| МУЯС ИЗВЕСТКААЛӦМ | МУЈАС ІԄВЕСТКААЛӦМ |
| ПЕРВОЙ ГЛАВА. | ПЕРВОЈ ГЛАВА. |
| КУТШӦМ БУР СЕТӦ МУСИНЛЫ ИЗВЕСЬТ. | КУЩӦМ БУР ԌЕТӦ МУԌІНЛЫ ІԄВЕԌ. |
| Сӧвет Союз пасьта эм кык пӧлӧс, мӧда-мӧд дінсьыс зэв ёна торъялана, мусинъяс. | Сӧвет Сојуз паԍта ем кык пӧлӧс, мӧԁа-мӧԁ ԁінԍыс зев јона торјалана, муԍінјас. |
| Ӧти пӧлӧс — сьӧдмуаин, СССР лунвыв обласьтъясын. Мӧд пӧлӧс — пӧим рӧма, лыа сора сёйӧд му, войвыв обласьтъясын. | Ӧԏі пӧлӧс — ԍӧԁмуа-ін, СССР лунвыв облаԍтјасын. Мӧԁ пӧлӧс пӧјім рӧма, лыа сора-ԍојӧԁ му, војвыв облаԍтјасын. |
| Сьӧд мусинма инъяс озырджыкӧсь да вынаджыкӧсь, найӧ вермӧны сетны зэв бур урожай куйӧдавтӧг. | Ԍӧԁ муԍінма інјас озырҗыкӧԍ ԁа вынаҗыкӧԍ, најӧ вермӧны ԍетны зев бур урожај кујӧԁавтӧг. |
| Миян войвылын дзик мӧд нога. Лыа сора сёйӧд мусинъяс омӧльджык вынаӧсь да медым босьтны бурджык урожайяс, колӧ пуктыны уна удж да бурмӧдны сійӧс. | Міјан војвылын ԇік мӧԁ нога. Лыа сора ԍојӧԁ муԍінјас омӧԉҗык вынаӧԍ ԁа меԁым боԍтны бурҗык урожајјас, колӧ пуктыны уна уҗ ԁа бурмӧԁны сіјӧс. |
| Видзӧдлам, кутшӧм эм тырмытӧмторъяс миян войвыв мусинъясын, кодъяс ёна донтӧммӧдӧны сійӧс сьӧд мусинъяс серти. | Віԇӧԁлам, кущӧм ем тырмытӧм торјас міјан војвыв муԍінјасын, коԁјас јона ԁонтӧммӧԁӧны сіјӧс ԍӧԁ муԍінјас ԍерԏі. |
| Подзолистӧй мусин. Войвыв районъясын уна зэв усьлӧ зэр да лым. Тані поводдяыс пырджык овлӧ кӧдзыд. Сыысь кындзи, татӧні пасьтала быдмӧ вӧр. Сійӧ век кутӧ мусинсӧ мутшкӧс подйӧн, зэр ваыс оз вермы косьмыны, пактавны сынӧдӧ, а пырӧ му пытшкас, оз кӧ кут сійӧс топыд подъя мусинмыс. | Поԁзоԉістӧј муԍін. Војвыв рајјонјасын уна зев уԍлӧ зер ԁа лым. Тані повоԃԃаыс пырҗык овлӧ кӧԇыԁ. Сыыԍ кынԇі, татӧні паԍтала быԁмӧ вӧр. Сіјӧ век кутӧ муԍінсӧ мущкӧс поԁјӧн, зер ваыс оз вермы коԍмыны, пактавны сынӧԁӧ, а пырӧ мупыщкас, оз-кӧ кут сіјӧс топыԁ поԁја муԍінмыс. |
| Мусинмас ваа под радиыс паськалӧны уна пӧлӧс ковтӧм ёг турунъяс да нуӧны муыслысь вынсӧ. Тадзинас мусинмысь вошӧ фосфор, калий, азот, а сідзжӧ и извесьтыс. Мусинмыс подзолмӧ да гӧльмӧ быдмысьяслы колана солӧн. А нуӧм извесьт пыдди (250–350 кг гӧгӧр гектарысь) чукӧрмӧ да лоӧ кислота. Извесьт тырмытӧмын да шома миян войвывса мусинъяс, сэн омӧльыс. | Муԍінмас ваа поԁ раԃіыс паԍкалӧны уна пӧлӧс ковтӧм јог турунјас, ԁа нуӧны муыслыԍ вынсӧ. Таԇінас муԍінмыԍ вошӧ фосфор, каԉіј, азот, а сіԇ-жӧ і іԅвеԍыс. Муԍінмыс поԁзолмӧ ԁа гӧԉмӧ быԁмыԍјаслы колана солӧн. А нуӧм іԅвеԍ пыԃԃі (250–350 кг. гӧгӧр гектарыԍ) чукӧрмӧ ԁа лоӧ кіслота. Іԅвеԍ тырмытӧмын ԁа шома міјан војвывса муԍінјас сен омӧԉыс. |
| Этша известкаа мусинъясын небыд муыс лажмыд, слӧйтӧм, ёнджыка зэрӧм бӧрын мусинмыс кылалӧ. Сыысь кындзи, татшӧм мусинъясыс зэр бӧрын ёна польдӧны, тырӧны ванас да, сынӧдыс му пытшкас пырныс оз вермы. Бӧрынсӧ зэв регыдӧн косьмӧны да вылысас кольӧ чорыд корка, коді бара жӧ оз лэдз сынӧдсӧ му пытшкас да быдтассӧ петны. | Еща іԅвесткаа муԍінјасын ԋебыԁ муыс лажмыԁ, слӧјтӧм, јонҗыка зерӧм бӧрын муԍінмыс кылалӧ. Сыыԍ кынԇі, тащӧм муԍінјасыс зер бӧрын јона боԉԁӧны, тырӧны ванас ԁа сынӧԁыс му пыщкас пырныс оз вермы. Бӧрынсӧ зев регыԁӧн коԍмӧны ԁа вылысас коԉӧ чорыԁ корка, коԁі бара-жӧ оз леԇ сынӧԁсӧ му пыщкас ԁа быԁтассӧ петны. |
| Нюрподъясьӧм мусинъяс. Миян войвылын лыасора сёйӧд изӧр мусинмысь кындзи нӧшта эмӧсь нюрподъясьӧм мусинъяс. Сійӧ лоӧ сэки, кодыр мыйкӧ понда зэр ваыс оз пыр му пытшкас, а олӧ вылысас. | Ԋурпоԁјаԍӧм муԍінјас. Міјан војвылын лыасора ԍојӧԁ ізӧр муԍінмыԍ кынԇі нӧшта емӧԍ ԋурпоԁјаԍӧм муԍінјас. Сіјӧ лоӧ секі, коԁыр мыјкӧ понԁа зер ваыс оз пыр му пыщкас, а олӧ вылысас. |
| Ванас тырӧмысла мусин оз вермыв тӧлавныс да кольӧм быдтасъясыс сісьмӧны зэв омӧля, ньӧжйӧн, а зэв нин кӧ ёна вазьӧма (шуам нюръясын), ньӧти оз сісьмыны, да лоӧ сэні трунда. | Ванас тырӧмысла муԍін оз вермыв тӧлавныс ԁа коԉӧм быԁтасјасыс сіԍмӧны зев омӧԉа, ԋӧжјӧн, а зев-ԋін-кӧ јона ваԅӧма (шуам ԋурјасын), ԋӧԏі оз сіԍмыны ԁа лоӧ сені трунԁа. |
| Абу омӧль, мусинмын кӧ чукӧрмӧ уна сісьмӧм торйыс. Омӧль сійӧ, мый татшӧм нюрподъясьӧм мусинмын торфыс да сісьмӧм торйыс унаысь овлӧны зэв шомаӧсь, шоммӧм торйыс оз отсав быдтасъяс паськалӧмлы. | Абу омӧԉ, муԍінмын-кӧ чукӧрмӧ уна сіԍмӧм торјыс. Омӧԉ сіјӧ, мыј тащӧм ԋурпоԁјаԍӧм муԍінмын торфыс ԁа сіԍмӧм торјыс унаыԍ овлӧны зев шомаӧԍ, шоммӧм торјыс оз отсав быԁтасјас паԍкалӧмлы. |
| Ӧні позьӧ юавны, мый колӧ вӧчны, медым бырӧдны миян мусинъяслысь тырмытӧм торъяс да сійӧс пӧртны бур муӧ. | Ӧні поԅӧ јуавны, мыј колӧ вӧчны, меԁым бырӧԁны міјан муԍінјаслыԍ тырмытӧм торјас ԁа сіјӧс пӧртны бур муӧ. |
| Средствоыс зэв уна да уна пӧлӧс. | Среԁствоыс зев уна ԁа уна пӧлӧс. |
| Васӧд да нюр подъя мусинъяс медвойдӧр колӧ косьтыны. | Васӧԁ ԁа ԋур поԁја муԍінјас меԁвојԁӧр колӧ коԍтыны. |
