонді югыдсянь лоӧны нюдзвиж рӧмаӧсь да воштӧны ассьыныс кӧрсӧ. Быдтас коръяс бердӧ му лэпталӧм шусьӧ бугритӧмӧн. Бугритӧны сідзжӧ картупель, медым лоӧ тыраджык. Сыысь кындзи, бугритлӧны сэтшӧм пуктасъяс, кодъяс муӧн тыртӧм кор кок увсяньыс вермӧны лэдзны выль вужъяс да сідзӧн унджык босьтны муысь ваяс (капуста, томатъяс) (22-ӧд серпас). | Бугрітӧм. Корԋеплоԁјаслӧн вужјасыс (ԍвеклӧ, галан, кушман) мукӧԁ ԁырјі мытчыԍӧны му вылысӧ-ԁа, он-кӧ бӧр тырт муӧн, шонԁі југыԁԍаԋ лоӧны ԋуԇвіж рӧмаӧԍ ԁа воштӧны асԍыныс кӧрсӧ. Быԁтас корјас берԁӧ му лепталӧм шуԍӧ бугрітӧмӧн. Бугрітӧны сіԇ-жӧ картупеԉ, меԁым лоӧ тыраҗык. Сыыԍ кынԇі, бугрітлӧны сещӧм пуктасјас, коԁјас муӧн тыртӧм кор кокувԍаԋыс вермӧны леԇны выԉ вужјас ԁа сіԇӧн унҗык боԍтны муыԍ вајас (капуста, томатјас) (22 ԍерпас). |
| Бугритлӧны пуктасъяс вылыс мусин небзьӧдӧмкӧд ӧтпырйӧн да сійӧ жӧ оруддьӧясӧн (коканӧн, чапӧн, гӧрыштӧмӧн). Рад костъяс кӧ паськыдӧсь, быдтасъяс джуджыдӧсь (кузьӧсь) да площадьыс ыджыд, позьӧ бугритны вӧлӧн. | Бугрітлӧны пуктасјас вылыс муԍін ԋебԅӧԁӧмкӧԁ ӧтпырјӧн ԁа сіјӧ-жӧ ӧруԃԃӧјасӧн (коканӧн, цапаӧн, гӧрыштӧмӧн). Раԁ костјас-кӧ паԍкыԁӧԍ, быԁтасјас җуҗыԁӧԍ (куԅӧԍ) ԁа плӧшщаԃыс ыҗыԁ, поԅӧ бугрітны вӧлӧн. |
| Вожъяс чинталӧм. Кымын уна артмас быдтаслӧн му вылысса вожъяс, сымын найӧ лоӧны посниӧсь. Медым быдтыны гырысьджык да бурджык качествоа пуктасъяс, лишнӧй вожъяссӧ вундалӧны да шыблалӧны. Кӧйдыс быдтан пуктасъясӧ кольӧны 3–4 вож да мукӧдсӧ вундалӧны, медым босьтны бура воӧм кӧйдыс. Тыквалысь лишнӧй вожъяссӧ вундалӧны жӧ, медым ыджыда быдтыны плодсӧ. Ӧгурчилысь кузя быдмысь вожъяс тшӧтшкӧрталӧны йывъясӧдыс, медым выныс мунас ёнджыкасӧ плодъясас. | Вожјас чінталӧм. Кымын уна артмас быԁтаслӧн му вылысса вожјас, сымын најӧ лоӧны посԋіӧԍ. Меԁым быԁтыны гырыԍҗык ԁа бурҗык качествоа пуктасјас, ԉішнӧј вожјассӧ вунԁалӧны ԁа шыблалӧны. Кӧјԁыс быԁтан пуктасјасӧ коԉӧны 3–4 вож ԁа мукӧԁсӧ вунԁалӧны, меԁым боԍтны бура воӧм кӧјԁыс. Тыквалыԍ ԉішнӧј вожјассӧ вунԁалӧны-жӧ, меԁым ыҗыԁа быԁтыны плоԁсӧ. Ӧгурцылыԍ куԅа быԁмыԍ вожјас щӧщкӧрталӧны јывјасӧԁыс, меԁым выныс мунас јонҗыкасӧ плоԁјасас. |
| Коръяс тренируйтӧм. Вывті ёна бурмӧдӧм, «сыла» мусин вылын унаысь овлӧ сідзи, мый пуктасъяс мунӧны корйӧ — быдмӧны мича пашкыра, гырысь коръяс (ботва), а му пытшса колана плодъясыс (лук, галан, картупель) омӧля быдмӧны. Сэтшӧм дырйи выгӧднӧ дугӧдны коръяслысь да заяслысь водзӧ быдмӧмсӧ. Дугӧдчыссьӧ кокньыдик катокӧн вылыстіыс нуӧдӧмӧн, пӧвйӧн личкалӧмӧн либӧ прӧстӧ киӧн чегъялӧмӧн да му бердӧ личкалӧмӧн (кусньӧдлӧмӧн). Татшӧм операцияыс шусьӧ ботва тренируйтӧмӧн. | Корјас треԋірујтӧм. Вывті јона бурмӧԁӧм, „сыла“ муԍін вылын унаыԍ овлӧ сіԇі, мыј пуктасјас мунӧны корјӧ — быԁмӧны міча пашкыра, гырыԍ корјас (ботва), а му пыщса колана плоԁјасыс (лук, галан, картупеԉ) омӧԉа быԁмӧны. Сещӧм ԁырјі выгӧԁнӧ ԁугӧԁны корјаслыԍ ԁа зајаслыԍ воԇӧ быԁмӧмсӧ. Ԁугӧԁчыԍԍӧ кокԋіԃік катокӧн вылыстіыс нуӧԁӧмӧн, пӧвјӧн ԉічкалӧмӧн ԉібӧ прӧстӧ кіӧн чегјалӧмӧн ԁа му берԁӧ ԉічкалӧмӧн (кусԋӧԁлӧмӧн). Тащӧм операціјаыс шуԍӧ ботва треԋірујтӧмӧн. |
| Кӧдзыдъяскӧд вермасьны колӧ видзчысяна мераясӧн либӧ кынмӧм пуктассӧ лечитӧмӧн. Видзчысяна мераӧн лоӧ пӧим калийнӧй мувынсьӧданторъяс мусинӧ сюйӧм. Тадзи вынсьӧдӧмӧн быдтас клеткаясын сокыс лоӧ озырджык совъясӧн да озджык кут сетсьыны кӧдзыдлы (кутас кынмыны улынджык температураӧн). Медбӧрын, позьӧ вермасьны кӧдзыдъяскӧд медся прӧстӧй ногӧн — тшынысь сайӧд вӧчӧмӧн. Кынмалӧмъяс пыр овлӧны сэзь дырйи да лӧнь поводдя дырйи, а кымӧра дырйи муысь омӧльджыка торъялӧ чӧжсьӧм шоныдыс. Поводдя серти позьӧ кӧ виччысьны асылын кынмӧм, колӧ йӧр весьтӧ вӧчны тшынысь искусственнӧй сайӧд (завеса), коді кымӧр моз жӧ видзӧ мусӧ кӧдзалӧмысь. Йӧр пельӧсъясын тӧвладорсянь ӧзталӧны бипуръяс косьтӧм трундаысь, лысъясысь да кос увъясысь. Ӧдйӧ сотчыны лэдзны оз ков, медым унджык лоӧ тшыныс. | Кӧԇыԁјаскӧԁ вермаԍны колӧ віԁчіԍана мерајасӧн, ԉібӧ кынмӧм пуктассӧ ԉечітӧмӧн. Віԁчіԍана мераӧн лоӧ пӧјім каԉіјнӧј мувынԍӧԁанторјас муԍінӧ ԍујӧм. Таԇі вынԍӧԁӧмӧн быԁтас кԉеткајасын сокыс лоӧ озырҗык совјасӧн ԁа озҗык кут ԍетԍыны кӧԇыԁлы (кутас кынмыны улынҗык ԏемператураӧн). Меԁбӧрын, поԅӧ вермаԍны кӧԇыԁјаскӧԁ меԁԍа прӧстӧј ногӧн — щыныԍ сајӧԁ вӧчӧмӧн. Кынмалӧмјас пыр овлӧны сеԅ ԁырјі ԁа лӧԋ повоԃԃа ԁырјі, а кымӧра ԁырјі муыԍ омӧԉҗыка торјалӧ чӧжԍӧм шоныԁыс. Повоԃԃа ԍерԏі поԅӧ-кӧ віԁчіԍны асылын кынмӧм, колӧ јӧр веԍтӧ вӧчны щыныԍ іскусственнӧј сајӧԁ (завеса), коԁі кымӧр моз-жӧ віԇӧ мусӧ кӧԇалӧмыԍ. Јӧр пеԉӧсјасын тӧвлаԁорԍаԋ ӧзталӧны біпурјас коԍтӧм трунԁаыԍ, лысјасыԍ ԁа кос увјасыԍ. Ӧԁјӧ сотчыны леԇны оз ков, меԁым унҗык лоӧ щыныс. |
| Лечитан мераясӧн ловзьӧдӧны кӧдзыдӧн тшыкӧдӧм быдтасъясӧс. Кынмӧм быдтасъяс кӧ сыласны кайӧм шонді водзын ӧдйӧ, найӧ унджыкысьсӧ дзикӧдз кувлӧны, а сылӧмыс кӧ лоӧ надзӧн, найӧс позяс на ловзьӧдны. Та могысь колӧ асылын водз пызйыны (резны) пуктасъяссӧ кӧдзыд ваӧн, коді кутас кӧдзӧдны коръяслысь вылыссӧ да надзмӧдас сылӧмсӧ (сыласны ньӧжйӧ, вочасӧн). Валы колӧ пуксьыны коръяс вылӧ посньыдик войтъясӧн. Сы понда медся бур пӧльзуйтчыны резсян приборӧн (опрыскиватель), кодӧн вӧдитчӧны пуктас сёйысь гагъяскӧд вермасигӧн (23 серпас). | Ԉечітан мерајасӧн ловԅӧԁӧны кӧԇыԁӧн щыкӧԁӧм быԁтасјасӧс. Кынмӧм быԁтасјас-кӧ сыласны кајӧм шонԁі воԇын ӧԁјӧ, најӧ унҗыкыԍсӧ ԇікӧԇ кувлӧны, а сылӧмыс-кӧ лоӧ наԇӧн, најӧс поԅас-на ловԅӧԁны. Та могыԍ колӧ асылын воԇ пызјыны (резны) пуктасјассӧ кӧԇыԁ ваӧн, коԁі кутас кӧԇӧԁны корјаслыԍ вылыссӧ ԁа наԇмӧԁас сылӧмсӧ (сыласны ԋӧжјӧ, вочасӧн). Валы колӧ пукԍыны корјас вылӧ посԋіԃік војтјасӧн. Сы понԁа меԁԍа бур пӧԉзујтчыны резԍан пріборӧн (опрысківаԏеԉ), коԁӧн вӧԃітчӧны пуктас ԍојыԍ гагјаскӧԁ вермаԍігӧн (23 ԍерпас). |
| ВИРИЧЬЯС ДА ШОНЫД ГРАДЪЯС | ВІРӦЧЈАС ԀА ШОНЫԀ ГРАԀЈАС |
| Градвыв пуктасъяс вӧдитан овмӧсын медводз колӧ тӧждысьны капуста, галан, свеклӧ, ӧгурчи да мукӧд пӧлӧс рӧсадаяс чужтӧм вылӧ шоныд да кӧдзыд виричьяс лӧсьӧдӧм понда. | Граԁвыв пуктасјас вӧԃітан овмӧсын меԁвоԇ колӧ тӧжԁыԍны капуста, галан, ԍвеклӧ, ӧгурцы ԁа мукӧԁ пӧлӧс рӧсаԁајас чужтӧм вылӧ шоныԁ ԁа кӧԇыԁ вірӧчјас лӧԍӧԁӧм понԁа. |
| Кӧдзыд виричьясӧн паськыда позьӧ вӧдитчыны Войвыв крайса лунвылын. Татшӧм вирич вылын позьӧ быдтыны кӧдзыдысь повтӧмджык быдтасъяслысь рӧсада (капусталысь, галанкалысь). Кӧдзыд вирич пыдди босьтӧны прӧстӧй град, кодӧс лӧсьӧдӧны арсянь да тупкӧны войладор боксянь стрӧйбаӧн либӧ заборӧн. Тулысын зільӧны, медым градйыс водзджык сыліс. Лишнӧй лым сэтысь шыблалӧны либӧ вылысас койӧны са, медым регыдджыка сылас, а вылыс кын мусӧ жугӧдлӧны коканӧн либӧ лӧмӧн, медым лунся шоныд сынӧдыс кокниа пырис пыдланьӧ. Кор градйыс сылас, сы вылӧ пуктыссьӧ пӧвъясысь тувъялӧм, нёль пельӧса, пыдӧстӧм ящик, кодлӧн ыдждаыс градйысь неуна ичӧтджык. Ящиклӧн лунладор стеныс колӧ 18–20 см судта, войладорыс — 25–30 см судта. Бок стенкаяссӧ вӧчӧны водзланьӧ пӧкатӧн. Ящик пытшкысь мусӧ колӧ зэв ёна посньӧдлыны, небзьӧдны. Кӧйдыс кӧдзӧны коснас. | Кӧԇыԁ вірӧчјасӧн паԍкыԁа поԅӧ вӧԃітчыны Војвыв крајса лунвылын. Тащӧм вірӧч вылын поԅӧ быԁтыны кӧԇыԁыԍ повтӧмҗык быԁтасјаслыԍ рӧсӧԁа (капусталыԍ, галанкалыԍ). Кӧԇыԁ вірӧч пыԃԃі боԍтӧны прӧстӧј граԁ, коԁӧс лӧԍӧԁӧны арԍаԋ ԁа тупкӧны војла ԁор бокԍаԋ стрӧјбаӧн ԉібӧ заборӧн. Тулысын зіԉӧны, меԁым граԁјыс воԇҗык сыліс. Ԉішнӧј лым сетыԍ шыблалӧны ԉібӧ вылысас којӧны са, меԁым регыԁҗыка сылас, а вылыс кын мусӧ жугӧԁлӧны коканӧн ԉібӧ лӧмӧн, меԁым лунԍа шоныԁ сынӧԁыс кокԋіа пыріс пыԁлаԋӧ. Кор граԁјыс сылас, сы вылӧ пуктыԍԍӧ пӧвјасыԍ тувјалӧм, ԋоԉ пеԉӧса, пыԁӧстӧм јашщік, коԁлӧн ыҗԁаыс граԁјыԍ ԋеуна ічӧтҗык. Јашщіклӧн лунла ԁор ԍтеныс колӧ 18–20 см. суԁта, војла ԁорыс — 25–30 см суԁта. Бок ԍԏенкајассӧ вӧчӧны воԇлаԋӧ пӧкатӧн. Јашщік пыщкыԍ мусӧ колӧ зев јона посԋӧԁлыны, ԋебԅӧԁны. Кӧјԁыс кӧԇӧны коснас. |
| Медым видзны петасъясӧс войся да асъя кӧдзыдъясысь, ящик стен бердӧ ортсысяньыс лэптӧны му (мудйӧны), вылысас пуктӧны кымынкӧ майӧг, да вой кежлӧ вевттьӧны рӧгӧзаӧн либӧ идзасысь кыйӧм кӧверӧн. Татшӧм виричсӧ вӧчны зэв кокни, сӧмын мукӧд боксянь оз позь лыддьыны сійӧс бурӧн: му пытшкӧс шонавтӧмла быдтасъяслы лоӧ кӧдзыд, кӧдзны позьӧ май медводдза лунъясысь не водзджык, вирич вылӧ кокниа веськалӧны курӧгъяс да сідзи водзӧ. | Меԁым віԇны петасјасӧс војԍа ԁа асја кӧԇыԁјасыԍ, јашщік ԍтен берԁӧ ортсыԍаԋыс лептӧны му (муԁјӧны), вылысас пуктӧны кымынкӧ мајӧг, ԁа вој кежлӧ вевԏԏӧны рӧгӧзаӧн ԉібӧ іԇасыԍ кыјӧм кӧверӧн. Тащӧм вірӧчсӧ вӧчны зев кокԋі, сӧмын мукӧԁ бокԍаԋ оз поԅ лыԃԃыны сіјӧс бурӧн: му пыщкӧс шонавтӧмла быԁтасјаслы лоӧ кӧԇыԁ, кӧԇны поԅӧ мај меԁвоԇԇа лунјасыԍ ԋе воԇҗык, вірӧч вылӧ кокԋіа веԍкалӧны курӧгјас ԁа сіԇі воԇӧ. |
| Став тайӧ тырмытӧмторъяссьыс позьӧ мынтӧдчыны кок йылӧ вирич вӧчӧмӧн. Пельӧсъяс улӧ сюйӧны муӧ керйысь вӧчӧм нёль сюръя да вылысас пуктавсьӧны пӧперега пуяс. На вылӧ вольсавсьӧ гӧрбушъясысь либӧ майӧгъясысь джодж да сувтӧдсьӧны пӧвъясысь бокъяс, муӧ вӧчӧм виричын моз жӧ (24-ӧд серпас). Вирич вылӧ лэптӧны 14–16 см кызта му, да сэтчӧ и кӧдзӧны. Татшӧм вирич вылын быдтасъяслы лоӧ шоныдджык. Ящикӧ быд боксянь нин ӧткодя кутас инмыны сынӧдыс, а тулысын сынӧд век овлӧ шоныдджык уль му дорысь, коді надзӧн шоналӧ. | Став тајӧ тырмытӧмторјасԍыс поԅӧ мынтӧԁчыны кок јылӧ вірӧч вӧчӧмӧн. Пеԉӧсјас улӧ ԍујӧны муӧ керјыԍ вӧчӧм ԋоԉ ԍурја ԁа вылысас пуктавԍӧны пӧперега пујас. На вылӧ воԉсавԍӧ гӧрбушјасыԍ ԉібӧ мајӧгјасыԍ җоҗ ԁа сувтӧԁԍӧны пӧвјасыԍ бокјас, муӧ вӧчӧм вірӧчын моз-жӧ (24 ԍерпас). Вірӧч вылӧ лептӧны 14–16 см кызта му, ԁа сетчӧ і кӧԇӧны. Тащӧм вірӧч вылын быԁтасјаслы лоӧ шоныԁҗык. Јашщікӧ быԁ бокԍаԋ-ԋін ӧткоԃа кутас інмыны сынӧԁыс, а тулысын сынӧԁ век овлӧ шоныԁҗык уԉ му ԁорыԍ, коԁі наԇӧн шоналӧ. |
| Шоныд виричьяс. Край войвылын да шӧрланяс кӧдзыд виричьяс оз нин вермыны лоны быдтасъяслы надежнӧй видзысьӧн (защитаӧн). Сёрӧнджык кынмалӧмъяс овлӧны сэнъясын торъя тшӧкыда. Унаысь асывъясын температура усьлӧ 5 градусӧдз (кӧдзыдыс). Тані колӧ виричлы искусственнӧй шонтӧм. Шонтан материалӧн лоӧ вӧв куйӧд, коді торйӧдӧ шоныдсӧ сісьмигас. | Шоныԁ вірӧчјас. Крај војвылын ԁа шӧрлаԋас кӧԇыԁ вірӧчјас оз-ԋін вермыны лоны быԁтасјаслы наԃежнӧј віԇыԍӧн (зашщітаӧн). Ԍорӧнҗык кынмалӧмјас овлӧны сенјасын торја щӧкыԁа. Унаыԍ асывјасын ԏемпература уԍлӧ 5 граԁусӧԇ (кӧԇыԁыс). Тані колӧ вірӧчлы іскусственнӧј шонтӧм. Шонтан маԏеріалӧн лоӧ вӧв кујӧԁ, коԁі торјӧԁӧ шоныԁсӧ сіԍмігас. |
| Медвойдӧр колӧ корсьны шоныд виричлы шогмана места. Вирич колӧ вӧчны вылын местаӧ, кытчӧ оз инмы вой тӧв да асыв-вой тӧв, а лунтыр мед вӧлі инмӧ шонді. Сэсся грунтӧвӧй ваыс сэні мед вӧлі пыдын. Бӧрйӧм местаын кодйыссьӧ канава 45–50 см судтаӧдз. Канавалӧн ӧтар помыс мед вӧлі видзӧдӧ асывланьӧ, мӧдарыс — рытывланьӧ. Бокъяссӧ колӧ вӧчны друг кырйӧн — стена моз веськыда. Грунтыс кӧ небыд да буждӧ, канава бокъясӧ пуктавсьӧны пӧвъяс. Канава доръясӧ вылысас вӧчӧны тшупӧм сруб. Сылӧн лунладор бокыс (водзвылыс) вӧчсьӧ 20–25 см судта, а сайыс неуна джуджыдджыка — 35–40 см судта. Гулӧн да срублӧн джудждаыс ставнас колӧ лоны 70–80 см судта. | Меԁвојԁӧр колӧ корԍны шоныԁ вірӧчлы шогмана места. Вірӧч колӧ вӧчны вылын местаӧ, кытчӧ оз інмы војтӧв ԁа асыв-вој тӧв, а лунтыр меԁ вӧлі інмӧ шонԁі. Сеԍԍа грунтӧвӧј ваыс сені меԁ вӧлі пыԁын. Бӧрјӧм местаын коԁјыԍԍӧ канава 45–50 см суԁтаӧԇ. Канавалӧн ӧтар помыс меԁ вӧлі віԇӧԁӧ асывлаԋӧ, мӧԁарыс — рытывлаԋӧ. Бокјассӧ колӧ вӧчны ԁруг кырјӧн — ԍтена моз веԍкыԁа. Грунтыс кӧ ԋебыԁ ԁа бузԁӧ, канава бокјасӧ пуктавԍӧны пӧвјас. Канава ԁорјасӧ вылысас вӧчӧны щупӧм сруб. Сылӧн лунла ԁор бокыс (воԇвылыс) вӧчԍӧ 20–25 см суԁта, а сајыс ԋеуна җуҗыԁҗыка — 35–40 см суԁта. Гулӧн ԁа срублӧн җуҗԁаыс ставнас колӧ лоны 70–80 см суԁта. |
| Вылыс керъясӧ пытшкӧс боксяньыс вӧчсьӧ череп (тшупӧд), кытчӧ мед позьӧ топыда пуктыны стеклӧа рамаяс. Парник рамалӧн ыджда медся бурӧн лыддьыссьӧ 160 см кузьта да 90 см пасьта. Буретш рама кузьта серти и колӧ вӧчны виричлысь пасьтасӧ, а кузьтаыс вермас лоны быдсяма, сӧмын 10 метрысь кузьджыкӧс оз жӧ ков вӧчны. Вирич вӧчигӧн колӧ торъя ёна тӧждысьны сы понда, медым тувсов ва эз вермы пырны сэтчӧ вылыссянь ни улыссянь. Местаыс кӧ улын, васӧд да вермӧ пырны грунтӧвӧй ва, бурджык вӧчны вирич му вылысӧ (кодйысьтӧг) керъясысь джуджыд сруб нитш вылӧ лэптӧмӧн. | Вылыс керјасӧ пыщкӧс бокԍаԋыс вӧчԍӧ череп (щупӧԁ), кытчӧ меԁ поԅӧ топыԁа пуктыны ԍтеклӧа рамајас. Парԋік рамалӧн ыҗԁа меԁԍа бурӧн лыԃԃыԍԍӧ 160 см куԅта ԁа 90 см паԍта. Бурещ рама куԅта ԍерԏі-і колӧ вӧчны вірӧчлыԍ паԍтасӧ, а куԅтаыс вермас лоны быԁԍама, сӧмын 10 метрыԍ куԅҗыкӧс оз-жӧ ков вӧчны. Вірӧч вӧчігӧн колӧ торја јона тӧжԁыԍны сы понԁа, меԁым тувсов ва ез вермы пырны сетчӧ вылысԍаԋ ԋі улысԍаԋ. Местаыс-кӧ улын, васӧԁ ԁа вермӧ пырны грунтӧвӧј ва, бурҗык вӧчны вірӧч му вылысӧ (коԁјыԍтӧг) керјасыԍ җуҗыԁ сруб ԋіщ вылӧ лептӧмӧн. |
| Кӧдзигкежлӧ вирич лӧсьӧдӧм. Кӧдзтӧдз лун 15 войдӧр вирич весавсьӧ лымйысь. Сэк жӧ лӧсьӧдӧны сылы куйӧд. Куйӧд босьтсьӧ вӧвлӧн (сійӧ ёнджыка шоныд), кыскавсьӧ (ваявсьӧ) вирич дінӧ да тэчсьӧ чукӧрӧ, медым сэні шоналас. Сюйигкежлӧ куйӧд чукӧрлы колӧ дзикӧдз сывны дай пӧсявны сэтшӧмӧдз, медым сэтысь ру кайис. Татшӧмӧдз позьӧ вӧчны искусственнӧй шонтӧмӧн. Куйӧдыс кӧ ёна уль, чукӧр пытшкас пуктӧны кымынкӧ донӧдӧм из, а куйӧдыс кӧ кос, чукӧр вылас кисьтӧны кымынкӧ ведра пӧсь ва. Чукӧрсӧ бурджык вевттьыны рӧгӧзаясӧн либӧ идзасӧн. Тайӧ мераясыс куйӧд шонтӧм вылӧ лоӧны тырманаӧсь. | Кӧԇіг кежлӧ вірӧч лӧԍӧԁӧм. Кӧԇтӧԇ лун 15 војԁӧр вірӧч весавԍӧ лымјыԍ. Сек-жӧ лӧԍӧԁӧны сылы кујӧԁ. Кујӧԁ боԍтԍӧ вӧвлӧн (сіјӧ јонҗыка шоныԁ), кыскавԍӧ (вајавԍӧ) вірӧч ԁінӧ ԁа течԍӧ чукӧрӧ, меԁым сені шоналас. Ԍујіг кежлӧ кујӧԁ чукӧрлы колӧ ԇікӧԇ сывны ԁај пӧԍавны сещӧмӧԇ, меԁым сетыԍ ру кајіс. Тащӧмӧԇ поԅӧ вӧчны іскусственнӧј шонтӧмӧн. Кујӧԁыс-кӧ јона уԉ, чукӧр пыщкас пуктӧны кымынкӧ ԁонӧԁӧм із, а кујӧԁыс-кӧ кос, чукӧр вылас кіԍтӧны кымынкӧ веԁра пӧԍва. Чукӧрсӧ бурҗык вевԏԏыны рӧгӧзајасӧн ԉібӧ іԇасӧн. Тајӧ мерајасыс кујӧԁ шонтӧм вылӧ лоӧны тырманаӧԍ. |
| Куйӧд сюйигӧн вӧв куйӧд дінӧ содтӧны коймӧд юкӧн мындаыс кымын мӧс куйӧд, либӧ важ, арся пу коръяс. Тайӧ сорлалӧмыс сетӧ шоныдсӧ неуна этшаджык, но сы пыдди ньӧжйӧнджык сісьмӧ да дырджык оз кӧдзав. Куйӧд пукталӧны виричӧ дзик вылыс дорӧдзыс, пӧшти рамаяс бердӧдз. Пуктавны колӧ пасьтала ӧткодя да не ёна топыда, медым вермас веськавны сынӧдыс. Сынӧд кӧ лоӧ этша, куйӧд вермас дугдыны сісьмӧмысь да кӧдзалас. Пукталігӧн позьӧ сӧмын кокньыдика кучкалыштны вилаӧн, а кокӧн талявны куйӧд некутшӧма оз позь. Кӧдзыд му стенкаяссянь виричлӧн доръясыс (гӧгӧрыс) век лоӧ кӧдзыдджык шӧр сертиыс. Та понда куйӧд кутас сісьмыны да пуксьыны сэні надзӧнджык. Медым кӧдзӧм бӧрын виричлӧн шӧрыс эз ёна пуксьы да гуранась, куйӧд пуктавсьӧ сэтчӧ неуна топыдджыка да мылькйӧнджык. Куйӧд сюйӧм бӧрын вирич вевттьыссьӧ рамаясӧн. | Кујӧԁ ԍујігӧн вӧв кујӧԁ ԁінӧ соԁтӧны којмӧԁ јукӧн мынԁаыс кымын мӧс кујӧԁ, ԉібӧ важ, арԍа пу корјас. Тајӧ сорлалӧмыс ԍетӧ шоныԁсӧ ԋеуна ещаҗык, но сы пыԃԃі ԋӧжјӧнҗык сіԍмӧ ԁа ԁырҗык оз кӧԇав. Кујӧԁ пукталӧны вірӧчӧ ԇік вылыс ԁорӧԇыс, пӧшԏі рамајас берԁӧԇ. Пуктавны колӧ паԍтала ӧткоԃа ԁа ԋе јона топыԁа, меԁым вермас веԍкавны сынӧԁыс. Сынӧԁ-кӧ лоӧ еща, кујӧԁ вермас ԁугԁыны сіԍмӧмыԍ ԁа кӧԇалас. Пукталігӧн поԅӧ сӧмын кокԋіԃіка кучкалыштны вілаӧн, а кокӧн таԉавны кујӧԁ ԋекущӧма оз поԅ. Кӧԇыԁ му ԍԏенкајасԍаԋ вірӧчлӧн ԁорјасыс (гӧгӧрыс) век лоӧ кӧԇыԁҗык шӧр ԍерԏіыс. Тапонԁа кујӧԁ кутас сіԍмыны ԁа пукԍыны сені наԇӧнҗык. Меԁым кӧԇӧм бӧрын вірӧчлӧн шӧрыс ез јона пукԍы ԁа гуранаԍ, кујӧԁ пуктавԍӧ сетчӧ ԋеуна топыԁҗыка ԁа мыԉкјӧнҗык. Кујӧԁ ԍујӧм бӧрын вірӧч вевԏԏыԍԍӧ рамајасӧн. |
| Нёль-ӧ-вит лун мысти, кор куйӧдыс быдлаті ӧткодя шоналас, пыр жӧ заводитӧны кисьтавны му. Мусӧ колӧ водзвыв лӧсьӧдны да мед качествоыс сылӧн вӧлі бур. Бурджыкӧн лыддьыссьӧ эжаысь вӧчӧм му, кодӧс колӧ сісьтыны во чӧж. Водз тулысын вундалӧны эжасӧ да тэчӧны чукӧрӧ кымынявлӧмӧн (турунсӧ увлань), вылас киськалӧны мыйкӧмында известка, сэсся гожӧмбыдӧн кымыныськӧ киськалӧны ваӧн либӧ кизьӧртӧм куйӧдӧн (куйӧд ваӧн). Быд киськалігӧн эжасӧ жугӧдлӧны кӧрт зырйӧн либӧ коканӧн. Ар кежлӧ эжа чукӧр сісьмас (перегоритас). Мусӧ лэдзӧны сутуга пож пыр, коді шусьӧ грохотӧн (25-ӧд серпас) да тэчӧны вирич дінӧ. | Ԋоԉӧ-віт лун мыԍԏі, кор кујӧԁыс быԁлаті ӧткоԃа шоналас, пыр-жӧ завоԃітӧны кіԍтавны му. Мусӧ колӧ воԇвыв лӧԍӧԁны ԁа меԁ качествоыс сылӧн вӧлі бур. Бурҗыкӧн лыԃԃыԍԍӧ ежаыԍ вӧчӧм му, коԁӧс колӧ сіԍтыны во чӧж. Воԇ тулысын вунԁалӧны ежасӧ ԁа течӧны чукӧрӧ кымыԋавлӧмӧн (турунсӧ увлаԋ), вылас кіԍкалӧны мыјкӧ мынԁа іԅвестка, сеԍԍа гожӧм быԁӧн кымыныԍкӧ кіԍкалӧны ваӧн ԉібӧ кіԅертӧм кујӧԁӧн (кујӧԁ ваӧн). Быԁ кіԍкалігӧн ежасӧ жугӧԁлӧны кӧрт зырјӧн ԉібӧ коканӧн. Ар кежлӧ ежа чукӧр сіԍмас (перегорітас). Мусӧ леԇӧны сутуга пож пыр, коԁі шуԍӧ грохотӧн (25 ԍерпас) ԁа течӧны вірӧч ԁінӧ. |
| Ӧткымын овмӧсъясын парник му видзӧны тӧлын вевттьӧмӧн либӧ тупкӧса помещенньӧын, медым тулысын вирич вылӧ тэчигӧн оз ков пуктыны уна вын кын чукӧръяс жугӧдлӧм вылӧ. Тадзи вӧчны абу бур. Тӧлын тайӧ мусӧ буретш колӧ кынтывны. Сэк сійӧ босьтӧ унджык сынӧд да пӧтӧса торъяс, муыс лоӧ рышкыд, бырӧны бакшасьӧмъяс, кислотаяс да уна пӧлӧс вредительяс. Тулысын удж кокньӧдӧм могысь позьӧ сетны татшӧм сӧвет: тӧв заводитчигӧн, мыйӧн чукӧрыс кынмас 12–15 см кызтаӧдз, кынмӧм слӧйсӧ жугӧдлӧны гырысь торъяс вылӧ да тэчӧны вирич дінӧ торйӧн. Тадзи жӧ вӧчӧны мӧд слӧй да водзӧ слӧйяс артмӧм бӧрын. Татшӧм ногӧн став мусӧ лоӧ пӧртӧма гырысь кын корӧгъясӧ (глыбаясӧ), кодъясӧс тулысын веськыда шыблалӧны виричӧ пӧсь куйӧд вылӧ. Сэн найӧ зэв регыдӧн сыласны. Лӧсьӧдӧм му кӧ абу тырмымӧн рышкыд да эм сы пытшкын уна сёй, тулысын содтӧны сэтчӧ нёльӧд юкӧн мындаыс вадор лыа. | Ӧткымын овмӧсјасын парԋік му віԇӧны тӧлын вевԏԏӧмӧн ԉібӧ тупкӧса помешщеԋԋӧын, меԁым тулысын вірӧч вылӧ течігӧн оз ков пуктыны уна вын кын чукӧрјас жугӧԁлӧм вылӧ. Таԇі вӧчны абу бур. Тӧлын тајӧ мусӧ бурещ колӧ кынтывны. Сек сіјӧ боԍтӧ унҗык сынӧԁ ԁа пӧтӧса торјас, муыс лоӧ рышкыԁ, бырӧны бакшаԍӧмјас, кіслотајас ԁа уна пӧлӧс вреԃіԏеԉјас. Тулысын уҗ кокԋӧԁӧм могыԍ, поԅӧ ԍетны тащӧм сӧвет: тӧв завоԃітчігӧн мыјӧн чукӧрыс кынмас 12–15 см кызтаӧԇ, кынмӧм слӧјсӧ жугӧԁлӧны гырыԍ торјас вылӧ ԁа течӧны вірӧч ԁінӧ торјӧн. Таԇі-жӧ вӧчӧны мӧԁ слӧј ԁа воԇӧ слӧјјас артмӧм бӧрын. Тащӧм ногӧн став мусӧ лоӧ пӧртӧма гырыԍ кын корогјасӧ (глыбајасӧ), коԁјасӧс тулысын веԍкыԁа шыблалӧны вірӧчӧ пӧԍ кујӧԁ вылӧ. Сен најӧ зев регыԁӧн сыласны. Лӧԍӧԁӧм му кӧ абу тырмымӧн рышкыԁ ԁа ем сы пыщкын уна ԍој, тулысын соԁтӧны сетчӧ ԋоԉӧԁ јукӧн мынԁаыс ваԁор лыа. |
| Виричын му слӧй колӧ лоны 13–16 см кызта, рамаясӧдз мед оз инмы 5–6 см мында. Бӧрынджык куйӧд пуксьӧмла лэччас сійӧ улӧджык. Кор вирич вылын му сылас да неуна косьмыштас (шуралас), сылысь вылыссӧ шыльӧдӧны куранӧн, жугӧдлӧны кольӧм корӧгъяссӧ да кӧдзӧны. | Вірӧчын му слӧј колӧ лоны 13–16 см кызта, рамајасӧԇ меԁ оз інмы 5–6 см мынԁа. Бӧрынҗык кујӧԁ пукԍӧмла летчас сіјӧ улӧҗык. Кор вірӧч вылын му сылас ԁа ԋеуна коԍмыштас (шуралас), сылыԍ вылыссӧ шыԉӧԁӧны куранӧн, жугӧԁлӧны коԉӧм корогјассӧ ԁа кӧԇӧны. |
| Кӧдзӧм да рӧсада дӧзьӧритӧм. Бурджык кӧдзны кӧтӧдтӧм кӧйдысӧн. Кӧдзны позьӧ кыдзи сюрӧ койӧмӧн и радъясӧн. Кыдзи сюрӧ кӧдзигӧн, медым кӧдзӧмыс лоӧ ӧтсер, виричлысь площадьсӧ юклӧны идзасъясӧн либӧ бедьясӧн квадратъяс вылӧ, быд квадратлы лӧсьӧдӧны ӧткодь порция кӧйдыс да кӧдзӧны торйӧн. Радъясӧн кӧдзӧм колӧ лыддьыны бурджыкӧн, — сэки кокниджык лоӧ шочмӧдлыны да весавны петасъяссӧ. Вирич пӧперег ногӧн муӧ вӧчавсьӧны посньыдик бӧрӧздаяс мӧда-мӧд дінсьыныс 4–5 см-ӧн костӧдлӧмӧн, сэтчӧ пукталӧны кӧйдыс радъяс да кокньыдика шыльӧдӧны куранӧн. Койӧмӧн кӧдзигӧн кӧйдыс тупкӧны вылыссяньыс торъя лӧсьӧдӧм муӧн, медым кӧйдысъясыс оз вешласьны да оз лоны чукӧраӧсь. | Кӧԇӧм ԁа рӧсаԁа ԁӧԅӧрітӧм. Бурҗык кӧԇны кӧтӧԁтӧм кӧјԁысӧн. Кӧԇны поԅӧ кыԇі ԍурӧ којӧмӧн і раԁјасӧн. Кыԇі ԍурӧ кӧԇігӧн, меԁым кӧԇӧмыс лоӧ ӧтԍер, вірӧчлыԍ плӧшщаԃсӧ јуклӧны іԇасјасӧн ԉібӧ беԃјасӧн кваԁратјас вылӧ, быԁ кваԁратлы лӧԍӧԁӧны ӧткоԃ порціја кӧјԁыс ԁа кӧԇӧны торјӧн. Раԁјасӧн кӧԇӧм колӧ лыԃԃыны бурҗыкӧн, — секі кокԋіҗык лоӧ шочмӧԁлыны ԁа весавны петасјассӧ. Вірӧч пӧперег ногӧн муӧ вӧчавԍӧны посԋіԃік бӧрӧзԁајас мӧԁа-мӧԁ ԁінԍыныс 4–5 см-ӧн костӧԁлӧмӧн, сетчӧ пукталӧны кӧјԁыс раԁјас ԁа кокԋіԃіка шыԉӧԁӧны куранӧн. Којӧмӧн кӧԇігӧн кӧјԁыс тупкӧны вылысԍаԋыс торја лӧԍӧԁӧм муӧн, меԁым кӧјԁысјасыс оз вешлаԍны ԁа оз лоны чукӧраӧԍ. |