| Изӧрмӧм мусинмӧс колӧ бурджыка куйӧдавны куйӧдӧн, компостӧн да мукӧд пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясӧн. | Ізӧрмӧм муԍінмӧс колӧ бурҗыка кујӧԁавны кујӧԁӧн, компостӧн ԁа мукӧԁ пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн. |
| Мусьыс шоммӧм торсӧ бырӧдтӧг да мусинсӧ бурджыка известкаавтӧг оз позь бурмӧдны сійӧс колана выйӧдз, медым вермас сетны бурджык урожай. | Муԍыс шоммӧм торсӧ бырӧԁтӧг ԁа муԍінсӧ бурҗыка іԅвесткаавтӧг оз поԅ бурмӧԁны сіјӧс колана выјӧԇ, меԁым вермас ԍетны бурҗык урожај. |
| Медводзын колӧ тӧдмасьны кутшӧм бур сетӧ извесьтыс мусинмас сюйӧм бӧрын. | Меԁвоԇын колӧ тӧԁмаԍны кущӧм бур ԍетӧ іԅвеԍыс муԍінмас ԍујӧм бӧрын. |
| Мусинмысь шомсӧ бырӧдӧм. Бура да тырмымӧн извесьт сюйӧм бӧрын, мусинмысь шоматорйыс бырӧ, да быдтасъяс пондасны бурджыка паськавны да содтыны урожай. Шоматор бырӧдӧм бӧрын мусинмыс дугдӧ гыбавны, извесьтыс йитӧ став торъя часьтъяссӧ мусинсьыс да бурмӧдӧ сылыс структурасӧ. | Муԍінмыԍ шомсӧ бырӧԁӧм. Бура ԁа тырмымӧн іԅвеԍ ԍујӧм бӧрын, муԍінмыԍ шоматорјыс бырӧ, ԁа быԁтасјас понԁасны бурҗыка паԍкавны ԁа соԁтыны урожај. Шома тор бырӧԁӧм бӧрын муԍінмыс ԁугԁӧ гыбавны, іԅвеԍыс јітӧ став торја чаԍтјассӧ муԍінԍыс ԁа бурмӧԁӧ сылыс структурасӧ. |
| Сы понда мусинмыс лоӧ небыдджык да кокньыдджык лоӧ сійӧс уджавныс, известкаалӧм му вӧдитігас вичмӧ уна удж вын. Гӧригӧн удж вын вичмӧ 15-сянь 25% ӧдз. Оз ков повны зэръяс бӧрын муэж чорзьӧмысь, коркаассьӧмысь. | Сыпонԁа муԍінмыс лоӧ ԋебыԁҗык ԁа кокԋыԁҗык лоӧ сіјӧс уҗавныс, іԅвесткаалӧм му вӧԃітігас вічмӧ уна уҗ вын. Гӧрігӧн уҗ вын вічмӧ 15-ԍаԋ 25%-ӧԇ. Оз ков повны зерјас бӧрын муеж чорԅӧмыԍ, коркааԍԍӧмыԍ. |
| Синмӧн аддзытӧм ловъя гагъяс, кодъяс содтӧны селитрасӧ, шоматор мусинмысь бырӧдӧм бӧрын нӧшта ёнджыка мӧдасны паськавны да уджавны, селитра мусинмӧ содтыны. Сылы отсалӧ и сійӧ, мый известкаалӧм мусинмыс небыдджык да бурджыка тӧлалӧ, а селитра вӧчысь гагъяслы сійӧ сэтшӧм жӧ колана, кыдз мортлы, сынӧдтӧг найӧ вермӧны пӧдны. | Ԍінмӧн аԁԇытӧм ловја гагјас, коԁјас соԁтӧны ԍеԉітрасӧ, шома тор муԍінмыԍ бырӧԁӧм бӧрын нӧшта јонҗыка мӧԁасны паԍкавны ԁа уҗавны, ԍеԉітра муԍінмӧ соԁтыны. Сылы отсалӧ і сіјӧ, мыј іԅвесткаалӧм муԍінмыс ԋебыԁҗык ԁа бурҗыка тӧлалӧ, а ԍеԉітра вӧчыԍ гагјаслы сіјӧ сещӧм-жӧ колана, кыԇ мортлы, сынӧԁтӧг најӧ вермӧны пӧԁны. |
| Мусинлысь урожайносьтсӧ кыпӧдӧм. Миянлы тыдалӧ извесьтлӧн коланлуныс. Извесьт мусинлы сёянтор сетӧ, торъя нин сэтшӧм мусинъяслы: сёйӧд, лыа сора сёйӧд, абу кӧ тайӧ мусинъясыс ёна шоммӧмаӧсь. Тайӧ мусинъясын эм фосфор, калий да мукӧд. Найӧ бурджыка сорласьӧны ва пытшкын да кокниа сюрӧны быдтас вужъяс улӧ. Нӧшта на уна татшӧм сёянторйыс эм мусинмын сорласьтӧмӧн. Найӧ оз вермыны быдтас вужъяс пырны, мусинмас прӧстӧ олӧны. Извесьтыд найӧс ньӧжйӧникӧн сорлалӧ, вӧтлӧ мусинсьыс. | Муԍінлыԍ урожајноԍтсӧ кыпӧԁӧм. Міјанлы тыԁалӧ іԅвеԍлӧн коланлуныс. Іԅвеԍт муԍінлы ԍојантор ԍетӧ, торја-ԋін сещӧм муԍінјаслы: ԍојӧԁ лыа сора ԍојӧԁ абу-кӧ тајӧ муԍінјасыс јона шоммӧмаӧԍ. Тајӧ муԍінјасын ем фосфор, каԉіј ԁа мукӧԁ. Најӧ бурҗыка сорлаԍӧны ва пыщкын ԁа кокԋіа ԍурӧны быԁтас вужјас улӧ. Нӧшта-на уна тащӧм ԍојан торјыс ем муԍінмын сорлаԍтӧмӧн. Најӧ оз вермыны быԁтас вужјас пырны, муԍінмас прӧстӧ олӧны. Іԅвеԍыԁ најӧс ԋӧжјӧԋікӧн сорлалӧ, вӧтлӧ муԍінԍыс. |
| Извесьт пытшкын эм пӧткӧдчан сов. Уна пӧлӧс быдтасъяслы тайӧ абу ёна бур. Налы тырмӧ коді эм мыйкӧ мында быд мусинмын. Но извесьтыд му пытшкын содтӧ быдмӧгъяслы сола сёянсӧ, сійӧн омӧльджыка ковмӧ куйӧдавны мусӧ. | Іԅвеԍ пыщкын ем пӧткӧԁчан сов. Уна пӧлӧс быԁтасјаслы тајӧ абу јона бур. Налы тырмӧ коԁі ем мыјкӧ мынԁа быԁ муԍінмын. Но іԅвеԍыԁ му пыщкын соԁтӧ быԁмӧгјаслы сола ԍојансӧ, сіјӧн омӧԉҗыка ковмӧ кујӧԁавны мусӧ. |
| Кокни мусинмын куйӧд запас да быдтаслы сёян ёна этша сьӧкыдджык мусин серти. Сы понда, медым сійӧс регыд пӧраӧн не бырӧдны известкаалігӧн, колӧ сійӧ мусинъяссӧ тшӧтш куйӧдавны и. | Кокԋі муԍінмын кујӧԁ запас ԁа быԁтаслы ԍојан јона еща ԍӧкыԁҗык муԍін ԍерԏі. Сыпонԁа, меԁым сіјӧс регыԁ пӧраӧн ԋе бырӧԁны іԅвесткаалігӧн, колӧ сіјӧ муԍінјассӧ щӧщ кујӧԁавны-і. |
| Извесьт да куйӧдалӧм. Важӧн нин вӧлі гӧгӧрвоӧма, мый оз сӧмын извесьтыс ачыс кыпӧд урожайсӧ. Сійӧ отсалӧ мукӧдпӧлӧс куйӧдъяслы петкӧдны ассьыныс вынсӧ. Шуам, известкаалӧма кӧ муяссӧ, кӧть и уна во сайын нин, бурмӧдны куйӧдӧн колӧ. | Іԅвеԍ ԁа кујӧԁалӧм. Важӧн-ԋін вӧлі гӧгӧрвоӧма, мыј оз сӧмын іԅвеԍыс ачыс кыпӧԁ урожајсӧ. Сіјӧ отсалӧ мукӧԁпӧлӧс кујӧԁјаслы петкӧԁны асԍыныс вынсӧ. Шуам, іԅвеԍткаалӧма-кӧ мујассӧ, кӧԏ-і уна во сајын-ԋін, бурмӧԁны кујӧԁӧн колӧ. |
| Уна опытӧн вӧлі тӧдмалӧма, мый извесьт кутӧ мусинмын быдтаслы колана совсӧ, оз сет сійӧс пожъясьны зэр ваӧн. | Уна опытӧн вӧлі тӧԁмалӧма, мыј іԅвеԍ кутӧ муԍінмын быԁтаслы колана совсӧ, оз ԍет сіјӧс пожјаԍны зер ваӧн. |
| Извесьт сідзжӧ видзӧ веркӧсса ваӧн пожъясьӧмысь сійӧ вынсӧ, кодӧс ми сюям му куйӧдӧн либӧ минерала мувынсьӧданъясӧн. Татшӧм видзӧмыс ёнджыкасӧ инмӧ суперфосфатлы да мукӧд фосфорно-кислӧй мувынсьӧданъяслы. | Іԅвеԍ сіԇ-жӧ віԇӧ веркӧсса ваӧн пожјаԍӧмыԍ сіјӧ вынсӧ, коԁӧс мі ԍујам му кујӧԁӧн ԉібӧ міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн. Тащӧм віԇӧмыс јонҗыкасӧ інмӧ суперфосфатлы ԁа мукӧԁ фосфорно-кіслӧј мувынԍӧԁанјаслы. |
| Татшӧмторсӧ позьӧ вӧлі аддзыны, шуам, Ленинград дорса ӧти совхозысь (совхоз «Приютино»), кӧні ёна нюрподъя да лыаа мусин вылын вӧлі пуктӧма извесьтӧн опытъяс. | Тащӧм торсӧ поԅӧ вӧлі аԁԇыны, шуам, Ԉеԋінграԁ ԁорса ӧԏі совхозыԍ (совхоз „Пріјуԏіно“), кӧні јона ԋурпоԁја ԁа лыаа муԍін вылын вӧлі пуктӧма іԅвеԍӧн опытјас. |
| Извесьтсӧ да минерала мувынсьӧданъяссӧ сюйлісны 1928 воӧ зӧр улӧ, а 1929 да 1930 воясӧ сійӧ жӧ муяс вылас кӧдзисны вика сора зӧр. | Іԅвеԍсӧ ԁа міԋерала мувынԍӧԁанјассӧ ԍујлісны 1928 воӧ зӧр улӧ, а 1929 ԁа 1930 војасӧ сіјӧ-жӧ мујас вылас кӧԇісны віка сора зӧр. |
| Вика сора зӧр урожайлӧн содӧмыс кык во бӧрти, бурмӧдтӧм муяс серти лои со кутшӧм: | Віка сора зӧр урожајлӧн соԁӧмыс кык во бӧрԏі, бурмӧԁтӧм мујас ԍерԏі лоі со кущӧм: |
| Минерала мувынсьӧданъяс серти1,9 цент. | Міԋерала мувынԍӧԁанјас ԍерԏі1,9 цент. |
| Извесьт серти15,8 цент. | Іԅвеԍ ԍерԏі15,8 цент. |
| Минерала мувынсьӧдан да + извесьт27,8 цент. | Міԋерала мувынԍӧԁан ԁа + іԅвеԍ27,8 цент. |
| Татысь тыдалӧ, ӧти пӧлӧс минерала мувынсьӧданъяс муын мӧд да коймӧд вонас дзикӧдз бырӧны, а извесьт сорӧн сюйӧмъяс урожайсӧ сетісны унджык ӧти извесьт сюйӧм дорысь 12,5 цент. мында. | Татыԍ тыԁалӧ, ӧԏі пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјас муын мӧԁ ԁа којмӧԁ вонас ԇікӧԇ бырӧны, а іԅвеԍ сорӧн ԍујӧмјас урожајсӧ ԍетісны унҗык ӧԏі іԅвеԍ ԍујӧм ԁорыԍ 12,5 цент. мынԁа. |
| Кӧдзаясысь ёг чинтӧм. Извесьт, культурнӧй быдтасъяслы бур условйӧ сетӧмӧн да урожай кыпӧдӧмӧн, сідзжӧ вермӧ бырӧдны мусинмӧ быдмысь ёгъя сӧс. Изӧр мусинмын ёна вермӧ быдмыны кутшӧмсюрӧ ёг. | Кӧԇајасыԍ јог чінтӧм. Іԅвеԍ, куԉтурнӧј быԁтасјаслы бур условіјӧ ԍетӧмӧн ԁа урожај кыпӧԁӧмӧн, сіԇжӧ вермӧ бырӧԁны муԍінмӧ быԁмыԍ јогја сӧс. Ізӧр муԍінмын јона вермӧ быԁмыны кущӧм ԍурӧ јог. |
| Культурнӧй быдтасъяслысь ёгъяс босьтӧны зэв уна сёянторсӧ мусинмысь, сы понда ёг весалӧмыс ёна урожайсӧ кыпӧдӧ. | Куԉтурнӧј быԁтасјаслыԍ јогјас боԍтӧны зев уна ԍојанторсӧ муԍінмыԍ, сыпонԁа јог весалӧмыс јона урожајсӧ кыпӧԁӧ. |
| «Приютино» совхозын Ленинград обласьтын лыа сора нюрподъя мусинмын минерала мувынсьӧданъясӧн вӧлі нуӧдӧма 1928 воӧ опытъяс: | „Пріјуԏіно“ совхозын Ԉеԋінграԁ облаԍтын лыа сора ԋурпоԁја муԍінмын міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн вӧлі нуӧԁӧма 1928 воӧ опытјас: |
| МУ ВЫНСЬӦДАНЪЯСУрожай 1 кв. м | МУ ВЫНԌӦԀАНЈАСУрожај кв. м. |
| ИдЁгЁг %-ӧн | ІԁЈогЈог %-ӧн |
| Извесьттӧг266 г178 г67% | Іԅвеԍтӧг266 гр.178 г67% |
| Извесьтӧн331 г103 г31% | Іԅвеԍӧн331 гр.103 г31% |
| Сідзкӧ извесьт, ид урожай содтӧмӧн, ёна бырӧдӧ мусинмӧ паськалысь ёгъясӧс. | Сіԇкӧ іԅвеԍ, іԁ урожај соԁтӧмӧн, јона бырӧԁӧ муԍінмӧ паԍкалыԍ јогјасӧс. |
| Извесьт да быдтасъяслӧн химическӧй торъяс. Быдтасъяслысь составсӧ видлалӧм петкӧдліс, мый известкаалӧм мусин вылын быдтасъяс пӧтӧсаджыкӧсь, унджык наын извесьтыс. А извесьт тырмытӧм радиыс томджык скӧтлӧн лыясыс оз ёна крепаммыны. | Іԅвеԍ ԁа быԁтасјаслӧн хіміческӧј торјас. Быԁтасјаслыԍ составсӧ віԁлалӧм петкӧԁліс, мыј іԅвесткаалӧм муԍін вылын быԁтасјас пӧтӧсаҗыкӧԍ, унҗык наын іԅвеԍыс. А іԅвеԍ тырмытӧм раԃіыс томҗык скӧтлӧн лыјасыс оз јона крепаммыны. |
| Известкаалӧм да известкаавтӧм му вылын быдмӧм зӧрлысь химическӧй составсӧ видлалігӧн тыдовтчис: | Іԅвесткаалӧм ԁа іԅвесткаавтӧм му вылын быԁмӧм зӧрлыԍ хіміческӧј составсӧ віԁлалігӧн тыԁовтчіс: |
| ПИТАТЕЛЬНӦЙ ВЕЩЕСТВОЯСИзвесьттӧгИзвесьтӧн Извесьтӧн содӧм | ПІТАԎЕԈНӦЈ ВЕШЩЕСТВОЈАСІԅвеԍтӧгІԅвеԍӧн Іԅвеԍӧн соԁӧм |
| Азот1,395 %1,886 %+ 0,491 | Азот1,395 %1,886 %+ 0,491 |
| Фосфорнӧй кислота0,617%0,685 %+ 0,068 | Фосфорнӧј кіслота0,617%0,685 %+ 0,068 |
| Извесьт0,265% 0,467%+ 0,502 | Іԅвеԍ0,265% 0,467%+ 0,502 |
| Известкаалігас мусинмад бӧр воӧ извесьтыд, кодӧс воысь воӧ лоӧ босьтӧма му вылысь урожайкӧд. Ӧткымын быдтасъяс, шуам кӧть клевер, му вывсьыс извесьтсӧ босьтӧны вель уна. | Іԅвесткаалігас муԍінмаԁ бӧр воӧ іԅвеԍыԁ, коԁӧс воыԍ воӧ лоӧ боԍтӧма му вылыԍ урожајкӧԁ. Ӧткымын быԁтасјас, шуам кӧԏ кԉевер, му вывԍыс іԅвеԍсӧ боԍтӧны веԉ уна. |
| 1 га мусинмысь извесьтсӧ босьтӧны: | 1 га муԍінмыԍ іԅвеԍсӧ боԍтӧны: |
| КУЛЬТУРАЯСИчӧтджык урожай дырйиЫджыдджык урожай дырйи | КУԈТУРАЈАСІчӧтҗык урожај ԁырјіЫҗыԁҗык урожај ԁырјі |
| Ид9 кг22 кг | Іԁ9 кг.22 кг. |
| Сю11 кг30 кг | Ԍу11 кг.30 кг. |
| Зӧр12 кг39 кг | Зӧр12 кг.39 кг. |
| Шабді19 кг50 кг | Шабԁі19 кг.50 кг. |
| Свеклӧ30 кг44 кг | Ԍвеклаӧ30 кг.44 кг. |
| Картупель36 кг75 кг | Картупеԉ36 кг.75 кг. |
| Анькытш40 кг118 кг | Аԋкыщ40 кг.118 кг. |