| Шоныд, васӧд, рамаясӧн тупкӧм вирич вылын кӧйдысъяс чужасны регыдӧн. Петасъясӧс колӧ бура дӧзьӧритны, медым найӧ эз кокйыв кайны, эз вийӧрӧсь лоны да град вылӧ петкӧдігкежлӧ тырмымӧн ёнмисны. Та могысь налы сетӧны кыдз позьӧ унджык югыд, оз видзны ёна ваӧн да зільӧны лэдзны пытшкас сӧстӧм сынӧд. Лунъясын, шоныд дырйи, виричьяс первойсӧ тӧлӧдлӧны рамаяссӧ кыпӧдыштӧмӧн да пыкӧд вылын видзӧмӧн, а кор пуктасъясыс неуна быдмыштасны да ёнмыштасны, рамаяс босьталӧны дзикӧдз да тупкавлӧны сӧмын вой кежлӧ, асылыс кӧ кӧсйӧ лоны кӧдзыд. Киськавлыны колӧ шочджыка да сӧмын сэтшӧмъяс дырйи, кор муыс косьмас 3–4 см судтаӧдз. Торъя ён, винёв да выль местаын кокниа босьтсьысь рӧсада быдтӧм вылӧ томвывсьыс сійӧс вуджӧдлывлӧны мӧд местаӧ. Татшӧм вешталӧмыс шусьӧ пикировкаӧн. Пикировка вӧчӧм могысь том пуктасъяс вуджӧдлӧны торйӧн лӧсьӧдӧм да куйӧдавтӧм кӧдзыд вирич вылӧ либӧ прӧстӧй град вылӧ, кор найӧ лэдзасны ассьыныс медводдза прамӧй корсӧ (кӧйдысысь мыччысьӧм медводдза кык корйыс шусьӧны семядоляӧн). Рӧсада босьталӧм водзвылын вирич ёна киськалӧны ваӧн. Сэсся быдтасъяссӧ видзчысьӧмӧн перйӧны муысь, вужъяссьыс мусинсӧ пыркӧдӧны, главнӧй вужлысь коймӧд юкӧнсӧ дженьгӧртӧны (чепӧльтӧмӧн) да пуктассӧ нуӧны выль местаӧ лӧсьӧдӧм гуранторйӧ. Выль местаӧ быдтасъяс колӧ пуктавны мӧда-мӧд дінсяньыс 4–5 сантиметрӧн костӧдлӧмӧн. Гуранъяс медся бур пасъявны нарошнӧ вӧчӧм пикируйтчан пӧвйӧн (26-ӧд серпас). Пикировка вӧчигӧн муӧ сюйсьӧ рӧсада воддза дорсьыс пыдӧджык — дзик семядольнӧй коръясӧдзыс (27-ӧд серпас). Пикировка бӧрын ёна мӧдасны быдмыны бокъясас выль вужъяс. Выль местаӧ нуӧмла первойсӧ пуктас кыдз быттьӧ висьны заводитлӧ да мыйкӧдыра кежлӧ быдмӧмысь дугдылӧ, но ӧдйӧ бӧр ёнмӧ, кокниа велалӧ восьса грунтӧ да, сэні ёна пӧткӧдчӧмӧн, пановтӧ быдмӧмнас пикировка вӧчтӧг пуктӧм рӧсадаӧс. | Шоныԁ, васӧԁ, рамајасӧн тупкӧм вірӧч вылын кӧјԁысјас чужасны регыԁӧн. Петасјасӧс колӧ бура ԁӧԅӧрітны, меԁым најӧ ез кокјыв кајны, ез віјерӧԍ лоны ԁа граԁвылӧ петкӧԁіг кежлӧ тырмымӧн јонмісны. Та могыԍ налы ԍетӧны кыԇ поԅӧ унҗык југыԁ, оз віԇны јона ваӧн ԁа зіԉӧны леԇны пыщкас сӧстӧм сынӧԁ. Лунјасын шоныԁ ԁырјі вірӧчјас первојсӧ тӧлӧԁлӧны рамајассӧ кыпӧԁыштӧмӧн ԁа пыкӧԁ вылын віԇӧмӧн, а кор пуктасјасыс ԋеуна быԁмыштасны ԁа јонмыштасны, рамајас боԍталӧны ԇікӧԇ ԁа тупкавлӧны сӧмын вој кежлӧ, асылыс-кӧ кӧсјӧ лоны кӧԇыԁ. Кіԍкавлыны колӧ шочҗыка ԁа сӧмын сещӧмјас ԁырјі, кор муыс коԍмас 3–4 см суԁтаӧԇ. Торја јон, віԋов ԁа выԉ местаын кокԋіа боԍтԍыԍ рӧсаԁа быԁтӧм вылӧ том вывԍыс сіјӧс вуҗӧԁлывлӧны мӧԁ местаӧ. Тащӧм вешталӧмыс шуԍӧ пікіровкаӧн. Пікіровка вӧчӧм могыԍ том пуктасјас вуҗӧԁлӧны торјӧн лӧԍӧԁӧм ԁа кујӧԁавтӧм кӧԇыԁ вірӧч вылӧ ԉібӧ прӧстӧј граԁ вылӧ, кор најӧ леԇасны асԍыныс меԁвоԇԇа прамӧј корсӧ (кӧјԁысыԍ мытчыԍӧм меԁвоԇԇа кык корјыс шуԍӧны ԍемјаԁоԉаӧн). Рӧсаԁа боԍталӧм воԇвылын віреч јона кіԍкалӧны ваӧн. Сеԍԍа быԁтасјассӧ віԁчыԍӧмӧн перјӧны муыԍ, вужјасԍыс муԍінсӧ пыркӧԁӧны, главнӧј вужлыԍ којмӧԁ јукӧнсӧ җеԋгӧртӧны (чепӧԉтӧмӧн), ԁа пуктассӧ нуӧны выԉ местаӧ лӧԍӧԁӧм гуранторјӧ. Выԉ местаӧ быԁтасјас колӧ пуктавны мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋыс 4–5 саԋԏіметрӧн костӧԁлӧмӧн. Гуранјас меԁԍа бур пасјавны нарошнӧ вӧчӧм пікірујтчан пӧвјӧн (26 ԍерпас). Пікіровка вӧчігӧн муӧ ԍујԍӧ рӧсаԁа воԇԇа ԁорԍыс пыԁӧҗык — ԇік ԍемјаԁоԉнӧј корјасӧԇыс (27 ԍерпас). Пікіровка бӧрын јона мӧԁасны быԁмыны бокјасас выԉ вужјас. Выԉ местаӧ нуӧмла первојсӧ пуктас кыԇ быԏԏӧ віԍны завоԃітлӧ ԁа мыјкӧԁыра кежлӧ быԁмӧмыԍ ԁугԁылӧ, но ӧԁјӧ бӧр јонмӧ, кокԋіа велалӧ воԍса грунтӧ ԁа, сені јона пӧткӧԁчӧмӧн, пановтӧ быԁмӧмнас пікіровка вӧчтӧг пуктӧм рӧсаԁаӧс. |
| Грунтӧ рӧсада пуктӧм. Лӧсьӧдӧм градъяс вылӧ либӧ гӧрыштӧм чуркйӧ (бурысьӧ) заводитӧны пуктыны рӧсада, кор налӧн паськалас куим-нёль прамӧй кор. Кардорын пуктысян кад обычнӧя овлӧ юнь 5–15 лунъясӧ, а лунвыв районъясын — 8–15 лунӧн водзджык. Том пуктасъяс вирич вылын дыр видзны да уджсӧ водзӧ йӧткыны оз рекомендуйтчыссьы. Вирич вылын дыр видзӧм рӧсада чорзьӧ да сьӧкыдджыка кутчысьӧ выль местаӧ. Сэсся муыс сійӧ каднас удитӧ ёна косьмыны да ёна ковмас киськасьны. Сулалӧ кӧ кос поводдя да муыс тулыссянь удитіс пыдӧдз косьмыны, рӧсадалысь коръяссӧ джынвыйӧ вундалӧны. Корлысь пасьтасӧ чинтӧмӧн быдтаслы этшаджык ковны кутас ва. | Грунтӧ рӧсаԁа пуктӧм. Лӧԍӧԁӧм граԁјас вылӧ ԉібӧ гӧрыштӧм чуркӧ (бурыԍӧ) завоԃітӧны пуктыны рӧсаԁа, кор налӧн паԍкалас кујім-ԋоԉ прамӧј кор. Карԁорын пуктыԍан каԁ обычнӧја овлӧ јуԋ 5–15 лунјасӧ, а лунвыв рајонјасын — 8–15 лунӧн воԇҗык. Том пуктасјас вірӧч вылын ԁыр віԇны ԁа уҗсӧ воԇӧ јӧткыны оз рекоменԁујтчыԍԍы. Вірӧч вылын ԁыр віԇӧм рӧсаԁа чорԅӧ ԁа ԍӧкыԁҗыка кутчіԍӧ выԉ местаӧ. Сеԍԍа муыс сіјӧ каԁнас уԃітӧ јона коԍмыны ԁа јона ковмас кіԍкаԍны. Сулалӧ-кӧ кос повоԃԃа ԁа муыс тулысԍаԋ уԃітіс пыԁӧԇ коԍмыны, рӧсаԁалыԍ корјассӧ җынвыјӧ вунԁалӧны. Корлыԍ паԍтасӧ чінтӧмӧн быԁтаслы ещаҗык ковны кутас ва. |
| Ыджыд вниманньӧ колӧ пуктыны грунтӧ быдтасъяс лючки садитӧм вылӧ. Оз позь лэдзны, медым вужъяс вывлань чангыльтчисны либӧ эз тырмымӧн топыда инмыны му дінӧ. Тайӧ кыкнан ногыс уна быдтасъяс кулӧны да тыртӧминас лоӧ унаысь садитны выльысь. Медся бур пуктысьны бедь туйӧ. Ёсь пома беддьӧн вӧчсьӧ град вылӧ либӧ гӧрыштӧм чуркйӧ гуран да сэтчӧ и сюйсьӧ рӧсадалӧн вужйыс семядоляӧдзыс. Бедь колӧ босьтны тырмымӧн кызӧс, медым сійӧн вӧчалӧм гуранъясӧ личыда тӧрисны рӧсадалӧн вужъясыс. Первойя гуранкӧд орччӧн 4–5 см сайӧ мӧдысь сутшкӧны беддьӧн да бертыштӧны пуктӧм рӧсадаланьыс, медым тырас первойя гураныс да топыда пуксяс муыс рӧсада вужъяс бердӧ (28-ӧд серпас). Выль артмӧм гуранӧ кисьтӧны ва (кӧшысь либӧ сеткатӧм лейкаысь) да пуктӧны китыр сьӧд му либӧ компост. Гураныс бӧрвылас ачыс шылясяс, а сьӧд му видзӧ вужъяс дінысь мусинсӧ косьмӧмысь да вылыссӧ кормӧмысь. | Ыҗыԁ вԋімаԋԋӧ колӧ пуктыны грунтӧ быԁтасјас ԉучкі саԃітӧм вылӧ. Оз поԅ леԇны, меԁым вужјас вывлаԋ чангыԉтчісны ԉібӧ ез тырмымӧн топыԁа інмыны му ԁінӧ. Тајӧ кыкнан ногыс уна быԁтасјас кулӧны ԁа тыртӧм інас лоӧ унаыԍ саԃітны выԉыԍ. Меԁԍа бур пуктыԍны беԃ тујӧ. Јоԍ пома беԃԃӧн вӧчԍӧ граԁ вылӧ ԉібӧ гӧрыштӧм чуркјӧ гуран ԁа сетчӧ-і ԍујԍӧ рӧсаԁалӧн вужјыс ԍемјаԁоԉаӧԇыс. Беԃ колӧ боԍтны тырмымӧн кызӧс, меԁым сіјӧн вӧчалӧм гуранјасӧ ԉічыԁа тӧрісны рӧсӧԁалӧн вужјасыс. Первојја гуранкӧԁ ортчӧн 4–5 см сајӧ мӧԁыԍ сущкӧны беԃԃӧн ԁа бертыштӧны пуктӧм рӧсӧԁалаԋыс, меԁым тырас первојја гураныс ԁа топыԁа пукԍас муыс рӧсаԁа вужјас берԁӧ (28 ԍерпас). Выԉ артмӧм гуранӧ кіԍтӧны ва (кӧшыԍ ԉібӧ ԍеткатӧм ԉејкаыԍ) ԁа пуктӧны кітыр ԍӧԁ му ԉібӧ компост. Гураныс бӧрвылас ачыс шыԉаԍас, а ԍӧԁ му віԇӧ вужјас ԁіныԍ муԍінсӧ коԍмӧмыԍ ԁа вылыссӧ кормӧмыԍ. |
| Уна пуктас вӧдитігӧн да паськыд местаӧ пуктысигӧн тайӧ уджсӧ колӧ нуӧдны лючки организуйтӧм пӧрадокӧн. Тӧдам, мый бура организуйтӧмӧн быд удж пышйӧ кык ӧдйӧ. Став уджалысьясӧс колӧ юклыны бригадаяс вылӧ. Быд бригадаысь кымынкӧ мортӧн колӧ торйӧдны уджаланінӧ колан материалъяс (рӧсада, киськасян ва, сьӧд му) ваялӧм вылӧ, а вит морт сувтасны пуктысьны. Град пӧлӧн либӧ гӧрыштӧм чурк пӧлӧн найӧ мунӧны сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн. Медводдза мортыс шуйга киас босьтӧ мерайтчан бедь, медым вӧчавны ӧтыджда костъяс, а веськыдас босьтӧ мӧд бедь, кодӧн вӧчалӧ рӧсадалы гуранъяс; мӧд морт — пӧв вылын нуӧ рӧсада да быд гуран дорӧ пукталӧ ӧтикӧн; коймӧд — рӧсада пукталӧ гуранӧ да топӧдалӧ муӧн; нёльӧд — киськалӧ, а витӧдыс китырӧн пукталӧ гуранъясӧ сьӧд му. 5–6 лун мысти позьӧ видзӧдӧмӧн тӧдны, кутшӧм быдтасъяс босьтсьӧмаӧсь, а кодъяс кулӧмаӧсь. Кулӧмъяс местаӧ пуктыссьӧ выль рӧсада. Медым кушӧн некыті не кольны, кулӧмъяс местаӧ мӧд пӧв пуктавны мукӧддырйи ковмас кыкысь-куимысь. | Уна пуктас вӧԃітігӧн ԁа паԍкыԁ местаӧ пуктыԍігӧн тајӧ уҗсӧ колӧ нуӧԁны ԉучкі оргаԋізујтӧм пӧраԁокӧн. Тӧԁам, мыј бура оргаԋізујтӧмӧн быԁ уҗ пышјӧ кык ӧԁјӧ. Став уҗалыԍјасӧс колӧ јуклыны брігаԁајас вылӧ. Быԁ брігаԁаыԍ кымынкӧ мортӧн колӧ торјӧԁны уҗалан інӧ колан маԏеріалјас (рӧсаԁа, кіԍкаԍан ва, ԍӧԁму) вајалӧм вылӧ, а віт морт сувтасны пуктыԍны. Граԁ пӧлӧн ԉібӧ гӧрыштӧм чурк пӧлӧн најӧ мунӧны ԍӧрԍӧн-бӧрԍӧн. Меԁвоԇԇа мортыс шујга кіас боԍтӧ мерајтчан беԃ, меԁым вӧчавны ӧтыҗԁа костјас, а веԍкыԁас боԍтӧ мӧԁ беԃ, коԁӧн вӧчалӧ рӧсаԁалы гуранјас; мӧԁ морт — пӧв вылын нуӧ рӧсаԁа ԁа быԁ гуран ԁорӧ пукталӧ ӧԏікӧн; којмӧԁ — рӧсаԁа пукталӧ гуранӧ ԁа топӧԁалӧ муӧн; ԋоԉӧԁ — кіԍкалӧ, а вітӧԁыс кітырӧн пукталӧ гуранјасӧ ԍӧԁ му. 5–6 лун мыԍԏі поԅӧ віԇӧԁӧмӧн тӧԁны, кущӧм быԁтасјас боԍтԍӧмаӧԍ, а коԁјас кулӧмаӧԍ. Кулӧмјас местаӧ пуктыԍԍӧ выԉ рӧсаԁа. Меԁым кушӧн ԋекыті ԋе коԉны, кулӧмјас местаӧ мӧԁпӧв пуктавны мукӧԁ ԁырјі ковмас кыкыԍ-кујімыԍ. |
| Парӧвӧй градъяс. Шоныд любитысь градвыв пуктасъяс (ӧгурчи, тыква да мук. тор) Войвылын быдтігӧн либӧ колӧ кӧ быдтыны водзджык воысь пуктасъяс (гожӧмын сёйӧм вылӧ), позьӧ пӧльзуйтчыны парӧвӧй градъясӧн. Йӧрын, вылын местаын, арсяньыс кодйыссьӧ канава джудждаӧн 50 см-ӧдз, пасьтаӧн 70 см да кузьтаӧн — кутшӧм колӧ. Тулысын лым сылӧм бӧрын канаваӧ чуркйӧн (вал моз) тэчӧны сорлалӧм куйӧд да сы вылӧ вольсалӧны му слӧй: вылыс чурк йылас 15 см кызта да бокъясас 20 см кызта. Тайӧ насыпыс колӧ лоны град кодь жӧ. Град вылӧ сувтӧдӧны нёль пӧвйысь тувъялӧм ящик (нёль бок). Кӧдзыд войясӧ сійӧс тупкылӧны виричысь босьтӧм рамаясӧн. Рамаяс колӧ босьтны сэтшӧм виричысь, кытчӧ пуктӧма капуста либӧ галан (тайӧ быдтасъясыс омӧля полӧны кӧдзыдысь да вой кежлӧ тупкылӧны сӧмын медводдза кадсӧ). Татшӧм ногӧн вирич вылысь рамаяс ӧти тулысын позьӧ используйтны кыклаӧ. | Парӧвӧј граԁјас. Шоныԁ ԉубітыԍ граԁвыв пуктасјас (ӧгурцы, тыква ԁа мук. тор) Војвылын быԁтігӧн, ԉібӧ колӧ-кӧ быԁтыны воԇҗык воыԍ пуктасјас (гожӧмын ԍојӧм вылӧ), поԅӧ пӧԉзујтчыны парӧвӧј граԁјасӧн. Јӧрын вылын местаын арԍаԋыс коԁјыԍԍӧ канава җуҗԁаӧн 50 см-ӧԇ, паԍтаӧн 70 см ԁа куԅтаӧн — кущӧм колӧ. Тулысын лым сылӧм бӧрын канаваӧ чуркјӧн (вал моз) течӧны сорлалӧм кујӧԁ ԁа сы вылӧ воԉсалӧны му слӧј: вылыс чурк јылас 15 см кызта ԁа бокјасас 20 см кызта. Тајӧ насыпыс колӧ лоны граԁ коԃ-жӧ. Граԁ вылӧ сувтӧԁӧны ԋоԉ пӧвјыԍ тувјалӧм јашщік (ԋоԉ бок). Кӧԇыԁ војјасӧ сіјӧс тупкылӧны вірӧчыԍ боԍтӧм рамајасӧн. Рамајас колӧ боԍтны сещӧм вірӧчыԍ, кытчӧ пуктӧма капуста ԉібӧ галан (тајӧ быԁтасјасыс омӧԉа полӧны кӧԇыԁыԍ ԁа вој кежлӧ тупкылӧны сӧмын меԁвоԇԇа каԁсӧ). Тащӧм ногӧн вірӧч вылыԍ рамајас ӧԏі тулысын поԅӧ іспоԉзујтны кыклаӧ. |
| Парӧвӧй градъяслы ящикъяс позьӧ вӧчны косявланаӧс либӧ постояннӧйӧс. Постояннӧй ящиклысь вылыссӧ мукӧддырйи вӧчӧны улыс сертиыс векниджыка да сэтчӧ пуктӧны стеклӧ. | Парӧвӧј граԁјаслы јашщікјас поԅӧ вӧчны коԍавланаӧс ԉібӧ постојаннӧјӧс. Постојаннӧј јашщіклыԍ вылыссӧ мукӧԁ ԁырјі вӧчӧны улыс ԍерԏіыс векԋіҗыка ԁа сетчӧ пуктӧны ԍԏеклӧ. |
| Сайӧдӧм градъяс. Овмӧсын кӧ куйӧд этша да пуктасъяс шонтӧм вылӧ оз вичмы, позьӧ тырмӧдчыны прӧстӧй градъяс вӧчалӧмӧн, сӧмын кӧдзыд войяс кежлӧ вылыссяньыс тупкӧм вылӧ колӧ вӧчны приспособленньӧ. Татшӧм градъяс вӧчалӧны кутшӧмкӧ стрӧйба бердӧ лун бокӧ, кытчӧ оз инмы вой тӧв. Град гӧгӧрӧ сувтӧдлӧны вожӧсь помъяса дженьыдик майӧгъяс. Рытын кӧ градусник петкӧдлӧ 4–5 градус шоныд — асылын колӧ виччысьны кынмӧм. Сэки вожкаяс вылӧ пукталӧны град вомӧн майӧгъяс, а на вылӧ вольсалӧны рӧгӧза либӧ коз пу лысъяс. Татшӧм град вылын пуктас позьӧ виччысьны 2–3 вежонӧн водзджык. | Сајӧԁӧм граԁјас. Овмӧсын-кӧ кујӧԁ еща ԁа пуктасјас шонтӧм вылӧ оз вічмы, поԅӧ тырмӧԁчыны прӧстӧј граԁјас вӧчалӧмӧн, сӧмын кӧԇыԁ војјас кежлӧ вылысԍаԋыс тупкӧм вылӧ колӧ вӧчны пріспособԉеԋԋӧ. Тащӧм граԁјас вӧчалӧны кущӧмкӧ стрӧјба берԁӧ лун бокӧ, кытчӧ оз інмы вој тӧв. Граԁ гӧгӧрӧ сувтӧԁлӧны вожӧԍ помјаса җеԋыԃік мајӧгјас. Рытын-кӧ граԁуԍԋік петкӧԁлӧ 4–5 граԁус шоныԁ — асылын колӧ віԁчіԍны кынмӧм. Секі вожкајас вылӧ пукталӧны граԁ вомӧн мајӧгјас, а на вылӧ воԉсалӧны рӧгӧза ԉібӧ козпу лысјас. Тащӧм граԁ вылын пуктас поԅӧ віԁчіԍны 2–3 вежонӧн воԇҗык. |
| ГРАДВЫВ ПУКТАСЪЯС БӦРЙӦМ ДА СЕВООБОРОТЪЯС | ГРАԀВЫВ ПУКТАСЈАС БӦРЈӦМ ԀА ԌЕВООБОРОТЈАС |
| Градвыв пуктасъяс овлӧны вывті уна пӧлӧс да вывті уна сорт. Войвылын кӧдзыд климат понда позьӧ вӧдитны сӧмын кодъясӧскӧ. Миянӧс ӧткодялӧны капустаа-корнеплодъяса культураяс (кӧдза-пуктасъяс) вӧдитан районъяскӧд. Тадзи лыддьӧмыс дерт веськыд. Миян градъяс вылын буретш сэтшӧм пуктасъясыс и медъёнасӧ паськалӧма, сійӧ подув вылӧ и пыксьӧ войвылын градвыв пуктасъяс вӧдитӧмыс. | Граԁвыв пуктасјас овлӧны вывті уна пӧлӧс ԁа вывті уна сорт. Војвылын кӧԇыԁ кԉімат понԁа поԅӧ вӧԃітны сӧмын коԁјасӧскӧ. Міјанӧс ӧткоԃалӧны капустаа-корԋеплоԁјаса куԉтурајас (кӧԇа-пуктасјас) вӧԃітан рајонјаскӧԁ. Таԇі лыԃԃӧмыс, ԃерт, веԍкыԁ. Міјан граԁјас вылын бурещ сещӧм пуктасјасыс-і меԁјонасӧ паԍкалӧма, сіјӧ поԁув вылӧ-і пыкԍӧ војвылын граԁвыв пуктасјас вӧԃітӧмыс. |
| Сӧмын позьӧ-ӧ миянлы тырмӧдчыны тайӧ дас кымын пӧлӧс пуктасъяснас, кодъясӧс важӧн нин тӧдам, колӧм пырысь быдтам да используйтам сёйӧм вылӧ? Тӧдӧмысь, оз позь. Уна бур пуктасъяс, кодъясӧс позьӧ паськӧдны Войвыв край условйӧясын, весиг оз на тӧдны миянын. Колӧ велӧдчыны найӧс вӧдитны дай сэтысь сёянъяс лӧсьӧдны. Медвойдӧр колӧ шуны, мый миянын быдтӧны ёнджыкасӧ сёрӧн воысь пуктасъяс, кодъяс паськыда кутасны мунны сёян лӧсьӧдӧм вылӧ сӧмын арын, а гожся кад кежлӧ градвыв пуктасъяс вӧдитӧм абу паськалӧма. | Сӧмын поԅӧ-ӧ міјанлы тырмӧԁчыны тајӧ ԁаскымын пӧлӧс пуктасјаснас, коԁјасӧс важӧн-ԋін тӧԁам, колӧм пырыԍ быԁтам ԁа іспоԉзујтам ԍојӧм вылӧ? Тӧԁӧмыԍ, оз поԅ. Уна бур пуктасјас, коԁјасӧс поԅӧ паԍкӧԁны Војвыв крај условјӧјасын, веԍіг оз-на тӧԁны міјанын. Колӧ велӧԁчыны најӧс вӧԃітны ԁај сетыԍ ԍојанјас лӧԍӧԁны. Меԁвојԁӧр колӧ шуны, мыј міјанын быԁтӧны јонҗыкасӧ ԍорӧн воыԍ пуктасјас, коԁјас паԍкыԁа кутасны мунны ԍојан лӧԍӧԁӧм вылӧ сӧмын арын, а гожԍа каԁ кежлӧ граԁвыв пуктасјас вӧԃітӧм абу паԍкалӧма. |
| Тайӧс позьӧ вӧчны восьса град вылын водз воан пуктасъяс быдтӧмӧн да ӧдйӧ воан сортъяс бӧрйӧмӧн. Унджыкыслы на пиысь весиг оз ковмыны торъя муяс: водз воысь пуктасъяссӧ босьтӧм бӧрын прӧстмӧм муяссӧ бара позяс тыртны сёр воан пуктасъясӧн. Татшӧм сора пуктасъяс вӧдитӧм вылас колӧ торйӧн нин ёна видзӧдлыны — кык пӧлӧс пуктассӧ вӧдитӧмӧн муыс кык мында пӧльзасӧ кутас вайны. | Тајӧс поԅӧ вӧчны воԍса граԁ вылын воԇ воан пуктасјас быԁтӧмӧн ԁа ӧԁјӧ воан сортјас бӧрјӧмӧн. Унҗыкыслы на піыԍ веԍіг оз ковмыны торја мујас: воԇ воыԍ пуктасјассӧ боԍтӧм бӧрын прӧстмӧм мујассӧ бара поԅас тыртны ԍор воан пуктасјасӧн. Тащӧм сора пуктасјас вӧԃітӧм вылас колӧ торјӧн-ԋін јона віԇӧԁлыны — кык пӧлӧс пуктассӧ вӧԃітӧмӧн муыс кык мынԁа пӧԉзасӧ кутас вајны. |
| Водз воан пуктасъяс пиысь позяс индыны майскӧй кушман, сёркни, редис, водз воана кольраби сортъяс, шпинат, мангольд да мукӧд. Кыдзи найӧс вӧдитны да сёйны, лоӧ индӧма тайӧ книжка мӧд юкӧнас. | Воԇ воан пуктасјас піыԍ поԅас інԁыны мајскӧј кушман, ԍоркԋі, реԃіс, воԇ воана коԉрабі сортјас, шпінат, мангоԉԁ ԁа мукӧԁ. Кыԇі најӧс вӧԃітны ԁа ԍојны, лоӧ інԁӧма тајӧ кԋіжка мӧԁ јукӧнас. |
| Градвыв пуктасъяс единоличнӧй овмӧсъясса посни градъяс вылын Войвылын пуктысьӧны пыр ӧти му вылӧ, пуктасъяс улын найӧс оз вежлавны. Весиг нэмӧвӧйся градвыв пуктас вӧдитысьяс шоча пуктасъяс улысь мусӧ коланног вежлалӧны. Торъя приметаяс серти найӧ торйӧдлӧны «лук му», «ӧгурчи му», «капуста му» да быд во на улын и вӧдитӧны мусӧ; сӧмын найӧ кӧть ассьыныс град муяссӧ и зэв ёна вынсьӧдавлісны мувынсьӧданъясӧн, а пыр вӧлі норасьӧны урожайяс усьӧм вылӧ. | Граԁвыв пуктасјас јеԃіноԉічнӧј овмӧсјасса, посԋі граԁјас вылын Војвылын пуктыԍӧны пыр ӧԏі му вылӧ, пуктасјас улын најӧс оз вежлавны. Веԍіг немӧвӧјԍа граԁвыв пуктас вӧԃітыԍјас шоча пуктасјас улыԍ мусӧ коланног вежлалӧны. Торја пріметајас ԍерԏі најӧ торјӧԁлӧны „лук му“, „ӧгурцы му“, „капуста му“ ԁа быԁ во на улын і вӧԃітӧны мусӧ, сӧмын најӧ кӧԏ асԍыныс граԁ мујассӧ і зев јона вынԍӧԁавлісны мувынԍӧԁанјасӧн, а пыр вӧлі нораԍӧны урожајјас уԍӧм вылӧ. |
| Совхозъяслӧн, колхозъяслӧн, пригороднӧй кӧзяйствояслӧн пуктӧма план серти уджалӧм, выгӧдаӧн, мусӧ тшыкӧдтӧг уджалӧм, наука велӧдӧм серти уджалӧм, мый ради урожайыс воысь воӧ содӧ, а оз чин. Наука тшӧктӧ пуктасъяс улын мусӧ пыр вежлавны. Пуктасъяс оз ӧткодя босьтны мусьыс сёянторъяссӧ: ӧти пӧлӧсъяс ёна босьтӧны азот (капуста, салат, ӧгурчи), мукӧдъяс — калий (корнеплодъяс, картупель), а коймӧдъяс — фосфор (боби, анькытш). Пыр кӧ вӧдитны ӧти пӧлӧс быдмӧг, мусьыс ӧти пӧлӧс сёянторъяс кутас бырны, ковмыны кутас мусӧ ёна вынсьӧдны сійӧ ӧти пӧлӧс сёянторсӧ сетӧм могысь, а мукӧд пӧлӧс сёянторъясыс кутасны чӧжсьыны лишнӧй да вред вайны либӧ вошны весь. Быдсяма пӧлӧс вредитель (кӧдза-пуктас тшыкӧдысь) бактерияяс пиысь, тшакъяс пиысь либӧ гагъяс пиысь медся ӧдйӧ да ёна паськалӧ, кӧні вӧдитӧны ӧти пӧлӧс кӧдза-пуктасъяс. | Совхозјаслӧн, колхозјаслӧн, прігороԁнӧј хоԅајствојаслӧн пуктӧма план ԍерԏі уҗалӧм, выгӧԁаӧн, мусӧ щыкӧԁтӧг уҗалӧм, наука велӧԁӧм ԍерԏі уҗалӧм, мыј раԃі урожајыс воыԍ-воӧ соԁӧ, а оз чін. Наука щӧктӧ пуктасјас улын мусӧ пыр вежлавны. Пуктасјас оз ӧткоԃа боԍтны муԍыс ԍојанторјассӧ: ӧԏі пӧлӧсјас јона боԍтӧны азот (капуста, салат, ӧгурцы), мукӧԁјас — каԉіј (корԋеплоԁјас, картупеԉ), а којмӧԁјас — фосфор (бобі, аԋкыщ). Пыр-кӧ вӧԃітны ӧԏі пӧлӧс быԁмӧг, муԍыс ӧԏі пӧлӧс ԍојанторјас кутас бырны, ковмыны кутас мусӧ јона вынԍӧԁны сіјӧ ӧԏі пӧлӧс ԍојанторсӧ ԍетӧм могыԍ, а мукӧԁ пӧлӧс ԍојанторјасыс кутасны чӧжԍыны ԉішнӧј ԁа вреԁ вајны ԉібӧ вошны веԍ. Быԁԍама пӧлӧс вреԃіԏеԉ (кӧԇа пуктас щыкӧԁыԍ) бакԏеріјајас піыԍ, щакјас піыԍ ԉібӧ гагјас піыԍ меԁԍа ӧԁјӧ ԁа јона паԍкалӧ, кӧні вӧԃітӧны ӧԏі пӧлӧс кӧԇа-пуктасјас. |
| Пуктасъяс либӧ кӧдзаяс вӧдитӧмын му вежлалӧмыс бырӧдас тайӧ лёкторыслы лоны вермӧмсӧ. Му вылын пуктасъяс вежлалӧм оз позь лӧсьӧдны пыр ӧткодьӧс. Нӧрысъяса, гуранъяса, да уна пӧлӧс мусина му вылын бурджык лӧсьӧдны кымынкӧ севооборот, медым кутшӧмкӧ, шуам, пуктас эз ковмы быть вӧдитны сэтшӧминын, кӧні сиӧй тӧдӧмӧн нин быдмыны оз понды. Севооборот заводитчӧмӧн лыддьысьӧ выль куйӧд сюйӧм да выль куйӧд вылас бура быдмысь некымын пӧлӧс пуктас быдмӧм. Водзӧ сэсся во кык-куим вӧдитӧны куйӧдтӧг быдмысь пуктасъяс да сы вылын и севооборотыс помасьӧ. | Пуктасјас ԉібӧ кӧԇајас вӧԃітӧмын му вежлалӧмыс бырӧԁас тајӧ ԉокторыслы лоны вермӧмсӧ. Му вылын пуктасјас вежлалӧм оз поԅ лӧԍӧԁны пыр ӧткоԃӧс. Нӧрысјаса, гуранјаса, ԁа уна пӧлӧс муԍіна му вылын бурҗык лӧԍӧԁны кымынкӧ ԍевооборот, меԁым кущӧмкӧ, шуам, пуктас ез ковмы быԏ вӧԃітны сещӧм інын, кӧні ԍіӧј тӧԁӧмӧн-ԋін быԁмыны оз понԁы. Ԍевооборот завоԃітчӧмӧн лыԃԃыԍӧ выԉ кујӧԁ ԍујӧм ԁа выԉ кујӧԁ вылас бура быԁмыԍ ԋекымын пӧлӧс пуктас быԁмӧм. Воԇӧ сеԍԍа во кык-куім вӧԃітӧны кујӧԁтӧг быԁмыԍ пуктасјас ԁа сы вылын і ԍевооборотыс помаԍӧ. |
| Войвыв крайын, кӧні муяс абу бурӧсь, тшӧкыда колӧ куйӧдавны да абу уна пӧлӧс пуктасъяс вӧдитӧм, колӧ паськӧдны кыквося севооборот. Улынджык табличаын ми индам быд пуктаслысь местасӧ севооборотас да урчиталам сэтшӧм пуктасъяссӧ, кодӧс позьӧ вӧдитны Войвылын веськыда му вылӧ ли град вылӧ кӧдзӧмӧн (пуктӧмӧн) либӧ виричьяс вылын рӧсада водзвыв быдтӧмӧн. | Војвыв крајын, кӧні мујас абу бурӧԍ, щӧкыԁа колӧ кујӧԁавны ԁа абу уна пӧлӧс пуктасјас вӧԃітӧм, колӧ паԍкӧԁны кыквоԍа ԍевооборот. Улынҗык табԉіцаын мі інԁам быԁ пуктаслыԍ местасӧ ԍевооборотас ԁа урчіталам сещӧм пуктасјассӧ, коԁӧс поԅӧ вӧԃітны Војвылын веԍкыԁа му-вылӧ ԉі граԁ вылӧ кӧԇӧмӧн (пуктӧмӧн) ԉібӧ вірӧчјас вылын рӧсаԁа воԇвыв быԁтӧмӧн. |
| Первой во выль куйӧдӧн вынсьӧдӧм бӧрын.Мӧд во минерала му вынсьӧданъяс сюйӧм бӧрын. | Первој во выԉ кујӧԁӧн вынԍӧԁӧм бӧрын.Мӧԁ во міԋерала му вынԍӧԁанјас ԍујӧм бӧрын. |
| Еджыд мача капуста. Цикорий | Јеҗыԁ мача капуста. Цікоріј |
| Гӧрд мача „ Боби | Гӧрԁ мача „ Бобі |
| Савойскӧй „ Укроп | Савојскӧј „ Укроп |
| Лиственнӧй „ Томат | Ԉіственнӧј „ Томат |
| Цветнӧй „ Сёркни | Цветнӧј „ Ԍоркԋі |
| Свеклӧ Морков | Ԍвеклӧ Морков |
| Тыква Лук | Тыква Лук |
| Шпинат Кольраби | Шпінат Коԉрабі |
| Галанка Анькытш | Галанка Аԋкыщ |
| Салат Картупель | Салат Картупеԉ |
| Мангольд Кушман | МангоԉԁКушман |
| Ӧгурчи Редис | ӦгурцыРеԃіс |
| Петрушка. | Петрушка. |
| Важ градъяс вылын, кӧні муыс небыд, вына, сьӧд муа, позьӧ нуӧдны куим вося севооборот. Сэки, шуам, боби, анькытш, кушман, сёркни, картупель, вӧдитӧны коймӧд воас свежӧй куйӧд сюйӧм бӧрын. | Важ граԁјас вылын, кӧні муыс ԋебыԁ, вына, ԍӧԁ муа, поԅӧ нуӧԁны кујім воԍа ԍевооборот. Секі, шуам, бобі, аԋкыщ, кушман, ԍоркԋі, картупеԉ, вӧԃітӧны којмӧԁ воас ԍвежӧј кујӧԁ ԍујӧм бӧрын. |