| Клевер72 кг180 кг | Кԉевер72 кг.180 кг. |
| МӦД ГЛАВА | МӦԀ ГЛАВА |
| КЫДЗИ ИЗВЕСЬТ КЫПӦДӦ УРОЖАЙ | КЫԆІ ІԄВЕԌ КЫПӦԀӦ УРОЖАЈ |
| Извесьт да быдтасъяс. Уна обласьтъясын СССР пасьта (сьӧд мутӧмын) бӧръя воясын вӧлі нуӧдӧма опытъяс, кодъяс петкӧдлісны, мый известкаалӧм содтӧ урожай шӧркодя 1 гектар вылӧ: | Іԅвеԍ ԁа быԁтасјас. Уна облаԍтјасын СССР паԍта (ԍӧԁ мутӧмын) бӧрја војасын вӧлі нуӧԁӧма опытјас, коԁјас петкӧԁлісны, мыј іԅвесткаалӧм соԁтӧ урожај шӧркоԃа 1 гектар вылӧ: |
| Рудзӧг .... 1,7 ц | Руԇӧг .... 1,7 ц. |
| Зӧр .... 2,3 „ | Зӧр .... 2,3 „ |
| Клевер первой воӧ .... 7,8 „ | Кԉевер первој воӧ .... 7,8 . |
| Клевер мӧд воӧ .... 5,2 „ | Кԉевер мӧԁ воӧ .... 5,2 „ |
| Вика .... 5,3 ц турун | Віка .... 5,3 ц. турун |
| Картупель .... 12,6 ц | Картупеԉ .... 12,6 ц. |
| Капуста .... 92,0 „ кӧчан. | Капуста .... 92,0 „ кӧчан. |
| Заграничаын да СССР-ын нуӧдӧм опытъяс петкӧдлӧны, мый извесьт оз ӧтмоза сет отсӧгсӧ быд пӧлӧс быдтаслы. | Заграԋічаын ԁа СССР-ын нуӧԁӧм опытјас петкӧԁлӧны, мыј іԅвеԍ оз ӧтмоза ԍет отсӧгсӧ быԁ пӧлӧс быԁтаслы. |
| І. Бурджыка отсалӧ гӧрд клеверлы, идлы, сахарнӧй свеклалы, горчицалы, салатлы, донниклы, цветнӧй капусталы, луклы да шпинатлы. | І. Бурҗыка отсалӧ гӧрԁ кԉеверлы, іԁлы, сахарнӧј ԍвеклалы, горчіцалы, салатлы, ԁоԋԋіклы, цветнӧј капусталы, луклы ԁа шпінатлы. |
| ІІ. Шӧркодя отсалӧ шабділы, бобилы, викалы, капусталы, Швецияса клеверлы, турнепслы, морковлы. | ІІ. Шӧркоԃа отсалӧ шабԁілы, бобілы, вікалы, капусталы, швеԁціјаса кԉеверлы, турԋепслы, морковлы. |
| ІІІ. Омӧля отсалӧ зӧрлы, рудзӧглы, редискалы, петрушкалы, озлы, пырейлы, кукурузалы. | ІІІ. Омӧԉа отсалӧ зӧрлы, руԇӧглы, реԃіскалы, петрушкалы, озлы, пырејлы, кукурузалы. |
| ІV. Омӧльтӧ урожайсӧ извесьт ради люпин, арбуз да картупель. Извесьталӧм му вылӧ пуктӧм картупельыд висьмӧ «парша» висьӧмӧн. | ІV. Омӧԉтӧ урожајсӧ іԅвеԍ раԃі ԉупін, арбуз ԁа картупеԉ. Іԅвеԍалӧм му вылӧ пуктӧм картупеԉыԁ віԍмӧ „парша“ віԍӧмӧн. |
| СССР-ын нуӧдӧм опытъяс серти, извесьталӧм му вылӧ кӧдзӧм шабді эз сет колана результат. Заграничаын шабді улӧ индӧм мусӧ оз извесьтавны, омӧльтчӧ шабдіыслӧн сіыс да. (Бурджыка видзӧдлы VІІ главаысь). | СССР-ын нуӧԁӧм опытјас ԍерԏі, іԅвеԍалӧм му вылӧ кӧԇӧм шабԁі ез ԍет колана резуԉтат. Заграԋічаын шабԁі улӧ інԁӧм мусӧ оз іԅвеԍавны, омӧԉтчӧ шабԁіыслӧн сіыс-ԁа. (Бурҗыка віԇӧԁлы VІІ-ӧԁ главаыԍ). |
| ИЗВЕСЬТЛӦН КОЛАНЛУНЫС МУСИНЪЯСЛЫ | ІԄВЕԌЛӦН КОЛАНЛУНЫС МУԌІНЈАСЛЫ |
| Подзолистӧй сёйӧд мусинъяс вылӧ извесьт сюйӧмсьыд оз ӧтмоза ло результатыс. | Поԁзоԉістӧј ԍојӧԁ муԍінјас вылӧ іԅвеԍ ԍујӧмԍыԁ оз ӧтмоза ло резуԉтатыс. |
| 1929–30-ӧд воӧ Ленинград гӧгӧрын вӧлі нуӧдӧма опыт, 4,5 тонна гектар вылӧ изӧм извесьт сюйӧм бӧрын зӧрлӧн лои шӧркоддьӧм урожай. | 1929–30-ӧԁ воӧ Ԉеԋінграԁ гӧгӧрын вӧлі нуӧԁӧма опыт, 4,5 тонна гектар вылӧ ізӧм іԅвеԍ ԍујӧм бӧрын зӧрлӧн лоі шӧркоԃԃӧм урожај. |
| (Видзӧд таблица 10-ӧд листбокысь). | (Віԇӧԁ табԉіца 10-ӧԁ ԉістбокыԍ). |
| Ёна подзолистӧй либӧ нюрподъя мусинъяс вылын урожайыс шӧркодя содіс 2–2,5 ц ӧти га вылӧ. | Јона поԁзоԉістӧј ԉібӧ ԋурпоԁја муԍінјас вылын урожајыс шӧркоԃа соԁіс 2–2,5 ц. ӧԏі га вылӧ. |
| Ёна подзолистӧй да нюрподъясьӧм мусинъяс зэв шомаӧсь, мый понда и найӧлы колана известкаалӧмыс. | Јона поԁзоԉістӧј ԁа ԋурпоԁјаԍӧм муԍінјас зев шомаӧԍ, мыјпонԁа і најӧлы колана іԅвесткаалӧмыс. |
| Мусинъяслӧн нимъясУрожай цент. гектарысьИзвесьтыс содтісОпыт лыдКымын опытын содтӧдыс лои унджык | Муԍінјаслӧн ԋімјасУрожај цент. гектарыԍІԅвеԍыс соԁтісОпыт лыԁКымын опытын соԁтӧԁыс лоі унҗык |
| ИзвесьттӧгИзвесьтӧн | ІԅвеԍтӧгІԅвеԍӧн |
| Ёна лыа-сора сёйӧд муысь:9,711,8+2,1785% | Јона лыа-сора ԍојӧԁ муыԍ:9,711,8+2,1785% |
| Шӧркодя „13,514,2+0,71533 % | Шӧркоԃа „13,514,2+0,71533 % |
| Омӧля „14,613,8−0,820% | Омӧԉа „14,613,8−0,820% |
| Нюрподъясьӧм9,512,0+2,58100% | Ԋурпоԁјаԍӧм9,512,0+2,58100% |
| Сійӧ мӧвпыс, мый извесьтыд бурджыкасӧ бурмӧдӧ сӧмын сёйӧдӧс, омӧля лыа сораӧс да лыаа мусинъясӧс, тӧдӧмысь лоӧ неправильнӧ. | Сіјӧ мӧвпыс, мыј іԅвеԍыԁ бурҗыкасӧ бурмӧԁӧ сӧмын ԍојӧԁӧс, омӧԉа лыа сораӧс ԁа лыаа муԍінјасӧс, тӧԁӧмыԍ лоӧ ԋеправіԉнӧ. |
| Извесьт вермӧ сетны вынсӧ не ӧти да кык во сӧмын, а уна во чӧж. Сы понда зэв колана лыддьыны урожай содӧмсӧ не ӧти во, а дзонь севооборот чӧж. | Іԅвеԍ вермӧ ԍетны вынсӧ ԋе ӧԏі ԁа кык во сӧмын, а уна во чӧж. Сыпонԁа зев колана лыԃԃыны урожај соԁӧмсӧ ԋе ӧԏі во, а ԇоԋ ԍевооборот чӧж. |
| Петкӧдлӧм вылӧ позьӧ вайӧдны уна вося опытъяс Мӧскуа обласьтысь. | Петкӧԁлӧм вылӧ поԅӧ вајӧԁны уна воԍа опытјас Мӧскуаса облаԍтыԍ. |
| Мыйӧн вӧлі кӧдзӧма муыс известкаалӧм бӧрасСодтӧд известкаавтӧм серти | Мыјӧн вӧлі кӧԇӧма муыс іԅвесткаалӧм бӧрасСоԁтӧԁ іԅвесткаавтӧм ԍерԏі |
| Первой воӧ ....Сю1½ ц тусьӧн | Первој воӧ ....Ԍу1½ ц. туԍӧн |
| Мӧд воӧ ....Зӧр2 „ „ | Мӧԁ воӧ ....Зӧр2 „ „ |