| Колӧ тӧдмасьны быд пуктаскӧд торйӧн. Найӧс чукӧртӧма став му пасьтасьыс, велалӧмаӧсь найӧ уна пӧлӧс муяс дінӧ, климат дінӧ да сетӧны оз ӧткодя сёянтор. Сідзкӧ и вӧдитнысӧ найӧс колӧ сідзжӧ уна ног. | Колӧ тӧԁмаԍны быԁ пуктаскӧԁ торјӧн. Најӧс чукӧртӧма став му паԍтаԍыс, велалӧмаӧԍ најӧ уна пӧлӧс мујас ԁінӧ, кԉімат ԁінӧ ԁа ԍетӧны оз ӧткоԃа ԍојантор. Сіԇ-кӧ і вӧԃітнысӧ најӧс колӧ сіԇ-жӧ уна ног. |
| Мӧд юкӧн | Мӧԁ јукӧн |
| ТОРЪЯ ПУКТАСЪЯС ВӦДИТӦМ | ТОРЈА ПУКТАСЈАС ВӦԂІТӦМ |
| ЕДЖЫД КӦЧАНА КАПУСТА | ЈЕҖЫԀ КӦЧАНА КАПУСТА |
| Вӧдитан ногыс. Войвылын градвыв пуктасъяс пӧвстысь капустаыд медся ёна паськалӧм пуктас, сійӧс медся ёна вӧдитӧны. Водз воан сортъяс быдмӧны (воӧны) нёль тӧлысьӧн, сёр воан сортъяс — квайт тӧлысьӧн. Дженьыдик гожӧм вӧснаыд Войвылын капустатӧ лоӧ войдӧр вӧдитны шоныд либӧ кӧдзыд виричьясын да сэтысь нин бӧрнас вуджӧдны муяс (градъяс) вылад. Капуста кӧйдыслы колӧ лоны бура воӧмӧн да ӧткодь сьӧд рӧмаӧн. Бур кӧйдыс чужӧ 4–5 лунӧн 95%-ӧдз. Бура чужанлуныс татшӧм кӧйдысыслӧн оз быр 5–6 воӧдз. Пуктӧм вылӧ медбурӧн лоӧны ӧти либӧ кык во олӧм кӧйдысъяс. Виричьяс вӧчсьӧны сідз жӧ, кыдзи вӧлі индӧма воддза юкӧнас, тайӧ нигаас. Медбур муӧн виричӧ пуктӧм вылӧ лоӧ: джынйыс — эжа пластысь пыркӧдӧм суглинок да мӧд джынйыс — тӧлалӧм трунда да вадор лыа ӧтмындаӧн. Трундаыс отсалӧ рӧсада вужъяс сӧвмӧмлы. Кӧйдыс кӧдзсьӧ коснас, 13–18 грамм гӧгӧр ӧти рама вылӧ. Ӧти гектар му пуктӧм вылӧ ковмас рӧсадаыд 15 рамаӧдз. Рӧсада вылӧ кӧдзӧны 45–60 лун войдӧр пуктысьтӧдз. Край войвыв юкӧнас кӧдзӧны апрель 10–20 лунъяс костын, а лунвыв юкӧнъяс лун 10–15 водзджык. | Вӧԃітан ногыс. Војвылын граԁвыв пуктасјас пӧвсыԍ капустаыԁ меԁԍа јона паԍкалӧм пуктас, сіјӧс меԁԍа јона вӧԃітӧны. Воԇ воан сортјас быԁмӧны (воӧны) ԋоԉ тӧлыԍӧн, ԍор воан сортјас — квајт тӧлыԍӧн. Җеԋыԃік гожӧм вӧснаыԁ Војвылын капустатӧ лоӧ војԁӧр вӧԃітны шоныԁ ԉібӧ кӧԇыԁ вірӧчјасын ԁа сетыԍ-ԋін бӧрнас вуҗӧԁны мујас (граԁјас) вылаԁ. Капуста кӧјԁыслы колӧ лоны бура воӧмӧн ԁа ӧткоԃ ԍӧԁ рӧмаӧн. Бур кӧјԁыс чужӧ 4–5 лунӧн 95 прӧч.-ӧԇ. Бура чужанлуныс тащӧм кӧјԁысыслӧн оз быр 5–6 воӧԇ. Пуктӧм вылӧ меԁбурӧн лоӧны ӧԏі, ԉібӧ кыкво олӧм кӧјԁысјас. Вірӧчјас вӧчԍӧны сіԇ-жӧ, кыԇі вӧлі інԁӧма воԇԇа јукӧнас, тајӧ ԋігаас. Меԁбур муӧн вірӧчӧ пуктӧм вылӧ лоӧ: җыныс — ежа пластыԍ пыркӧԁӧм сугԉінок, ԁа мӧԁ җынјыс тӧлалӧм трунԁа ԁа ваԁор лыа ӧтмынԁаӧн. Трунԁаыс отсалӧ рӧсаԁа вужјас сӧвмӧмлы. Кӧјԁыс кӧԇԍӧ коснас, 13–18 грамм гӧгӧр ӧԏі рама вылӧ. Ӧԏі гектар му пуктӧм вылӧ ковмас рӧсаԁаыԁ 15 рамаӧԇ. Рӧсаԁа вылӧ кӧԇӧны 45–60 лун војԁӧр пуктыԍтӧԇ. Крај војвыв јукӧнас кӧԇӧны апреԉ 10–20 лунјас костын, а лунвыв јукӧнјас лун 10–15 воԇҗык. |
| Рӧсадасӧ кӧ кӧсйӧны бӧрыннас шочмӧдны (пикировка), колӧ кӧдзны водзджык, позьӧ коялӧмӧн, а кӧсйӧны кӧ сідз пуктыны, кӧдзны позьӧ лун 10 сёрджык, радъясӧн, нёль сантиметр косталӧмӧн. Рӧсада чужтӧдзыс виричьяс кутӧны тупкӧмӧн. Мыйӧн чужӧм кӧйдысъясыс мыччысясны, лунъяснас виричьяс колӧ восьтавлыны выль сынӧд вежны, зільны сетны кӧйдысъясыслы кыдз позьӧ унджык югыд, мед найӧ эз корйӧ нюжӧдчыны. | Рӧсаԁасӧ-кӧ кӧсјӧны бӧрыннас шочмӧԁны (пікіровка), колӧ кӧԇны воԇҗык, поԅӧ којалӧмӧн, а кӧсјӧны-кӧ сіԇ пуктыны, кӧԇны поԅӧ лун 10 ԍорҗык, раԁјасӧн, ԋоԉ саԋԏіметр косталӧмӧн. Рӧсаԁа чужтӧԇыс вірӧчјас кутӧны тупкӧмӧн. Мыјӧн чужӧм кӧјԁысјасыс мытчыԍасны, лунјаснас вірӧчјас колӧ воԍтавлыны выԉ сынӧԁ вежны, зіԉны ԍетны кӧјԁысјасыслы кыԇ поԅӧ унҗык југыԁ, меԁ најӧ ез корјӧ ԋужӧԁчыны. |
| Рӧсада дӧзьӧритігӧн со мый оз ков некор тӧд вылысь воштыны: унджык югыд, сынӧд, этшаджык ва. Киськавны колӧ, муыс кӧ вылісяньыс косьмӧма сантиметр 3–4 судта. Та ногнас ми велӧдам пуктассӧ быдмыны прӧстӧй му вывса условйӧясын, ёнмӧдам, винёвмӧдам найӧс. Рӧсадалы колӧ лоны тшӧкыдӧн, сӧмын мед найӧ эз мешайтны мӧда-мӧдыслы. Сынӧд вежлалігӧн (прӧветривайтігӧн) колӧ видзӧдны, оз-ӧ вужъясас паськав торъя висьӧм, коді шусьӧ «сьӧд кокӧн». Сійӧ висьӧмыс тӧдмавсьӧ вӧсньыдик сьӧд, быттьӧ косьмӧм, рӧсада кокъяс сертиыс. Тайӧ висьӧмыс паськалӧ зэв посньыдик аслыссяма тшакъясысь (грибки). Висьӧмсӧ казялӧм бӧрын вирич вылас (рӧсада вылас) колӧ киськавны вадор лыа 1–1½ сантиметр кыза. Лыаалӧмнас пуктасыс вермӧ лэдзны содтӧд выль вужъяс вылынджык да висьӧмыс водзӧ паськалӧмысь сувтӧ. | Рӧсаԁа ԁӧԅӧрітігӧн со мыј оз ков ԋекор тӧԁ вылыԍ воштыны: унҗык југыԁ, сынӧԁ, ещаҗык ва. Кіԍкавны колӧ, муыс-кӧ вылыԍаԋыс коԍмӧма саԋԏіметр 3–4 суԁа. Та ногнас мі велӧԁам пуктассӧ быԁмыны прӧстӧј му вывса условјӧјасын, јонмӧԁам, віԋовмӧԁам најӧс. Рӧсаԁалы колӧ лоны щӧкыԁӧн, сӧмын меԁ најӧ ез мешајтны мӧԁа-мӧԁыслы. Сынӧԁ вежлалігӧн (прӧветрівајтігӧн) колӧ віԇӧԁны, оз-ӧ вужјасас паԍкав торја віԍӧм, коԁі шуԍӧ „ԍӧԁ кокӧн“. Сіјӧ віԍӧмыс тӧԁмавԍӧ вӧсԋіԃік ԍӧԁ, быԏԏӧ коԍмӧм, рӧсаԁа кокјас ԍерԏіыс. Тајӧ віԍӧмыс паԍкалӧ зев посԋіԃік аслыс ԍама щакјасыԍ (грибки). Віԍӧмсӧ каԅалӧм бӧрын вірӧч вылас (рӧсаԁа вылас) колӧ кіԍкавны ваԁор лыа 1–1½ санԏіметр кыза. Лыаалӧмнас пуктасыс вермӧ леԇны соԁтӧԁ выԉ вужјас вылынҗык ԁа віԍӧмыс воԇӧ паԍкалӧмыԍ сувтӧ. |
| Рӧсада шочмӧдны заводитӧны, кор бура нин паськалас воддза кык лист бӧртиыс коймӧд, прамӧй листыс. Висьмӧм рӧсадаяс ёг турунъяскӧд шыблавсьӧны, а бӧрнас сійӧс чукӧртӧны да нуӧны компост чукӧрӧ. | Рӧсаԁа шочмӧԁны завоԃітӧны, кор бура-ԋін паԍкалас воԇԇа кык ԉіст бӧрԏіыс којмӧԁ, прамӧј ԉістыс. Віԍмӧм рӧсӧԁајас јог турунјаскӧԁ шыблавԍӧны, а бӧрнас сіјӧс чукӧртӧны ԁа нуӧны компост чукӧрӧ. |
| Капуста рӧсада виричьяс вылысь му вылӧ пуктӧны май тӧлысь помӧ, либӧ юнь тӧлысь воддза джынъяс. Капусталы лӧсялӧны сёйӧдджык, перегнойнӧй, неуна васӧдкодь, джуджыда гӧрӧм-небзьӧдӧм мусинъяс. Матын кӧ эмӧсь грунтӧвӧй ваяс, капуста быдмӧ омӧля, коръясыс лоӧны лӧз-руд рӧма. Сэтшӧм васӧдінъясас колӧ лэптыны джуджыд градъяс. | Капуста рӧсаԁа вірӧчјас вылыԍ му вылӧ пуктӧны мај тӧлыԍ помӧ, ԉібӧ јуԋ тӧлыԍ воԇԇа җынјас. Капусталы лӧԍалӧны ԍојӧԁҗык, перегнојнӧј, ԋеуна васӧԁкоԃ, җуҗыԁа гӧрӧм-ԋебԅӧԁӧм муԍінјас. Матын-кӧ емӧԍ грунтӧвӧј вајас, капуста быԁмӧ омӧԉа, корјасыс лоӧны лӧз-руԁ рӧма. Сещӧм васӧԁ інјасас колӧ лептыны җуҗыԁ граԁјас. |
| Пуктас улӧ кӧ муыс вынсьӧдсьӧ сӧмын куйӧдӧн, сійӧс колӧ петкӧдны гектар вылас 70–90 тонна. Тайӧ нормасӧ позьӧ чинтыны 50 тоннаӧдз, тулыснас кӧ куйӧд дінас лоӧ содтӧма нӧшта со кутшӧм минерала мувынсьӧданторъяс: сернокислӧй аммоний 200 кг, калийнӧй соль — 200 кг да 400 кг суперфосфат. | Пуктас улӧ-кӧ муыс вынԍӧԁԍӧ сӧмын кујӧԁӧн, сіјӧс колӧ петкӧԁны гектар вылас 70–90 тонна. Тајӧ нормасӧ поԅӧ чінтыны 50 тоннаӧԇ, тулыснас-кӧ кујӧԁ ԁінас лоӧ соԁтӧма нӧшта со кущӧм міԋерала мувынԍӧԁанторјас: ԍерно-кіслӧј аммоԋіј 200 клг, каԉіјнӧј соԉ — 200 клг. ԁа 400 клг. суперфосфат. |
| Уна сикас мувынсьӧданъясӧн вынсьӧдӧм му лоӧ медбур, сетӧ медбур результатъяс. Минерала мувынсьӧданъяссӧ муас сюйӧны гребеньяс гӧрышталӧм водзвылас, а шыльыд му вылӧ пуктас пуктӧмӧн — медбӧръя пинёвтӧм водзвылас. Кӧні мусинмыс джуджыд, кыз да абу васӧд иныс, тшӧтш и паськыд, гырысь муяс вылын со кыдзи колӧ лӧсьӧдны капуста улӧ мусӧ да пуктыны капустасӧ. Арнас муыс джуджыда гӧрсьӧ. Тӧв кежлас муыс оз пинёвтчысь. Водз тулысын мусӧ пинёвтӧны рандаль пиняӧн либӧ «зиг-загӧн». Сэсся му вылас петкӧдсьӧ джынвыйӧ сісьмӧм куйӧд да гӧрсьӧ 12–14 см пыдна кымын. Плуг бӧрсяыс лэдзӧны почвоуглубитель. Сэсся сюйӧны минерала мувынсьӧданъяс, сы бӧрын нин муыс пинёвтчысьӧ. Капуста пуктӧм водзвылас мусӧ визьйӧдлӧны кузьмӧсыс и вомӧныс маркерӧн ӧткодь квадратъяс вылӧ. | Уна ԍікас мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧм му лоӧ меԁбур, ԍетӧ меԁбур резуԉтатјас. Міԋерала мувынԍӧԁанјассӧ муас ԍујӧны гребеԋјас гӧрышталӧм воԇвылас, а шыԉыԁ му вылӧ пуктас пуктӧмӧн — меԁбӧрја піԋовтӧм воԇвылас. Кӧні муԍінмыс җуҗыԁ, кыз ԁа абу васӧԁ іныс, щӧщ і паԍкыԁ, гырыԍ мујас вылын со кыԇі колӧ лӧԍӧԁны капуста улӧ мусӧ ԁа пуктыны капустасӧ. Арнас муыс җуҗыԁа гӧрԍӧ. Тӧв кежлас муыс оз піԋовтчыԍ. Воԇ тулысын мусӧ піԋовтӧны ранԁаԉ піԋаӧн, ԉібӧ „ԅіг-загӧн“. Сеԍԍа му вылас петкӧԁԍӧ җынвыјӧ сіԍмӧм кујӧԁ ԁа гӧрԍӧ 12–14 см. пыԁа кымын. Плуг бӧрԍаыс леԇӧны почвоуглубіԏеԉ. Сеԍԍа ԍујӧны міԋерала мувынԍӧԁанјас, сы бӧрын-ԋін муыс піԋовтчыԍӧ. Капуста пуктӧм воԇвылас мусӧ віԅјӧԁлӧны куԅмӧсыс і вомӧныс маркерӧн ӧткоԃ кваԁратјас вылӧ. |
| Маркерсӧ позьӧ вӧчны аслыд. Босьтсьӧ пу брус 8–10 см кызта, мӧда-мӧдсьыс 30 см костӧ розьӧдавсьӧны розьяс да сэтчӧ тувъявсьӧны бура 50 см кымын кузьта пиньяс. Маркерас вӧчсьӧны сэсся кутнысӧ вороп, а кыскавнысӧ — вожъяс (29 серпас). Капуста рӧсада пуктыссьӧ маркерӧн вӧчӧм визьяс крестасянінъясас ӧти крестасянін колялӧмӧн, шахмат сер ногӧн. Пуктасъяс кост коластыс колӧ лоны вомӧна визьясас и кузьмӧса визьясас ӧткодьӧсь — 60 см. Пуктӧм бӧрас талялӧминсӧ гӧрышталӧны пропашникӧн. Гектар вылӧ рӧсадаыс ковмас 25 сюрс кымын. Пуктыны сійӧс колӧ рытын, либӧ букыд, кымӧра лунӧ, медым рӧсадаыс эз люстыртчы. Рӧсадасӧ вирич вывсьыс перъявтӧдзыс кымынкӧ час войдӧр бура ёна киськалӧны ваӧн. Рӧсадасӧ перъялӧны неыджыд му комӧкъясӧн, сюйлӧны куйӧда кизьӧр сёй пытшкӧ, нуӧны пуктанінас да пуктӧны вылынджык индӧм ногӧн. Тӧдмалӧма, мый рӧсадаыс бурджыка кутчысьӧ, сійӧс кӧ пуктӧны оз дзик сувтсӧн, а неуна пӧлӧнӧн. Вит лун мысти кулӧм рӧсадасӧ колӧ вежны выльясӧн. Кор пуктасыслӧн лоӧ 8–9 кор, зэр бӧрын либӧ киськалӧм бӧрын рӧсадасӧ киськалӧны кизьӧр мувынсьӧданӧн да медвойдӧр визьяс коластъяссӧ гӧрышталӧны (окучивайтӧны) вомӧныс и кузьмӧсыс. Кизьӧр мувынсьӧданыс вӧчсьӧ со кыдзи: 240 литр (20 ведра) ваын сывдӧны 400 грамм селитра либӧ сернокислӧй аммоний, 400 г калийнӧй соль да 600 грамм суперфосфат. Пуктассӧ водзӧ, гожӧмнас, дӧзьӧритӧмыс лоӧ со мыйын: ёг весалӧм, кокалӧм (мотыжение) да пуктас сёйысь-тшыкӧдысьяскӧд вермасьӧм. | Маркерсӧ поԅӧ вӧчны аслыԁ. Боԍтԍӧ пу брус 8–10 см. кызта, мӧԁа-мӧԁԍыс 30 см. костӧ роԅӧԁавԍӧны роԅјас ԁа сетчӧ тувјавԍӧны бура 50 см. кымын куԅта піԋјас. Маркерас вӧчԍӧны сеԍԍа кутнысӧ вороп, а кыскавнысӧ — вожјас (29 ԍерпас). Капуста рӧсаԁа пуктыԍԍӧ маркерӧн вӧчӧм віԅјас крестаԍанінјасас ӧԏі крестаԍанін коԉалӧмӧн, шахмат ԍер ногӧн. Пуктасјас кост коластыс колӧ лоны вомӧна віԅјасас і куԅмӧса віԅјасас ӧткоԃӧԍ — 60 см. Пуктӧм бӧрас таԉалӧм інсӧ гӧрышталӧны пропашԋікӧн. Гектар вылӧ рӧсаԁаыс ковмас 25 ԍурс кымын. Пуктыны сіјӧс колӧ рытын, ԉібӧ букыԁ, кымӧра лунӧ, меԁым рӧсаԁаыс ез ԉустыртчы. Рӧсаԁасӧ вірӧч вывԍыс перјавтӧԇыс кымынкӧ час војԁӧр бура јона кіԍкалӧны ваӧн. Рӧсаԁасӧ перјалӧны ԋеыҗыԁ му комӧкјасӧн, ԍујлӧны кујӧԁа кіԅер ԍој пыщкӧ, нуӧны пуктанінас ԁа пуктӧны вылынҗык інԁӧм ногӧн. Тӧԁмалӧма, мыј рӧсаԁаыс бурҗыка кутчіԍӧ, сіјӧс-кӧ пуктӧны оз ԇік сувтсӧн, а ԋеуна пӧлӧнӧн. Віт лун мыԍԏі кулӧм рӧсаԁасӧ колӧ вежны выԉјасӧн. Кор пуктасыслӧн лоӧ 8–9 кор, зер бӧрын ԉібӧ кіԍкалӧм бӧрын рӧсаԁасӧ кіԍкалӧны кіԅер мувынԍӧԁанӧн ԁа меԁвојԁӧр віԅјас коластјассӧ гӧрышталӧны (окучівајтӧны) вомӧныс і куԅмӧсыс. Кіԅер мувынԍӧԁаныс вӧчԍӧ со кыԇі: 240 ԉітр (20 веԁра) ваын сывԁӧны 400 грамм ԍеԉітра ԉібӧ ԍернокіслӧј аммоԋіј, 400 гр. каԉіјнӧј соԉ ԁа 600 грамм суперфосфат. Пуктассӧ воԇӧ, гожӧмнас, ԁӧԅӧрітӧмыс лоӧ со мыјын: јог весалӧм, кокалӧм (мотыжение) ԁа пуктас ԍојыԍ-щыкӧԁыԍјаскӧԁ вермаԍӧм. |
| Мукӧд сорт капусталӧн, дыр зэртӧм бӧрын кӧ заводитчас зэравны, мачьясыс потласьӧны. Тайӧ сы вӧсна, мый капусталӧн вужъясыс заводитӧны вывті уна сёянторсӧ перйыны, капустаыс друг вуджӧ дона, лишнӧй сёйӧмӧ. Медым сёяныс капусталы кутіс воны этшаджык да мачыс дугдіс потласьӧмысь, кӧрт зырйӧн вундалӧны капусталысь вужъяссӧ ӧтар боксяньыс да неуна кыпӧдыштӧны капустасӧ, медым мыйкӧмында посньыдик, вӧсньыдик вужъясыс оръясясны. | Мукӧԁ сорт капусталӧн, ԁыр зертӧм бӧрын-кӧ завоԃітчас зеравны, мачјасыс потлаԍӧны. Тајӧ сы вӧсна, мыј капусталӧн вужјасыс завоԃітӧны вывті уна ԍојанторсӧ перјыны, капустаыс ԁруг вуҗӧ ԁона, ԉішнӧј ԍојӧмӧ. Меԁым ԍојаныс капусталы кутіс воны ещаҗык ԁа мачыс ԁугԁіс потлаԍӧмыԍ, кӧртзырјӧн вунԁалӧны капусталыԍ вужјассӧ ӧтар бокԍаԋыс ԁа ԋеуна кыпӧԁыштӧны капустасӧ, меԁым мыјкӧ-мынԁа посԋіԃік, вӧсԋіԃік вужјасыс орјаԍасны. |
| Водз воан капуста сортъяс град вылысь босьтӧны воӧм мыстиыс пыр, а сёр воан сортъяс, кодъясӧс индӧма шоммӧдӧм вылӧ да тӧлын видзӧм вылӧ, — сёрӧн арнас. Тэрмасьны капуста кералӧмӧн оз ков, мачыс сылӧн быдмӧ кынмавны заводитчавтӧдз. Асъя кынмалӧмъясысь градус 5-ӧдз кӧдзыдысь быдман капуста оз пов. Капуста босьтігӧн подйыс керавсьӧ либӧ нетшкӧны капустасӧ вужнас. Гырысь, ортсы руд коръясыс вундавсьӧны, а кор мӧд мач бердас кольсьӧны нуалігас мачсӧ видзӧм вылӧ. Урожай гектар вылӧ воӧ 30 тоннасянь 80 тоннаӧдз. | Воԇ воан капуста сортјас граԁвылыԍ боԍтӧны воӧм мыԍԏіыс пыр, а ԍор воан сортјас, коԁјасӧс інԁӧма шоммӧԁӧм вылӧ ԁа тӧлын віԇӧм вылӧ, — ԍорӧн арнас. Термаԍны капуста кералӧмӧн оз ков, мачыс сылӧн быԁмӧ кынмавны завоԃітчавтӧԇ. Асја кынмалӧмјасыԍ граԁус 5-ӧԇ кӧԇыԁыԍ быԁман капуста оз пов. Капуста боԍтігӧн поԁјыс керавԍӧ ԉібӧ ԋещкӧны капустасӧ вужнас. Гырыԍ, ортсы руԁ корјасыс вунԁавԍӧны, а кор мӧԁ мач берԁас коԉԍӧны нуалігас мачсӧ віԇӧм вылӧ. Урожај гектар вылӧ воӧ 30 тоннаԍаԋ 80 тоннаӧԇ. |
| Капуста видзӧм. Бӧръя каднас наука индӧ зэв аслыспӧлӧс видзан ног. Та ног видзӧмыс вермас ёна паськавны Войвыв крайын, нарошнӧ видзанінъяс сэні ёна на этша да. Та ног капуста мач видзӧм вермас сетны ёна ыджыд выгӧда, сӧмын войдӧр та ног видзӧмсӧ колӧ бура прӧверитны, видлавны. Сідзсӧ позьӧ видзны сэтшӧминъясын, кӧні тӧвнас усьӧ уна лым да шоча тӧвнас шоныдалӧ (улявлӧ). | Капуста віԇӧм. Бӧрја каԁнас наука інԁӧ зев аслыс пӧлӧс віԇан ног. Та ног віԇӧмыс вермас јона паԍкавны Војвыв крајын, нароԍнӧ віԇанінјас сені јона-на еща-ԁа. Та ног капуста мач віԇӧм вермас ԍетны јона ыҗыԁ выгӧԁа, сӧмын војԁӧр та ног віԇӧмсӧ колӧ бура прӧверітны, віԁлавны. Сіԇсӧ поԅӧ віԇны сещӧм інјасын, кӧні тӧвнас уԍӧ уна лым ԁа шоча тӧвнас шоныԁалӧ (уԉавлӧ). |
| Босьтӧм бӧрас капуста мачьяс пукталӧны тырмымӧн шоныд тупкӧса помещенньӧӧ, мед сійӧ эз кынмы. Лым усьӧм бӧрын шоныдджык лунӧ петкӧдлӧны капустасӧ да веськыда лым вылас пукталӧны радъясӧн, сӧмын мед вӧлі мӧда-мӧдас оз инмыны. Сэсся мачьяссӧ тыртӧны лымйӧн 20–30 см кыза, а вылісяньыс бара пукталӧны капуста мач радъяс да сідз жӧ тыртӧны лымйӧн. Радъяссӧ мӧда-мӧд вылас сэтчӧдз тэчӧны, кытчӧдз оз ло чукӧрыс тырмымӧн джуджыд. Медвылысса радсӧ колӧ тыртны лымйӧн 80 сантиметрӧдз, а сэсся став чукӧрсӧ вевттьӧны коръяс либӧ турун слӧйӧн. Тадзи капустасӧ видзӧны лым сылӧм заводитчытӧдз, тулысӧдз. Тадзӧн оз сісьмы, оз вошты ассьыс свежӧйлунсӧ. | Боԍтӧм бӧрас капуста мачјас пукталӧны тырмымӧн шоныԁ тупкӧса помещеԋԋӧӧ, меԁ сіјӧ ез кынмы. Лым уԍӧм бӧрын шоныԁҗык лунӧ петкӧԁлӧны капустасӧ ԁа веԍкыԁа лым вылас пукталӧны раԁјасӧн, сӧмын меԁ вӧлі мӧԁа-мӧԁас оз інмыны. Сеԍԍа мачјассӧ тыртӧны лымјӧн 20–30 см. кыза, а вылыԍаԋыс бара пукталӧны капуста мач раԁјас ԁа сіԇ-жӧ тыртӧны лымјӧн. Раԁјассӧ мӧԁа-мӧԁ вылас сетчӧԇ течӧны, кытчӧԇ оз ло чукӧрыс тырмымӧн җуҗыԁ. Меԁвылыса раԁсӧ колӧ тыртны лымјӧн 80 саԋԏіметрӧԇ, а сеԍԍа став чукӧрсӧ вевԏԏӧны корјас, ԉібӧ турун слӧјӧн. Таԇі капустасӧ віԇӧны лым сылӧм завоԃітчытӧԇ, тулысӧԇ. Таԇӧн оз сіԍмы, оз вошты асԍыс ԍвежӧјлунсӧ. |
| Та ногӧн видзӧмыс дзик выль пӧлӧс, омӧля на тӧдмалӧма. Тӧдмалӧм могысь, прӧверитӧм могысь первой восӧ капустатӧ пуктыны этшаджык, медым оз кӧ удайтчы, уроныс эз вӧв ыджыд. | Та ногӧн віԇӧмыс ԇік выԉ пӧлӧс, омӧԉа-на тӧԁмалӧма. Тӧԁмалӧм могыԍ, прӧверітӧм могыԍ первој восӧ капустатӧ пуктыны ещаҗык, меԁым оз-кӧ уԁајтчы, уроныс ез вӧв ыҗыԁ. |
| Лӧсьыд жӧ видзны свежӧй капустатӧ виричьясын, мусӧ да куйӧдсӧ сэтысь идралӧм бӧрын, либӧ нарошнӧ кодйӧм канаваясын. Канаваяслӧн джудждаыс колӧ лоны 60–70 см, пасьтаыс — 1 метр, а кузьтаыс кӧть кутшӧм. Кор муыс кынмас, канава пыдӧсас вольсалӧны идзас 15 сантиметр кыза кымын. Сы вылӧ пукталӧны став бокъяссяньыс идзас пытшкӧ кытшӧ босьтӧмӧн капуста мачьяс, вужъяснас вывлань. Идзас вылас пуктӧны му 15 см кызта кымын. Ставыс тайӧ ещӧ вевттьыссьӧ 8–10 см кыза куйӧд слӧйӧн. Та ногнас капуста зэв жӧ бура видзсьӧ тулысӧдз. | Лӧԍыԁ-жӧ віԇны ԍвежӧј капустатӧ вірічјасын, мусӧ ԁа кујӧԁсӧ сетыԍ іԁралӧм бӧрын, ԉібӧ нароԍнӧ коԁјӧм канавајасын. Канавајаслӧн җуҗтаыс колӧ лоны 60–70 см, паԍтаыс — 1 метр, а куԅтаыс кӧԏ кущӧм. Кор муыс кынмас, канава пыԁӧсас воԉсалӧны іԇас 15 саԋԏіметр кыза кымын. Сы вылӧ пукталӧны став бокјасԍаԋыс іԇас пыщкӧ кыщӧ боԍтӧмӧн капуста мачјас вужјаснас вывлаԋ. Іԇас вылас пуктӧны му 15 см. кызта кымын. Ставыс тајӧ јешщӧ вевԏԏыԍԍӧ 8–10 см. кыза кујӧԁ слӧјӧн. Та ногнас капуста зев-жӧ бура віԇԍӧ тулысӧԇ. |
| Вылын индалӧм капуста видзан ногъяссӧ вайӧдӧма татӧні сы вӧсна, медым овмӧсыс эз матӧ во, абу кӧ сылӧн колан ыджда нарошнӧ видзанінъяс да оз кӧ вермы регыд кадӧн капустасӧ инавны. | Вылын інԁалӧм капуста віԇан ногјассӧ вајӧԁӧма татӧні сы вӧсна, меԁым овмӧсыс ез матӧво, абу-кӧ сылӧн колан ыҗта нароԍнӧ віԇанінјас ԁа оз-кӧ вермы регыԁ каԁӧн капустасӧ інавны. |
| Еджыд мача капуста сортъяс. Войвыв крайын вӧдитӧм вылӧ позьӧ вӧзйыны либӧ водз воан капуста сортъяс либӧ шӧр кадӧн воан сортъяс. Сёр воан капуста сортъяс, кодъяслы быдмӧм вылас колӧ 180 лунӧдз, миян дженьыдик гожӧмнад оз зэв лӧсявны, найӧ оз сетны гырысь урожайяс. | Јеҗыԁ мача капуста сортјас. Војвыв крајын вӧԃітӧм вылӧ поԅӧ вӧзјыны ԉібӧ воԇ воан капуста сортјас ԉібӧ шӧр каԁӧн воан сортјас. Ԍор воан капуста сортјас, коԁјаслы быԁмӧм вылас колӧ 180 лунӧԇ, міјан җеԋыԃік гожӧмнаԁ оз зев лӧԍавны, најӧ оз ԍетны гырыԍ урожајјас. |
| Бӧрйыны вывті уна сортъяс пӧвстысь медбуръяссӧ тайӧ либӧ мӧд овмӧсӧ абу зэв кокньыдик мог. Абу весиг кокньыд бӧрйыны лӧсялана сортъяс быдса районъяслы. Мукӧд сортыс корӧ джуджыда мусӧ уджалӧм да сьӧд му, бура мусӧ вынсьӧдӧм, тырмымӧн ва; мукӧдыс этшаджык корӧны, быдмӧны весиг прӧстӧй муяс вылӧ. | Бӧрјыны вывті уна сортјас пӧвсыԍ меԁбурјассӧ тајӧ, ԉібӧ мӧԁ овмӧсӧ абу зев кокԋыԃік мог. Абу веԍіг кокԋыԁ бӧрјыны лӧԍалана сортјас быԁса рајонјаслы. Мукӧԁ сортыс корӧ җуҗыԁа мусӧ уҗалӧм ԁа ԍӧԁ му, бура мусӧ вынԍӧԁӧм, тырмымӧн ва; мукӧԁыс ещаҗык корӧны, быԁмӧны веԍіг прӧстӧј мујас вылӧ. |
| Сортъяс видлалӧм колӧ нуӧдны быд колхозын, медым бӧрйыны медбур сортъяссӧ сійӧ муяс сертиыс да климат сертиыс. Унаысь ӧти сорт йывсьыс уна ног висьталӧны. Колӧ пыр видлавны висьталӧмъяссӧ практика вылын. Бур сорт капустасянь со мый колӧ: ыджыд урожай, ортсыса коръясыс мед эз вӧвны гырысьӧсь, топыд еджыд мача, дженьыдик под вылын, вӧсньыдик заа коръясӧн, медым кынмалӧмысь эз повны, тӧлын видзигӧн эз сісьмыны да с. в. Став тайӧ бурторъяссӧ ӧти сортысь аддзыны дерт оз позь, но позьӧ бӧрйыны кымынкӧ сорт. Ӧти сорт кутас водз воны гожӧмын сёйӧм вылӧ, мӧд сорт — тӧлын свежӧйнас видзӧм вылӧ, коймӧд — косьтӧм вылӧ либӧ солалӧм вылӧ. | Сортјас віԁлалӧм колӧ нуӧԁны быԁ колхозын, меԁым бӧрјыны меԁбур сортјассӧ сіјӧ мујас ԍерԏіыс ԁа кԉімат ԍерԏіыс. Унаыԍ ӧԏі сорт јывԍыс уна ног віԍталӧны. Колӧ пыр віԁлавны віԍталӧмјассӧ пракԏіка вылын. Бур сорт капустаԍаԋ со мыј колӧ: ыҗыԁ урожај, ортсыса корјасыс меԁ ез вӧвны гырыԍӧԍ, топыԁ јеҗыԁ мача, җеԋыԃік поԁ вылын, вӧсԋіԃік заа корјасӧн, меԁым кынмалӧмыԍ ез повны, тӧлын віԇігӧн ез сіԍмыны ԁа с. в. Став тајӧ бурторјассӧ ӧԏі сортыԍ аԁԇыны, ԃерт, оз поԅ, но поԅӧ бӧрјыны кымынкӧ сорт. Ӧԏі сорт кутас воԇ воны гожӧмын ԍојӧм вылӧ, мӧԁ сорт — тӧлын ԍвежӧјнас віԇӧм вылӧ, којмӧԁ — коԍтӧм вылӧ, ԉібӧ солалӧм вылӧ. |
| Градвыв пуктасъясӧн видлӧгъяс (опытъяс) миян Войвыв крайын нуӧдсьылісны зэв омӧля. Кутшӧм сюрӧ тӧдмалӧмъяс вӧліны миян куимлаын: Северо-Двинскӧй с.-х. опытнӧй станцияын 1928–29 воясӧ, Кардорса болотнӧй опытнӧй му вылын 1924–30 воясӧ да Кардорса сельскохозяйственнӧй техникумын 1925–28 воясӧ. Мукӧд выводъяссӧ тайӧяслысь ещӧ колӧ водзӧ на тӧдмавны, удж нуӧдан срокъясыс налӧн вывті дженьыдӧсь да. | Граԁвыв пуктасјасӧн віԁлӧгјас (опытјас) міјан Војвыв крајын нуӧԁԍылісны зев омӧԉа. Кущӧм ԍурӧ тӧԁмалӧмјас вӧліны міјан кујімлаын: Ԍеверо-Ԁвінскӧј ԍ-х опытнӧј станціјаын 1928–29 војасӧ, Карԁорса болотнӧј опытнӧј му вылын 1924–30 војасӧ ԁа Карԁорса ԍеԉско-хоԅајственнӧј ԏехԋікумын 1925–28 војасӧ. Мукӧԁ вывоԁјассӧ тајјаслыԍ јешщӧ колӧ воԇӧ-на тӧԁмавны, уҗ нуӧԁан строкјасыс налӧн вывті җеԋыԁӧԍ-ԁа. |