| Коймӧд да нёльӧд воӧ ....Клевер14½ ц турун (кыкнан восьыс) | Којмӧԁ ԁа ԋоԉӧԁ воӧ ....Кԉевер14½ ц турун (кыкнан воԍыс) |
| Известкалысь пӧльза сетӧмсӧ петкӧдлӧма 3-ӧд серпас вылын (1 га коськӧм му вылӧ 4 тонна мында изӧм извесьт сюйӧмӧн). | Іԅвесткалыԍ пӧԉза ԍетӧмсӧ петкӧԁлӧма 3-ӧԁ ԍерпас вылын (1 га коԍкӧм му вылӧ 4 тонна мынԁа ізӧм іԅвеԍ ԍујӧмӧн). |
| Тадзинас, изӧм известка сюйӧм 3-ӧд да 4-ӧд воясын сетіс тӧдчымӧн ыджыд урожай клевер турун вылӧ. | Таԇінас, ізӧм іԅвестка ԍујӧм 3-ӧԁ ԁа 4-ӧԁ војасын ԍетіс тӧԁчымӧн ыҗыԁ урожај кԉевер турун вылӧ. |
| Известка ассьыс вынсӧ мусинмын дыр кутӧмӧн ёна торъялӧ мукӧд минерала мувынсьӧданъяс дорысь, кодъяс первой вояснас ёна ыджыда содтӧны урожайсӧ, а бӧрвылас регыдӧн чинтӧны. Тайӧ зэв бура тыдалӧ 3-ӧд серпас вылысь, кӧні петкӧдлӧма Лен. лабораторнӧй Ин-тса мусин видлаланін опытъясысь. | Іԅвестка асԍыс вынсӧ муԍінмын ԁыр кутӧмӧн јона торјалӧ мукӧԁ міԋерала мувынԍӧԁанјас ԁорыԍ, коԁјас первој војаснас јона ыҗыԁа соԁтӧны урожајсӧ, а бӧрвылас регыԁӧн чінтӧны. Тајӧ зев бура тыԁалӧ 3-ӧԁ ԍерпас вылыԍ, кӧні петкӧԁлӧма Ԉен. лабораторнӧј Ін-тса муԍін віԁлаланін опытјасыԍ. |
| Став миян да заграничаса вӧчӧм опытъясысь ми аддзам, мый извесьтлӧн бурлуныс, 4–5 тонна мында муӧ сюйӧмӧн, сулалӧ 5–8 во гӧгӧрӧдз. | Став міјан ԁа заграԋічаса вӧчӧм опытјасыԍ мі аԁԇам, мыј іԅвеԍлӧн бурлуныс, 4–5 тонна мынԁа муӧ ԍујӧмӧн, сулалӧ 5–8 во гӧгӧрӧԇ. |
| Тайӧ, мый первой вонас извесьталӧмысь урожайлӧн лоӧ неыджыда содӧм, зэв колана босьтны тӧд вылӧ известкалысь коланлунсӧ. Мукӧддырйиыс изӧм известка первой вонас урожайын сетӧ неыджыд содтӧд, а водзӧвылӧ таысь вермӧ кыпавны тӧдчымӧн бурджыка, ёнджыкасӧ сэтшӧм быдмӧгъяс кӧдзӧмӧн, кодъяслы бурджык известкаалӧмыс. Босьтам кӧ, ӧти нюрвывса опыт вӧчан станцияын, Новгородын, вӧлі вӧчӧма опыт трундаа мусин вылын, кытчӧ зэв омӧля колӧ известкаалӧмыс, быдмӧм урожайысь вӧлі босьтӧма татшӧм результат: | Тајӧ, мыј первој вонас іԅвеԍалӧмыԍ урожајлӧн лоӧ ԋеыҗыԁа соԁӧм, зев колана боԍтны тӧԁ вылӧ іԅвесткалыԍ коланлунсӧ. Мукӧԁ ԁырјіыс ізӧм іԅвестка первој вонас урожајын ԍетӧ ԋеыҗыԁ соԁтӧԁ, а воԇӧвылӧ таыԍ вермӧ кыпавны тӧԁчымӧн бурҗыка, јонҗыкасӧ сещӧм быԁмӧгјас кӧԇӧмӧн, коԁјаслы бурҗык іԅвесткаалӧмыс. Боԍтам-кӧ, ӧԏі ԋурвывса опыт вӧчан станціјаын, Новгороԁын, вӧлі вӧчӧма опыт трунԁаа муԍін вылын, кытчӧ зев омӧԉа колӧ іԅвесткаалӧмыс, быԁмӧм урожајыԍ вӧлі боԍтӧма тащӧм резуԉтат: |
| УРОЖАЙЛӦН СОДӦМ | УРОЖАЈЛӦН СОԀӦМ |
| Зӧр вылӧ первой вонас .... 3% | Зӧр вылӧ первој вонас .... 3% |
| Турун вылӧ мӧд вонас .... 5 „ | Турун вылӧ мӧԁ вонас .... 5 „ |
| Турун вылӧ коймӧд вонас .... 5 „ | Турун вылӧ којмӧԁ вонас .... 5 „ |
| Сю вылӧ нёльӧд вонас .... 21 „ | Ԍу вылӧ ԋоԉӧԁ вонас .... 21 „ |
| Турнепс вылӧ витӧд вонас .... 37 „ | Турԋепс вылӧ вітӧԁ вонас .... 37 „ |
| Известка да мукӧд пӧлӧс му вынсьӧданъяс. Збыльвылӧ известкаалӧмсӧ нуӧдігӧн сувтӧ сы йылысь татшӧм вопрос, позьӧ-ӧ сюйны мусинмӧ извесьтсӧ куйӧдтӧг либӧ мукӧд минерала му вынсьӧданъястӧг. | Іԅвестка ԁа мукӧԁ пӧлӧс му вынԍӧԁанјас. Збыԉвылӧ іԅвесткаалӧмсӧ нуӧԁігӧн сувтӧ сыјылыԍ тащӧм вопрос, поԅӧ-ӧ ԍујны муԍінмӧ іԅвеԍсӧ кујӧԁтӧг ԉібӧ мукӧԁ міԋерала му вынԍӧԁанјастӧг. |
| 1929 воӧ, Ленингр. обл. опытъясын, вӧлі босьтӧма зӧр урожай со кутшӧмӧс (подзолистӧй, либӧ нюрподъясьӧм мусинма инысь). | 1929 воӧ, Ԉеԋінгр. обл. опытјасын, вӧлі боԍтӧма зӧр урожај со кущӧмӧс (поԁзоԉістӧј, ԉібӧ ԋурпоԁјаԍӧм муԍінмаіныԍ). |
| Мувынсьӧданъястӧг .... 12,0 ц тусь. | Мувынԍӧԁанјастӧг .... 12,0 ц. туԍ. |
| Изӧм известкаӧн .... 13,8 „ „ | Ізӧм іԅвесткаӧн .... 13,8 „ „ |
| Бура минерала мувынсьӧданӧн .... 18,9 „ „ | Бура міԋерала мувынԍӧԁанӧн .... 18,9 „ „ |
| Изӧм известка сорӧн .... 20,8 „ „ | Ізӧм іԅвестка сорӧн .... 20,8 „ „ |
| Вайӧдӧм примеръяс петкӧдлӧны, мый ӧти известка, мукӧд му вынсьӧданъястӧг, вермӧ кыпӧдны урожайсӧ. | Вајӧԁӧм прімерјас петкӧԁлӧны, мыј ӧԏі іԅвестка, мукӧԁ му вынԍӧԁанјастӧг, вермӧ кыпӧԁны урожајсӧ. |
| Тайӧ ёнджыкасӧ инмӧ сёйӧд да изӧр мусинъясӧ, кодъяс абу ёна гӧльӧсь быдмӧгъяслы сёян торнас. Сы понда, ӧнія пӧраын куйӧд да минерала му вынсьӧданъяс тырмытӧм ради, позьӧ сюйны татшӧм мусинъясас сӧмын ӧти известка. Водзӧ воясас первойя, овмӧс вермӧмъяс серти, известкаалӧм муяссӧ колӧ куйӧдавны, известкаалӧм муясысь куйӧд да минерала мувынсьӧданъяс сорӧн, урожайыс тӧдчымӧн ёна содӧ. | Тајӧ јонҗыкасӧ інмӧ ԍојӧԁ ԁа ізӧр муԍінјасӧ, коԁјас абу јона гӧԉӧԍ быԁмӧгјаслы ԍојан торнас. Сыпонԁа, ӧнја пӧраын кујӧԁ ԁа міԋерала му вынԍӧԁанјас тырмытӧм раԃі, поԅӧ ԍујны тащӧм муԍінјасас сӧмын ӧԏі іԅвестка. Воԇӧ војасас первојја, овмӧс вермӧмјас ԍерԏі, іԅвесткаалӧм мујассӧ колӧ кујӧԁавны, іԅвесткаалӧм мујасыԍ кујӧԁ ԁа міԋерала мувынԍӧԁанјас сорӧн, урожајыс тӧԁчымӧн јона соԁӧ. |