| Сёрӧн (дыр кадӧн) воан капуста сортъяс, кодъяслы колӧ быдмынысӧ кузь шоныд гожӧм, видлӧгъяс вӧчалігӧн миян Войвыв крайын эз сетны бур результатъяс. Сійӧ сортъяссӧ миян вӧдитӧмыс некутшӧм выгӧда оз вай. | Ԍорӧн (ԁыр каԁӧн) воан капуста сортјас, коԁјаслы колӧ быԁмынысӧ куԅ шоныԁ гожӧм, віԁлӧгјас вӧчалігӧн міјан Војвыв крајын ез ԍетны бур резуԉтатјас. Сіјӧ сортјассӧ міјан вӧԃітӧмыс ԋекущӧм выгӧԁа оз вај. |
| Миян условйӧясын бурджык урожая куим сикас капуста: воддза чукӧрыс — водз воан сортъяс; налӧн кӧдзӧмсяньыс босьтӧмӧдзыс Войвыв крайын нюжалӧ 110–130 лун; мӧд чукӧр — шӧркодя водз воан сортъяс, быдмӧны 130–150 лунӧдз; коймӧд чукӧрыс — шӧр кадӧн воан сортъяс — воӧны 150–170 лунӧн. Ӧти пӧлӧс сортыслӧн быдман кадыс край войвывладорас нюжалӧ лун 15–25 вылӧ лунвыв сертиыс. Водз воан сортъяслӧн могыс абу зэв ыджыд, ӧти килограммсянь кык килограммӧдз, вӧдитӧны гожӧмын сёйӧм вылӧ. Тайӧ сортыслӧн мачьясыс воӧм мысти регыд потласьӧны, тӧлын видзӧм вылӧ оз шогмыны. Паськыдджыка тайӧ сортъяссӧ вӧдитӧны сӧмын кар бердын, кӧні гожӧмнас вердӧм вылӧ колӧ уна капуста. Водз воан сортъясысь бура петкӧдлісны асьнысӧ: Северо-Двинскӧй опытнӧй станция вылын — «Дитмарскӧй (трейб)», «Первой номер» да «Капорка», а Кардорын — «Первой номер», «Экспресс», да «Ичӧт эрфуртскӧй». Бур боксянь асьсӧ петкӧдлісны шӧркодя водз воысь сортъяс пӧвстысь «Копенгагенскӧй», «Вальватьевскӧй», а шӧр кадӧн воысь сортъяс пӧвстысь — «Глюкштедскӧй», «Белорусскӧй», «Брауншвейгскӧй», «Слава энкгонзэна» да «Каширка». Улын петкӧдлам тайӧ сортъяссӧ. | Міјан условјӧјасын бурҗык урожаја кујім ԍікас капуста: воԇԇа чукӧрыс — воԇ воан сортјас; налӧн кӧԇӧмԍаԋыс боԍтӧмӧԇыс Војвыв крајын ԋужалӧ 110–130 лун; мӧԁ чукӧр — шӧркоԃа-воԇ воан сортјас, быԁмӧны 130–150 лунӧԇ; којмӧԁ чукӧрыс — шӧр каԁӧн воан сортјас — воӧны 150–170 лунӧн. Ӧԏік пӧлӧс сортыслӧн быԁман каԁыс крај војвывлаԁорас ԋужалӧ лун 15–25 вылӧ лунвыв ԍерԏіыс. Воԇ воан сортјаслӧн могыс абу зев ыҗыԁ, ӧԏі кілограммԍаԋ кык кілограммӧԇ, вӧԃітӧны гожӧмын ԍојӧм вылӧ. Тајӧ сортыслӧн мачјасыс воӧм мыԍԏі регыԁ потлаԍӧны, тӧлын віԇӧм вылӧ оз шогмыны. Паԍкыԁҗыка тајӧ сортјассӧ вӧԃітӧны сӧмын кар берԁын, кӧні гожӧмнас верԁӧм вылӧ колӧ уна капуста. Воԇ воан сортјасыԍ бура петкӧԁлісны аԍнысӧ: Ԍеверо-Ԁвінскӧј опытнӧј станціја вылын — „Ԃітмарскӧј (трејб)“, „Первој номер“ ԁа „Капорка“, а Карԁорын — „Первој номер“, „Експресс“, ԁа „Ічӧт ерфуртскӧј“. Бур бокԍаԋ аԍсӧ петкӧԁлісны шӧркоԃа-воԇ воыԍ сортјас пӧвсыԍ „Копенгагенскӧј“, „Ваԉваԏјевскӧј“, а шӧр каԁӧн воыԍ сортјас пӧвсыԍ — „Гԉукштеԁскӧј“, „Белорусскӧј“, „Брауншвејгскӧј“, „Слава енкгонзена“ ԁа „Кашірка“. Улын петкӧԁлам тајӧ сортјассӧ. |
| «Первой номер» (30-ӧд серпас) капусталӧн топыд гӧгрӧс мач дженьыдик под вылын. Ортсы коръясыс абу гырысьӧсь да сы вӧсна позьӧ сійӧс пуктыны мӧда-мӧдсьыс 35–40 сантиметр сайӧ. Ӧткодь бура тайӧ сортыс сетіс бур урожайяс край лунвылас дай войвылас. Северо-Двинскӧй станцияын тайӧ сортыслӧн урожайыс вӧлі 512 центнерӧдз гектар вылысь. Кардорын бур жӧ урожай сетіс тайӧ капуста кокньыдик сёйӧд му вылын, бура трунда компостӧн (36 тонна га вылӧ) да минерала му вынсьӧданъясӧн мусӧ вынсьӧдӧмӧн. | „Первој номер“ (30-ӧԁ ԍерпас) капусталӧн топыԁ гӧгрӧс мач җеԋыԃік поԁ вылын. Ортсы корјасыс абу гырыԍӧԍ ԁа сы вӧсна поԅӧ сіјӧс пуктыны мӧԁа-мӧԁԍыс 35–40 санԏіметр сајӧ. Ӧткоԃ бура тајӧ сортыс ԍетіс бур урожајјас крај лунвылас ԁај војвылас. Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын тајӧ сортыслӧн урожајыс вӧлі 512 центԋерӧԇ гектар вылыԍ. Карԁорын бур-жӧ урожај ԍетіс тајӧ капуста кокԋіԃік ԍојӧԁ му вылын бура трунԁа компостӧн (36 тонна га вылӧ) ԁа міԋерала му вынԍӧԁанјасӧн мусӧ вынԍӧԁӧмӧн. |
| «Экспресс» (31-ӧд серпас) воӧ вӧлі Кардорын 10 лунӧн водзджык став мукӧд сортъяс сертиыс. Сылӧн абу гырысь ортсы коръясыс, мачыс кузьмӧс вывлань. Пуктыссьӧ мӧда-мӧдсьыс 30–35 сантиметр сайӧ. Колӧ сылы бур му. | „Експресс“ (31 ԍерпас) воӧ вӧлі Карԁорын 10 лунӧн воԇҗык став мукӧԁ сортјас ԍерԏіыс. Сылӧн абу гырыԍ ортсы корјасыс, мачыс куԅмӧс вывлаԋ. Пуктыԍԍӧ мӧԁа-мӧԁԍыс 30–35 санԏіметр сајӧ. Колӧ сылы бур му. |
| «Ичӧт эрфуртскӧй» сорт торъялӧ аслас чӧскыдлуннас. Тайӧ капустаыс бура лэптӧ кос поводдя, вермӧ овны киськавтӧг. Тайӧ сортыс важ нин, бура тӧдмалӧма, эм уна бур отзывъяс. | „Ічӧт ерфуртскӧј“ сорт торјалӧ аслас чӧскыԁлуннас. Тајӧ капустаыс бура лептӧ кос повоԃԃа, вермӧ овны кіԍкавтӧг. Тајӧ сортыс важ-ԋін, бура тӧԁмалӧма, ем уна бур отзывјас. |
| «Капорка» сорт индыссьӧ Северо-Двинскӧй станцияӧн, сӧмын сійӧс видлалӧма ӧти во да водзӧ вылӧ на колӧ бура тӧдмавны. Литератураын эмӧсь индӧдъяс сійӧ омӧль кӧр йылысь. | „Капорка“ сорт інԁыԍԍӧ Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаӧн, сӧмын сіјӧс віԁлалӧма ӧԏі во ԁа воԇӧ вылӧ-на колӧ бура тӧԁмавны. Ԉіԏератураын емӧԍ інԁӧԁјас сіјӧ омӧԉ кӧр јылыԍ. |
| «Дитмарскӧй» (32-ӧд серпас) — водз воан сорт, Северо-Двинскӧй станцияын вӧлі медся ыджыд урожай вайысь сортӧн. Тайӧ сортыс югыдвиж рӧма, мачыс гӧгрӧс, дженьыд под вылын сьӧктаыс 2–3 кг. Бура воӧ сёйӧд муяс вылын. Тырмытӧмтор пыдди сылысь индӧны кокньыда висьмалӧмъяс. | „Ԃітмарскӧј“ (32-ԁ ԍерпас) — воԇ воан сорт, Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын вӧлі меԁԍа ыҗыԁ урожај вајыԍ сортӧн. Тајӧ сортыс југыԁ віж рӧма, мачыс гӧгрӧс, җеԋыԁ поԁ вылын ԍӧктаыс 2–3 кг. Бура воӧ ԍојӧԁ мујас вылын. Тырмытӧмтор пыԃԃі сылыԍ інԁӧны кокԋіԁа віԍмалӧмјас. |
| «Копенгагенскӧй рыночнӧй» сорт вылӧ колӧ торйӧн видзӧдлыны. Тайӧ сортыс зэв этшатор корӧ, быдмӧ лёкджык муяс вылын, винёвджык дай урожайыс пыр бур. Сетӧ бур урожайяс став край пасьта, кӧть кутшӧм поводдя гожӧмнас. Кардорын урожайсӧ вайӧ 468 центнерӧдз, а Устюгын 506 центнерӧдз гаысь. Тайӧ сортсӧ миян Войвылын бура нин тӧдмалӧма. Мачыс талӧн чорыд, шӧркоддьӧм ыджда, дженьыдик под вылын, ортсы коръясыс абу гырысьӧсь. Воӧ ӧтмоза, позьӧ видзны свежӧйнас, шогмӧ шоммӧдӧм вылӧ и. | „Копенгагенскӧј рыночнӧј“ сорт вылӧ колӧ торјӧн віԇӧԁлыны. Тајӧ сортыс зев ещатор корӧ, быԁмӧ ԉокҗык мујас вылын, віԋовҗык ԁај урожајыс пыр бур. Ԍетӧ бур урожајјас став крај паԍта, кӧԏ кущӧм повоԃԃа гожӧмнас. Карԁорын урожајсӧ вајӧ 468 центԋерӧԇ, а Уԍԏугын 506 центԋерӧԇ гаыԍ. Тајӧ сортсӧ міјан Војвылын бура-ԋін тӧԁмалӧма. Мачыс талӧн чорыԁ, шӧркоԃԃем ыҗта, җеԋыԃік поԁ вылын, ортсы корјасыс абу гырыԍӧԍ. Воӧ ӧтмоза, поԅӧ віԇны ԍвежӧјнас, шогмӧ шоммӧԁӧм вылӧ-і. |
| «Вальватьевскӧй» (33-ӧд серпас) сорт ёна ошкисны да вӧзйисны вӧдитны Войвылын во нёль-вит. Быд во вӧлі тайӧ сорт кӧйдыссӧ Войвылӧ шыбитӧны зэв уна, чайтӧны ёна паськалӧм да. Сӧмын Кардор гӧгӧр тайӧ сорт вӧдитӧмас эз босьтсьыны. Сёйӧд да лыа муяс вылӧ зэра кӧдзыд воясӧ (1926–28) да кос шоныд воясӧ тайӧ капуста эз сет топыд мач; коръясыс эськӧ и унаӧсь да некор оз вӧлі вермыны бура гӧрддзысьны. Трунда му вылын болотнӧй опытнӧй станцияын тайӧ сортыс вӧлі удайтчӧ бурджыка, сӧмын урожайсӧ пыр этшаджык сетіс «копенгагенскӧй» сортысь да местаса сортъясысь. Дзик мӧдтор тыдовтчис Северо-Двинскӧй станцияын. 1928-ӧд воын — «вальватьевскӧй» капуста урожай серти вӧлі медводзын, а мӧд воас — витӧд местаын, неуна сӧмын лои бӧрынджык «Копенгагенскӧйысь» да «Первой номерысь». Тыдалӧ Войвыв край Асыв-лунвыв юкӧнас сылы условйӧясыс вӧлӧмаӧсь бурджыкӧсь. Мачыс сылӧн ляс-гӧгрӧс, еджыд, кузькодь под вылын. Висьӧмъяслы оз кокньыда сетчы, ёна муяс бурмӧдӧм оз жӧ кор. | „Ваԉваԏјевскӧј“ (33-ԁ ԍерпас) сорт јона ошкісны ԁа вӧзјісны вӧԃітны Војвылын во ԋоԉ-віт. Быԁ во вӧлі тајӧ сорт кӧјԁыссӧ Војвылӧ шыбытӧны зев уна, чајтӧны јона паԍкалӧм-ԁа. Сӧмын Карԁор гӧгӧр тајӧ сорт вӧԃітӧмас ез боԍтԍыны. Ԍојӧԁ ԁа лыа мујас вылӧ зера кӧԇыԁ војасӧ (1926–28) ԁа кос шоныԁ војасӧ тајӧ капуста ез ԍет топыԁ мач; корјасыс еԍкӧ-і унаӧԍ ԁа ԋекор оз вӧлі вермыны бура гӧрԁԇыԍны. Трунԁа му вылын болотнӧј опытнӧј станціаын тајӧ сортыс вӧлі уԁајтчӧ бурҗыка, сӧмын урожајсӧ пыр ещаҗык ԍетіс „копенгагенскӧј“ сортыԍ ԁа местаса сортјасыԍ. Ԇік мӧԁтор тыԁовтчіс Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын. 1928-ӧԁ воын — „ваԉваԏјевскӧј“ капуста урожај ԍерԏі вӧлі меԁвоԇын, а мӧԁ воас — вітӧԁ местаын, ԋеуна сӧмын лоі бӧрынҗык „Копенгагенскӧјыԍ“ ԁа „Первој номерыԍ“. Тыԁалӧ Војвыв крај Асывлунвыв јукӧнас сылы условіјӧјасыс вӧлӧмаӧԍ бурҗыкӧԍ. Мачыс сылӧн ԉас-гӧгрӧс, јеҗыԁ, куԅкоԃ поԁ вылын. Віԍӧмјаслы оз кокԋіԁа ԍетчы, јона мујас бурмӧԁӧм оз-жӧ кор. |
| «Слава Энгойзэна» сорт важӧн нин тӧдана капуста. Сійӧс вӧдитӧны и градвыв муяс вылын и прӧстӧй муяс вылын. Бура видзсьӧ тӧлын. Сортъяс тӧдмалӧм кузя опытъяс сы вылын Войвыв крайын омӧля на нуӧдӧма. | „Слава Энгойзена“ сорт важӧн-ԋін тӧԁана капуста. Сіјӧс вӧԃітӧны і граԁвыв мујас вылын і прӧстӧј мујас вылын. Бура віԇԍӧ тӧлын. Сортјас тӧԁмалӧм куԅа опытјас сы вылын Војвыв крајын омӧԉа-на нуӧԁӧма. |
| «Глюкштедскӧй» — шӧр кадӧн воана сорт, бура удайтчаліс Северо-Двинскӧй станцияын. Бура удайтчывліс и Кардорын, кӧть эськӧ мачыс тыр ыдждаӧдз и эз волы да (8–10 кг). Бурлуныс тайӧ сортыслӧн сэні, мый сійӧ вермӧ бура удайтчыны выль омӧля небзьӧдӧм-бурмӧдӧм, ляпкыда уджалӧм муяс вылын, а сідзжӧ и прӧстӧй муяс вылын. | „Гԉукштеԁскӧј“ — шӧр каԁӧн воана сорт, бура уԁајтчаліс Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын. Бура уԁајтчывліс і Карԁорын, кӧԏ еԍкӧ мачыс тыр ыҗԁаӧԇ і ез волы-ԁа (8–10 кг.). Бурлуныс тајӧ сортыслӧн сені, мыј сіјӧ вермӧ бура уԁајтчыны выԉ омӧԉа ԋебԅӧԁӧм-бурмӧԁӧм, ԉапкыԁа уҗалӧм мујас вылын, а сіԇ-жӧ-і прӧстӧј мујас вылын. |
| «Брауншвейгскӧй» унаысь лыддьылӧны медбӧръя сортӧн. Тайӧ абу дзик веськыд. Кардорын вӧлі сійӧ «Славакӧд» да «Глюкштедскӧйкӧд» ӧтпырйӧн; кӧчанъяс быдмылісны 2–3 килограмм сьӧктаӧсь. Артмӧ быдсяма мусин вылын. Кӧчанлӧн вылысыс тшӧкыдкодь, быттьӧ лязӧдӧма; коръяс еджыдӧсь. Шоммӧдӧм вылӧ — медбур сорт. Свежӧйӧн тӧлын омӧля олӧ. | „Брауншвејгскӧј“ унаыԍ лыԃԃылӧны меԁбӧрја сортӧн. Тајӧ абу ԇік веԍкыԁ. Карԁорын вӧліс сіјӧ „Славакӧԁ“ ԁа „Гԉукштеԁскӧјкӧԁ“ ӧтпырјӧн; кӧчанјас быԁмылісны 2–3 кілограмм ԍӧктаӧԍ. Артмӧ быԁԍама муԍін вылын. Кӧчанлӧн вылысыс щӧкыԁкоԃ, быԏԏӧ ԉазӧԁӧма; корјас јеҗыԁӧԍ. Шоммӧԁӧм вылӧ — меԁбур сорт. Ԍвежӧјӧн тӧлын омӧԉа олӧ. |
| Шӧркоддьӧма воысь кык сорт — «Каширка» да «Белорусскӧй» — вӧлі видлалӧма Северо-Двинскӧй станцияын. Отзывъяс сетісны бурӧс, сӧмын колӧ на жӧ прӧверитлыны. Бӧръя сортсӧ («Белорусскӧйсӧ») омӧля тӧдӧны кыдзи происхожденньӧ боксянь, сідзи и качество боксянь. | Шӧркоԃԃема воыԍ кык сорт — „Кашірка“ ԁа „Белорусскӧј“ — вӧлі віԁлалӧма Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын. Отзывјас ԍетісны бурӧс, сӧмын колӧ-на-жӧ прӧверітлыны. Бӧрја сортсӧ („Белорусскӧјсӧ“) омӧԉа тӧԁӧны кыԇі проісхожԃеԋԋӧ бокԍаԋ, сіԇі-і качество бокԍаԋ. |
| Войвылын вӧдитан местнӧй капуста сортъяс йылысь колӧ шуны, мый найӧс абу тырмымӧн изучитӧма дай, тыдалӧ, абуӧсь налӧн дзикӧдз пуксьӧм признакъяс. Северо-Двинскӧй станция вӧчис испытанньӧ местнӧй «Вондокурскӧй» капуста вылын да воис сэтшӧм выводӧ, мый сійӧ капустаыс сорласьӧма уна сортысь, кодъяс воӧны ёнджыкасӧ сёрӧн; качествоыс бурлань нинӧмӧн оз торъяв, урожай сетӧ ичӧтӧс. Войвыв Кардорса (Архангельскӧй) сортъяс колӧ лыддьыны бурджыкӧн. «Лисестровскӧй» да «Соловецкӧй» капустаяс вӧлісны мукӧдлаысь вайӧм шӧркоддьӧма водз воысь сортъяскӧд ӧттшӧтш да бур воясӧ сетлісны урожай 360 центнерӧдз гектарысь. Кӧдзыд да зэра воясӧ (1926–1928) найӧ вӧліны ёна стойкӧйӧсь (кӧдзыдысь повтӧмӧсь) да вермисны приспособитчыны поводдя дінӧ. Тайӧс пасйӧ Кардорса болотнӧй опытнӧй му. | Војвылын вӧԃітан местнӧј капуста сортјас јылыԍ, колӧ шуны, мыј најӧс абу тырмымӧн ізучітӧма ԁај, тыԁалӧ, абуӧԍ налӧн ԇікӧԇ пукԍӧм прізнакјас. Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціја вӧчіс іспытаԋԋӧ местнӧј „Вонԁокурскӧј“ капуста вылын ԁа воіс сещӧм вывоԁӧ, мыј сіјӧ капустаыс сорлаԍӧма уна сортыԍ, коԁјас воӧны јонҗыкасӧ ԍорӧн; качествоыс бурлаԋ ԋінӧмӧн оз торјав, урожај ԍетӧ ічӧтӧс. Војвыв Карԁорса (Архангеԉскӧј) сортјас колӧ лыԃԃыны бурҗыкӧн. „Ԉіԍестровскӧј“ ԁа „Соловецкӧј“ капустајас вӧлісны мукӧԁлаыԍ вајӧм шӧркоԃԃема воԇ воыԍ сортјаскӧԁ ӧтщӧщ ԁа бур војасӧ ԍетлісны урожај 360 центԋерӧԇ гектарыԍ. Кӧԇыԁ ԁа зера војасӧ (1926–1928) најӧ вӧліны јона стојкӧјӧԍ (кӧԇыԁыԍ повтӧмӧԍ) ԁа вермісны пріспособітчыны повоԃԃа ԁінӧ. Таӧс пасјӧ Карԁорса болотнӧј опытнӧј му. |
| Капуста кӧйдысъяс быдтӧм. Огороднӧй кӧйдысъяс вӧдитӧмлы пыр миян пуктылісны этша вниманньӧ. Быд во ковмывліс вайны крайӧ уна кӧйдыс бокысь. Быд колхозлы, совхозлы да кар бердса (пригороднӧй) овмӧслы колӧ быдтыны сэтшӧм сортъяслысь кӧйдысъяс, кодъяс петкӧдлісны асьнысӧ бур боксянь да кӧйдысӧс заводитӧма нин вӧдитны. | Капуста кӧјԁысјас быԁтӧм. Огороԁнӧј кӧјԁысјас вӧԃітӧмлы пыр міјан пуктылісны еща вԋімаԋԋӧ. Быԁ во ковмывліс вајны крајӧ уна кӧјԁыс бокыԍ. Быԁ колхозлы, совхозлы ԁа кар берԁса (прігороԁнӧј) овмӧслы колӧ быԁтыны сещӧм сортјаслыԍ кӧјԁысјас, коԁјас петкӧԁлісны аԍнысӧ бур бокԍаԋ ԁа кӧјԁысӧс завоԃітӧма ԋін вӧԃітны. |
| Кӧйдыс вылӧ капуста быдтігӧн, медвойдӧр, оз позь вӧтлысьны уна сортъяс бӧрся. Уна сорт быдтігӧн найӧ вермасны сорсьыны: гагъясӧн новлӧдлан роз (опыление) вермас веськавны ӧтилаӧ кык сортысь. Кӧйдысъяс вермасны лоны не чистосортнӧйӧсь, сораӧсь да вӧдитӧм вылӧ туйтӧмӧсь. Кӧйдыс быдтӧм вылӧ бурджык босьтны ӧти сорт, а сэсся вежлавны мукӧд овмӧсъяскӧд. | Кӧјԁыс вылӧ капуста быԁтігӧн, меԁвојԁӧр, оз поԅ вӧтлыԍны уна сортјас бӧрԍа. Уна сорт быԁтігӧн најӧ вермасны сорԍыны: гагјасӧн новлӧԁлан роз (опыԉеԋіје) вермас веԍкавны ӧԏілаӧ кык сортыԍ. Кӧјԁысјас вермасны лоны ԋе чістосортнӧјӧԍ, сораӧԍ ԁа вӧԃітӧм вылӧ тујтӧмӧԍ. Кӧјԁыс быԁтӧм вылӧ бурҗык боԍтны ӧԏі сорт, а сеԍԍа вежлавны мукӧԁ овмӧсјаскӧԁ. |
| Медвойдӧр арсяньыс урожай пытшкысь колӧ бӧрйыны кӧйдыс вылӧ медбур кӧчанъяссӧ, кодъяс медводз мачасисны. Сэсся мед вӧлі налӧн сійӧ сортыслӧн типичнӧй формаыс. Некутшӧм дойдалӧмъяс да висянінъяс кӧчанын оз ков лоны. Кос, шондіа лунӧ найӧс нетшкӧны град вылысь, вуж йывсӧ да бокъяссьыс посни вужъяссӧ тшӧтшӧдӧны да вундалӧны став коръяссӧ, — кольӧны сӧмын подсӧ. Коръяс колӧ вундавны сідзи, медым под бердӧ колисны коръяслӧн дойдавтӧм вужъясыс кузьтаӧн ӧти сантиметрӧдз. Тайӧ кор вуждінъяссьыс (под бердсьыс) мӧд вонас колӧ петны кӧйдыс артман вожъяс. Вундалӧм коръяс позьӧ косьтыны либӧ шоммӧдны (солавны). Кӧчан подъяс пуктавсьӧны кымынкӧ лун кежлӧ бура тӧлӧдӧм помещенньӧӧ косьтыны, сэсся сы бӧрын колӧ сюйны пӧдвалӧ, тӧвйӧдӧм вылӧ. | Меԁвојԁӧр арԍаԋыс урожај пыщкыԍ колӧ бӧрјыны кӧјԁыс вылӧ меԁбур кӧчанјассӧ, коԁјас меԁвоԇ мачаԍісны. Сеԍԍа меԁ вӧлі налӧн сіјӧ сортыслӧн ԏіпічнӧј формаыс. Ԋекущӧм ԁојԁалӧмјас ԁа віԍанінјас кӧчанын оз ков лоны. Кос, шонԁіа лунӧ најӧс ԋещкӧны граԁ вылыԍ, вуж јывсӧ ԁа бокјасԍыс посԋі вужјассӧ щӧщӧԁӧны ԁа вунԁалӧны став корјассӧ, — коԉӧны сӧмын поԁсӧ. Корјас колӧ вунԁавны сіԇі, меԁым поԁ берԁӧ коԉісны корјаслӧн ԁојԁавтӧм вужјасыс куԅтаӧн ӧԏі саԋԏіметрӧԇ. Тајӧ кор вужԁінјасԍыс (поԁ берԁԍыс) мӧԁ вонас колӧ петны кӧјԁыс артман вожјас. Вунԁалӧм корјас поԅӧ коԍтыны ԉібӧ шоммӧԁны (солавны). Кӧчан поԁјас пуктавԍӧны кымынкӧ лун кежлӧ бура тӧлӧԁӧм помешщеԋԋӧӧ коԍтыны, сеԍԍа сы бӧрын колӧ ԍујны пӧԁвалӧ, тӧвјӧԁӧм вылӧ. |
| Пӧдвалын медбур температура — 1–2 градус шоныд. Кӧдзыдысь капуста подъяс вермасны кувны, а 3–4 градусысь шоныдджык инын — кадысь водзджык мӧдасны быдмыны да сісьмыны. Пӧдвал джоджӧ колӧ киськавны лыа (градйӧн моз) да сэтчӧ сутшйӧдлыны капуста подъяссӧ вужладорнас. Подъяслӧн мӧда-мӧд дінас инмавны оз ков. | Пӧԁвалын меԁбур ԏемпература — 1–2 граԁус шоныԁ. Кӧԇыԁыԍ капуста поԁјас вермасны кувны, а 3–4 граԁусыԍ шоныԁҗык інын — каԁыԍ воԇҗык мӧԁасны быԁмыны ԁа сіԍмыны. Пӧԁвал җоҗӧ колӧ кіԍкавны лыа (граԁјӧн моз) ԁа сетчӧ сущјӧԁлыны капуста поԁјассӧ вужла ԁорнас. Поԁјаслӧн мӧԁа-мӧԁ ԁінас інмавны оз ков. |
| Край войвылын, кӧні кӧйдысыс дженьыд гожӧмла оз вермы воны, да кӧйдыс быдтӧм овлӧ омӧля, вӧчӧны сідзи: капуста подъяс садиталӧны лыа тыра гырничьясӧ либӧ ящикъясӧ да видзӧны пӧдвалын быдмыны лэдзтӧг апрель заводитчытӧдз. Апрель заводитчӧмсянь петкӧдӧны шоныд, югыд помещенньӧӧ да лыасӧ неуна киськалӧны ваӧн. Медводдза лунъясас подъяссӧ колӧ тупкавны бумагаӧн, медым надзӧнджык велӧдны югыдӧ. Выль условйӧясын подъяс вӧрзясны быдмыны, кутасны лэдзны вужъяс, заяс да коръяс. Асъя кӧдзыдъяс помасьӧм бӧрын, кор нин капуста садъяслӧн выль заясыс ёнмасны, найӧс колӧ петкӧдны да садитны град вылӧ, водзвыв лӧсьӧдӧм местаӧ. | Крај војвылын, кӧні кӧјԁысыс җеԋыԁ гожӧмла оз вермы воны, ԁа кӧјԁыс быԁтӧм овлӧ омӧԉа, вӧчӧны сіԇі: капуста поԁјас саԃіталӧны лыа тыра гырԋічјасӧ ԉібӧ јашщікјасӧ ԁа віԇӧны пӧԁвалын быԁмыны леԇтӧг апреԉ завоԃітчытӧԇ. Апреԉ завоԃітчӧмԍаԋ петкӧԁӧны шоныԁ, југыԁ помешщеԋԋӧӧ ԁа лыасӧ ԋеуна кіԍкалӧны ваӧн. Меԁвоԇԇа лунјасас поԁјассӧ колӧ тупкавны бумагаӧн, меԁым наԇӧнҗык велӧԁны југыԁӧ. Выԉ условіјӧјасын поԁјас вӧрԅасны быԁмыны, кутасны леԇны вужјас, зајас ԁа корјас. Асја кӧԇыԁјас помаԍӧм бӧрын, кор-ԋін капуста саԁјаслӧн выԉ зајасыс јонмасны, најӧс колӧ петкӧԁны ԁа саԃітны граԁ вылӧ, воԇвыв лӧԍӧԁӧм местаӧ. |
| Специальнӧй гырысь огороднӧй овмӧсъясын — совхозъясын, колхозъясын да кар бердса овмӧсъясын — уна кӧйдыс вӧдитігӧн видзны кӧйдыс быдтан семенникъяс лоӧ дерт прӧстӧйджык ногӧн. Найӧс тэчӧны нарошнӧ вӧчӧм пӧдвалъясӧ либӧ весиг ывла вылӧ чукӧръясӧ да вевттьӧны идзасӧн да муӧн. Кос, лыаа местаясын позьӧ видзны сідзжӧ гуясын. Гулӧн судта колӧ лоны ӧти метраӧдз. Улысас колӧ вольсавны коз пу лысъяс дай вылісяньыс колӧ тупкыны коз пу лысъясӧн жӧ, медым оз пырны шыръяс. Сы бӧрын вевттьысьӧны пӧвъясӧн, сэсся идзасӧн да, медбӧрын, кыза муавсьӧны. Тайӧ способъяссӧ колӧ видлыны край лунвылын. | Ԍпеціаԉнӧј гырыԍ огороԁнӧј овмӧсјасын — совхозјасын, колхозјасын ԁа кар берԁса овмӧсјасын — уна кӧјԁыс вӧԃітігӧн віԇны кӧјԁыс быԁтан ԍемеԋԋікјас лоӧ, ԃерт, прӧстӧјҗык ногӧн. Најӧс течӧны нарошнӧ вӧчӧм пӧԁвалјасӧ ԉібӧ веԍіг ывла вылӧ чукӧрјасӧ ԁа вевԏԏӧны іԇасӧн ԁа муӧн. Кос, лыаа местајасын поԅӧ віԇны сіԇ-жӧ гујасын. Гулӧн суԁта колӧ лоны ӧԏі метраӧԇ. Улысас колӧ воԉсавны козпу лысјас ԁај вылыԍаԋыс колӧ тупкыны козпу лысјасӧн-жӧ, меԁым оз пырны шырјас. Сы бӧрын вевԏԏыԍӧны пӧвјасӧн, сеԍԍа іԇасӧн ԁа, меԁбӧрын, кыза муавԍӧны. Тајӧ способјассӧ колӧ віԁлыны крај лунвылын. |
| Кӧйдыс быдтӧм вылӧ градъяс лӧсьӧдны колӧ заводитны арсянь джуджыда гӧрӧмӧн да небзьӧдӧмӧн. Бӧрйыны колӧ восьса места (эрдвыв), кытчӧ инмӧ шонді да кодӧс воддза вонас куйӧдалӧма. Тулысын градъяс колӧ вынсьӧдны суперфосфатӧн, ӧти гектар вылӧ 3 центнер мында сюйӧмӧн. Асъя кӧдзыдъяс помасьӧм бӧрын быдтанторъяс колӧ садитны зыр туйяссӧ (уна садитігӧн — плугйӧн гӧрӧм костӧ) мӧда-мӧд дінсянь 70 сантиметрӧн косталӧмӧн (шахмат серӧн) да кымынкӧ лун кежлӧ вевттьыны идзасӧн. Пемыд пӧдвалын тӧвйӧдӧм бӧрын шонділӧн ёна югыдыс вермӧ дзикӧдз вины быдтассӧ. Сы понда колӧ сійӧс велӧдны югыд дінӧ надзӧникӧн. | Кӧјԁыс быԁтӧм вылӧ граԁјас лӧԍӧԁны колӧ завоԃітны арԍаԋ җуҗыԁа гӧрӧмӧн ԁа ԋебԅӧԁӧмӧн. Бӧрјыны колӧ воԍса места (ерԁвыв), кытчӧ інмӧ шонԁі ԁа коԁӧс воԇԇа вонас кујӧԁалӧма. Тулысын граԁјас колӧ вынԍӧԁны суперфосфатӧн, ӧԏі гектар вылӧ 3 центԋер мынԁа ԍујӧмӧн. Асја кӧԇыԁјас помаԍӧм бӧрын быԁтанторјас колӧ саԃітны зыр тујјассӧ (уна саԃітігӧн — плугјӧн гӧрӧм костӧ) мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋ 70 саԋԏіметрӧн косталӧмӧн (шахмат ԍерӧн) ԁа кымынкӧ лун кежлӧ вевԏԏыны іԇасӧн. Пемыԁ пӧԁвалын тӧвјӧԁӧм бӧрын шонԁілӧн јона југыԁыс вермӧ ԇікӧԇ віны быԁтассӧ. Сы понԁа колӧ сіјӧс велӧԁны југыԁ ԁінӧ наԇӧԋікӧн. |
| Кӧйдыс артман вожъяс кӧ мӧдасны быдмыны уна, найӧс колӧ вундавны да кольны сӧмын куим-нёльӧс медся ёнъяссӧ. Вожъяс кӧ кутасны вывті ёна кайны вывлань (овлӧ вывті ёна бурмӧдӧм мусин вылын), налысь йывъяссӧ колӧ вундавны. | Кӧјԁыс артман вожјас-кӧ мӧԁасны быԁмыны уна, најӧс колӧ вунԁавны ԁа коԉны сӧмын кујім-ԋоԉӧс меԁԍа јонјассӧ. Вожјас-кӧ кутасны вывті јона кајны вывлаԋ (овлӧ вывті јона бурмӧԁӧм муԍін вылын), налыԍ јывјассӧ колӧ вунԁавны. |
| Быдмигӧн дӧзьӧритӧм колӧ татшӧм: весавны ёг турунъясысь, кокавны (небзьӧдны) рад костъяс да кӧртавлыны йывъяссӧ нюжӧдӧм потшъяс бердӧ, медым эз пӧрны найӧ зэрӧн да тӧлӧн. Воӧм (кисьмӧм) заводитчӧ улыс пуртӧсъяссяньыс. Тӧдны позьӧ пуртӧс вижӧдӧм да косьмыны заводитӧм серти. | Быԁмігӧн ԁӧԅӧрітӧм колӧ тащӧм: весавны јог турунјасыԍ, кокавны (ԋебԅӧԁны) раԁ костјас ԁа кӧртавлыны јывјассӧ ԋужӧԁӧм пощјас берԁӧ, меԁым ез пӧрны најӧ зерӧн ԁа тӧлӧн. Воӧм (кіԍмӧм) завоԃітчӧ улыс пуртӧсјасԍаԋыс. Тӧԁны поԅӧ пуртӧс віжӧԁӧм ԁа коԍмыны завоԃітӧм ԍерԏі. |
| Кок йылын лишнӧй дыр сулалӧм пуртӧсъяс кокниа потласьӧны, да кӧйдысыс вермас киссьыны муӧ. Сы понда урожайсӧ колӧ идравны вочасӧн, воӧм вожъяссяньыс заводитӧмӧн. Уна пуктас вӧдитігӧн идравны заводитӧны дзикӧдз кисьмытӧдз неуна водзджык. Асылын либӧ рытын лысва вылын садъяслысь заяс вундалӧны чарлаӧн, кӧртавлӧны кольтаӧ да ӧшлӧны вевта кос помещенньӧӧ кисьмыны, сэсся вӧлисти киӧн вартӧны. | Кок јылын ԉішнӧј ԁыр сулалӧм пуртӧсјас кокԋіја потлаԍӧны, ԁа кӧјԁысыс вермас кіԍԍыны муӧ. Сы понԁа урожајсӧ колӧ іԁравны вочасӧн, воӧм вожјасԍаԋыс завоԃітӧмӧн. Уна пуктас вӧԃітігӧн іԁравны завоԃітӧны ԇікӧԇ кіԍмытӧԇ ԋеуна воԇҗык. Асылын ԉібӧ рытын лысва вылын саԁјаслыԍ зајас вунԁалӧны чарлаӧн, кӧртавлӧны коԉтаӧ ԁа ӧшлӧны вевта кос помешщеԋԋӧӧ кіԍмыны, сеԍԍа вӧԉіԍԏі кіӧн вартӧны. |
| ЦВЕТНӦЙ КАПУСТА | ЦВЕТНӦЈ КАПУСТА |
| Цветнӧй капуста еджыд кӧчана капуста дорысь пӧтӧсаджык. Сӧмын тайӧ бур да чӧскыд пуктассӧ крестьяна ньӧти на оз тӧдны, а вӧдитӧны сӧмын промышленнӧй кар бердса овмӧсъясын. | Цветнӧј капуста јеҗыԁ кӧчана капуста ԁорыԍ пӧтӧсаҗык. Сӧмын тајӧ бур ԁа чӧскыԁ пуктассӧ креԍԏана ԋӧԏі-на оз тӧԁны, а вӧԃітӧны сӧмын промышԉеннӧј кар берԁса овмӧсјасын. |
| Цветнӧй капусталӧн кӧчан оз овлы. Сылӧн быдмӧны кузьмӧс модаа вылыс коръяс, а на пытшкын шӧрас артмӧ чветъяслӧн еджыд ёкмыль (юр). Сійӧ ёкмыльыс и мунӧ сёян вылӧ пуӧмӧн. Бурджык, донаджык сорт босьтӧм вылӧ колӧ, медым юрыс вӧлі йӧв кодь еджыд рӧма, топыд да еджыд, сьӧктаӧн 800 граммӧдз. Артмӧм юрлы кӧ лэдзны ас вӧля вывсьыс быдмыны, сійӧ лоӧ рышкыд, первой вижӧдас, сэсся лоӧ лилӧвӧй рӧма. Сэтшӧмӧн сійӧс оз сёйны. | Цветнӧј капусталӧн кӧчан оз овлы. Сылӧн быԁмӧны куԅмӧс моԁаа вылыс корјас, а на пыщкын шӧрас артмӧ цветјаслӧн јеҗыԁ јокмыԉ (јур). Сіјӧ јокмыԉыс і мунӧ ԍојан вылӧ пуӧмӧн. Бурҗык, ԁонаҗык сорт боԍтӧм вылӧ колӧ, меԁым јурыс вӧлі јӧв коԃ јеҗыԁ рӧма, топыԁ ԁа јеҗыԁ, ԍӧктаӧн 800 граммӧԇ. Артмӧм јурлы-кӧ леԇны ас вӧԉа вывԍыс быԁмыны, сіјӧ лоӧ рышкыԁ, первој віжӧԁас, сеԍԍа лоӧ ԉілӧвӧј рӧма. Сещӧмӧн сіјӧс оз ԍојны. |
| Цветнӧй капусталы медбур мусин — неуна либӧ шӧркоддьӧма сёйӧд му, коді озыр сьӧд муӧн, васӧд местаын. Сісьмытӧм свежӧй куйӧдӧн вынсьӧдӧм сылы оз лӧсяв. Медбура артмӧ тулысын сьӧд муӧн либӧ компостӧн (гуын вӧчӧм куйӧдӧн) вынсьӧдӧмӧн. Сідзжӧ бура артмӧ калийнӧй да фосфорнокислӧй совъясӧн вынсьӧдӧмӧн. | Цветнӧј капусталы меԁбур муԍін — ԋеуна ԉібӧ шӧркоԃԃема ԍојӧԁ му, коԁі озыр ԍӧԁ муӧн, васӧԁ местаын. Сіԍмытӧм ԍвежӧј кујӧԁӧн вынԍӧԁӧм сылы оз лӧԍав. Меԁбура артмӧ тулысын ԍӧԁ муӧн ԉібӧ компостӧн (гуын вӧчӧм кујӧԁӧн) вынԍӧԁӧмӧн. Сіԇ-жӧ бура артмӧ каԉіјнӧј ԁа фосфорнокіслӧј совјасӧн вынԍӧԁӧмӧн. |
| Водзвыв колӧ быдтыны вирич вылын (рӧсадаӧн). Дӧзьӧритӧм сэтшӧм жӧ, кутшӧм колӧ еджыд кӧчана капусталы. Медводдзаысь костӧдлӧм колӧ вӧчны кыдз позьӧ водзджык, мыччысьӧм бӧрас 4–5 лун мысти. | Воԇвыв колӧ быԁтыны вірӧч вылын (рӧсӧԁаӧн). Ԁӧԅӧрітӧм сещӧм-жӧ, кущӧм колӧ јеҗыԁ кӧчана капусталы. Меԁвоԇԇаыԍ костӧԁлӧм колӧ вӧчны кыԇ поԅӧ воԇҗык, мытчыԍӧм бӧрас 4–5 лун мыԍԏі. |
| Градъяс вӧчавсьӧны обычнӧй ногӧн. Пуктысигӧн рӧсадалӧн колӧ лоны 4–5 кор. Пуктӧны мӧда-мӧд дінсяньыс 35–40 сантиметрӧн косталӧмӧн. Местаыс кӧ вылын да кос, градсӧ рекомендуйтсьӧ тупкыны вылыссяньыс 4–5 см кызта сьӧд муӧн либӧ компостӧн, мед омӧльджыка косьмас. | Граԁјас вӧчавԍӧны обычнӧј ногӧн. Пуктыԍігӧн рӧсаԁалӧн колӧ лоны 4–5 кор. Пуктӧны мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋыс 35–40 саԋԏіметрӧн косталӧмӧн. Местаыс-кӧ вылын ԁа кос, граԁсӧ рекоменԁујтԍӧ тупкыны вылысԍаԋыс 4–5 см. кызта ԍӧԁ муӧн ԉібӧ компостӧн, меԁ омӧԉҗыка коԍмас. |
| Цветнӧй капусталы колӧ унджык ва. Сідзкӧ, бура быдтӧм вылӧ колӧ сійӧс тшӧкыдджыка да ёна киськавны. Быдмигас колӧ кокавлыны мусӧ, весавны ёгъясысь да ӧтчыд бугритны. Юр мыччысьӧм бӧрын, зільӧны сайӧдны сійӧс шондіысь, медым эз вижӧд, эз вошты топыдлунсӧ да быдмис ыджыда. Та могысь чегӧны боксьыс пыділаньӧ кымынкӧ кор да найӧн и тупкӧны юрсӧ. | Цветнӧј капусталы колӧ унҗык ва. Сіԇ-кӧ, бура быԁтӧм вылӧ колӧ сіјӧс щӧкыԁҗыка ԁа јона кіԍкавны. Быԁмігас колӧ кокавлыны мусӧ, весавны јогјасыԍ ԁа ӧтчыԁ бугрітны. Јур мытчыԍӧм бӧрын, зіԉӧны сајӧԁны сіјӧс шонԁіыԍ, меԁым ез віжӧԁ, ез вошты топыԁлунсӧ ԁа быԁміс ыҗыԁа. Та могыԍ чегӧны бокԍыс пыԁлаԋӧ кымынкӧ кор ԁа најӧн і тупкӧны јурсӧ. |
| Медым капуста юръяс ӧдйӧнджык быдмисны, зэв бур киськавлыны найӧс гожӧм быдӧн ӧтчыд либӧ кыкысь омӧлика сола ваӧн. Сов (повареннӧй) босьтсьӧ 1 литр ва вылӧ 1 грамм. Унаысь цветнӧй капусталы оз торйӧдны йӧрын аслыс места, а пуктӧны сійӧс мукӧд быдтасъяс пӧвстӧ (ӧгурчи, шпинат, салат, еджыд кӧчана капуста, редис пӧвстӧ). Тадзӧн экономнӧйджыка лоӧ используйтӧма пуктысян площадь. | Меԁым капуста јурјас ӧԁјӧнҗык быԁмісны, зев бур кіԍкавлыны најӧс гожӧм быԁӧн ӧтчыԁ ԉібӧ кыкыԍ омӧԉіка сола ваӧн. Сов (повареннӧј) боԍтԍӧ 1 ԉітр ва вылӧ 1 грамм. Унаыԍ цветнӧј капусталы оз торјӧԁны јӧрын аслыс места, а пуктӧны сіјӧс мукӧԁ быԁтасјас пӧвсӧ (ӧгурцы, шпінат, салат, јеҗыԁ кӧчана капуста, реԃіс пӧвсӧ). Таԇӧн економнӧјҗыка лоӧ іспоԉзујтӧма пуктыԍан плӧшщаԃ. |
| Капуста пытшкын кодъяслӧн гожӧм помасигкежлӧ оз удитны артмыны сёйны туяна юръяс, найӧс оз ков нетшкыны да шыблавны, — тайӧ ыджыд ӧшыбка. Найӧс колӧ видзчысьӧмӧн, вужъяснас да мунас перйыны град вылысь да садитны васӧд лыаӧ не кӧдзыд пӧдвалын. Тӧвнас быдмасны юръяс. Кодъяслӧн юрыс кутас быдмыны град вылын на, найӧс позьӧ пуктавны ар кежлӧ тыртӧм виричьяс вылӧ либӧ нарошнӧ кодйӧм канаваясӧ. | Капуста пыщкын коԁјаслӧн гожӧм помаԍіг кежлӧ оз уԃітны артмыны ԍојны тујана јурјас, најӧс оз ков ԋещкыны ԁа шыблавны, — тајӧ ыҗыԁ ӧшыбка. Најӧс колӧ віԁчыԍӧмӧн, вужјаснас ԁа мунас перјыны граԁ вылыԍ ԁа саԃітны васӧԁ лыаӧ ԋе кӧԇыԁ пӧԁвалын. Тӧвнас быԁмасны јурјас. Коԁјаслӧн јурыс кутас быԁмыны граԁ вылын-на, најӧс поԅӧ пуктавны ар кежлӧ тыртӧм вірӧчјас вылӧ ԉібӧ нарошнӧ коԁјӧм канавајасӧ. |
| Лунын шоныд дырйи капустаяссӧ восьталӧны, а вой кежлӧ креставлӧны зоръяс да вылысас пукталӧны коз пу лысъяс либӧ идзас, тупкӧны, медым оз кынмыны асъя кӧдзыдӧн. Ар помасигкежлӧ капуста воас, кисьмас. | Лунын шоныԁ ԁырјі капустајассӧ воԍталӧны, а вој кежлӧ креставлӧны зорјас ԁа вылысас пукталӧны козпу лысјас ԉібӧ іԇас, тупкӧны, меԁым оз кынмыны асја кӧԇыԁӧн. Ар помаԍіг кежлӧ капуста воас, кіԍмас. |
| Войвылын вӧдитӧны сӧмын водз воан сортъяс. На пытшкысь позьӧ индыны татшӧмъясӧс: «Гаагскӧй» (34-ӧд серпас), «Эрфуртскӧй» да «Онежнӧй шар». Тайӧ куимнан сортыс бура артмылісны Кардорса условйӧясын. | Војвылын вӧԃітӧны сӧмын воԇ воан сортјас. На пыщкыԍ поԅӧ інԁыны тащӧмјасӧс: „Гаагскӧј“ (34 ԍерпас), „Ерфуртскӧј“ ԁа „Оԋежнӧј шар“. Тајӧ кујімнан сортыс бура артмылісны Карԁорса условјӧјасын. |
| Цветнӧй капусталӧн кӧйдысъяс воӧны сьӧкыда. Войвыв край лунвылын найӧ кутасны воны сӧмын жар, кос гожӧмын. Сы понда тайӧ капустасӧ кӧйдыс вылӧ миян условйӧясын быдтӧм оз ло надежнӧй, — лоӧ надейтчыны бокысь вайӧм кӧйдыс вылӧ. | Цветнӧј капусталӧн кӧјԁысјас воӧны ԍӧкыԁа. Војвыв крај лунвылын најӧ кутасны воны сӧмын жар, кос гожӧмын. Сы понԁа тајӧ капустасӧ кӧјԁыс вылӧ міјан условјӧјасын быԁтӧм оз ло наԃежнӧј, — лоӧ наԃејтчыны бокыԍ вајӧм кӧјԁыс вылӧ. |
| ГАЛАН | ГАЛАН |
| Галан — корнеплод, кык вося быдтас, ёна паськалӧма став Войвыв край пасьтала. Бурджыка быдмӧ шӧркоддьӧма либӧ весиг ёна сёйӧд мусин вылын, коді озыр сьӧд муӧн. Капустаӧс моз жӧ водзвыв колӧ быдтыны вирич вылын. Чужтӧмӧн тэрмасьны торъя оз ков (лӧсьӧдӧма кӧ сійӧс тӧлын сёйӧм вылӧ). Галан пуктӧны кӧдзыд виричьяс вылӧ, а град вылӧ петкӧдӧны куим-нёль кор быдмӧм бӧрын. Гырысь рӧсада вужъясьӧ му вылын ёна сьӧкыда. | Галан — корԋеплоԁ, кык воԍа быԁтас, јона паԍкалӧма став Војвыв крај паԍтала. Бурҗыка быԁмӧ шӧркоԃԃема ԉібӧ веԍіг јона ԍојӧԁ муԍін вылын, коԁі озыр ԍӧԁ муӧн. Капустаӧс моз-жӧ воԇвыв колӧ быԁтыны вірӧч вылын. Чужтӧмӧн термаԍны торја оз ков (лӧԍӧԁӧма-кӧ сіјӧс тӧлын ԍојӧм вылӧ). Галан пуктӧны кӧԇыԁ вірӧчјас вылӧ, а граԁ вылӧ петкӧԁӧны кујім-ԋоԉ кор быԁмӧм бӧрын. Гырыԍ рӧсаԁа вужјаԍӧ му вылын јона ԍӧкыԁа. |
| Галан бура быдмӧ выль куйӧд вылын. Сӧмын сійӧ абу требовательнӧй быдтас да, сы понда, пуктӧны обычнӧя куйӧдӧн вынсьӧдӧм бӧрын мӧд вонас да сюйӧны минеральнӧй совъяс гектар вылӧ со мыйта: сернокислӧй аммоний — 200 кг, суперфосфат — 400 кг да калийнӧй сов — 200 кг. Калийнӧй совсӧ позьӧ вежны 1000 кг пач пӧимӧн. Му вылӧ петкӧдігӧн рӧсадалысь вужъяссӧ коймӧд юкӧн мындаыс колӧ тшӧтшкӧртны. Галанлы градъяс позьӧ не вӧчавны, а пуктыны веськыда гӧрӧм вылӧ, бӧрӧзда чуркъясӧ. Радъяслӧн кост кольсьӧ 45–50 см пасьта, а радын пуктасъяссӧ мӧда-мӧд дінсьыс колӧ костӧдлыны 30–35 сантиметрӧн. | Галан бура быԁмӧ выԉ кујӧԁ вылын. Сӧмын сіјӧ абу требоваԏеԉнӧј быԁтас ԁа, сыпонԁа, пуктӧны обычнӧја кујӧԁӧн вынԍӧԁӧм бӧрын мӧԁ вонас ԁа ԍујӧны міԋераԉнӧј совјас гектар вылӧ со мыјԁа: ԍерно-кіслӧј аммоԋіј — 200 кг, суперфосфат — 400 кг. ԁа каԉіјнӧј сов — 200 кг. Каԉіјнӧј совсӧ поԅӧ вежны 1000 кг. пач пӧјімӧн. Му вылӧ петкӧԁігӧн рӧсаԁалыԍ вужјассӧ којмӧԁ јукӧн мынԁаыс колӧ щӧщкӧртны. Галанлы граԁјас поԅӧ ԋе вӧчавны, а пуктыны веԍкыԁа гӧрӧм вылӧ, бӧрӧзԁа чуркјасӧ. Раԁјаслӧн кост коԉԍӧ 45–50 см. паԍта, а раԁын пуктасјассӧ мӧԁа-мӧԁ ԁінԍыс колӧ костӧԁлыны 30–35 саԋԏіметрӧн. |
| Мукӧддырйи галан улӧ торъя местаяс оз лӧсьӧдны, а пуктӧны сійӧс капустаяс костӧ да град бокъясӧ. Пуктысигӧн колӧ тӧждысьны, медым муӧ пырис сӧмын вужйыс да эз тыр коръяслӧн костыс. Тайӧ зэв ёна падмӧдӧ быдмӧмсӧ. Рӧсада пуктӧм бӧрын колӧ кык-ӧ-куимысь сійӧс киськавлыны, медым вужъясяс, а вежон бӧрын кулӧм рӧсадаяс местаӧ колӧ садитавны выльысь. | Мукӧԁ ԁырјі галан улӧ торја местајас оз лӧԍӧԁны, а пуктӧны сіјӧс капустајас костӧ ԁа граԁ бокјасӧ. Пуктыԍігӧн колӧ тӧжԁыԍны, меԁым муӧ пыріс сӧмын вужјыс ԁа ез тыр корјаслӧн костыс. Тајӧ зев јона паԁмӧԁӧ быԁмӧмсӧ. Рӧсаԁа пуктӧм бӧрын колӧ кыкӧ-кујімыԍ сіјӧс кіԍкавлыны, меԁым вужјаԍас, а вежон бӧрын кулӧм рӧсаԁајас местаӧ колӧ саԃітавны выԉыԍ. |
| Гожӧмбыдӧн ӧтчыд галан колӧ кокньыдика бугритны, медым вужъясыс (ачыс галаныс) оз чорзьыны да оз лоны нюдзвиж рӧмаӧсь. Тайӧ уджсӧ пырджык вӧчлӧны коканӧн му небзьӧдӧмкӧд ӧтпырйӧн. | Гожӧм быԁӧн ӧтчыԁ галан колӧ кокԋіԃіка бугрітны, меԁым вужјасыс (ачыс галаныс) оз чорԅыны ԁа оз лоны ԋуԇвіж рӧмаӧԍ. Тајӧ уҗсӧ пырҗык вӧчлӧны коканӧн му ԋебԅӧԁӧмкӧԁ ӧтпырјӧн. |
| Шӧркоддьӧм урожайӧн позьӧ лыддьыны 300–400 центнер гектарысь. Бур воясӧ ӧткымын сортъяс («маслянӧй», «зӧлӧтӧй шар») Кардорын сетлісны урожай 500–600 центнерӧдз быд гектарысь. | Шӧркоԃԃем урожајӧн поԅӧ лыԃԃыны 300–400 центԋер гектарыԍ. Бур војасӧ ӧткымын сортјас („маԍԉанӧј“, „зӧлӧтӧј шар“) Карԁорын ԍетлісны урожај 500–600 центԋерӧԇ быԁ гектарыԍ. |
| Тӧлын галан видзӧны обычнӧя пӧдвалъясын да буртаясын (чукӧръясын). Идралігӧн галан коръяс вундалӧны сідзи, медым галан бердӧ коляс коръяслӧн иддзыс 2–3 см кузьта. Буртаясын видзӧны ёнджыкасӧ тулысын сёйӧм вылӧ. | Тӧлын галан віԇӧны обычнӧја пӧԁвалјасын ԁа буртајасын (чукӧрјасын). Іԁралігӧн галан корјас вунԁалӧны сіԇі, меԁым галан берԁӧ коԉас корјаслӧн іԇԇыс 2–3 см. куԅта. Буртајасын віԇӧны јонҗыкасӧ тулысын ԍојӧм вылӧ. |
| Тӧв ветлан помещенньӧын либӧ ывлаын вевт улын бура тӧлӧдӧм (косьтӧм) галанъяс лӧсьыда тэчӧны косінӧ чукӧрӧ (35 серпас). Чукӧр шӧрӧ сувтӧдсьӧ нёль пӧвйысь тувъялӧм да быд боксянь розьйӧдлӧм труба, сынӧд вежӧм вылӧ. Чукӧрыс вевттьыссьӧ 12–15 см кызта идзасӧн да сы кызта жӧ муӧн (идзас вылас). Кӧдзыдъяс пуксигӧн му вылӧ вольсасьӧ мӧд слӧй идзас да вылысыс кыза муавсьӧ. Став вевттьӧмлӧн кызтаыс оз ков лоны 70–80 сантиметрысь этшаджык. | Тӧв ветлан помешщеԋԋӧын ԉібӧ ывлаын вевт улын бура тӧлӧԁӧм (коԍтӧм) галанјас лӧԍыԁа течӧны кос інӧ чукӧрӧ (35 ԍерпас). Чукӧр шӧрӧ сувтӧԁԍӧ ԋоԉ пӧвјыԍ тувјалӧм ԁа быԁ бокԍаԋ роԅԅӧԁлӧм труба сынӧԁ вежӧм вылӧ. Чукӧрыс вевԏԏыԍԍӧ 12–15 см. кызта іԇасӧн ԁа сы кызта-жӧ муӧн (іԇас вылас). Кӧԇыԁјас пукԍігӧн му вылӧ воԉсаԍӧ мӧԁ слӧј іԇас ԁа вылысыс кыза муавԍӧ. Став вевԏԏӧмлӧн кызтаыс оз ков лоны 70–80 саԋԏіметрыԍ ещаҗык. |
| Кӧдзыд лунъясӧ труба сюявсьӧ вылыссяньыс идзасӧн либӧ турунӧн. Тадзи видзӧмӧн галан зэв бура олӧ тулысӧдз. | Кӧԇыԁ лунјасӧ труба ԍујавԍӧ вылысԍаԋыс іԇасӧн ԉібӧ турунӧн. Таԇі віԇӧмӧн галан зев бура олӧ тулысӧԇ. |
| Позьӧ рекомендуйтны корнеплодъяс гуын видзӧм (36 серпас). Тайӧ способыс зэв прӧстӧй дай видлӧма нин. Кос местаӧ кодйыссьӧ 1,0–1,5 метр судта гу. Пыдӧсас тувъявсьӧ 3–3½ метр кузьта майӧг да гӧгӧрыс кӧртавсьӧ идзас. Гу пыдӧсӧ да бокъясас колӧ вольсавны коз пу лысъяс, медым оз пырны шыръяс. Корнеплодъяс (галан либӧ мук. тор) колӧ кисьтны метр джын судта гусьыс вылӧджык, ёсь йылӧн, да вевттьыны первойсӧ коз пу лысъясӧн жӧ, а сы вылысӧ — идзасӧн (15 см) да муӧн (20 см). Ортсыӧ чургӧдчӧм майӧг йылӧ крепитсьӧ кӧрт листысь вӧчӧм вевт, медым зэр ва эз вермы пырны идзас кузя гуӧ. Тӧвся кӧдзыдъяс пуксьытӧдз гу колӧ вевттьыны мӧд пӧв идзасӧн да муӧн либӧ куйӧдӧн. | Поԅӧ рекоменԁујтны корԋеплоԁјас гуын віԇӧм (36 ԍерпас). Тајӧ способыс зев прӧстӧј ԁај віԁлӧма-ԋін. Кос местаӧ коԁјыԍԍӧ 1,0–1,5 метр суԁта гу. Пыԁӧсас тувјавԍӧ 3–3½ метр куԅта мајӧг ԁа гӧгӧрыс кӧртавԍӧ іԇас. Гу пыԁӧсӧ ԁа бокјасас колӧ воԉсавны козпу лысјас, меԁым оз пырны шырјас. Корԋеплоԁјас (галан ԉібӧ мук. тор) колӧ кіԍтны метр җын суԁта гуԍыс вылӧҗык, јоԍ јылӧн, ԁа вевԏԏыны первојсӧ козпу лысјасӧн-жӧ, а сы вылысӧ — іԇасӧн (15 см.) ԁа муӧн (20 см.). Ортсыӧ чургӧԁчӧм мајӧг јылӧ крепітԍӧ кӧрт ԉістыԍ вӧчӧм вевт, меԁым зер ва ез вермы пырны іԇас куԅа гуӧ. Тӧвԍа кӧԇыԁјас пукԍытӧԇ гу колӧ вевԏԏыны мӧԁ пӧв іԇасӧн ԁа муӧн ԉібӧ кујӧԁӧн. |
| Медся ёна паськалӧмаӧсь «красносельскӧй» да «маслянӧй» сортъяс (37-ӧд серпас). Сёйӧм вылӧ бурджыкӧн лыддьӧны виж сорт галанъяс. Кардорса болотнӧй му вылын бура артмылісны местнӧй, «лисестровскӧй» сортъяс. Кӧйдыссӧ вӧлі быдтӧма сэні жӧ, болотнӧй овмӧсас. Сӧмын урожайнас век жӧ кольччисны сэтшӧм сортъяс дінысь, кыдз «зӧлӧтӧй шар» да «шведскӧй» (38-ӧд серпас), кодъясӧс вайлӧны бокысь. Торъя бур урожай сетӧны скӧт кӧрым вылӧ быдтан сортъяс — «бангольм» да «исполинскӧй». Ӧткымынъяслӧн сьӧктаыс овлӧ 4–5 килограммӧдз. Кӧйдыс вылӧ галан вӧдитӧм ёна паськалӧма градвыв пуктас вӧдитысьяс пӧвстын. Сэні сьӧкыдыс нинӧм торъя абу. Семенникъяс колӧ быдтыны да видзны сідзи жӧ, кыдзи и еджыд кӧчана капуста. | Меԁԍа јона паԍкалӧмаӧԍ „красноԍеԉскӧј“ ԁа „маԍԉанӧј“ сортјас (37 ԍерпас). Ԍојӧм вылӧ бурҗыкӧн лыԃԃӧны віж сорт галанјас. Карԁорса болотнӧј му вылын бура артмылісны местнӧј, „ԉіԍестровскӧј“ сортјас. Кӧјԁыссӧ вӧлі быԁтӧма сені-жӧ, болотнӧј овмӧсас. Сӧмын урожајнас век-жӧ коԉтчісны сещӧм сортјас ԁіныԍ, кыԇ „зӧлӧтӧј шар“ ԁа „швеԁскӧј“ (38 ԍерпас), коԁјасӧс вајлӧны бокыԍ. Торја бур урожај ԍетӧны скӧт кӧрым вылӧ быԁтан сортјас — „бангоԉм“ ԁа „іспоԉінскӧј“. Ӧткымынјаслӧн ԍӧктаыс овлӧ 4–5 кілограммӧԇ. Кӧјԁыс вылӧ галан вӧԃітӧм јона паԍкалӧма граԁвыв пуктас вӧԃітыԍјас пӧвсын. Сені ԍӧкыԁыс ԋінӧм торја абу. Ԍемеԋԋікјас колӧ быԁтыны ԁа віԇны сіԇі-жӧ, кыԇі-і јеҗыԁ кӧчана капуста. |
| СЁРКНИ | ԌОРКԊІ |
| Край лунвылын сёркни вӧдитӧны чӧскыд пуктас пыдди, кыдз чӧсмасянтор, — сэні уна эм сакар. Кынӧн тӧлын видзигӧн тшыкӧ, рушмӧ да оз ло чӧскыд. Градъяс вылӧ сёркни шоча пуктылӧны, а ёнджыкасӧ кӧдзӧны коськӧм му вылӧ либӧ вӧр сотӧм инъясӧ (тыла вылӧ), кӧні сёркниыс артмӧ торъя чӧскыд да ва слӧя. Град вылын кӧ, бурджык быдтыны водз воан сортъяс, кодъяс воӧны 50–70 лунӧн. Сёркнилы ёнджыка лӧсялӧ кокни, лыаӧд мусин, кӧні уна эм пӧтӧса тор. Кӧдзӧны сійӧс веськыда муӧ, куйӧдалӧм бӧрын мӧд либӧ коймӧд во вылас, да вынсьӧдӧны пӧимӧн (гектар вылӧ 10–15 центнер мында), либӧ калийнӧй да фосфорнокислӧй совъясӧн (калийнӧй сов 200 кг да суперфосфат 300 кг гектар вылӧ). | Крај лунвылын ԍоркԋі вӧԃітӧны чӧскыԁ пуктас пыԃԃі, кыԇ чӧсмаԍантор, — сені уна ем сакар. Кынӧн тӧлын віԇігӧн щыкӧ, рушмӧ ԁа оз ло чӧскыԁ. Граԁјас вылӧ ԍоркԋі шоча пуктылӧны, а јонҗыкасӧ кӧԇӧны коԍкӧм му вылӧ ԉібӧ вӧр сотӧм інјасӧ (тылавылӧ), кӧні ԍоркԋіыс артмӧ торја чӧскыԁ ԁа ва слӧја. Граԁ вылын-кӧ, бурҗык быԁтыны воԇ воан сортјас, коԁјас воӧны 50–70 лунӧн. Ԍоркԋілы јонҗыка лӧԍалӧ кокԋі, лыаӧԁ муԍін, кӧні уна ем пӧтӧса тор. Кӧԇӧны сіјӧс веԍкыԁа муӧ, кујӧԁалӧм бӧрын мӧԁ ԉібӧ којмӧԁ во вылас, ԁа вынԍӧԁӧны пӧјімӧн (гектар вылӧ 10–15 центԋер мынԁа), ԉібӧ каԉіјнӧј ԁа фосфорно-кіслӧј совјасӧн (каԉіјнӧј сов 200 кг ԁа суперфосфат 300 кг гектар вылӧ). |
| Сёркни кӧйдыс зэв посни. Ӧтсер кӧдзӧм могысь бурджык сорлавны сійӧс лыаӧн. Мӧд пӧв садитӧмъяс сёркни некутшӧма оз лэпты. Кӧдзӧны радъясӧн 20–25 см-ӧн косталӧмӧн, либӧ кыдзи сюрӧ койӧмӧн. Сёркниӧс томвывсьыс зэв ёна жугӧдӧны, унаысь кушӧдз вӧчлӧны, градвыв пуктас жугӧдысь гагъяс — му пытшъяс, кодъяс ёна паськалӧмаӧсь. Сы понда сёркни колӧ кӧдзны тшӧкыда. Пытшъяскӧд да мукӧд пӧлӧс вредительяскӧд вермасян мераяс йылысь висьталам торъя юкӧдын. Сёркни оз пов тувсов кӧдзыдъясысь. Сы понда бурджык кӧдзны сійӧс водзджык, кор пытшъясыс абуӧсь на, медым петасъясыс удитасны ёнмыны (чорзьӧм да тырмымӧн ёна паськалӧм коръяс вылӧ пытшъяс озджык локны). Сёркни дӧзьӧритӧм колӧ татшӧм: шочмӧдлӧм, весалӧм да коканӧн небзьӧдӧм. | Ԍоркԋі кӧјԁыс зев посԋі. Ӧтԍер кӧԇӧм могыԍ бурҗык сорлавны сіјӧс лыаӧн. Мӧԁпӧв саԃітӧмјас ԍоркԋі ԋекущӧма оз лепты. Кӧԇӧны раԁјасӧн 20–25 см-ӧн косталӧмӧн, ԉібӧ кыԇі ԍурӧ којӧмӧн. Ԍоркԋіӧс том вывԍыс зев јона жугӧԁӧны, унаыԍ кушӧԇ вӧчлӧны, граԁвыв пуктас жугӧԁыԍ гагјас — му пыщјас, коԁјас јона паԍкалӧмаӧԍ. Сыпонԁа ԍоркԋі колӧ кӧԇны щӧкыԁа. Пыщјаскӧԁ ԁа мукӧԁ пӧлӧс вреԃіԏеԉјаскӧԁ вермаԍан мерајас јылыԍ віԍталам торја јукӧԁын. Ԍоркԋі оз пов тувсов кӧԇыԁјасыԍ. Сыпонԁа бурҗык кӧԇны сіјӧс воԇҗык, кор пыщјасыс абуӧԍ на, меԁым петасјасыс уԃітасны јонмыны (чорԅӧм ԁа тырмымӧн јона паԍкалӧм корјас вылӧ пыщјас озҗык локны). Ԍоркԋі ԁӧԅӧрітӧм колӧ тащӧм: шочмӧԁлӧм, весалӧм ԁа коканӧн ԋебԅӧԁӧм. |
| Ёнджыка паськалӧм сортъяс: «виж петровскӧй» — войвылын радейтан сорт (виж галан); «майскӧй», еджыд (39-ӧд серпас) да виж, водз воан сортъяс (гожӧмын сёйӧм вылӧ). Та дінӧ жӧ позьӧ содтыны «миланскӧй» сорт, еджыд да гӧрдов рӧмаӧс. Сёркни кӧйдыс быдтӧм нинӧмӧн оз торъяв мукӧд корнеплодъяс дінысь. | Јонҗыка паԍкалӧм сортјас: „віж петровскӧј“ — војвылын раԃејтан сорт (віж галан); „мајскӧј“, јеҗыԁ (39 ԍерпас) ԁа віж, воԇ воан сортјас (гожӧмын ԍојӧм вылӧ). Та ԁінӧ-жӧ поԅӧ соԁтыны „міланскӧј“ сорт, јеҗыԁ ԁа гӧрԁов рӧмаӧс. Ԍоркԋі кӧјԁыс быԁтӧм ԋінӧмӧн оз торјав мукӧԁ корԋеплоԁјас ԁіныԍ. |
| КУШМАН | КУШМАН |
| Войвылын быд пельӧсын позьӧ аддзыны тайӧ пуктассӧ. Быдтыны позьӧ водз воан сортъяс гожӧмын сёйӧм вылӧ (еджыд «майскӧй» да сьӧд «сальватор»), а тӧв кежлӧ видзӧм вылӧ — «грайворонскӧй», «баварскӧй» да «эрфуртскӧй». | Војвылын быԁ пеԉӧсын поԅӧ аԁԇыны тајӧ пуктассӧ. Быԁтыны поԅӧ воԇ воан сортјас гожӧмын ԍојӧм вылӧ (јеҗыԁ „мајскӧј“ ԁа ԍӧԁ „саԉватор“), а тӧв кежлӧ віԇӧм вылӧ — „грајворанскӧј“, „баварскӧј“ ԁа „ерфуртскӧј“. |
| Водз воан кушман быдтӧм вылӧ бӧрйыссьӧ вой боксянь сайӧдӧм шоныд места. Сылы колӧ кокни, лыаӧд мусин. Сэтшӧмыс кӧ абу, позьӧ сійӧс лӧсьӧдны аслыд. Бӧрйӧм участок вылӧ кыскалӧны лыа 10 кв. метр вылӧ 1 метрӧн арталӧмӧн да градъяс небзьӧдігӧн сорлалӧны вылыс мусиныскӧд. Выль куйӧдӧн бурмӧдӧмӧн кушман ӧдйӧ быдмӧ да чорзьӧ (пуӧссьӧ). Та понда бурджык сюйны минеральнӧй совъяс да компост. | Воԇ воан кушман быԁтӧм вылӧ бӧрјыԍԍӧ вој бокԍаԋ сајӧԁӧм шоныԁ места. Сылы колӧ кокԋі, лыаӧԁ муԍін. Сещӧмыс-кӧ абу, поԅӧ сіјӧс лӧԍӧԁны аслыԁ. Бӧрјӧм участок вылӧ кыскалӧны лыа 10 кв. метр вылӧ 1 метрӧн арталӧмӧн ԁа граԁјас ԋебԅӧԁігӧн сорлалӧны вылыс муԍіныскӧԁ. Выԉ кујӧԁӧн бурмӧԁӧмӧн кушман ӧԁјӧ быԁмӧ ԁа чорԅӧ (пуӧԍԍӧ). Тапонԁа бурҗык ԍујны міԋераԉнӧј совјас ԁа компост. |
| Сёр воан «тӧвся» сортъяс кӧдзӧмӧн позьӧ торъя не тэрмасьны. Водз кӧдзӧмӧн том петасъяс вермасны тшыкны тувсов кӧдзыдъясӧн, дай ёна водз воӧм кушманъяс овлӧны чорыдӧсь да чӧскыдтӧмӧсь. Кушманлы торъя градъяс позьӧ не вӧчавны, а пуктыны бокъясас либӧ водзджык воысь пуктасъяс костӧ. «Тӧвся» кушманлы ёнджыка лӧсялӧ сёйӧд мусин. Кушман пуктыссьӧ чунь туйясӧ. 2–3 см судта быд гуранӧ (чунь туйӧ) пуктӧны 3–4 кӧйдыс тусь, да мыччысьӧм петасъяссӧ шочмӧдлӧны, — кольӧны сӧмын ёнджыкъяссӧ. | Ԍор воан „тӧвԍа“ сортјас кӧԇӧмӧн поԅӧ торја ԋе термаԍны. Воԇ кӧԇӧмӧн том петасјас вермасны щыкны тувсов кӧԇыԁјасӧн, ԁај јона воԇ воӧм кушманјас овлӧны чорыԁӧԍ ԁа чӧскыԁтӧмӧԍ. Кушманлы торја граԁјас поԅӧ ԋе вӧчавны, а пуктыны бокјасас ԉібӧ воԇҗык воыԍ пуктасјас костӧ. „Тӧвԍа“ кушманлы јонҗыка лӧԍалӧ ԍојӧԁ муԍін. Кушман пуктыԍԍӧ чуԋ тујјасӧ. 2–3 см суԁта быԁ гуранӧ (чуԋ тујӧ) пуктӧны 3–4 кӧјԁыс туԍ, ԁа мытчыԍӧм петасјассӧ шочмӧԁлӧны, — коԉӧны сӧмын јонҗыкјассӧ. |