| Ӧтув извесьт да мукӧд мувынсьӧданъяс муӧ сюйӧмӧн позьӧ аддзыны бур содӧмсӧ извесьт сайсянь и мукӧд мувынсьӧданъяслысь (медся нин куйӧдлысь), сӧмын сюйӧм бӧрас не первой вонас, а мукӧд воан вояснас. Босьтам кӧ Ленинград обласьтувса, Шелонскӧй опытнӧй станцияӧн вӧчӧм опытын, сьӧкыдджык лыа сора сёйӧд мусинмӧ куйӧдсӧ да извесьтсӧ сюйлісны коськӧм вылӧ, а урожайсӧ артавлісны сюлысь да сыбӧрся зӧрлысь. | Ӧтув іԅвеԍ ԁа мукӧԁ мувынԍӧԁанјас муӧ ԍујӧмӧн поԅӧ аԁԇыны бур соԁӧмсӧ іԅвеԍ сајԍаԋ і мукӧԁ мувынԍӧԁанјаслыԍ (меԁԍа-ԋін кујӧԁлыԍ), сӧмын ԍујӧм бӧрас ԋе первој вонас, а мукӧԁ воан војаснас. Боԍтам-кӧ Ԉеԋінграԁ облаԍтувса, Шелонскӧј опытнӧј станціјаӧн вӧчӧм опытын, ԍӧкыԁҗык лыа сора ԍојӧԁ муԍінмӧ кујӧԁсӧ ԁа іԅвеԍсӧ ԍујлісны коԍкӧм вылӧ, а урожајсӧ артавлісны ԍулыԍ ԁа сыбӧрԍа зӧрлыԍ. |
| Урожай тусьӧн (сюлӧн да зӧрлӧн) ц/га-ысь | Урожај туԍӧн (ԍулӧн ԁа зӧрлӧн) ц/га-ыԍ |
| Мый вӧлі сюйӧмаИзвесткаалӧм му вылынИзвесткатӧм му вылын | Мыј вӧлі ԍујӧмаІԅвесткаалӧм му вылынІԅвесткатӧм му вылын |
| СюЗӧрСтавыс тусьӧнСюЗӧрСтавыс тусьӧн | ԌуЗӧрСтавыс туԍӧнԌуЗӧрСтавыс туԍӧн |
| Му вынсьӧдантор5,49,414,84,56,611,1 | Му вынԍӧԁантор5,49,414,84,56,611,1 |
| 36 тонна куйӧдӧн12,014,926,98,111,419,2 | 36 тонна кујӧԁӧн12,014,926,98,111,419,2 |
| 54 тонна куйӧдӧн16,917,934,813,212,625,8 | 54 тонна кујӧԁӧн16,917,934,813,212,625,8 |
| Мукӧд пӧлӧс мусинъяс известкаалӧм опыт результатъяс пыдди позьӧ индыны Волховскӧй болотнӧй пунктӧн (Ленингр. обл.) вӧчӧм опыт вылӧ, кодӧс вӧчӧма косьтӧм нюр вылын. | Мукӧԁ пӧлӧс муԍінјас іԅвесткаалӧм опыт резуԉтатјас пыԃԃі поԅӧ інԁыны Волховскӧј болотнӧј пунктӧн (Ԉеԋінгр. обл.) вӧчӧм опыт вылӧ, коԁӧс вӧчӧма коԍтӧм ԋур вылын. |
| Урожай тусьӧн ц га | Урожај туԍӧн ц га |
| Мувынсьӧдантӧг — абу | Мувынԍӧԁантӧг — абу |
| Бура минерала мувынсьӧданӧн — абу | Бура міԋерала мувынԍӧԁанӧн — абу |
| 5¼ тонна изӧм известкаӧн — 0,3 | 5¼ тонна ізӧм іԅвесткаӧн — 0,3 |
| Изӧм известка да бура минер. мувын. — 9,4 | Ізӧм іԅвестка ԁа бура міԋер. мувын. — 9,4 |
| Татшӧм урожай вӧлі босьтӧма Печӧраса опытнӧй станцияын, подзолистӧй му вылӧ турнепс улӧ извесьт да трунда сюйӧмӧн (6-ӧд серпас). | Тащӧм урожај вӧлі боԍтӧма Печераса опытнӧј станціјаын, поԁзоԉістӧј му вылӧ турԋепс улӧ іԅвеԍ ԁа трунԁа ԍујӧмӧн (6-ӧԁ ԍерпас). |
| Быдмӧгъяслы сёянӧн гӧль да шома мусинъяс известкаалігӧн, колӧ тшӧтш сюйны мукӧд пӧлӧс мувынсьӧданъяс, сытӧг ни известкаыс, ни мукӧд вынсьӧданъясыс, торйӧн кӧ найӧс сюян, оз сетны колана результатсӧ. | Быԁмӧгјаслы ԍојанӧн гӧԉ ԁа шома муԍінјас іԅвесткаалігӧн, колӧ щӧщ ԍујны мукӧԁ пӧлӧс мувынԍӧԁанјас, сытӧг ԋі іԅвесткаыс, ԋі мукӧԁ вынԍӧԁанјасыс, торјӧн-кӧ најӧс ԍујан, оз ԍетны колана резуԉтатсӧ. |
| Зэв бура сійӧс петкӧдлӧ Мӧскуа обласьтын вӧчӧм опыт, кодӧс вӧлі вӧчӧма «мунны позьтӧм» лыаа му вылын. | Зев бура сіјӧс петкӧԁлӧ Мӧскуаса облаԍтын вӧчӧм опыт, коԁӧс вӧлі вӧчӧма „мунны поԅтӧм“ лыаа му вылын. |
| Уджсӧ вӧлі заводитӧма арсяньыс. Матысджык трундаа нюръясысь перйисны зэв уна трундасӧ, кодӧс вӧлі тэчӧма неыджыд чукӧръясӧ да кынтӧма, а тӧвнас да гожӧмнас чукӧръясыс бура шоналісны. Чукӧръясас куйліс во гӧгӧр, тӧлӧдзыс, а сы бӧрын жугӧдлісны, посньӧдлісны. Сійӧ жӧ каднас вӧлі чукӧртӧма вӧрысь быд пӧлӧс ёгъяс, сісь пуяс, коръяс, вутшъяс да сідзжӧ тэчӧма чукӧръясӧ, кӧні во чӧжнас зэв бура пӧжсис. Матысджык ю дорысь бужӧдсьыс чукӧртісны извесьтсӧ да ульнас тэчисны чукӧрӧ кӧдзыд кежлас. Тӧвнас кӧдзыд радиыс извесьтыс разяліс посни пызь моз. Тӧвся туйӧн ставсӧ кыскалісны лыа вылӧ — трундасӧ да вӧрса ёгсӧ 15 тонна гектар вылӧ да извесьтсӧ 25 тонна. | Уҗсӧ вӧлі завоԃітӧма арԍаԋыс. Матысҗык трунԁаа ԋурјасыԍ перјісны зев уна трунԁасӧ, коԁӧс вӧлі течӧма ԋеыҗыԁ чукӧрјасӧ ԁа кынтӧма, а тӧвнас ԁа гожӧмнас чукӧрјасыс бура шоналісны. Чукӧрјасас кујліс во гӧгӧр, тӧлӧԇыс, а сыбӧрын жугӧԁлісны, посԋӧԁлісны. Сіјӧ-жӧ каԁнас вӧлі чукӧртӧма вӧрыԍ быԁ пӧлӧс јогјас, сіԍ пујас, корјас, вущјас ԁа сіԇжӧ течӧма чукӧрјасӧ, кӧні во чӧжнас зев бура пӧжԍіс. Матысҗык ју ԁорыԍ бужӧԁԍыс чукӧртісны іԅвеԍсӧ ԁа уԉнас течісны чукӧрӧ кӧԇыԁ кежлас. Тӧвнас кӧԇыԁ раԃіыс іԅвеԍыс раԅаліс посԋі пыԅ моз. Тӧвԍа тујӧн ставсӧ кыскалісны лыа вылӧ — трунԁасӧ ԁа вӧрса јогсӧ 15 тонна гектар вылӧ ԁа іԅвеԍсӧ 25 тонна. |
| Мый жӧ лои: сійӧ лыа вывсьыс, кӧні водзвыв немтор эз быдмыв, ӧні пондісны босьтны 700–1000 пудйӧдз картупель 1 гектарысь, зӧр 70–100 пудйӧдз. Градъяс вӧчтӧг, тшӧтшыд местаас быдмӧны вӧлі морков да свекла (1000–1500 пудйӧдз). Пондіс быдмыны клевер и, а косӧдджык местаясас — градвыв пуктасъяс. Бӧрвылас дерт мусӧ вӧлі вынсьӧдӧны куйӧдӧн да мукӧд минерала му вынсьӧданъясӧн, а медся нин ёна петкӧдліс вынсӧ сьӧд лы пызь. | Мыј-жӧ лоі: сіјӧ лыа вывԍыс, кӧні воԇвыв ԋемтор ез быԁмыв, ӧні понԁісны боԍтны 700–1000 пуԁјӧԇ картупеԉ 1 гектарыԍ, зӧр 70–100 пуԁјӧԇ. Граԁјас вӧчтӧг, щӧщыԁ местаас быԁмӧны вӧлі морков ԁа ԍвекла (1000–1500 пуԁјӧԇ). Понԁіс быԁмыны кԉевер-і, а косӧԁҗык местајасас — граԁвыв пуктасјас. Бӧрвылас ԃерт мусӧ вӧлі вынԍӧԁӧны кујӧԁӧн ԁа мукӧԁ міԋерала му вынԍӧԁанјасӧн, а меԁԍа-ԋін јона петкӧԁліс вынсӧ ԍӧԁ лы пыԅ. |