| Бӧрынджык колӧ мӧд пӧв шочмӧдлыны, медым коръясыс быд бокӧ тӧрисны нюжӧдчыны водсӧн. Топыда пуктӧмӧн, коръясыс кӧ мӧда-мӧдсӧ пыкӧны да чургӧдчӧны вывлань, кушман кутас пуӧссьыны да сёйӧм вылӧ оз кут туйны. Мукӧд пуктасъясӧс моз дӧзьӧритӧм кындзи, медым кушман лоӧ бурджык кӧра, колӧ сійӧс кос поводдя дырйи киськавлыны да кокньыдика бугритӧмӧн тыртыштны вылыссӧ. | Бӧрынҗык колӧ мӧԁпӧв шочмӧԁлыны, меԁым корјасыс быԁ бокӧ тӧрісны ԋужӧԁчыны воԁсӧн. Топыԁа пуктӧмӧн, корјасыс-кӧ мӧԁа-мӧԁсӧ пыкӧны ԁа чургӧԁчӧны вывлаԋ, кушман кутас пуӧԍԍыны ԁа ԍојӧм вылӧ оз кут тујны. Мукӧԁ пуктасјасӧс моз ԁӧԅӧрітӧм кынԇі, меԁым кушман лоӧ бурҗык кӧра, колӧ сіјӧс кос повоԃԃа ԁырјі кіԍкавлыны ԁа кокԋіԃіка бугрітӧмӧн тыртыштны вылыссӧ. |
| «Тӧвся» кушман быдмӧ 22–27 см кузьтаӧдз. Сы понда сійӧс быдтӧм вылӧ колӧ лӧсьӧдны джуджыда да бура небзьӧдӧм мусин. | „Тӧвԍа“ кушман быԁмӧ 22–27 см. куԅтаӧԇ. Сы понԁа сіјӧс быԁтӧм вылӧ колӧ лӧԍӧԁны җуҗыԁа ԁа бура ԋебԅӧԁӧм муԍін. |
| Идравны заводитӧны арын кӧдзыдъяс пуксьытӧдз. Кӧдзыд улӧ сюрлӧм кушманъяс лоӧны чӧскыдтӧм кӧраӧсь, потласьӧны да видзигӧн кокниа сісьмӧны. Пӧдвалын кушман видзӧны лыаӧн либӧ кос муӧн вевттьӧмӧн. | Іԁравны завоԃітӧны арын кӧԇыԁјас пукԍытӧԇ. Кӧԇыԁ улӧ ԍурлӧм кушманјас лоӧны чӧскыԁтӧм кӧраӧԍ, потлаԍӧны ԁа віԇігӧн кокԋіа сіԍмӧны. Пӧԁвалын кушман віԇӧны лыаӧн ԉібӧ кос муӧн вевԏԏӧмӧн. |
| Кӧйдысъяс бура артмӧны Войвылын. Медым кӧйдыс водзджык воас, тулысын садитігӧн кӧйдыс быдтан кушманлысь йывладорсӧ вундӧны (тшӧтшӧдӧны). Пуктыны (садитны) колӧ мӧда-мӧд дінсяньыс 55–60 см-ӧн костӧдлӧмӧн. Пыклыны оз ков, — садлӧн заыс сідзи ён да абу пӧрласьысь. | Кӧјԁысјас бура артмӧны Војвылын. Меԁым кӧјԁыс воԇҗык воас, тулысын саԃітігӧн кӧјԁыс быԁтан кушманлыԍ јывла ԁорсӧ вунԁӧны (щӧщӧԁӧны). Пуктыны (саԃітны) колӧ мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋыс 55–60 см-ӧн костӧԁлӧмӧн. Пыклыны оз ков, — саԁлӧн заыс сіԇі јон ԁа абу пӧрлаԍыԍ. |
| Пуртӧсъяс воигӧн (кисьмигӧн) оз потласьны. Та понда, кӧйдыс идралігӧн вошӧ сійӧ мукӧд пуктасъяслӧн дорысь ёна этша. Заяс вундавсьӧны, кӧртавсьӧны кольтаӧ моз да ӧшлыссьӧны вевт улӧ косьтыны. | Пуртӧсјас воігӧн (кіԍмігӧн) оз потлаԍны. Тапонԁа, кӧјԁыс іԁралігӧн вошӧ сіјӧ мукӧԁ пуктасјаслӧн ԁорыԍ јона еща. Зајас вунԁавԍӧны, кӧртавԍӧны коԉтаӧ моз ԁа ӧшлыԍԍӧны вевт улӧ коԍтыны. |
| РЕДИС | РЕԂІС |
| Редис кушман сяма жӧ, сӧмын дзоля. Воӧ редис зэв регыдӧн — 30–35 лунӧн. Сы вӧсна редис унджыкысьсӧ кӧдзсьӧ ньӧжйӧ воысь пуктасъяс костын. Кодыр торйӧн кӧдзсьӧ, бӧрйыссьӧ град йӧрын гӧптаджык (лайкӧс) местаыс. Кос местаас редиссӧ корйӧ вӧтлӧ. Кӧйдыссӧ кӧдзӧны радъясӧн либӧ кыдзи сюрӧ койӧм помысь да тыртӧны муас 1,5–2 сантиметр пыдна. Медым унджыкысь воис, позьӧ кӧдзны быд кык вежон мысти. | Реԃіс кушман ԍама-жӧ, сӧмын ԇӧԉа. Воӧ реԃіс зев регыԁӧн — 30–35 лунӧн. Сы вӧсна реԃіс унҗыкыԍсӧ кӧԇԍӧ ԋӧжјӧ воыԍ пуктасјас костын. Коԁыр торјӧн кӧԇԍӧ, бӧрјыԍԍӧ граԁјӧрын гӧптаҗык (лајкӧс) местаыс. Кос местаас реԃіссӧ корјӧ вӧтлӧ. Кӧјԁыссӧ кӧԇӧны раԁјасӧн, ԉібӧ кыԇі ԍурӧ којӧм помыԍ ԁа тыртӧны муас 1,5–2 саԋԏіметр пыԁа. Меԁым унҗыкыԍ воіс поԅӧ кӧԇны быԁ кык вежалун мыԍԏі. |
| Редислӧн быдмӧмыс мусин васӧд сайын, сідзкӧ колӧ градсӧ ёна да унджыкысь киськавны. Гожӧм шӧрын кос поводдя радиыс редис оз во. Сійӧс вермас вежны водз воысь кушман. Ар кежас позьӧ выльысь кӧдзны, воас зэв бура. | Реԃіслӧн быԁмӧмыс муԍін васӧԁ сајын, сіԇкӧ колӧ граԁсӧ јона ԁа унҗыкыԍ кіԍкавны. Гожӧм шӧрын кос повоԃԃа раԃіыс реԃіс оз во. Сіјӧс вермас вежны воԇ воыԍ кушман. Ар кежас поԅӧ выԉыԍ кӧԇны, воас зев бура. |
| Позьӧ вӧдитны татшӧм сортъяс: «Вюрцбургский», лапъя кыз вужъя. Вужйыс овлӧ 4 сантиметрӧдз. Кузь вужъя редис пиысь позьӧ индыны редис «Ледяная сосулька» (40-ӧд серпас). | Поԅӧ вӧԃітны тащӧм сортјас: „Вюрцбургский“, лапја кыз вужја. Вужјыс овлӧ 4 саԋԏіметрӧԇ. Куԅ вужја реԃіс піыԍ поԅӧ інԁыны реԃіс „Ледяная сосулька“ (40 ԍерпас). |
| МОРКОВ | МОРКОВ |
| Градвыв морков вӧдитӧны Войвыв крайын быдлаын. Вӧдитӧны быдсяма пӧлӧсӧс: дженьыд да кыз вужъя, шӧркодь кузьтаа, коді ёсьмӧ помас, кузь вужъя, коді муас пырӧ 30–35 сантиметрӧдз. | Граԁвыв морков вӧԃітӧны Војвыв крајын быԁлаын. Вӧԃітӧны быԁԍама пӧлӧсӧс: җеԋыԁ ԁа кыз вужја, шӧркоԃ куԅтаа коԁі јоԍмӧ понас, куԅ вужја, коԁі муас пырӧ 30–35 саԋԏіметрӧԇ. |
| Морков — кык воӧн быдмысь быдтас. Первойя вонас вужъясьӧ да заводитчӧ муртса коръясьны, мӧд вонас паськалӧны коръясыс да сетӧны кӧйдыссӧ. Бура дӧзьӧритӧмӧн, куйӧдалӧмӧн морков быдмӧ быдсяма пӧлӧс мусинмӧ. Медся шогмана лыа сора, куйӧда му. Омӧля быдмӧ сёя му вылын, вывті васӧд муын. Выль куйӧд вылын овлӧ бур урожай, сӧмын вужйыс ёна вожйӧссьӧ, блед рӧма. Медбур куйӧдавны градсӧ во водзджык кӧдзтӧдзыс, а кӧдзигас пуктыны минерала мувынсьӧданъяс. | Морков — кык воӧн быԁмыԍ быԁтас. Первојја вонас вужјаԍӧ ԁа завоԃітчӧ муртса корјаԍны, мӧԁ вонас паԍкалӧны корјасыс ԁа ԍетӧны кӧјԁыссӧ. Бура ԁӧԅӧрітӧмӧн, кујӧԁалӧмӧн морков быԁмӧ быԁԍама пӧлӧс муԍінмӧ. Меԁԍа шогмана лыа сора, кујӧԁа му. Омӧԉа быԁмӧ ԍоја му вылын, вывті васӧԁ муын. Выԉ кујӧԁ вылын овлӧ бур урожај, сӧмын вужјыс јона вожјӧԍԍӧ, бԉеԁ рӧма. Меԁ бур кујӧԁавны граԁсӧ во воԇҗык кӧԇтӧԇыс, а кӧԇігас пуктыны міԋерала мувынԍӧԁанјас. |
| Морков медсясӧ быдтӧны град вылын. Кызджык вужъя артмӧ град доръясас, кӧні муыс кокньыдджыка паськалӧ. Сы ради унаысь морковтӧ кӧдзӧны град гӧгӧрыс сӧмын, а град шӧрас кӧдзӧны-пуктӧны мукӧд пӧлӧс быдтасъяс. | Морков меԁԍасӧ быԁтӧны граԁ вылын. Кызҗык вужја артмӧ граԁ ԁорјасас, кӧні муыс кокԋыԁҗыка паԍкалӧ. Сыраԃі унаыԍ морковтӧ кӧԇӧны граԁ гӧгӧрыс сӧмын, а граԁ шӧрас кӧԇӧны-пуктӧны мукӧԁ пӧлӧс быԁтасјас. |
| Гырысь огородъясын колӧ зільны кӧдзны быдтасъяссӧ градъястӧг, шыльыд му вылӧ. Шыльыд мувывса быдтасъяс бӧрся дӧзьӧритігӧн позьӧ вӧдитчыны киӧн да вӧлӧн уджалан кӧлуйясӧн, шуам кӧть, пропашник планетӧн, коді видзтӧ уджалан вынсӧ 40% гӧгӧр. Градъястӧг, шыльыд му вылӧ кӧдзигӧн колӧ, медым мусинмыс кокньыда вӧлі босьтӧ васӧ, медым грунта ваӧдзыс му эжсяныс вӧлі ӧти метрысь не этша. | Гырыԍ огороԁјасын колӧ зіԉны кӧԇны быԁтасјассӧ граԁјастӧг, шыԉыԁ мувылӧ. Шыԉыԁ мувывса быԁтасјас бӧрԍа ԁӧԅӧрітігӧн поԅӧ вӧԃітчыны кіӧн ԁа вӧлӧн уҗалан кӧлујјасӧн, шуам-кӧԏ, пропашԋік плаԋетӧн, коԁі віԇтӧ уҗалан вынсӧ 40% гӧгӧр. Граԁјастӧг, шыԉыԁ му вылӧ кӧԇігӧн колӧ, меԁым муԍінмыс кокԋыԁа вӧлі боԍтӧ васӧ, меԁым грунта ваӧԇыс му ежԍаныс вӧлі ӧԏік метрыԍ ԋе еща. |
| Морков кӧйдысыс тшӧтя, кутчысьӧны мӧда-мӧд бердас. Сійӧн кӧдзигас зэв оз ӧткодя разав. Медым тайӧс бырӧдны, колӧ кос кӧйдыссӧ ниртны ки пыдӧс костад либӧ сы вылӧ лӧсьӧдӧм пожйын. Сэки тшӧтьыс торъялӧ. Кӧдзтӧдзыс кӧйдыссӧ колӧ сутки кӧтӧдны, медым польдыштӧ неуна. Морков чужӧ ньӧжйӧник, мыччӧдчӧ сӧмын 14–15 лунъясӧ кӧдзӧм мыстиыс. Быдмыныс сылы колӧ вель уна ва. Кӧдзны колӧ ки помысь либӧ машинаӧн. Кӧдзсьӧ радӧн-радӧн. Рад костыс кольсьӧ кӧйдыс рӧд сертиыс: гӧгӧрсӧ посньыд сортлы — 12 см, кузьмӧс сортлы — 16–20 см. | Морков кӧјԁысыс щӧԏа, кутчіԍӧны мӧԁа-мӧԁ берԁас. Сіјӧн кӧԇігас зев оз ӧткоԃа разав. Меԁым тајӧс бырӧԁны колӧ кос кӧјԁыссӧ ԋіртны кіпыԁӧс костаԁ ԉібӧ сывылӧ лӧԍӧԁӧм пожјын. Секі щӧԏыс торјалӧ. Кӧԇтӧԇыс кӧјԁыссӧ колӧ суткі кӧтӧԁны, меԁым поԉԁыштӧ ԋеуна. Морков чужӧ ԋӧжјӧԋік мытчӧԁчӧ сӧмын 14–15 лунјасӧ кӧԇӧм мыԍԏіыс. Быԁмыныс сылы колӧ веԉ уна ва. Кӧԇны колӧ кіпомыԍ ԉібӧ машінаӧн. Кӧԇԍӧ раԁӧн-раԁӧн. Раԁ костыс коԉԍӧ кӧјԁыс рӧԁ ԍерԏіыс: гӧгӧрсӧ посԋыԁ сортлы — 12 снм, куԅмӧс сортлы — 16–20 снм. |
| Морков кӧдзӧны мукӧдлаас арнас. Тайӧн ӧти-кӧ чинӧ гожся уджыс, а мӧд-кӧ урожайыс воӧ 20–25 лунӧн водзджык. | Морков кӧԇӧны мукӧԁлаас арнас. Тајӧн ӧԏік-кӧ чінӧ гожԍа уҗыс, а мӧԁ-кӧ урожајыс воӧ 20–25 лунӧн воԇҗык. |
| 1929 воӧ Северо-Двинскӧй опытнӧй станцияын вӧлі нуӧдӧма опытъяс. Вӧлі уна пӧлӧс кӧйдыс кӧдзӧма тулыснас и арнас. Тайӧ опытъясыс петкӧдлісны сэтшӧм результат. | 1929 воӧ Ԍеверо-Ԁвінскӧј опытнӧј станціјаын вӧлі нуӧԁӧма опытјас. Вӧлі уна пӧлӧс кӧјԁыс кӧԇӧма тулыснас і арнас. Тајӧ опытјасыс петкӧԁлісны сещӧм резуԉтат. |
| №№СортъясКӧдзан пӧраИдралан пӧраБосьтӧма урожай центнерӧн | №№СортјасКӧԇан пӧраІԁралан пӧраБоԍтӧма урожај центԋерӧн |
| 1928 воӧ арнас1929 воӧ тулыснасАрся кӧдзасӧТулысъя кӧдзасӧАрся кӧдзаысьТулысъя кӧдзаысь | 1928 воӧ арнас1929 воӧ тулыснасАрԍа кӧԇасӧТулысја кӧԇасӧАрԍа кӧԇаыԍТулысја кӧԇаыԍ |
| 1Герандскӧй12/Х22/V28/VII24/ІХ278,4386,5 | 1Геранԁскӧј12/Х22/V28/VII24/ІХ278,4386,5 |
| 2Валерия——11/IX27/ІХ280,0352,0 | 2Ваԉеріја——11/IX27/ІХ280,0352,0 |
| 3Парижскӧй——28/VII15/ІХ153,6336,4 | 3Паріжскӧј——28/VII15/ІХ153,6336,4 |
| 4Нантскӧй——28/VIII21/IX222,0307,9 | 4Нантскӧј——28/VIII21/IX222,0307,9 |
| 5Воробьёвскӧй——11/ІХ27/IX321,6292,9 | 5Воробјовскӧј——11/ІХ27/IX321,6292,9 |
| Табличасьыс тыдалӧ, арся кӧдзасьыс став сортыс воисны водзджык 16–27 лунӧн, сӧмын урожайсӧ чинтісны. Содтіс урожайсӧ сӧмын бӧръя «воробьёвскӧй» сортыс. | Табԉіцаԍыс тыԁалӧ, арԍа кӧԇаԍыс став сортыс воісны воԇҗык 16–27 лунӧн, сӧмын урожајсӧ чінтісны. Соԁтіс урожајсӧ сӧмын бӧрја „воробјовскӧј“ сортыс. |
| Выводъяс вӧчӧм вылӧ ӧти вося опытыд оз судзсьы. Опытъяс колӧ нуӧдны и водзӧ, торъя нин сёрӧн воысь сортъясӧн, кодъяс миян Войвыв крайын тулысъя кӧдзӧмӧн ар кежлас оз воны тыр-бура. Мый арын кӧдзӧм морков гожӧмнас воӧ водзджык, сійӧ тыдалӧ, а кутшӧм сортъяс мӧдасны сетны ичӧтджык урожай — колӧ тӧдмавны. | Вывоԁјас вӧчӧм вылӧ ӧԏік воԍа опытыԁ оз суԇԍы. Опытјас колӧ нуӧԁны і воԇӧ, торја-ԋін ԍорӧн воыԍ сортјасӧн, коԁјас міјан Војвыв крајын тулысја кӧԇӧмӧн ар кежлас оз воны тырбура. Мыј арын кӧԇӧм морков гожӧмнас воӧ воԇҗык сіјӧ тыԁалӧ, а кущӧм сортјас мӧԁасны ԍетны ічӧтҗык урожај — колӧ тӧԁмавны. |
| Арнас колӧ кӧдзны сёрӧнджык, медым кынмавтӧдзыс кӧйдысыс эз вевъяв чужнысӧ. Градъяс карсьӧны сідзжӧ, кынмавтӧдзыс, градъяс вылын колӧны бӧрӧздаяссӧ водзвыв. Кор муыс кынмас сывлытӧм вылӧ нин сэки кӧдзны кӧйдыссӧ да 1,5–2 см судта вевттьыны сійӧс лыаӧн, сыв муӧн либӧ компостӧн. Тулыснас лым сылӧм мысти кӧйдысыс польдӧ да шондӧдӧм бӧрас заводитчӧ быдмыны. | Арнас колӧ кӧԇны ԍорӧнҗык, меԁым кынмавтӧԇыс кӧјԁысыс ез вевјав чужнысӧ. Граԁјас карԍӧны сіԇжӧ, кынмавтӧԇыс, граԁјас вылын колӧны бӧрӧзԁајассӧ воԇвыв. Кор муыс кынмас сывлытӧм вылӧ-ԋін секі кӧԇны кӧјԁыссӧ ԁа 1,5–2 сԋм. суԁта вевԏыны сіјӧс лыаӧн, сыв муӧн, ԉібӧ компостӧн. Тулыснас лым сылӧм мыԍԏі кӧјԁысыс поԉԁӧ ԁа шонԁӧԁӧм бӧрас завоԃітчӧ быԁмыны. |
| Мыйӧн тыдовтчас лист-мӧд, колӧ кӧдзасӧ шочмӧдны. Колӧ тӧд вылын кутны, морков мӧдӧдчӧ зэв ньӧжйӧник. Первойсӧ морковлысь корсӧ мӧдасны венны ёг турунъяс. Зэрӧм бӧръясын кӧдза гӧгӧрсьыс мусӧ пыр колӧ небзьӧдны. | Мыјӧн тыԁовтчас ԉіст-мӧԁ колӧ кӧԇасӧ шочмӧԁны. Колӧ тӧԁвылын кутны, морков мӧԁӧԁчӧ зев ԋӧжјӧԋік. Первојсӧ морковлыԍ корсӧ мӧԁасны венны јог турунјас. Зерӧм бӧрјасын кӧԇа гӧгӧрԍыс мусӧ пыр колӧ ԋебԅӧԁны. |
| Пуктасъяслӧн бур урожайыс ас кадын дӧзьӧритӧм сайын. Шочмӧдыштавны колӧ гожӧмбыд, мыйӧн пуктасъясыс мӧдасны дзескӧдны мӧда-мӧдсӧ. Торъя кыз вужъяс бӧрся вӧтчыны оз ков, шӧркоддьӧм вужйыс тӧвнас медвинёв, оз сісьмы. | Пуктасјаслӧн бур урожајыс аскаԁын ԁӧԅӧрітӧм сајын. Шочмӧԁыштавны колӧ гожӧм быԁ мыјӧн пуктасјасыс мӧԁасны ԇескӧԁны мӧԁа-мӧԁсӧ. Торја кыз вужјас бӧрԍа вӧтчыны оз ков, шӧркоԃԃем вужјыс тӧвнас меԁ віԋов, оз ԍіԍмы. |
| Морков идравны колӧ кос поводдяӧ. Вужсӧ кодйӧны зырйӧн. Корсӧ вундӧны, сӧмын оз ков вундыны корсӧ яйнас. Косьтӧм могысь тэчӧны посньыдик чукӧръясӧн. Сортируйтӧм бӧрын (висьысь да доймалӧмъяссӧ янсӧдӧм бӧрын) тэчӧны видзан амбарӧ, гуӧ. | Морков іԁравны колӧ кос повоԃԃаӧ. Вужсӧ коԁјӧны зырјӧн. Корсӧ вунԁӧны, сӧмын оз ков вунԁыны корсӧ јајнас. Коԍтӧм могыԍ течӧны посԋыԃік чукӧрјасӧн. Сорԏірујтӧм бӧрын (віԍыԍ ԁа ԁојмалӧмјассӧ јансӧԁӧм бӧрын) течӧны віԇан амбарӧ, гуӧ. |
| Морковлӧн урожайыс Войвыв край вылын. Бур воӧ кутшӧмсюрӧ сортъяс сетӧны 400 центнерӧдз гектарысь. Северо-Двинскӧй опытнӧй станцияын ыджыд урожай сетісны татшӧм сортъяс: «шантане» (41-ӧд серпас) «герандскӧй» да «валерия». | Морковлӧн урожајыс Војвыв крај вылын. Бур воӧ кущӧм ԍурӧ сортјас ԍетӧны 400 центԋерӧԇ гектарыԍ. Ԍеверо-Ԁвінскӧј опытнӧј станціјаын ыҗыԁ урожај ԍетісны тащӧм сортјас: „шантен“ (41 ԍерпас) „геранԁскӧј“ ԁа „ваԉеріја“. |
| «Шантане» сортыс кузьта сертиыс шӧркоддьӧм, вужйыс ӧткыза моз, югыд гӧрд рӧма, сьӧмӧсыс векньыдик. | „Шантене“ сортыс куԅта ԍерԏіыс, шӧркоԃԃем вужјыс ӧткыза моз, југыԁ гӧрԁ рӧма, ԍӧмӧсыс векԋіԃік. |
| «Герандскӧй» (42-ӧд серпас) сортлӧн вужйыс кызтанас овлӧ 7 см-ӧдз, друг ёсьмӧ. Яйыс гӧрд, сӧка, топыд. Тӧвнас тайӧ сортыс вичмӧ зэв бура. | „Геранԁскӧј“ (42 ԍерпас) сортлӧн вужјыс кызтанас овлӧ 7 сԋм-ӧԇ ԁруг јоԍмӧ. Јајыс гӧрԁ, сӧка, топыԁ. Тӧвнас тајӧ сортыс вічмӧ зев бура. |
| «Валерия» сёрӧн воан сорт. Вужйыс век вӧсняммӧ, сетӧ бур урожай. Тӧвнас вичмӧ сідзжӧ бура. | „Ваԉеріја“ ԍорӧн воан сорт. Вужјыс век вӧсԋаммӧ, ԍетӧ бур урожај. Тӧвнас вічмӧ сіԇ-жӧ бура. |
| Морков кӧйдыссӧ Войвыв крайын оз быдтыны, лоӧ кӧдзны век вайӧм кӧйдысӧн. Северо-Двинскӧй станция индӧ, лунвыв районъясас пӧ кӧйдыссӧ быдтыны позьӧ. Кӧйдыс вылӧ бӧрйӧмсӧ видзӧны 2–3 градус шоныд пӧдвалын, вылыссяньыс вевттьӧны лыаӧн. | Морков кӧјԁыссӧ Војвыв крајын оз быԁтыны, лоӧ кӧԇны век вајӧм кӧјԁысӧн. Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціја інԁӧ, Лунвыв рајонјасас-пӧ кӧјԁыссӧ быԁтыны поԅӧ. Кӧјԁыс вылӧ бӧрјӧмсӧ віԇӧны 2–3 граԁус шоныԁ пӧԁвалын, вылысԍаԋыс вевԏԏӧны лыаӧн. |
| Тулыснас налысь вужсӧ увланьсяньыс вундӧны коймӧд (⅓) пай кузьтаыс да пуктӧны торъя виричӧ. | Тулыснас налыԍ вужсӧ увлаԋԍаԋыс вунԁӧны којмӧԁ (1/3) пај куԅтаыс ԁа пуктӧны торја вірічӧ. |
| Татчӧ водзвыв кисьтӧны лыа 40–50 см судта. Вужъяссӧ гуалӧны, садитӧны тшӧкыд радъясӧн, неуна пӧлыньтыштӧмӧн. Юрсӧ кольӧны неуна восьсӧн. Лыасӧ кутӧны васӧдӧн. Вой кежлас виричсӧ вевттьӧны рамаясӧн, а луннас шоныд поводдя дырйи восьсӧн видзӧны. Лун 15–20 мысти вужсяньыс мӧдӧдчӧны листъяс. Сэки колӧ вуджӧдны (пересадитны) градъяс вылӧ. Садитны шахматнӧй дӧска серӧн, костсӧ мӧда-мӧдсьыс кольны 30–35 см. Вужсӧ дзоньнас сюйны муас. Отзывъяс серти тадзи садитӧмыс ӧддзӧдӧ чветитӧмсӧ да кӧйдыс воӧмсӧ. | Татчӧ воԇвыв кіԍтӧны лыа 40–50 сԋм. суԁта. Вужјассӧ гуалӧны саԃітӧны щӧкыԁ раԁјасӧн, ԋеуна пӧлыԋтыштӧмӧн. Јурсӧ коԉӧны ԋеуна воԍсӧн. Лыасӧ кутӧны васӧԁӧн. Вој кежлас вірӧчсӧ вевԏԏӧны рамајасӧн, а луннас шоныԁ повоԃԃа ԁырјі воԍсӧн віԇӧны. Лун 15–20 мыԍԏі вужԍаԋыс мӧԁӧԁчӧны ԉістјас. Секі колӧ вуҗӧԁны (пересаԃітны) граԁјас вылӧ. Саԃітны шахматнӧј ԁӧска ԍерӧн, костсӧ мӧԁа-мӧԁԍыс коԉны 30–35 сԋм. Вужсӧ ԇоԋнас ԍујны муас. Отзывјас ԍерԏі таԇі саԃітӧмыс ӧԁԇӧԁӧ чвеԏітӧмсӧ ԁа кӧјԁыс воӧмсӧ. |
| Зэв аслыспӧлӧс ног быдтӧны морков кӧйдыссӧ Москваын, Тимирязевскӧй академияын. Март тӧлысь помын кӧйдыс вылӧ кольӧм морковсӧ шоныд лунъясӧ петкӧдӧны ывлаас да тэчӧны орччӧн лым вылас. Вылыссяньыс вевттьӧны лым слӧйӧн, сэсся идзасӧн либӧ куйӧдӧн. Тадзисӧ кӧйдыс вылӧ кольӧм морковыс бура вичмӧ, ёнмӧ вужйыс. | Зев ачыс пӧлӧс ног быԁтӧны морков кӧјԁыссӧ Москваын, Ԏіміраԅевскӧј акаԃеміјаын. Март тӧлыԍ помын кӧјԁыс вылӧ коԉӧм морковсӧ шоныԁ лунјасӧ петкӧԁӧны ывлаас ԁа течӧны ортчӧн лым вылас. Вылысԍаԋыс вевԏԏӧны лымслӧјӧн, сеԍԍа іԇасӧн ԉібӧ кујӧԁӧн. Таԇісӧ кӧјԁыс вылӧ коԉӧм морковыс бура вічмӧ, јонмӧ вужјыс. |
| Чередитігӧн мукӧддырйиыс корсӧ ковмывлӧ кӧртавны сутшкалӧм бедьясӧ. Медым босьтны бура воӧм бур кӧйдыс, бокӧд быдман посньыдик листъяссӧ ковмас вундавны. | Череԃітігӧн мукӧԁ ԁырјіыс корсӧ ковмывлӧ кӧртавны сущкалӧм беԃјасӧ. Меԁым боԍтны бура воӧм бур кӧјԁыс бокӧԁ быԁман посԋыԃік ԉістјассӧ ковмас вунԁавны. |
| СВЕКЛӦ | ԌВЕКЛӦ |
| Миян Войвылын свеклӧ вӧдитӧны омӧля. Медсясӧ вӧдитӧны сійӧс каръяс бердса огородъясын. Омӧля вӧдитӧны сійӧн, мый свеклӧлы, мукӧд пуктасъяс серти, колӧ шоныдджык поводдя, колӧ бурджык му да бурджыка колӧ сы бӧрся дӧзьӧритны. А урожайсӧ свеклӧыс морков, галанка да сёркни дорысь сетӧ этша. | Міјан Војвылын ԍвеклӧ вӧԃітӧны омӧԉа. Меԁԍасӧ вӧԃітӧны сіјӧс карјас берԁса огороԁјасын. Омӧԉа вӧԃітӧны сіјӧн, мыј ԍвеклӧлы, мукӧԁ пуктасјас ԍерԏі, колӧ шоныԁҗык повоԃԃа, колӧ бурҗык му ԁа бурҗыка колӧ сыбӧрԍа ԁӧԅӧрітны. А урожајсӧ ԍвеклӧыс морков, галанка ԁа ԍоркԋі ԁорыԍ ԍетӧ еща. |
| Край лунвывладорын свеклӧ позьӧ кӧдзны градъяс вылӧ. Войвывланьыс ковмас водзвыв рӧсадаӧн быдтыны, ӧд гожӧмыс тані дженьыдджык да и кӧдзыдджык лунвыв дорсьыс, свеклӧыс оз вермы бура паськавны. Кӧдзыдсьыс свеклӧыс полӧ медся нин ичӧтвывсьыс. Тувсов кӧдзыдъяс ради свеклӧ дзикӧдзсӧ эськӧ и оз кув, сӧмын корйӧ вӧтлӧ, а корйӧ вӧтлӧм свеклӧыс сёйнытӧ оз шогмы. Мыйӧн ёна матысман Войвылас, сымын унджык аддзан корйӧ вӧтлӧм свеклӧсӧ. | Крај лунвывлаԁорын ԍвеклӧ поԅӧ кӧԇны граԁјас вылӧ. Војвывлаԋыс ковмас воԇвыв рӧсӧԁаӧн быԁтыны, ӧԁ гожӧмыс тані җеԋыԁҗык ԁа і кӧԇыԁҗык лунвыв ԁорԍыс, ԍвеклӧыс оз вермы бура паԍкавны. Кӧԇыԁԍыс ԍвеклӧыс полӧ меԁԍа-ԋін ічӧт вывԍыс. Тувсов кӧԇыԁјас раԃі ԍвеклӧ ԇікӧԇсӧ еԍкӧ і оз кув, сӧмын корјӧ вӧтлӧ, а корјӧ вӧтлӧм ԍвеклӧыс ԍојнытӧ оз шогмы. Мыјӧн јона матыԍман Војвылас сымын унҗык аԁԇан корјӧ вӧтлӧм ԍвеклӧсӧ. |
| Свеклӧлы медбур мусинмӧн лоӧ куйӧда суглинок. Изӧрмӧм муяс вылӧ бурджык лоӧ свеклӧсӧ кӧдзны куйӧдалан вонас. Куйӧдсӧ сюйны важӧс. Выль куйӧд вылас эськӧ урожайыс оз жӧ чин, сӧмын чӧскыдтӧмджык свеклӧыс лоӧ да и видзнытӧ озджык мӧд шогмыны. | Ԍвеклӧлы меԁбур муԍінмӧн лоӧ кујӧԁа сугԉінок. Ізӧрмӧм мујас вылӧ бурҗык лоӧ ԍвеклӧсӧ кӧԇны кујӧԁалан вонас. Кујӧԁсӧ ԍујны важӧс. Выԉ кујӧԁ вылас еԍкӧ урожајыс оз жӧ чін, сӧмын чӧскыԁтӧмҗык ԍвеклӧыс лоӧ ԁа і віԇнытӧ озҗык мӧԁ шогмыны. |
| Минерала мувынсьӧданъяс урожайсӧ ёна кыпӧдӧны, весиг и бур му вылын. 36 тонна куйӧд дінӧ содтӧд вылӧ колӧ пуктыны минерала мувынсьӧданъяс: сернокислӧй аммоний — 100 кг, суперфосфат — 200 кг, калийнӧй соль — 150 кг. Ставыс тайӧ ӧти гектар му вылӧ. | Міԋерала мувынԍӧԁанјас урожајсӧ јона кыпӧԁӧны, веԍіг і бур му вылын. 36 тонна кујӧԁ ԁінӧ соԁтӧԁ вылӧ колӧ пуктыны міԋерала мувынԍӧԁанјас: ԍернокіслӧј аммоԋіј — 100 кг., суперфосфат — 200 кг., каԉіјнӧј соԉ — 150 кг. Ставыс тајӧ ӧԏі гектар му вылӧ. |
| Свеклӧлӧн вужъясыс полӧны грунта ваысь, кӧдзыд муын сӧвмӧны зэв ньӧжйӧн. Сы вӧсна колӧ пуктыны градъяс вылӧ. | Ԍвеклӧлӧн вужјасыс полӧны грунта ваыԍ, кӧԇыԁ муын сӧвмӧны зев ԋӧжјӧн. Сы вӧсна колӧ пуктыны граԁјас вылӧ. |
| Быд кӧйдыс тусьысь мӧдӧдчӧ 3–4 свеклӧ. Кӧйдыслӧн кыз коркаыс ньӧжйӧник польдӧ, босьтчӧ быдмыныс зэв сьӧкыда. | Быԁ кӧјԁыс туԍыԍ мӧԁӧԁчӧ 3–4 ԍвеклӧ. Кӧјԁыслӧн кыз коркаыс ԋӧжјӧԋік поԉԁӧ, боԍтчӧ быԁмыныс зев ԍӧкыԁа. |
| Кӧдзтӧдз войдӧр кӧйдыссӧ лун-мӧд колӧ кӧтӧдны неуна ваын. Кӧтӧдӧм бӧрас чукӧртны мешӧчикъясӧ да пуктыны уль пильнӧй пызьӧ пач бердӧ. Нёль-вит лун мысти кӧйдысыс заводитчас быдмыны. Мыйӧн мӧдӧдчас быдмыны, колӧ пырысьтӧм-пыр садитны вирич либӧ град вылӧ. Оз кӧ ло гӧтов сэк кежлӧ кӧдзан участокыс, либӧ лоӧ лёк поводдя, сэки кӧйдыссӧ ковмас петкӧдны кӧдзыдінӧ, медым дугӧдны вужйыслысь паськалӧмсӧ. Кӧдзӧм вылӧ бӧрйӧны сӧмын ловзьӧм-чужӧм кӧйдысъяссӧ. Вирич вылӧ садитан пӧраыс медбур лоӧ апрель тӧлысь шӧрын, а му вылӧ — май тӧлысь помын либӧ юнь тӧлысь заводитчигӧн, кор бырӧны асъя кынмалӧмъясыс. | Кӧԇтӧԇ војԁӧр кӧјԁыссӧ лун-мӧԁ колӧ кӧтӧԁны ԋеуна ваын. Кӧтӧԁӧм бӧрас чукӧртны мешӧчікјасӧ ԁа пуктыны уԉ піԉнӧј пыԅӧ пач берԁӧ. Ԋоԉ-віт лун мыԍԏі кӧјԁысыс завоԃітчас быԁмыны. Мыјӧн мӧԁӧԁчас быԁмыны колӧ пырыԍтӧм-пыр саԃітны вірӧч ԉібӧ граԁ вылӧ. Оз-кӧ ло гӧтов сек кежлӧ кӧԇан участокыс, ԉібӧ лоӧ ԉок повоԃԃа, секі кӧјԁыссӧ ковмас петкӧԁны кӧԇыԁ інӧ, меԁым ԁугӧԁны вужјыслыԍ паԍкалӧмсӧ. Кӧԇӧм вылӧ бӧрјӧны сӧмын ловԅӧм-чужӧм кӧјԁысјассӧ. Вірӧч вылӧ саԃітан пӧраыс меԁ бур лоӧ апреԉ тӧлыԍ шӧрын, а му вылӧ — мај тӧлыԍ помын, ԉібӧ јуԋ тӧлыԍ завоԃітчігӧн, кор бырӧны асја кынмалӧмјасыс. |
| Лунвыв районъясын посньыд участокъяс вылын колӧ видлыны и арся кӧдза. Кӧдзны сідз жӧ, кыдзи и морковӧс. Отзывъяс сертиыс арся кӧдзаысь, тувсовъя серти, унджык коръяс вӧтлӧ, а урожайыс воӧ водзджык да и унджык. Ёна-ӧ бур тайӧ, дерт колӧ видлавны. | Лунвыв рајонјасын посԋыԁ участокјас вылын колӧ віԁлыны і арԍа кӧԇа. Кӧԇны сіԇ-жӧ, кыԇі і морковӧс. Отзывјас ԍерԏіыс арԍа кӧԇаыԍ, тувсовја ԍерԏі, унҗык корјас вӧтлӧ, а урожајыс воӧ воԇҗык ԁа і унҗык. Јона-ӧ бур тајӧ, ԃерт, колӧ віԁлавны. |
| Тыдовтчӧм чветъяссӧ-коръяссӧ нетшкалӧны. Быд кӧйдысысь кольӧны сӧмын ӧти кор, коді медмича рӧма. Тӧдмалӧма, лёк рӧма коръясыс сетӧны омӧль качествоа урожай, чӧскыдтӧмӧс. Кӧйдыс судзсьытӧм дырйи лёк рӧма коръяссӧ нетшкӧм бӧрас позьӧ садитны торйӧн. Сэки найӧ бура быдмӧны. Выль пӧв садитны позьӧ сӧмын гӧгрӧс сорт. Кузьмӧс сортыс ловзьӧ омӧля либӧ уна вужйӧн вужъясьӧ. | Тыԁовтчӧм чветјассӧ-корјассӧ ԋещкалӧны. Быԁ кӧјԁысыԍ коԉӧны сӧмын ӧԏік кор, коԁі меԁ міча рӧма. Тӧԁмалӧма, ԉок рӧма корјасыс ԍетӧны омӧԉ качествоа урожај, чӧскыԁтӧмӧс. Кӧјԁыс суԇԍытӧм ԁырјі ԉок рӧма корјассӧ ԋещкӧм бӧрас поԅӧ саԃітны торјӧн. Секі најӧ бура быԁмӧны. Выԉпӧв саԃітны поԅӧ сӧмын гӧгрӧс сорт. Куԅмӧс сортыс ловԅӧ омӧԉа, ԉібӧ уна вужјӧн вужјаԍӧ. |
| Свеклӧлӧн вужйыс медсясӧ сӧвмӧ гожӧм шӧрнас, а оз арнас, кыдзи мукӧд быдтасъяслӧн. Сідзкӧ дыр видзны град вылын оз шогмы. | Ԍвеклӧлӧн вужјыс меԁԍасӧ сӧвмӧ гожӧм шӧрнас, а оз арнас кыԇі мукӧԁ быԁтасјаслӧн. Сіԇ-кӧ ԁыр віԇны граԁ вылын оз шогмы. |
| Идравны колӧ кынмавны заводитчытӧдзыс. Кынмалӧмсьыс вужйыс тшыкӧ, мый ради видзигас сісьмӧ. Свеклӧ идраліг колӧ тӧждысьны видзны вужсӧ доймӧмысь. Доймӧм вужйӧдыс свеклӧлӧн сӧкыс визувтӧ, мый ради тӧвнас мӧдас сісьмыны. Корсӧ вундӧны 1–2 см судта свеклӧсяньыс. | Іԁравны колӧ кынмавны завоԃітчытӧԇыс. Кынмалӧмԍыс вужјыс щыкӧ, мыј раԃі віԇігас сіԍмӧ. Ԍвеклӧ іԁраліг колӧ тӧжԁыԍны віԇны вужсӧ ԁојмӧмыԍ. Ԁојмӧм вужјӧԁыс ԍвеклӧлӧн сӧкыс візывтӧ, мыј раԃі тӧвнас мӧԁас ԍіԍмыны. Корсӧ вунԁӧны 1–2 сԋм. суԁта ԍвеклӧԍаԋыс. |
| Войвыв крайын кузь сортыс оз артмы, сідзкӧ и паськавны водзӧ кежлӧ оз вермы. Татшӧм сортыслы колӧ пыдын да шоныд мусин, сідзжӧ кузь пӧра быдмӧмыслы. Шыльыд сортъяс пиысь Войвыв крайын вӧдитӧны «египетскӧй» свеклӧ (43-ӧд серпас). Тайӧ свеклӧыс пемыдгӧрд рӧма, зэв чӧскыд. Воӧ водз, регыдӧн, бура вичмӧ. | Војвыв крајын куԅ сортыс оз артмы, сіԇ-кӧ і паԍкавны воԇӧ кежлӧ оз вермы. Тащӧм сортыслы колӧ пыԁын ԁа шоныԁ муԍін, сіԇ-жӧ куԅ пӧра быԁмӧмыслы. Шыԉыԁ сортјас піыԍ Војвыв крајын вӧԃітӧны „јегіпетскӧј“ ԍвеклӧ (43 ԍерпас). Тајӧ ԍвеклӧыс пемыԁ гӧрԁ рӧма, зев чӧскыԁ. Воӧ воԇ, регыԁӧн, бура вічмӧ. |
| Северо-Двинскӧй станция медбур туйӧ пуктӧ «бордо» сорт. Тайӧ зэв мича рӧма, мича вужъя. | Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціја меԁ бур тујӧ пуктӧ „борԁо“ сорт. Тајӧ зев міча рӧма, міча вужја. |
| Кардорын ёна вӧдитӧны водз воысь, гӧгрӧс «вильморена», «интеволи» да «эклипс» (44-ӧд серпас). | Карԁорын јона вӧԃітӧны воԇ воыԍ, гӧгрӧс „віԉморена“, „іԋԏевоԉі“ ԁа „екԉіпс“ (44 ԍерпас). |
| Свеклӧ кӧйдыс воӧм вылӧ Войвылын оз позь надейтчыны. Лунвывладорас кӧйдыс босьтӧм могысь вӧлі нуӧдалӧма опытъяс. Кӧйдыс вылӧ кольӧм свеклӧсӧ войдӧр быдтісны виричьясын. Опытыс петкӧдліс, бур сортъясыс воысь воӧ мӧдісны рӧмсӧ вежны, бледмыны, да и воштыны чӧскыдсӧ, матысмисны скӧтӧс вердан свеклӧлань. | Ԍвеклӧ кӧјԁыс воӧм вылӧ Војвылын оз поԅ наԃејтчыны. Лунвывлаԁорас кӧјԁыс боԍтӧм могыԍ вӧлі нуӧԁалӧма опытјас. Кӧјԁыс вылӧ коԉӧм ԍвеклӧсӧ војԁӧр быԁтісны вірӧчјасын. Опытыс петкӧԁліс, бур сортјасыс воыԍ-воӧ мӧԁісны рӧмсӧ вежны, бԉеԁмыны, ԁа і воштыны чӧскыԁсӧ, матыԍмісны скӧтӧс верԁан ԍвеклӧлаԋ. |
| ЛУК | ЛУК |
| Войвыв крайын лук вӧдитӧны сӧмын ӧтмоз — важ луксӧ садитӧмӧн. Кӧйдыссӧ видзӧны шоныд керкаын да кынмавны дугдӧм мысти садитӧны градъяс вылӧ. Кӧдзыдын видзӧм лук кӧйдыс вылӧ оз туй. Сійӧс садитӧм бӧрас корйӧ вӧтлӧ, лук урожайыс оз во. Корйӧ вӧтлӧмыс лоӧ кӧдзыд поводдя ради. Лук пуктыны медбур местаӧн лоӧ югӧгӧрса тӧв инмытӧм лайкӧсъяс, лыа сора сёй мусин. Пуктыны колян воӧ куйӧдалӧм му вылӧ. Пуктігӧн кольӧны кост 20–25 см гӧгӧр. Колӧ киськавлыны да градвывса ёгъяссӧ весавны. | Војвыв крајын лук вӧԃітӧны сӧмын ӧтмоз — важ луксӧ саԃітӧмӧн. Кӧјԁыссӧ віԇӧны шоныԁ керкаын ԁа кынмавны ԁугԁӧм мыԍԏі саԃітӧны граԁјас вылӧ. Кӧԇыԁын віԇӧм лук кӧјԁыс вылӧ оз туј. Сіјӧс саԃітӧм бӧрас корјӧ вӧтлӧ, лук урожајыс оз во. Корјӧ вӧтлӧмыс лоӧ кӧԇыԁ повоԃԃа раԃі. Лук пуктыны меԁбур местаӧн лоӧ југӧгӧрса тӧвінмытӧм лајкӧсјас, лыасора ԍој муԍін. Пуктыны коԉан воӧ кујӧԁалӧм му вылӧ. Пуктігӧн коԉӧны кост 20–25 сԋм. гӧгӧр. Колӧ кіԍкавлыны ԁа граԁ вывса јогјассӧ весавны. |
| Зэв коланатор, кодӧс миян оз на нуӧдны, искусственнӧя ӧддзӧдны лук быдмӧмсӧ, кыдзи шуӧны рочӧн: «тренировка» нуӧдны. Тайӧ сідзи вӧчӧны. Юль тӧлысьӧ зільӧны лук кор быдмӧмсӧ дугӧдны, медым став выныс муніс лук паськалӧм-быдмӧм вылас. Та могысь гырысь муяс вылӧ пуктӧм лук вылӧдыс быгльӧдлӧны кокньыдик катокӧн. Градъясӧ пуктӧм лук вылӧ тэчӧны пӧвъяс, личкӧны корсӧ. Зэв коланаӧн лоӧ зэръяс бӧрын градвыв мусӧ небзьӧдыштны. Сӧмын небзьӧдігас оз ков луксӧ тыртны мунас. | Зев колана тор, коԁӧс міјан оз-на нуӧԁны, іскусственнӧја ӧԁԇӧԁны лук быԁмӧмсӧ, кыԇі шуӧны рочӧн „тренировка“ нуӧԁны. Тајӧ сіԇі вӧчӧны. Јуԉ тӧлыԍӧ зіԉӧны лук кор быԁмӧмсӧ ԁугӧԁны, меԁым став выныс муніс лук паԍкалӧм-быԁмӧм вылас. Тамогыԍ гырыԍ мујас вылӧ пуктӧм лук вылӧԁыс быгԉӧԁлӧны кокԋыԃік катокӧн. Граԁјасӧ пуктӧм лук вылӧ течӧны пӧвјас, ԉічкӧны корсӧ. Зев коланаӧн лоӧ зерјас бӧрын граԁвыв мусӧ ԋебԅӧԁыштны. Сӧмын ԋебԅӧԁігас оз ков луксӧ тыртны мунас. |
| Войвылын ёна паськалӧма татшӧм сортъяс: ростовскӧй виж лук, ёна вичмӧ тӧвнас и романовскӧй гӧрд лук. | Војвылын јона паԍкалӧма тащӧм сортјас: ростовскіј, віж лук, јона вічмӧ тӧвнас і романовскіј гӧрԁ лук. |
| 1925 воӧ Северо-Двинскӧй станцияын вӧлі видлалӧма уна сорт. Опытыс сетіс татшӧм результат: | 1925 воӧ Ԍеверо-Ԁвінскӧј станціјаын вӧлі віԁлалӧма уна сорт. Опытыс ԍетіс тащӧм резуԉтат: |
| №№Лук сортъяс1 гаысь воис урожай центнерӧн. | №№Лук сортјас1 гаыԍ воіс урожај цеԋтԋерӧн. |
| 1Романовскӧй, гӧрд лук ....71,6 | 1Романовскӧј, гӧрԁ лук ....71,6 |
| 2Скопинскӧй ....56,2 | 2Скопінскӧј ....56,2 |
| 3Ростовскӧй кубастӧй ....55,8 | 3Ростовскӧј кубастӧј ....55,8 |
| 4„ репчатӧй ....39,0 | 4„ репчатӧј ....39,0 |
| 5Бессоновскӧй ....38,7 | 5Бессоновскӧј ....38,7 |
| 6Строгановскӧй ....35,7 | 6Строгановскӧј ....35,7 |
| 7Арзамасскӧй ....34,2 | 7Арзамасскӧј ....34,2 |
| Каргӧгӧрса хозяйствоясын ёна быдтӧны зелёнӧй лук, кор вылас. Водзджык воӧм могысь колӧ пуктыны виричӧ. Виричӧ пуктӧны зэв тшӧкыда, орччӧн-орччӧн. Медым ӧдйӧджык коръясяс, гырысь луксӧ вылысладорсяньыс вундӧны коймӧд пай мында, посньыдджык лукъяссӧ — нёльӧд пайсӧ. Колӧ садитӧм луксӧ киськавлыны да кӧдзыд войясӧ вевттявны рамаясӧн. Тулыснас, шоныд пӧраас, пуктӧны и градъяс вылӧ. | Кар гӧгӧрса хоԅајствојасын јона быԁтӧны ԅеԉонӧј лук, кор вылас. Воԇҗык воӧм могыԍ колӧ пуктыны вірӧчӧ. Вірӧчӧ пуктӧны зев щӧкыԁа, ортчӧн-ортчӧн. Меԁым ӧԁјӧнҗык корјаԍас гырыԍ луксӧ вылыслаԁорԍаԋыс вунԁӧны којмӧԁ пај мынԁа, посԋыԁҗык лукјассӧ — ԋоԉӧԁ пајсӧ. Колӧ саԃітӧм луксӧ кіԍкавлыны ԁа кӧԇыԁ војјасӧ вевкјавны рамајасӧн. Тулыснас, шоныԁ пӧраас, пуктӧны і граԁјас вылӧ. |
| Войвывса лунвыв районъясас позьӧ быдтыны регыдӧн воысь сортъяссӧ кӧйдыс помысь и. Кӧдзӧны май тӧлысь шӧрын. Сьӧкыдджыка быдмыны босьтчысь кӧйдыссӧ кӧдзтӧдзыс лун-мӧд кӧтӧдӧны ваын. Град вылын нуӧдалӧны бӧрӧздаяс, костъясыс кольӧны 10 см гӧгӧр. Бӧрӧздаӧ кӧдзӧм кӧйдыссӧ 1–1,5 см судта вевттьӧны перегнойӧн. Быдмыны босьтчысь листъясыс зэв нежнӧйӧсь, му пырыс писькӧдчыны муртса вермӧны. Гожӧм заводитчӧм мысти град йӧрсӧ колӧ мичаа весавны, небзьӧдны мусӧ да. Гожӧм шӧрас корсӧ копыртӧны муланьыс, медым лёбзяс да вижӧдас. Ар кежлас лоӧны посньыдик лукъяс. Идравны заводитӧны кӧдздӧдтӧдзыс, кодыр вылысыс (голяыс) косьмас. Мича поводдя дырйи урожайсӧ косьтӧны шонді водзын, лёк поводдя дырйи — вевт улын, а нӧшта бурджык — рынышын либӧ пачын. Рынышсӧ кокньыдика ломтыны кымынкӧ лун, кытчӧдз оз косьмы лукыс. | Војвывса лунвыв рајонјасас поԅӧ быԁтыны регыԁӧн воыԍ сортјассӧ кӧјԁыс помыԍ-і. Кӧԇӧны мај тӧлыԍ шӧрын. Ԍӧкыԁҗыка быԁмыны боԍтчыԍ кӧјԁыссӧ кӧԇтӧԇыс лун мӧԁ кӧтӧԁӧны ваын. Граԁ вылын нуӧԁалӧны бӧрӧзԁајас, костјасыс коԉӧны 10 снм. гӧгӧр. Борозԁаӧ кӧԇӧм кӧјԁыссӧ 1–1,5 сԋм. суԁта веԏԏӧны перегнојӧн. Быԁмыны боԍтчыԍ ԉістјасыс зев ԋежнӧјӧԍ, му пырыс піԍкӧԁчыны муртса вермӧны. Гожӧм завоԃітчӧм мыԍԏі граԁјӧрсӧ колӧ мічаа весавны, ԋебԅӧԁны мусӧ-ԁа. Гожӧм шӧрас корсӧ копыртӧны мулаԋыс, меԁым ԉобԅас ԁа віжӧԁас. Ар кежлас лоӧны посԋыԃік лукјас. Іԁравны завоԃітӧны кӧԇԁӧԁтӧԇыс, коԁыр вылысыс (гоԉаыс) коԍмас. Міча повоԃԃа ԁырјі урожајсӧ коԍтӧны шонԁі воԇын, ԉок повоԃԃа ԁырјі — вевтулын, а нӧшта бурҗык — рынышын, ԉібӧ пачын. Рынышсӧ кокԋыԃіка ломтыны кымынкӧ лун, кытчӧԇ оз коԍмы лукыс. |
| Тӧв кежлӧ видзны кольсьӧ воӧм лукйыс сӧмын. Вотӧм (сӧвмытӧм) лукйыс тӧвнас сісьмӧ, да и мукӧдсӧ, орччӧн куйлысьяссӧ, сісьтӧ. Татшӧм луксӧ видзӧны шоныд кос местаын. Тӧвнас мыйкӧмындаысь колӧ вӧрӧшитыштавны, сісь лукъяссӧ янсӧдавны. Тулыснас сідз жӧ, кыдзи и мукӧд сортъяссӧ, садитӧны град вылӧ. Ар кежлас быд лукйысь лоӧ ӧти либӧ кымынкӧ гырысь лук. | Тӧв кежлӧ віԇны коԉԍӧ воӧм лукыс сӧмын. Вотӧм (сӧвмытӧм) лукыс тӧвнас сіԍмӧ, ԁа і мукӧԁсӧ, ортчӧн кујлыԍјассӧ, сіԍтӧ. Тащӧм луксӧ віԇӧны шоныԁ кос местаын. Тӧвнас мыјкӧ мынԁаыԍ колӧ вӧрӧшітыштавны, сіԍ лукјассӧ јансӧԁавны. Тулыснас сіԇ-жӧ, кыԇі і мукӧԁ сортјассӧ, саԃітӧны граԁ вылӧ. Ар кежлас быԁ лукјыԍ лоӧ ӧԏік ԉібӧ кымынкӧ гырыԍ лук. |
| Войвыв крайын лук кӧйдыссӧ босьтны верман сӧмын бур поводдяа воын, кӧйдыс вылас луксӧ виричьясӧ зэв водз садитӧмӧн. | Војвыв крајын лук кӧјԁыссӧ боԍтны верман сӧмын бур повоԃԃаа воын, кӧјԁыс вылас луксӧ вірӧчјасӧ зев воԇ саԃітӧмӧн. |
| КАРТУПЕЛЬ | КАРТУПЕԈ |
| Градъяс вылӧ картупель уна пуктыны оз ков. Сідзи зэв бура воас и муяс вылын, а градъяс миянлы ковмӧны мукӧд пуктасъяс вылӧ. Картупель быдтӧны кӧйдысысь, босьтлӧм нырсьыс да картупельсьыс жӧ. | Граԁјас вылӧ картопеԉ уна пуктыны оз ков. Сіԇі зев бура воас і мујас вылын, а граԁјас міјанлы ковмӧны мукӧԁ пуктасјас вылӧ. Картопеԉ быԁтӧны кӧјԁысыԍ, боԍтлӧм нырԍыс ԁа картопеԉԍыс-жӧ. |
| Кӧйдыс помысь быдтӧны выль сорт картупель. Сорт паськалӧм бӧрас кӧ кӧсйӧны босьтны унджык картупель кӧйдыс вылӧ, сэки пуктӧны босьтчӧм нырсӧ. Медся ёна паськалӧма да лыддьысьӧ медся выгӧднӧйӧн картупельсӧ пуктыны. Тані сувтламӧ, кутшӧм ногӧн верман регыдджык кадӧн быдтыны картупельсӧ гожся сёйӧд вылӧ. Пуктытӧдзыс картупельсӧ колӧ лёбзьӧдны, нырсьӧдны. Апрель тӧлысь шорын картупель лэптӧны гуысь да кисьталӧны югыд, шоныд керка джоджӧ. | Кӧјԁыс поныԍ быԁтӧны выԉ сорт картопеԉ. Сорт паԍкалӧм бӧрас-кӧ кӧсјӧны боԍтны унҗык картопеԉ кӧјԁыс вылӧ, секі пуктӧны боԍтчӧм нырсӧ. Меԁԍа јона паԍкалӧма ԁа лыԃԃыԍӧ меԁԍа выгӧԁнӧјӧн картопеԉсӧ пуктыны. Тані сувтламӧ кущӧм ногӧн верман регыԁҗык каԁӧн быԁтыны картопеԉсӧ, гожԍа ԍојӧԁ вылӧ. Пуктытӧԇыс картопеԉсӧ колӧ ԉобԅӧԁны, нырԍӧԁны. Апреԉ тӧлыԍ шорын картопеԉ лептӧны гуыԍ ԁа кіԍталӧны југыԁ, шоныԁ керка җоҗӧ. |
| Нырсявны заводиттӧдзыс картупель лёбзьӧ, 10-сянь 20%-ӧдз воштӧ васӧдсӧ. Нырсявны заводитӧмыс керка шоныд саяс. Ёна шоныдла либӧ югыд тырмытӧмла нырыс лоӧ зэв кузь, слаб, пуктігас ёна чегласьӧ. Нырсьӧдан вежӧсын температура колӧ кутны 10–12° шоныд, колӧ югыд. Татшӧм вежӧсын нырыс лоӧ дженьыд, кыз да ён. | Нырԍавны завоԃіттӧԇыс картопеԉ ԉобԅӧ, 10-ԍаԋ 20%-ӧԇ воштӧ васӧԁсӧ. Нырԍавны завоԃітӧмыс керка шоныԁ сајас. Јона шоныԁла, ԉібӧ југыԁ тырмытӧмла нырыс лоӧ зев куԅ, слаб, пуктігас јона чеглаԍӧ. Нырԍӧԁан вежӧсын ԏемпература колӧ кутны 10–12° шоныԁ, колӧ југыԁ. Тащӧм вежӧсын нырыс лоӧ җеԋыԁ, кыз ԁа јон. |
| Май тӧлысь шӧрын, асъя кынмалӧмъяс дугдӧм мысти, картупель пуктӧны. Опытъяс петкӧдлӧны, татшӧм условйӧӧн видзӧм картупельыс воӧ вежон 2–3 водзджык, да и урожайыс 20–25% гӧгӧр кыпалӧ. Пуктӧм бӧрын кыдзи колӧ картупельтӧ дӧзьӧритны — быдӧн тӧдӧны. Медбур куйӧдӧн картупельлы лоӧ компост, сісьмӧм куйӧд, пӧим да суперфосфат. | Мај тӧлыԍ шӧрын, асја кынмалӧмјас ԁугԁӧм мыԍԏі, картопеԉ пуктӧны. Опытјас петкӧԁлӧны, тащӧм условіјӧӧн віԇӧм картопеԉыс воӧ вежалун 2–3 воԇҗык ԁа і урожајыс 20–25% гӧгӧр кыпалӧ. Пуктӧм бӧрын кыԇі колӧ картопеԉтӧ ԁӧԅӧрітны — быԁӧн тӧԁӧны. Меԁбур кујӧԁӧн картопеԉлы лоӧ компост, сіԍмӧм кујӧԁ, пӧјім ԁа суперфосфат. |
| Гожӧм кежас сёйны мукӧддырйиыс быдмысь, гырысьджык картупельяссӧ кодйӧны. Тайӧн урожайыс чинӧ, ӧд гырысьясыскӧд ӧттшӧтш нетшкыссьӧ и посньыдик картупельыс. Медым омӧльджыка нетшкысис, колӧ мӧд ногӧн кодйыны. Уджалӧны кыкӧн. Ӧтиыс картупель куст гӧгӧрыс мусӧ кодйӧ да зыр вылын лэптӧ кустсӧ ставнас, мунас и быдӧн. Мӧдыс гырысь картупельяссӧ нетшкалӧ, сӧмын медым посньыдъясыс эз вӧрзьыны да муыс эз киссьы. Сэсся гусӧ да гу бокъяссӧ зырнас небзьӧдӧны. Небзьӧдӧм мысти гуас кисьтӧны ва, ведра джын мында да кустсӧ кизьӧр муас (гӧптас) и лэдзӧны. Бӧрыннас бокъяссӧ окучивайтӧны. Кос поводдя дырйи лэптылӧм кустлӧн коръясыс лун мӧд-коймӧд кежлӧ лёбзьылӧны, бӧрыннас бӧр ловзьӧны да арнас сетӧны сэтшӧм жӧ урожай. | Гожӧм кежас ԍојны мукӧԁ ԁырјіыс быԁмыԍ, гырыԍҗык картопеԉјассӧ коԁјӧны. Тајӧн урожајыс чінӧ, ӧԁ гырыԍјасыскӧԁ ӧтщӧщ ԋещкыԍԍӧ і посԋыԃік картопеԉыс. Меԁым омӧԉҗыка ԋещкыԍіс колӧ мӧԁногӧн коԁјыны. Уҗалӧны кыкӧн. Ӧԏікыс картопеԉ куст гӧгӧрыс мусӧ коԁјӧ ԁа зыр вылын лептӧ кустсӧ ставнас, мунас і быԁӧн. Мӧԁыс гырыԍ картопеԉјассӧ ԋещкалӧ, сӧмын меԁым посԋыԁјасыс ез вӧрԅыны ԁа муыс ез кіԍԍы. Сеԍԍа гусӧ ԁа гу бокјассӧ зырнас ԋебԅӧԁӧны. Ԋебԅӧԁӧм мыԍԏі гуас кіԍтӧны ва, веԁраҗын мынԁа ԁа кустсӧ кіԅӧр муас (гӧптас) і леԇӧны. Бӧрінас бокјассӧ окучівајтӧны. Кос повоԃԃа ԁырјі лептылӧм кустлӧн корјасыс лун мӧԁ-којмӧԁ кежлӧ ԉобԅылӧны, бӧрінас бӧр ловԅӧны ԁа арнас ԍетӧны сещӧм-жӧ урожај. |
| Позьӧ индыны сэтшӧм сортъяс вылӧ: «эпикур», «снежинка», «смысловскӧй», «бове». | Поԅӧ інԁыны сещӧм сортјас вылӧ: „епікур“, „ԍԋежінка“, „смысловскӧј“, „бове“. |
| ӦГУРЕЧ | ОГУРЕЦ |
| Войвыв крайын Юг ю пӧлӧн эм районъяс, кодъяс зэв ёна вӧдитӧны ӧгурчисӧ вузалӧм вылӧ. Дерт оз жӧ быд во бура во урожайыс. Кутшӧм воӧ локтас — вывті ыджыд урожай овлӧ, вотӧм воын вӧчӧм рӧскодсӧ содтӧдӧн вевттьӧ. | Војвыв крајын Југ ју пӧлӧн ем рајонјас, коԁјас зев јона вӧԃітӧны огурцысӧ вузалӧм вылӧ. Ԃерт оз-жӧ быԁ во бура во урожајыс. Кущӧм воӧ локтас — вывті ыҗыԁ урожај овлӧ, вотӧм воын вӧчӧм рӧскоԁсӧ соԁтӧԁӧн вевкјӧ. |
| Ӧгуреч — лунвывса пуктас, шоныд ёна радейтӧ. Кодыр температураыс лэччӧ 0° ӧгуреч кулӧ. | Огурец — лунвывса пуктас, шоныԁ јона раԃејтӧ. Коԁыр ԏемператураыс летчӧ 0° огурец кулӧ. |
| Кӧдзны колӧ асъя кынмалӧмъяс дугдӧм бӧрын. Юг ю пӧлӧныд ӧгурчисӧ тадзи вӧдитӧны. Рӧсадасӧ быдтӧны парникъясын либӧ весиг керкаын. Сэки жӧ кӧдзӧны кӧйдыссӧ и град вылас, шоныд поводдя вылӧ надеяӧн. Кынмалӧм ради кӧ оз чуж — мӧд пӧв кӧдзӧны, а рӧсадасӧ видзӧны запас пыдди. Ӧгуреч рӧсада позьӧ пересаживайтны сӧмын ичӧтнас. Медбур рӧсадасӧ быдтыны шоныд парникъясын. Кӧдзны эжа пласт вылӧ, эжасӧ дерт увланьыс вольсавны. Пересадка дырйи эжа пластсӧ вундавны да рӧсадасӧ мунас и нуны град вылад. Сэки рӧсадаыс нинӧм оз ло, зэв бура мӧдас и водзӧ быдмыны. Мукӧдлаын рӧсадасӧ садитӧны муысь вӧчӧм гырничьясӧ. Гырничыс вӧчсьӧ тадзи. Босьтӧны пуысь вӧчӧм ящик кодь, гырничыслы лу пыдди. Гырничыс вӧчсьӧ трундаысь, кодӧс сорлалӧны мӧс сітӧн. Сэтчӧ содтӧны неуна извесьт. Трундасӧ позьӧ вежны сёйӧн. Тайӧ материалсьыс вӧчӧм гырничас сӧвтӧны парникса му да пуктӧны кӧйдыссӧ. Быдтӧны сідзжӧ парникын, рама улын. Град вылӧ вуджӧдӧны гырничнас. Гырничыс оз падмӧд, оз торкав вуж паськалӧмыслы. | Кӧԇны колӧ асја кынмалӧмјас ԁугԁӧм бӧрын. Југ ју пӧлӧныԁ огурцысӧ таԇі вӧԃітӧны. Рӧсаԁасӧ быԁтӧны парԋікјасын, ԉібӧ веԍіг керкаын. Секі-жӧ кӧԇӧны кӧјԁыссӧ і граԁ вылас, шоныԁ повоԃԃа вылӧ наԃејаӧн. Кынмалӧм раԃі кӧ оз чуж — мӧԁпӧв кӧԇӧны, а рӧсаԁасӧ віԇӧны запас пыԃԃі. Огурец рӧсаԁа поԅӧ пересажівајтны сӧмын ічӧтнас. Меԁбур рӧсаԁасӧ быԁтыны шоныԁ парԋікјасын. Кӧԇны ежа пласт вылӧ, ежасӧ, ԃерт, увлаԋыс воԉсавны. Пересаԁка ԁырјі ежа пластсӧ вунԁавны ԁа рӧсаԁасӧ мунас і нуны граԁ вылаԁ. Секі рӧсӧԁаыс ԋінӧм оз ло, зев бура мӧԁас і воԇӧ быԁмыны. Мукӧԁлаын рӧсаԁасӧ саԃітӧны муыԍ вӧчӧм гырԋічјасӧ. Гырԋічыс вӧчԍӧ таԇі. Боԍтӧны пуыԍ вӧчӧм јашщік-коԃ, гырԋічыслы лу пыԃԃі. Гырԋічыс вӧчԍӧ трунԁаыԍ, коԁӧс сорлалӧны мӧс сітӧн. Сетчӧ соԁтӧны ԋеуна іԅвеԍԏ. Трунԁасӧ поԅӧ вежны ԍојӧн. Тајӧ маԏеріалԍыс вӧчӧм гырԋічас сӧвтӧны парԋікса му ԁа пуктӧны кӧјԁыссӧ. Быԁтӧны сіԇ-жӧ парԋікын, рама улын. Граԁ вылӧ вуҗӧԁӧны гырԋічнас. Гырԋічыс, оз паԁмӧԁ оз торкав вуж паԍкалӧмыслы. |
| Град вылӧ пуктӧм кӧйдыссӧ (тані сёрниыс оз нин рӧсада йылысь мун) позьӧ кынмалӧмысь видзны тадзи. Кӧйдыссӧ пуктыны 4 см судта гуӧ да вылыссяньыс вевттьыны стеклӧ торйӧн. Колӧ ёна паськӧдны сідз жӧ парӧвӧй да сайӧдӧм градъяс вылӧ кӧдзӧм. Кыдзи татшӧм градъяссӧ вӧчны, лои висьталӧма нига заводитчигас. | Граԁ вылӧ пуктӧм кӧјԁыссӧ (тані ԍорԋіыс оз-ԋін рӧсаԁа јылыԍ мун) поԅӧ кынмалӧмыԍ віԇны таԇі. Кӧјԁыссӧ пуктыны 4 сԋм. суԁта гуӧ ԁа вылысԍаԋыс вевԏԏыны ԍԏеклӧ торјӧн. Колӧ јона паԍкӧԁны сіԇ-жӧ парӧвӧј ԁа сајӧԁӧм граԁјас вылӧ кӧԇӧм. Кыԇі тащӧм граԁјассӧ вӧчны лоі віԍталӧма ԋіга завоԃітчігас. |
| Ӧгуреч полӧ кӧдзыд поводдяысь да и кӧдзыд тӧлысь. Сійӧн и ӧгуреч улӧ градъяссӧ колӧ бӧрйыны сэтшӧминысь, кытчӧ кӧдзыд тӧлыс оз веськав. Позьӧ град вылас асыв-войладор бокас капуста садитны, а ӧгурчисӧ мӧдарас, тӧв инмытӧм местаас. | Огурец полӧ кӧԇыԁ повоԃԃаыԍ ԁа і кӧԇыԁ тӧлыԍ. Сіјӧн і огурец улӧ граԁјассӧ колӧ бӧрјыны сещӧм іныԍ, кытчӧ кӧԇыԁ тӧлыс оз веԍкав. Поԅӧ граԁ вылас асыв-војлаԁор бокас капуста саԃітны, а огурцысӧ мӧԁарас, тӧв інмытӧм местаас. |
| Мусӧ ёна куйӧдавны. Куйӧд пыдди медбур лоӧ компост либӧ сісьмӧм куйӧд, дерт эськӧ ӧгуречыд быдмӧ и свежӧй куйӧд вылын да. | Мусӧ јона кујӧԁавны. Кујӧԁ пыԃԃі меԁ бур лоӧ компост ԉібӧ ԍіԍмӧм кујӧԁ, ԃерт еԍкӧ огурецыԁ быԁмӧ і ԍвежӧј кујӧԁ вылын-ԁа. |
| Кӧйдыс пыдди кӧдзӧны кык-куим во олӧм кӧйдыс. Ӧти вося кӧйдысысь уна куш туруныс, корйыс быдмӧ. Важ кӧйдысыс кӧ абу, колӧ вося кӧйдыссӧ бура косьтыны. Сэки сідзжӧ урожайыс кыпалӧ. Быдмигас кор йывъяссӧ колӧ орйӧдыштлыны, медым быдтасыслӧн выныс муніс медсясӧ плод сӧвмӧдӧм вылас. Войвылын позьӧ индыны татшӧм сортъяс: «муромскӧй», «аксельскӧй» да «вязниковскӧй». «Муромскӧй» медбура быдмӧ, да и солавнысӧ бур. | Кӧјԁыс пыԃԃі кӧԇӧны кык-кујім во олӧм кӧјԁыс. Ӧԏік воԍа кӧјԁысыԍ уна куш туруныс, корјыс быԁмӧ. Важ кӧјԁысыс-кӧ абу колӧ воԍа кӧјԁыссӧ бура коԍтыны. Секі сіԇ-жӧ урожајыс кыпалӧ. Быԁмігас кор јывјассӧ колӧ орјӧԁыштлыны, меԁым быԁтасыслӧн выныс муніс меԁчасӧ плоԁ сӧвмӧԁӧм вылас. Војвылын поԅӧ інԁыны тащӧм сортјас „муромскӧј“, „акԍеԉскӧј“ ԁа „вјаԅԋіковскӧј“, „Муромскӧј“ меԁбура быԁмӧ, ԁа і солавнысӧ бур. |
| КӦЧАНА ДА ЛАТУК САЛАТ | КӦЧАНА ԀА ЛАТУК САЛАТ |
| Тайӧ быдтасъяслӧн корйыс (листъясыс) мунӧ сёйӧм вылӧ ульнас, путӧг. Кӧчана да латук салатыс мӧда-мӧдсьыс янсалӧны сійӧн, мый латукыс сетӧ куш корсӧ да кӧдзсьӧ тулыс кежлӧ сёйӧм вылӧ, а кӧчанаыс — кӧчан этшӧн паськалӧ да сёйӧм вылӧ мунӧ гожӧмнас. Мӧда-мӧдсьыс ёнасӧ оз янсавны. Регыдджык воӧм вылӧ латуксӧ кӧдзӧны виричьясӧ, а сёрджык воӧм вылӧ — градъясӧ, брюква либӧ капуста рӧсадаяс костӧ. Тайӧ быдтасъяс паськалігкежлӧ салатыс дугдас нин быдмыныс, идравны позьӧ. Пуктыссьӧ свежӧй куйӧда, васӧд му вылӧ. Градсӧ бӧрйӧны эрд вылысь, шондіаинысь. Медым воис бур лист, тулыссяньыс ёна, частӧджык колӧ киськавны. Киськалӧны вуж бердас, медым ваыс коръясас эз инмы. Васьыс корйыс печатӧссьӧ, тшыкӧ. | Тајӧ быԁтасјаслӧн корјыс (ԉістјасыс) мунӧ ԍојӧм вылӧ уԉнас, путӧг. Кӧчана ԁа латук салатыс мӧԁа-мӧԁԍыс јансалӧны сіјӧн, мыј латукыс ԍетӧ куш корсӧ ԁа кӧԇԍӧ тулыс кежлӧ ԍојӧм вылӧ, а кӧчанаыс — кӧчан ещӧн паԍкалӧ ԁа ԍојӧм вылӧ мунӧ гожӧмнас. Мӧԁа-мӧԁԍыс јонасӧ оз јансавны. Регыԁҗык воӧм вылӧ латуксӧ кӧԇӧны вірічјасӧ, а ԍорҗык воӧм вылӧ — граԁјасӧ, брјуква ԉібӧ капуста рӧсаԁајас костӧ. Тајӧ быԁтасјас паԍкаліг кежлӧ салатыс ԁугԁас-ԋін быԁмыныс, іԁравны поԅӧ. Пуктыԍԍӧ ԍвежӧј кујӧԁа, васӧԁ му вылӧ. Граԁсӧ бӧрјӧны ерԁ вылыԍ, шонԁіа іныԍ. Меԁым воіс бур ԉіст тулысԍаԋыс јона, частӧҗык колӧ кіԍкавны. Кіԍкалӧны вуж берԁас, меԁым ваыс корјасас ез інмы. Ваԍыс корјыс печатӧԍԍӧ, щыкӧ. |