| Ӧні позьӧ юавны: извесьтыд-ӧ ставсӧ тайӧс вӧчӧ? Абу-ӧ сэні отсӧг (трундалӧн, куйӧдлӧн да минерала мувынсьӧданъяслӧн), кодъясӧс вӧлі сюйӧма извесьткӧд ӧтув да коді бӧртинас на содтавсьыліс. | Ӧні поԅӧ јуавны: іԅвеԍыԁ-ӧ ставсӧ тајӧс вӧчӧ? Абу-ӧ сені отсӧг (трунԁалӧн, кујӧԁлӧн ԁа міԋерала мувынԍӧԁанјаслӧн), коԁјасӧс вӧлі ԍујӧма іԅвеԍкӧԁ ӧтув ԁа коԁі бӧртінас-на соԁтавԍыліс. |
| Тӧдӧмысь, му бурмӧданъястӧг, куйӧдтӧг лыа вылын уджавны он вермы, но ставыс эськӧ вӧлі сійӧ пӧльзатӧм удж, эз кӧ сюйны сыкӧд тшӧтш извесьтсӧ. Сійӧ сэки жӧ вӧлі докажитӧма. | Тӧԁӧмыԍ, му бурмӧԁанјастӧг, кујӧԁтӧг лыа вылын уҗавны он вермы, но ставыс еԍкӧ вӧлі сіјӧ пӧԉзатӧм уҗ, ез-кӧ ԍујны сыкӧԁ щӧщ іԅвеԍсӧ. Сіјӧ секі-жӧ вӧлі ԁокажітӧма. |
| Му вылас вӧлі кольӧма неыджыд тор, коді эз известкаавсьыв, а кыдзи и мукӧдъяс сӧмын куйӧдавсьыліс. Сӧмын извесьттӧм куйӧдыд зэв регыдӧн «сотчис», да урожайясыс важ моз жӧ лоины ичӧтӧсь. Извесьт тані, кыдзи водзвыв нин висьтавсьыліс, кутіс ас дінас быдмӧгъяслысь сёянсӧ да эз сет сылы сывны зэр ваясӧн му пытшкас. | Му вылас вӧлі коԉӧма ԋеыҗыԁ тор, коԁі ез іԅвесткаавԍыв, а кыԇі-і мукӧԁјас сӧмын кујӧԁавԍыліс. Сӧмын іԅвеԍтӧм кујӧԁыԁ зев регыԁӧн „сотчіс“, ԁа урожајјасыс важ моз-жӧ лоіны ічӧтӧԍ. Іԅвеԍ тані, кыԇі воԇвыв-ԋін віԍтавԍыліс, кутіс асԁінас быԁмӧгјаслыԍ ԍојансӧ ԁа ез ԍет сылы сывны зер вајасӧн му пыщкас. |
| Тані, извесьткӧд сюйӧм 36 тонна куйӧд, сетӧ сэтшӧм жӧ урожай, кутшӧмӧс сетӧ 54 тонна куйӧд известкаавтӧм му вылын. Сідзкӧ, известкаалӧмыс ёна отсаліс вынсьӧдны бурмӧдны мукӧд куйӧдъяслы, вермис чинтыны куйӧд сюйӧмсӧ. | Тані, іԅвеԍкӧԁ ԍујӧм 36 тонна кујӧԁ, ԍетӧ сещӧм-жӧ урожај, кущӧмӧс ԍетӧ 54 тонна кујӧԁ іԅвесткаавтӧм му вылын. Сіԇ-кӧ, іԅвесткаалӧмыс јона отсаліс вынԍӧԁны бурмӧԁны мукӧԁ кујӧԁјаслы, верміс чінтыны кујӧԁ ԍујӧмсӧ. |
| Водзвыв петкӧдлӧм опытъясын удобренньӧяс сюйсьылісны извесьткӧд ӧти воӧ, но татысь тыдалӧ, мый татшӧм куйӧдалӧмыс нӧшта бур водзвыв известкаалӧм му вылӧ. | Воԇвыв петкӧԁлӧм опытјасын уԁобреԋԋӧјас ԍујԍылісны іԅвеԍкӧԁ ӧԏі воӧ, но татыԍ тыԁалӧ, мыј тащӧм кујӧԁалӧмыс нӧшта бур воԇвыв іԅвесткаалӧм му вылӧ. |
| Мӧскуа дорын, ӧти опытнӧй овмӧсын (Бутырскӧй Хутор), турун сорӧн кӧдзӧм зӧр улӧ сюйисны 3 тонна извесьт. Му джынсӧ вӧлі известкаалӧма, а мӧд джынсӧ эз. Локтан воас кыкнан джынъяс вӧлі сюйӧма суперфосфат, а сы бӧрын куим во чӧж арталісны урожайсӧ. Сы бӧрын тыдовтчис, мый суперфосфатыд известкаавтӧм му вылад клевер урожайтӧ эз содты, нӧшта чинтіс на, а известкаалӧм му вылын лои содтӧд 12 ц 1 га-ысь. | Мӧскуа ԁорын, ӧԏі опытнӧј овмӧсын (Бутырскӧј Хутор), турун сорӧн кӧԇӧм зӧр улӧ ԍујісны 3 тонна іԅвеԍ. Му җынсӧ вӧлі іԅвесткаалӧма, а мӧԁ җынсӧ ез. Локтан воас кыкнан җынјас вӧлі ԍујӧма суперфосфат, а сыбӧрын кујім во чӧж арталісны урожајсӧ. Сыбӧрын тыԁовтчіс, мыј суперфосфатыԁ іԅвескаавтӧм му вылаԁ кԉевер урожајтӧ ез соԁты, нӧшта чінтіс-на, а іԅвесткаалӧм му вылын лоі соԁтӧԁ 12 ц. 1 га-ыԍ. |
| Вӧлӧмакӧ, уна пӧлӧс мусинъясыд оз ӧтмында корны известкасӧ шомсӧ вӧтлӧм вылӧ. Мӧскуа обласьтувса опытнӧй станцияясын известкаалӧм муяс вылысь вӧлі босьтӧма сю урожайысь со кутшӧм содтӧдъяс: | Вӧлӧма-кӧ, уна пӧлӧс муԍінјасыԁ оз ӧтмынԁа корны іԅвесткасӧ шомсӧ вӧтлӧм вылӧ. Мӧскуа облаԍтувса опытнӧј станціјајасын іԅвесткаалӧм мујас вылыԍ вӧлі боԍтӧма ԍу урожајыԍ со кущӧм соԁтӧԁјас: |
| Известка сюйӧмаУрожай содтӧд ц/га-ысь | Іԅвестка ԍујӧмаУрожај соԁтӧԁ ц/га-ыԍ |
| Сёйӧд мусинмын (Круковскӧй оп. уч.)Лыаа сёйӧд мусин. (Люберецкӧй оп. уч.) | Ԍојӧԁ муԍінмын (Круковскӧј оп. уч.)Лыаа ԍојӧԁ муԍін. (Ԉуберецкӧј оп. уч.) |
| 2½ тонна ....0,8 ц2,7 ц | 2½ тонна ....0,8 ц2,7 ц |
| 4,5 „ ....4,8 „3,0 „ | 4,5 „ ....4,8 „3,0 „ |
| 9,0 „ ....4,0 „1,7 „ | 9,0 „ ....4,0 „1,7 „ |
| Сідзкӧ, кокниджык лыа сора сёйӧд мусинъясӧ извесьтыд бура тырмана 2–3 тонна мында, а сьӧкыдджык мусинмын, медым тӧдчымӧн кыпӧдны урожайсӧ, извесьттӧ лоӧ сюйны унджык. | Сіԇ-кӧ, кокԋіҗык лыа сора ԍојӧԁ муԍінјасӧ іԅвеԍыԁ бура тырмана 2–3 тонна мынԁа, а ԍӧкыԁҗык муԍінмын, меԁым тӧԁчымӧн кыпӧԁны урожајсӧ, ізвеԍттӧ лоӧ ԍујны унҗык. |
| Мусинмыс кӧ лыа сора, но нюрподъясьӧма либӧ озыр сісьмӧм ёгъяснас (куйӧднас), сэки зэв бур лоӧ, сюйны кӧ унджык извесьт, мый тыдалӧ совхоз «Приютиноӧн» вӧчӧм опытысь; татӧні ӧти гектар вылӧ 6 тонна изӧм извесьт сюйӧмӧн вӧліс медыджыд урожай. | Муԍінмыс-кӧ лыа сора, но ԋурпоԁјаԍӧма ԉібӧ озыр сіԍмӧм јогјаснас (кујӧԁнас), секі зев бур лоӧ ԍујныкӧ унҗык іԅвеԍ, мыј тыԁалӧ совхоз „Пріјуԏіноӧн“ вӧчӧм опытыԍ; татӧні ӧԏі гектар вылӧ 6 тонна ізӧм іԅвеԍ ԍујӧмӧн вӧліс меԁыҗыԁ урожај. |