| Гожӧмнас латук чорзьӧ, воштӧ кӧрсӧ. Сійӧс сэки вежӧ кӧчана салат (45 серпас). Тайӧс первойсӧ кӧдзӧны виричьясӧ да рӧсаданас садитӧны градъяс вылӧ. Костсӧ кольӧны вель уна, медым мӧда-мӧдыслы эз инмыны. Веськыда град вылӧ кӧдзӧмыс миян Войвылын кӧчансӧ оз сет, сёйӧм вылӧ мунӧ корйыс. Сортыс салатлӧн абу уна. Мӧда-мӧдсьыс янсалӧны лист рӧмнас, кӧчан форманас. | Гожӧмнас латук чорԅӧ, воштӧ кӧрсӧ. Сіјӧс секі вежӧ кӧчана салат (45 ԍерпас). Тајӧс первојсӧ кӧԇӧны вірічјасӧ, ԁа рӧсаԁанас саԃітӧны граԁјас вылӧ. Костсӧ коԉӧны веԉ уна, меԁым мӧԁа-мӧԁыслы ез інмыны. Веԍкыԁа граԁ вылӧ кӧԇӧмыс міјан Војвылын кӧчансӧ оз ԍет, ԍојӧм вылӧ мунӧ корјыс. Сортыс салатлӧн абу уна. Мӧԁа-мӧԁԍыс јансалӧны ԉіст рӧмнас, кӧчан форманас. |
| ТЫКВА. | ТЫКВА. |
| Тыква лоӧ лунвыв быдтасӧн, сӧмын ӧткымын сортъяс зэв бура быдмӧны и миянын, Войвылын. Кӧдзӧны апрель тӧлысь заводитчигӧн ящикъясӧ, му гырничьясӧ либӧ эжа пластӧ. Кӧдзасӧ видзӧны парникъясын либӧ керкаын, ӧшинь вылын. Рӧсадаыс весигтӧ неыджыд кынмалӧмъяс оз терпит, сійӧн и град вылӧ колӧ пуктыны сёрӧн тулыснас, кынмалӧмъяс дугдӧм бӧрын. Град вылӧ петкӧдтӧдз медым вӧлі рӧсадаын 3–4 сӧвмӧм лист. | Тыква лоӧ лунвыв быԁтасӧн, сӧмын ӧткымын сортјас зев бура быԁмӧны і міјанын, Војвылын. Кӧԇӧны апреԉ тӧлыԍ завоԃітчігӧн јашщікјасӧ, му гырԋічјасӧ, ԉібӧ ежа пластӧ. Кӧԇасӧ віԇӧны парԋікјасын ԉібӧ керкаын, ӧшіԋ вылын. Рӧсаԁаыс веԍігтӧ ԋеыҗыԁ кынмалӧмјас оз ԏерпіт, сіјӧн і граԁ вылӧ колӧ пуктыны ԍорӧн тулыснас, кынмалӧмјас ԁугԁӧм бӧрын. Граԁ вылӧ петкӧԁтӧԇ меԁым вӧлі рӧсаԁаын 3–4 сӧвмӧм ԉіст. |
| Плодыс ӧткымын сортлӧн овлӧ зэв гырысь. Бура сӧвмӧмлы колӧ тырмидз сёйӧд (куйӧд), шонді. Медбура тыква артмӧ муӧн тыртӧм куйӧд чукӧр вылӧ, кӧдзыд вой тӧв инмытӧм инын. Рӧсадаыс садитсьӧ чукӧр вылас шӧрас, а корйыс лэччӧ бокъяс кузяыс. | Плоԁыс ӧткымын сортлӧн овлӧ зев гырыԍ. Бура сӧвмӧмлы колӧ тырміԇ ԍојӧԁ (кујӧԁ), шонԁі. Меԁбура тыква артмӧ муӧн тыртӧм кујӧԁ чукӧр вылӧ, кӧԇыԁ војтӧв інмытӧм інын. Рӧсаԁаыс саԃітԍӧ чукӧр вылас шӧрас, а корјыс летчӧ бокјас куԅаыс. |
| Колӧ киськавлыны да весавны ёг турунъяссӧ. Корйыс кӧ мӧдас ёна нюжавны да омӧля босьтчӧдны плодсӧ, сэки позьӧ ӧддзӧдны плод воӧмсӧ. Та могысь корйыслысь помсӧ колӧ косьтыны да бокӧ быдман листъяссӧ нетшкыны. | Колӧ кіԍкавлыны ԁа весавны јог турунјассӧ. Корјыс-кӧ мӧԁас јона ԋужавны ԁа омӧԉа боԍтчӧԁны плоԁсӧ секі поԅӧ ӧԁԇӧԁны плоԁ воӧмсӧ. Та могыԍ корјыслыԍ помсӧ колӧ коԍтыны ԁа бокӧ быԁман ԉістјассӧ ԋещкыны. |
| Мыйӧн плодыс лоӧ кулак ыджда, сэки плодтӧм коръяс письыс кык-куимӧс колӧ кольны, а мукӧдсӧ нетшкыны. Миянын медся бур вӧдитны посньыд тыкваяс, шусьӧны «кабачки». Найӧ сетӧны бур урожай. Сола ваын пуӧдӧм либӧ чӧлӧсалӧмӧн жаритӧм тыква сёйны зэв чӧскыд. | Мыјӧн плоԁыс лоӧ кулак ыжԁа секі плоԁтӧм корјас піԍыс кык-кујімӧс колӧ коԉны, а мукӧԁсӧ ԋещкыны. Міјанын меԁча бур вӧԃітны посԋыԁ тыквајас, шуԍӧны „кабачкі“. Најӧ ԍетӧны бур урожај. Сола ваын пуӧԁӧм, ԉібӧ чӧлӧсалӧмӧн жарітӧм тыква ԍојны зев чӧскыԁ. |
| Шӧркоддьӧм (ыджданас) тыкваяс пиысь позьӧ индыны сорт «многосеменнӧй». Кӧйдысыс тыквалӧн миян Войвылын оз быд воӧ во. | Шӧркоԃԃем (ыҗԁанас) тыквајас піыԍ поԅӧ інԁыны сорт „многоԍеменнӧј“. Кӧјԁысыс тыквалӧн міјан Војвылын оз быԁ воӧ во. |
| АНЬКЫТШ | АԊКЫЩ |
| Индывлӧны, мый градвыв пуктасъясын оз тырмыны жиры да белки. А дзоньвидза мортлы найӧ лун кежас колӧны 100 грамм гӧгӧр. Белки судзсьытӧм кузя оз позь норасьны анькытш вылӧ. | Інԁывлӧны, мыј граԁвыв пуктасјасын оз тырмыны жіры ԁа белкі. А ԇоԋвіԇа мортлы најӧ лун кежас колӧны 100 грамм гӧгӧр. Белкі суԇԍытӧм куԅа оз поԅ нораԍны аԋкыщ вылӧ. |
| Кос анькытш кӧйдысын 22% усьӧ белок вылӧ, а яйын сӧмын 17%. Таысь и тыдалӧ, мый анькытш ёна колӧ паськӧдны, торъя нин яй судзсьытӧм дырйиыд. | Кос аԋкыщ кӧјԁысын 22% уԍӧ белок вылӧ, а јајын сӧмын 17%. Таыԍ і тыԁалӧ, мыј аԋкыщ јона колӧ паԍкӧԁны, торја-ԋін јај суԇԍытӧм ԁырјіыԁ. |
| Кӧдзсьӧны кык аслыспӧлӧс сорт. Ӧтик сортыс — сахарнӧй анькытш. Талӧн кышас эм вель уна сахар. Сёйӧд вылӧ мунӧ нэр, васӧд пуртӧснас. Мӧдыс — лущильнӧй анькытш. Кышыс сіа, топыд. Сёйӧм вылӧ туйӧны сӧмын вотӧм тусьясыс. | Кӧԇԍӧны кык ачыс пӧлӧс сорт. Ӧԏік сортыс — сахарнӧј аԋкыщ. Талӧн кышас ем веԉ уна сахар. Ԍојӧԁ вылӧ мунӧ нер, васӧԁ пуртӧснас. Мӧԁыс — лушщіԉнӧј аԋкыщ. Кышыс сіа, топыԁ. Ԍојӧм вылӧ тујӧны сӧмын вотӧм туԍјасыс. |
| Тайӧ кык сортыс бара жӧ юксьӧны аслыспӧлӧс сортъяс вылӧ, кодъяс янсалӧны мӧда-мӧдсьыс быдман тушанас, рӧмнас, воан каднас да с. в. | Тајӧ кык сортыс бара-жӧ јукԍӧны ачыс пӧлӧс сортјас вылӧ, коԁјас јансалӧны мӧԁа мӧԁԍыс быԁман тушанас, рӧмнас, воан каԁнас ԁа с. в. |
| Анькытш кӧдзӧны вына (куйӧда) му вылӧ. Вынсьӧданторъяс пуктӧны суперфосфат 300 кг да калийнӧй соль 200 кг гектар вылӧ. Суперфосфат позьӧ вежны фосфоритӧн, кодӧс ковмӧ кык мында пуктыны, а калийнӧй соль — пӧимӧн, ӧти тонна гектар вылӧ. Анькытш кӧдзӧны гӧрӧм му вылӧ водз тулыснас. Кӧйдысыслы ковмӧ уна ва, да и кынмалӧмъясысь оз пов, Градъяс вылӧ кӧдзиг визьйӧдлӧны град пӧперегыс бӧрӧздаяс мӧда-мӧдсяньыс 18–20 см кост кольӧмӧн. 10–12 см судта быдмӧм бӧрын анькытш идзассӧ (корсӧ) бугритӧны, медым крепаммӧдны. Радъяс костас сувтӧдӧны бедьяс, ньӧръяс, медым быдмысь анькытш корйыс эз вод. | Аԋкыщ кӧԇӧны вына (кујӧԁа) му вылӧ. Вынԍӧԁан торјас пуктӧны суперфосфат 300 кг. ԁа каԉіјнӧј соԉ 200 кг. гектар вылӧ. Суперфосфат поԅӧ вежны фосфорітӧн, коԁӧс ковмӧ кык мынԁа пуктыны, а каԉіјнӧј соԉ — пӧјімӧн, ӧԏі тонна гектар вылӧ. Аԋкыщ кӧԇӧны гӧрӧм му вылӧ воԇ тулыснас. Кӧјԁысыслы ковмӧ уна ва, ԁа і кынмалӧмјасыԍ оз пов, Граԁјас вылӧ кӧԇіг віԅјӧԁлӧны граԁ пӧперегыс бӧрӧзԁајас мӧԁа-мӧԁԍаԋыс 18–20 сԋм. кост коԉӧмӧн. 10–12 сԋм. суԁта быԁмӧм бӧрын аԋкыщ іԇассӧ (корсӧ) бугрітӧны, меԁым крепаммӧԁны. Раԁјас костас сувтӧԁӧны беԃјас, ԋӧрјас, меԁым быԁмыԍ аԋкыщ корјыс ез воԁ. |
| Воӧмсӧ ӧддзӧдӧм могысь кузь коръяслысь йывъяссӧ орйӧдлӧны. Пуртӧссӧ нетшкалӧны кисьмӧм сертиыс. | Воӧмсӧ ӧԁԇӧԁӧм могыԍ куԅ корјаслыԍ јывјассӧ орјӧԁлӧны. Пуртӧссӧ ԋещкалӧны кіԍмӧм ԍерԏіыс. |
| ПУКТАС ТШЫКӦДЫСЬЯС ДА НАКӦД ВЕРМАСЬӦМ | ПУКТАС ЩЫКӦԀЫԌЈАС ԀА НАКӦԀ ВЕРМАԌӦМ |
| Пуктас тшыкӧдысьяс да пуктас висьӧмъяс понда странаын лоӧ уна убытка. Арталӧма, мый став пуктасъяс кузя градйын да видзигӧн коймӧд пайыс урожайсьыс вошӧ. Бӧръя вояснас пуктас тшыкӧдысьяскӧд заводитісны прамӧя косясьны. Пуктасъяс видзӧм (дорйӧм) могысь пансьӧны торъя станцияяс, нуӧдсьӧны ударнӧй декадникъяс пуктас тшыкӧдысьяскӧд косясьӧмын. Тані используйтсьӧны техникаын лоӧм выль достиженньӧясыс, торъя нин гырысь участокъяс вылад. | Пуктас щыкӧԁыԍјас ԁа пуктас віԍӧмјас понԁа странаын лоӧ уна убыток. Арталӧма, мыј став пуктасјас куԅа граԁјын ԁа віԇігӧн којмӧԁ пајыс урожајԍыс вошӧ. Бӧрја војаснас пуктас щыкӧԁыԍјаскӧԁ завоԃітісны прамӧја коԍаԍны. Пуктасјас віԇӧм (ԁорјӧм) могыԍ панԍӧны торја станціјајас, нуӧԁԍӧны уԁарнӧј ԃекаԃԋікјас пуктас щыкӧԁыԍјаскӧԁ коԍаԍӧмын. Тані іспоԉзујтчӧны ԏехԋікаын лоӧм выԉ ԁоԍԏіжеԋԋӧјасыс, торја-ԋін гырыԍ участокјас вылаԁ. |
| Посньыдик, асторйӧга овмӧсад татшӧмторъястӧ нуӧдны оз позь. Посньыдик участокъясыд, код бӧрся тыр-бур чередитӧмыс оз овлы, кутасны быдсяма пӧлӧс тшыкӧдысьяссӧ паськӧдны. Гырысь, ӧтувтӧм участокъяс вылын нуӧдӧны уджалӧмсӧ, дӧзьӧритӧмсӧ наука индӧмъяс серти, культурнӧя. Тані пуктас тшыкӧдысьяс паськавны оз вермыны. | Посԋыԃік, асторјӧга овмӧсаԁ тащӧм торјастӧ нуӧԁны оз поԅ. Посԋыԃік участокјасыԁ, коԁ бӧрԍа тырбур череԃітӧмыс оз овлы, кутасны быԁԍама пӧлӧс щыкӧԁыԍјассӧ паԍкӧԁны. Гырыԍ, ӧтувтӧм участокјас вылын нуӧԁӧны уҗалӧмсӧ, ԁӧԅӧрітӧмсӧ наука інԁӧмјас ԍерԏі, куԉтурнӧја. Тані пуктас щыкӧԁыԍјас паԍкавны оз вермыны. |
| Унаысь шулывлӧны, висьӧмсьыд пӧ лечитӧм дорысь кокньыдджык водзвыв видзчысьны. Тайӧ кывъясыс лоӧны веськыдӧсь и видз-му овмӧсын, сідзкӧ колӧ водзвыв видзчысьны градвыв пуктас тшыкӧдысьясысь. Кодыр найӧ ёна паськалӧны, бырӧдныд зэв лоӧ сьӧкыд, дона сувтас. Та вӧсна овмӧстӧ колӧ нуӧдны сідзи, медым пуктас тшыкӧдысьясыс эз вермыны паськавны. | Унаыԍ шулывлӧны, віԍӧмԍыԁ-пӧ ԉечітӧм ԁорыԍ кокԋіԁҗык воԇвыв вітчыԍны. Тајӧ кывјасыс лоӧны веԍкыԁӧԍ і віԇму овмӧсын, сіԇкӧ колӧ воԇвыв вітчыԍны граԁвыв пуктас щыкӧԁыԍјасыԍ. Коԁыр најӧ јона паԍкалӧны, бырӧԁныԁ зев лоӧ ԍӧкыԁ, ԁона сувтас. Та вӧсна овмӧстӧ колӧ нуӧԁны сіԇі, меԁым пуктас щыкӧԁыԍјасыс ез вермыны паԍкавны. |
| Град йӧр бӧрся бура чередитӧм, куйӧдалӧм сӧвмӧдӧ пуктасъяссӧ, ӧддзӧдӧ быдмӧмсӧ. Бур градвывса пуктасъяс крепыдӧсь, этшаджыка висьӧны. | Граԁ јӧр бӧрԍа бура череԃітӧм, кујӧԁалӧм сӧвмӧԁӧ пуктасјассӧ, ӧԁԇӧԁӧ быԁмӧмсӧ. Бур граԁвывса пуктасјас крепыԁӧԍ, ещаҗыка віԍӧны. |
| Зэв колана нуӧдны правильнӧй севооборот. Ӧти пӧлӧс быдтассӧ воысь воӧ кӧдзны выль местаӧ. Сэки быдтас тшыкӧдысьыслы сідзжӧ ковмас вуджны мӧд му вылас, мыйӧн падмӧ рӧдйӧмыс сылӧн. | Зев колана нуӧԁны правіԉнӧј ԍевооборот. Ӧԏі пӧлӧс быԁтассӧ воыԍ-воӧ кӧԇны выԉ местаӧ. Секі быԁтас щыкӧԁыԍыслы сіԇ-жӧ ковмас вуҗны мӧԁ му вылас, мыјӧн паԁмӧ рӧԁјӧмыс сылӧн. |
| Кӧдзасӧ, бӧрӧздаяс, межа, туйяс колӧ ёг турунъяссьыс весавны, медым пуктас тшыкӧдысьясыс эз вермыны сэтчӧ овмӧдчыныс. Кызвыныс на пиысь тулыссяньыс овмӧдчӧны да сёйӧны ёг турунъяссӧ. Пыдіа арся гӧрӧм вылын кулӧны сэтшӧм гагъяс, кодъяс тӧв кежлас пырӧны муас да тулыснас, шондӧдӧм мысти, бӧр кыпӧдчӧны. Гӧригас найӧ кыпалӧны му эж вылас да тӧвся кӧдзыдъяс дырйиыс кулӧны. | Кӧԇасӧ, борозԁајас, межа, тујјас колӧ јог турунјасԍыс весавны, меԁым пуктас щыкӧԁыԍјасыс ез вермыны сетчӧ овмӧԁчыныс. Кызвыныс на піыԍ тулысԍаԋыс овмӧԁчӧны ԁа ԍојӧны јог турунјассӧ. Пыԁіа арԍа гӧрӧм вылын кулӧны сещӧм гагјас, коԁјас тӧв кежлас пырӧны муас ԁа тулыснас, шонԁӧԁӧм мыԍԏі, бӧр кыпӧԁчӧны. Гӧрігас најӧ кыпалӧны му еж вылас ԁа тӧвԍа кӧԇыԁјас ԁырјіыс кулӧны. |
| Колӧ зільны бӧрйыны быдтасъясын сэтшӧм сорт, коді эськӧ крепыд вӧлі, шочджыка висьмывліс, кодӧс омӧльджыка и гагъясыс тшыкӧдӧны. | Колӧ зіԉны бӧрјыны быԁтасјасын сещӧм сорт, коԁі еԍкӧ крепыԁ вӧлі, шочҗыка віԍмавліс, коԁӧс омӧԉҗыка і гагјасыс щыкӧԁӧны. |
| Тайӧ мераясыс дерт оз вермыны дзикӧдз сувтӧдны гагъяслысь паськалӧмсӧ. Ковмас воысь воӧ выль уджъяс нуӧдны найӧс бырӧдӧм могысь. | Тајӧ мерајасыс ԃерт оз вермыны ԇікӧԇ сувтӧԁны гагјаслыԍ паԍкалӧмсӧ. Ковмас воыԍ-воӧ выԉ уҗјас нуӧԁны најӧс бырӧԁӧм могыԍ. |
| Медым бура накӧд косясьны, колӧ медвойдӧр тӧдны найӧс бура, тӧдны налысь привычкаяссӧ, олӧмсӧ, сёйӧмсӧ, паськалан условйӧяссӧ да с. в. | Меԁым бура накӧԁ коԍаԍны колӧ меԁвојԁӧр тӧԁны најӧс бура, тӧԁны сылыԍ прівычкајассӧ, олӧмсӧ, ԍојӧмсӧ, паԍкалан условіјӧјассӧ ԁа с. в. |
| Градвыв пуктас тшыкӧдӧны медсясӧ гагъяс. Жукъяс, гутъяс да тірибобӧяс сӧвмигас-быдмигас зэв кузь туй пом мунӧны. Тайӧ гагъяслӧн эньыс медводз колькъяс тэчӧ. Мыйкӧдыра мысти кольксьыс «лёльӧ» артмӧ. Тірибобӧяслӧн лёльӧыс шусьӧ гусеничаӧн, гутъяс да жукъяслӧн — личинкаӧн. Тайӧ лёльӧясыс ньӧти абу мам кодьысӧсь, мукӧдысьсӧ зэв дыр олӧны, вывті ёна сёйӧны. Сёйӧны пуктаслысь ортсысӧ либӧ пытшкӧссӧ. | Граԁвыв пуктас щыкӧԁӧны меԁԍасӧ гагјас. Жукјас, гутјас ԁа тірібобӧјас сӧвмігас-быԁмігас зев куԅ тујпом мунӧны. Тајӧ гагјаслӧн еԋыс меԁвоԇ коԉкјас течӧ. Мыјкӧ ԁыра мыԍԏі коԉкԍыс „ԉоԉӧ“ артмӧ. Тірі бобӧјаслӧн ԉоԉӧыс шуԍӧ гуԍеԋіцаӧн гутјас ԁа жукјаслӧн — ԉічінкаӧн. Тајӧ ԉоԉӧјасыс ԋӧԏі абу мамкоԃысӧԍ, мукӧԁыԍсӧ зев ԁыр олӧны, вывті јона ԍојӧны. Ԍојӧны пуктаслыԍ ортсысӧ ԉібӧ пыщкӧссӧ. |
| Быдтасъястӧ найӧ и тшыкӧдӧны медсясӧ. Мыйкӧмында сӧвмӧм бӧрын лёльӧыс ортсысяньыс гартсьӧ топыд кышӧ да ветлӧдлӧмысь дугдӧ. Тайӧ шусьӧ куколкаӧн. Кымынкӧ лун, а мукӧдысь кымынкӧ тӧлысь мысти куколкаысь петӧ прамӧй гаг. | Быԁтасјастӧ најӧ і щыкӧԁӧны меԁԍасӧ. Мыјкӧ мынԁа сӧвмӧм бӧрын ԉоԉӧыс ортсыԍаԋыс гартԍӧ топыԁ кышӧ, ԁа ветлӧԁлӧмыԍ ԁугԁӧ. Тајӧ шуԍӧ куколкаӧн. Кымынкӧ лун, а мукӧԁыԍ кымынкӧ тӧлыԍ мыԍԏі куколкаыԍ петӧ прамӧј гаг. |
| Тані тӧдмӧдам медся ёна паськалӧм градвыв пуктас тшыкӧдысьясӧс. | Тані тӧԁмӧԁам меԁԍа јона паԍкалӧм граԁвыв пуктас щыкӧԁыԍјасӧс. |
| Му пытш йылысь ми казьтыштлім нин. Тайӧ ичӧтик жукыс уна пӧлӧс, янсалӧны мӧда-мӧдсьыс борд рӧмнас. Усьласьӧ капустаӧ, галанкаӧ, сёркниӧ, кушманӧ да редисӧ. | Му пыщ јылыԍ мі каԅтыштлім-ԋін. Тајӧ ічӧԏік жукыс уна пӧлӧс, јансалӧны мӧԁа-мӧԁԍыс борԁ рӧмнас. Уԍлаԍӧ капустаӧ, галанкаӧ, ԍоркԋіӧ, кушманӧ ԁа реԃісӧ. |
| Тайӧ став быдтасыс ӧти группаӧ артавсьӧны. Пытшъяс сёйӧны небыд листсӧ, вомӧн сійӧс розьйӧдлӧны. Овлӧны весиг сэтшӧм случайяс, мый быдтасъяссӧ нэрвывсьыс пытшъясыс дзикӧдз сёйӧны, выль пӧв лоӧ пуктыны. | Тајӧ став быԁтасыс ӧԏік группаӧ артавԍӧны. Пыщјас ԍојӧны ԋебыԁ ԉістсӧ, вомӧн сіјӧс роԅјӧԁлӧны. Овлӧны веԍіг сещӧм случајјас, мыј быԁтасјассӧ нер вывԍыс пыщјасыс ԇікӧԇ ԍојӧны, выԉпӧв лоӧ пуктыны. |
| Накӧд косясьны уна ног тшӧктӧны: | Накӧԁ коԍаԍны уна ног щӧктӧны: |
| 1. Татшӧм быдтасъяс пӧвстысь ёг турун бырӧдӧмыс падмӧдӧ налысь паськалӧмсӧ, сылы быдмыныс заводитігӧн некытчӧ лоӧ овмӧдчыныс. | 1. Тащӧм быԁтасјас пӧвсыԍ јог турун бырӧԁӧмыс паԁмӧԁӧ налыԍ паԍкалӧмсӧ, сылы быԁмыныс завоԃітігӧн ԋекытчӧ лоӧ овмӧԁчыныс. |
| 2. Водзджык кӧдзӧм быдтасъяссӧ пытшъяс омӧльджыка тшыкӧдӧны, быдтасыс найӧ петігкежлӧ вевъялӧ сӧвмыны нин. | 2. Воԇҗык кӧԇӧм быԁтасјассӧ пыщјас омӧԉҗыка щыкӧԁӧны, быԁтасыс најӧ петіг кежлӧ вевјалӧны сӧвмыны-ԋін. |
| 3. Асывводзын лысва вылас быдтасъяс вылӧ резйыны туйвывса бус, пӧим, извесьт, табак бус, суперфосфат, томасшлак. Торъя нин лӧсялӧ бӧръя средствоыс. Гектар вылӧ колӧ сійӧ 50 кг. Мукӧддырйи 3–5 лун мысти лоӧ выль пӧв резйыны. | 3. Асыввоԇын лысва вылас быԁтасјас вылӧ резјыны тујвывса бус, пӧјім, іԅвеԍ, табак бус, суперфосфат, томас шлак. Торја-ԋін лӧԍалӧ бӧрја среԁствоыс. Гектар вылӧ колӧ сіјӧ 50 клг. Мукӧԁ ԁырјі 3–5 лун мыԍԏі лоӧ выԉпӧв резјыны. |
| 4. Градвыв пуктасъяс костӧ кӧдзны пыш (кӧнтусь). Пыш дуксӧ пытшыс оз вермы терпитны. | 4. Граԁвыв пуктасјас костӧ кӧԇны пыш (кӧнтуԍ). Пыш ԁуксӧ пыщыс оз вермы ԏерпітны. |
| 5. Бӧрӧздаясас да пуктас костъясас кӧдзны сёркни, турнепс. Тайӧ быдтасъяс вылас вуджӧны пытшъясыс, сійӧн верман видзны рӧсадасӧ да сетны сылы сӧвмыны. | 5. Борозԁајасас ԁа пуктас костјасас кӧԇны ԍоркԋі, турнепс. Тајӧ быԁтасјас вылас вуҗӧны пыщјасыс, сіјӧн верман віԇны рӧсӧԁасӧ ԁа ԍетны сылы сӧвмыны. |
| 6. Кыйны пытшъяссӧ ичӧтик флагъясӧн, кодлысь ӧтар боксӧ мавтӧны кутшӧмкӧ сибдӧдан торйӧн, шуам кӧть дьӧгӧдьӧн, клейӧн. Лӧнь, гажа лунӧ рӧсадаяс вылӧд новлӧдлӧны татшӧм флагсӧ. Рӧсада вӧрзьӧдӧмсьыс пытшыс чеччыштӧ да веськалӧ флагас, сибдӧ. Виричьяс шондіа лунӧ шондісьыс вевттьӧны рӧгӧзаӧн, сӧмын шондіаинсӧ неуна кольӧны, пельӧсас шуам кӧть. Пытшъясыс вуджӧны шондіаинас, сэтысь сэсся и кыйӧны флагъяснас. | 6. Кыјны пыщјассӧ ічӧԏік флагјасӧн, коԁлыԍ ӧтар боксӧ мавтӧны кущӧмкӧ ԍібԁӧԁан торјӧн, шуам кӧԏ ԃӧгӧԃӧн, кԉејӧн. Лӧԋ, гажа лунӧ рӧсӧԁајас вылӧԁ новлӧԁлӧны тащӧм флагсӧ. Рӧсӧԁа вӧрԅӧԁӧмԍыс пыщыс четчыштӧ ԁа веԍкалӧ флагас, ԍібԁӧ. Вірӧчјас шонԁіа лунӧ шонԁіԍыс вевԏԏӧны рӧгӧзаӧн, сӧмын шонԁіа інсӧ ԋеуна коԉӧны, пеԉӧсас шуам кӧԏ. Пыщјасыс вуҗӧны шонԁіа інас, сетыԍ сеԍԍа і кыјӧны флагјаснас. |
| Капуста бобув. Еджыд борда бобув. Водзас сьӧд визь-кытш, шӧрас кык сьӧд чут. Тӧвйӧ стенъясын либӧ ёг турунъясын. Капуста листӧ улысладорас тэчӧ сулея модаа чукӧръясӧн колькъяс, вылыссяньыс виж рӧма. Кольксьыс петӧны нюдзвиж рӧма гусеничаяс, сьӧд чутъясӧсь. Ичӧтвывсьыс олӧны ӧтлаын, а бӧрынсӧ паськӧдчӧны лист пасьталаыс да сёйӧны листсӧ, сӧмын идзсӧ кольӧны. | Капуста бобул. Јеҗыԁ борԁа бобул. Воԇас ԍӧԁ віԅ-кыщ, шӧрас кык ԍӧԁ чут. Тӧвјӧ ԍтенјасын ԉібӧ јог турунјасын. Капуста ԉістӧ улыслаԁорас течӧ суԉа моԁаа чукӧрјасӧн коԉкјас, вылысԍаԋыс віж рӧма. Коԉкԍыс петӧны ԋуԇвіж рӧма гуԍеԋіцајас, ԍӧԁ чутјасӧԍ. Ічӧт вывԍыс олӧны ӧтлаын, а бӧрынсӧ паԍкӧԁчӧны ԉіст паԍталаыс ԁа ԍојӧны ԉістсӧ, сӧмын іԇсӧ коԉӧны. |
| Найӧс бырӧдӧм могысь колӧ бырӧдны ёг турунъяс, лист вылысь колькъяссӧ лязӧдавны, гусеничаяссӧ киӧн ӧктыны, листъяссӧ пызйыны яда растворӧн (10 г парижскӧй зелень да 20 г извесьт ведра ваӧ либӧ 15 г зелень да 100 г нюдзвиж рӧма (зеленый) майтӧг 10 литр ваӧ). | Наӧс бырӧԁӧм могыԍ колӧ бырӧԁны јог турунјас, ԉіст вылыԍ коԉкјассӧ ԉазӧԁавны, гуԍеԋіцајассӧ кіӧн ӧктыны, ԉістјассӧ пызјыны јаԁа растворӧн (10 гр. паріжскӧј ԅеԉеԋ ԁа 20 гр. іԅвеԍ веԁра ваӧ, ԉібӧ 15 гр. ԅеԉеԋ ԁа 100 гр. ԋуԇвіж рӧма (зеленый) мајтӧг 10 ԉітр ваӧ). |
| Капуста гут — пуктас тшыкӧдысь, коді паськаліс медсясӧ бӧръя вояснас да тшыкӧдлывлӧ 25%-ӧдз капуста рӧсадасӧ. Тайӧ гут кодь жӧ, сӧмын неуна ичӧтджык. Тӧвйӧ град вылӧ кольӧм корӧгъясас. Тулыснас, капуста рӧсада пуктан кад гӧгӧр ловзьӧ да петӧ ортсыас. Тӧдмавны позьӧ ньӧжйӧник, дыша лэбзьӧм сертиыс. Лэбзьӧ 70–80 см судта мусяньыс. Еджыд рӧма посньыдик колькъяссӧ тэчӧ пуктас заас, либӧ муас. Колькйысь лоӧм личинкаясыс посньыдик еджыд лёльӧяс кодьӧсь. Сӧмын найӧ ылӧ мунны оз вермыны. Личинкаяс пырӧны пуктасыслы заас либӧ вужъяс да сёйӧны сӧксӧ. Тайӧн пуктасыс заводитчӧ лёбзьыны, листъясыс ӧшӧдчӧны, лоӧны гӧрдов рӧмаӧсь. | Капуста гут — пуктас щыкӧԁыԍ, коԁі паԍкаліс меԁԍасӧ бӧрја војаснас ԁа щыкӧԁлывлӧ 25%-ӧԇ капуста рӧсӧԁасӧ. Тајӧ гут коԃ-жӧ, сӧмын ԋеуна ічӧтҗык. Тӧвјӧ граԁ вылӧ коԉӧм корогјасас. Тулыснас, капуста рӧсӧԁа пуктан каԁ гӧгӧр ловԅӧ ԁа петӧ ортсыас. Тӧԁмавны поԅӧ ԋӧжјӧԋік, ԁыша лебԅӧм ԍерԏіыс. Лебԅӧ 70–80 снм суԁта муԍаԋыс. Јеҗыԁ рӧма посԋыԃік коԉкјассӧ течӧ пуктас заас, ԉібӧ муас. Коԉкјыԍ лоӧм ԉічінкајасыс посԋыԃік јеҗыԁ ԉоԉӧјас коԃӧԍ. Сӧмын најӧ ылӧ мунны оз вермыны. Ԉічінкајас пырӧны пуктасыслы заас, ԉібӧ вужјас ԁа ԍојӧны сӧксӧ. Тајӧн пуктасыс завоԃітчӧ ԉобԅыны, ԉістјасыс ӧшӧԁчӧны, лоӧны гӧрԁов рӧмаӧԍ. |
| Накӧд косясьны колӧ тадзи: 1. Рӧсада вуж бердас пуктысигас пуктӧны кабыр идзас; идзас вылас гутыс колькъяссӧ оз тэч; 2. 8–10 лун мысти пуктӧм бӧрас коръяссӧ да засӧ пуктаслысь кинад ниртыштавны, кольксӧ кисьтны, сэсся пуктас гӧгӧрса му эжсӧ вештыштавны бокӧ. Тані лоӧм личинкаясыс оз вермыны кыссьыны пуктасӧдзыс; 3. Пуктасъяссӧ быдмыштӧм, сӧвмыштӧм бӧрас окучивайтны, медым колькъясыс лоины муас пыдын; 4. Личинкасӧ бырӧдӧм могысь киськалӧны сэтшӧм сорасӧн: 10 литр ва вылӧ — 60 г нюдзвиж (зеленое) майтӧг да 30 г карболӧвӧй кислота. | Накӧԁ коԍаԍны колӧ таԇі: 1. рӧсӧԁа вуж берԁас пуктыԍігас пуктӧны кабыр іԇас; іԇас вылас гутыс коԉкјассӧ оз теч; 2. 8–10 лун мыԍԏі пуктӧм бӧрас корјассӧ ԁа засӧ пуктаслыԍ кінаԁ ԋіртыштавны, коԉксӧ кіԍтыны, сеԍԍа пуктас гӧгӧрса му ежсӧ вештыштавны бокӧ. Тані лоӧм ԉічінкајасыс оз вермыны кысԍыны пуктасӧԇыс. 3. Пуктасјассӧ быԁмыштӧм, сӧвмыштӧм бӧрас окучівајтны, меԁым коԉкјасыс лоіны муас пыԁын; 4. Ԉічінкасӧ бырӧԁӧм могыԍ кіԍкалӧны сещӧм сорасӧн: 10 ԉітр ва вылӧ — 60 гр. ԋуԇвіж (зеленое) мајтӧг ԁа 30 гр. карболовӧј кіслота. |
| Капуста вывса совка — войся бобув, гӧрдовруд рӧма. Петӧ юнь тӧлысьын. Листъяс вылас тэчӧ чукӧраӧн вижовъеджыд рӧма колькъяс. Колькъясыс шар джын формааӧсь. Гусеничаыс нюдзвиж рӧма. Первойсӧ олӧны ӧтвылысь, бӧрыннас янсӧдчалӧны. Сёйнысӧ петӧны сӧмын войнас, луннас дзебсьӧны югыдсьыс. Заводитчӧны йирны листсӧ эж вывсяньыс. Сэсся пырӧны кӧчан пытшкас, розьйӧдлӧны сійӧс. Кочаныс ӧдйӧ сісьмӧ, видзӧм вылӧ да сёйӧм вылӧ лоӧ туйтӧм. Арнас гусеничаясыс пырӧны муас да пӧрӧны куколкаӧ. | Капуста вывса совка — војԍа бобув, руԁ гӧрԁыԁ рӧма. Петӧ јуԋ тӧлыԍын. Ԉістјас вылас течӧ чукӧраӧн јеҗыԁ віжов рӧма коԉкјас. Коԉкјасыс шар җын формааӧԍ. Гуԍеԋіцаыс ԋуԇвіж рӧма. Первојсӧ олӧны ӧтвылыԍ, бӧрыннас јансӧԁчалӧны. Ԍојнысӧ петӧны сӧмын војнас, луннас ԇебԍӧны југыԁԍыс. Завоԃітчӧны јірны ԉістсӧ еж вывԍаԋыс. Сеԍԍа пырӧны кӧчан пыщкас, роԅјӧԁлӧны сіјӧс. Кочаныс ӧԁјӧн сіԍмӧ, віԇӧм вылӧ ԁа ԍојӧм вылӧ лоӧ тујтӧм. Арнас гуԍеԋіцајасыс пырӧны муас ԁа пӧрӧны куколкаӧ. |
| Накӧд косясьны тадзи: 1. Колькъяссӧ да гусеничаяссӧ чукӧртны да виавны; 2. Градъяс арнас гӧрны джуджыда; 3. Гожӧм помас капуста резыштавлыны яда растворӧн, кодӧн виӧны капуста бобувлысь гусеничаяссӧ (раствор йывсьыс видзӧд колян листысь). | Накӧԁ коԍаԍны таԇі: 1. Коԉкјассӧ ԁа гуԍеԋіцајассӧ чукӧртны ԁа віјавны; 2. Граԁјас арнас гӧрны җуҗыԁа, 3. Гожӧм понас капуста резыштавлыны јаԁа растворӧн, коԁӧн віјӧны капуста бобуллыԍ гуԍеԋіцајассӧ (раствор јывԍыс віԇӧԁ коԉан ԉістыԍ). |
| Тайӧ дерт абу ставыс пуктас тшыкӧдысьяс письыд, найӧ миян муяс да градъяс вылын ӧд вывті унаӧн. Лои вайӧдӧма тані сӧмын ёнджыка паськавлысь гагъяс йылысь, кодъяс градвыв пуктасъяс вӧдитӧмын вайӧны ыджыд убыток. | Тајӧ ԃерт абу ставыс пуктас щыкӧԁыԍјас піԍыԁ, најӧ міјан мујас ԁа граԁјас вылын ӧԁ вывті унаӧн. Лоі вајӧԁӧма тані сӧмын јонҗыка паԍкавлыԍ гагјас јылыԍ, коԁјас граԁвыв пуктасјас вӧԃітӧмын вајӧны ыҗыԁ убыток. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