| Воддза главаясын висьталӧмысь позьӧ вӧчны вывод, мый оз став подзолистӧй мусинмыс ӧткодя корны известкаалӧмсӧ. Ӧткымын мусинъяслы зэв колана, мӧдъяслы колӧ омӧльджыка, а паныдасьлӧны сэтшӧмъяс, кодъяслӧн ас пӧвстас извесьтыс тырмана. | Воԇԇа главајасын віԍталӧмыԍ поԅӧ вӧчны вывоԁ, мыј оз став поԁзоԉістӧј муԍінмыс ӧткоԃа корны іԅвесткаалӧмсӧ. Ӧткымын муԍінјаслы зев колана, мӧԁјаслы колӧ омӧԉҗыка, а паныԁаԍлӧны сещӧмјас, коԁјаслӧн аспӧвсас іԅвеԍыс тырмана. |
| Сы понда, мусинмӧ извесьт колӧмсӧ тӧдмалӧмыс лоӧ медбур условйӧӧн, медым успешнӧя нуӧдны известкаалӧмсӧ. | Сыпонԁа, муԍінмӧ іԅвеԍ колӧмсӧ тӧԁмалӧмыс лоӧ меԁбур условіјӧӧн, меԁым уԍпешнӧја нуӧԁны іԅвесткаалӧмсӧ. |
| Миян Союзын да заграничаын вӧчалӧм уна пӧлӧс опытъяс, сетӧны бур отсӧг тайӧ вопроссӧ разрешитӧмын. | Міјан Сојузын ԁа заграԋічаын вӧчалӧм уна пӧлӧс опытјас, ԍетӧны бур отсӧг тајӧ вопроссӧ разрешітӧмын. |
| Тайӧ способъяссӧ позьӧ юкны кык пельӧ: | Тајӧ способјассӧ поԅӧ јукны кык пеԉӧ: |
| 1. Кор быдмӧгъясыс асьныс петкӧдлӧны ас быдмӧмнас, сикас сертиыс ёна-ӧ шома мусинмыс да уна-ӧ известкаыс. | 1. Кор быԁмӧгјасыс аԍныс петкӧԁлӧны ас быԁмӧмнас ԍікас ԍерԏіыс јонаӧ шома муԍінмыс ԁа унаӧ іԅвесткаыс. |
| 2. Кодыр ӧти либӧ мукӧд пӧлӧс синмӧ шыбитчана торъясӧн тӧдмалан мусин качествосӧ. | 2. Коԁыр ӧԏі ԉібӧ мукӧԁ пӧлӧс ԍінмӧ шыбытчана торјасӧн тӧԁмалан муԍін качествосӧ. |
| Татӧні лоӧ юкны кык нога случай: | Татӧні лоӧ јукны кык нога случај: |
| а) Татшӧмторсӧ вермасны висьтавны ӧткымын веркӧс, кыдз шуӧны — морфологическӧй, признакъяс, кодъясӧн ми вермам тӧдмасьны муӧ гу кодйӧмӧн да мусин слӧйсӧ видлалӧмӧн, кодлӧн слӧй пуксьӧмыс абу случайнӧй, кыдз аддзам ми водзысь. | а) Тащӧм торсӧ вермасны віԍтавны ӧткымын веркӧс, кыԇ шуӧны морфологіческӧј прізнакјас, коԁјасӧн мі вермам тӧԁмаԍны муӧ гу коԁјӧмӧн ԁа муԍін слӧјсӧ віԁлалӧмӧн, коԁлӧн слӧј пукԍӧмыс абу случајнӧј, кыԇ аԁԇам мі воԇыԍ. |
| б) Кодыр уна пӧлӧс прибор отсӧгӧн тӧдмалӧны мусинсьыс химическӧй свойствояссӧ. | б) Коԁыр уна пӧлӧс прібор отсӧгӧн тӧԁмалӧны муԍінԍыс хіміческӧј својствојассӧ. |
| Став тайӧ признакъяссӧ видлалӧм вылӧ сувтлам ми ӧні. | Став тајӧ прізнакјассӧ віԁлалӧм вылӧ сувтлам мі ӧні. |
| КОЙМӦД ГЛАВА. | КОЈМӦԀ ГЛАВА. |
| БЫДМӦГЪЯСӦН МУСИНЛЫСЬ ИЗВЕСЬТ КОЛӦМСӦ ТӦДМАЛӦМ | БЫԀМӦГЈАСӦН МУԌІНЛЫԌ ІԄВЕԌ КОЛӦМСӦ ТӦԀМАЛӦМ |
| Быдмысь ёгъяс. Вӧлі нин аддзӧма, мый ӧткымын быдмысь ёгъяс — быдмӧны шома мусинмӧнджык, ӧтияс шома кокниджык мусинъяс вылын, мӧдъяс — сьӧкыдджыкъяс вылын. Кодыр татшӧм мусинъясас вӧлі сюйӧма извесьт, сэки быдмысь ёгъясыс пондісны вошны. | Быԁмыԍ јогјас. Вӧлі-ԋін аԁԇӧма, мыј ӧткымын быԁмыԍ јогјас — быԁмӧны шома муԍінмӧнҗык, ӧԏіјас шома кокԋіҗык муԍінјас вылын, мӧԁјас — ԍӧкыԁҗыкјас вылын. Коԁыр тащӧм муԍінјасас вӧлі ԍујӧма іԅвеԍ, секі быԁмыԍ јогјасыс понԁісны вошны. |
| Сы понда лыддьыссьӧ, быдмӧны кӧ кутшӧмкӧ му вылӧ шомаин радейтысь ёгъяс да оз ӧти-ӧтиӧн, а зэв уна, сэки позьӧ нин тӧдны, мый мусинмыс шома. | Сыпонԁа лыԃԃыԍԍӧ, быԁмӧны-кӧ кущӧмкӧ му вылӧ шомаін раԃејтыԍ јогјас ԁа оз ӧԏі-ӧԏіӧн, а зев уна, секі поԅӧ-ԋін тӧԁны, мыј муԍінмыс шома. |
| Медъёна шомаинӧ быдмысьяс лоӧны со кодъяс: (7–8-ӧд серпас). | Меԁјона шомаінӧ быԁмыԍјас лоӧны со коԁјас: (7–8-ӧԁ ԍерпас). |
| 1. Мувывса тӧрича. Зэв ёна быдмӧ да паськалӧ шома, лыа сора сёйӧд да лыаа мусинмын, ид да сю кӧдзаяс пӧвстын. | 1. Мувывса тӧріча. Зев јона быԁмӧ ԁа паԍкалӧ шома, лыа сора ԍојӧԁ ԁа лыаа муԍінмын, іԁ ԁа ԍу кӧԇајас пӧвсын. |
| 2) Чипсан турун. Быдмӧ лыа сора сёйӧд мусинмӧ, ёнджыкасӧ ид кӧдза пытшкӧ. | 2) Чіпсан турун. Быԁмӧ лыа сора ԍојӧԁ муԍінмӧ, јонҗыкасӧ іԁ кӧԇа пыщкӧ. |
| 3) Шомач (щавелек). Ёнджыкасӧ быдмӧ лыаа мусинмӧ, овлӧ и извесьтӧн гӧльджык лыа сора сёйӧд мусинмын. Шома мусинмӧ зэв ёна вермӧ паськавны, тшӧкыдджыка нянь босьтӧм бӧрын эжсявны пондӧм муяс вылын. | 3) Шомач (щавеԉек). Јонҗыкасӧ быԁмӧ лыаа муԍінмӧ, овлӧ і іԅвеԍӧн гӧԉҗык лыа сора ԍојӧԁ муԍінмын. Шома муԍінмӧ зев јона вермӧ паԍкавны, щӧкыԁҗыка ԋаԋ боԍтӧм бӧрын ежԍавны понԁӧм мујас вылын. |
| 4) Ситник лягушечнӧй (ванявда). — Быдмӧ лыа сора сёйӧд шома мусинмӧ, ёнджыкасӧ, ид кӧдза пытшкӧ. | 4) Ԍітԋік ԉагушечнӧј (ваԋалԁа). — Быԁмӧ лыа сора ԍојӧԁ шома муԍінмӧ, јонҗыкасӧ, іԁ кӧԇа пыщкӧ. |
| 5) Лютик ползучӧй. Быдмӧ шома, ва подъя, лыа сора сёйӧд да лыаа мусинъясӧ, кӧдза пытшкӧ и видзьяс вылӧ. | 5) Ԉуԏік ползучіј. Быԁмӧ шома, ва поԁја, лыа сора ԍојӧԁ ԁа лыаа муԍінјасӧ, кӧԇа пыщкӧ і віԇјас вылӧ. |
| Но тӧдны, ӧти ёг быдмӧм сертиыд сійӧс он вермы, колӧ видзӧдлыны, мый петкӧдлӧны мукӧд признакъясыс. | Но тӧԁны, ӧԏі јог быԁмӧм ԍерԏіыԁ сіјӧс он вермы, колӧ віԇӧԁлыны, мыј петкӧԁлӧны мукӧԁ прізнакјасыс. |
| Клевер. Матігӧгӧр муяс вылын быдмысь клевер серти, позьӧ сідзжӧ тӧдмавны мусинлысь шомсӧ. | Кԉевер. Матігӧгӧр мујас вылын быԁмыԍ кԉевер ԍерԏі, поԅӧ сіԇжӧ тӧԁмавны муԍінлыԍ шомсӧ. |
| Мусинмыс кӧ шома, клеверыс сэк омӧля паськалӧ, быдмӧ дженьыда, — оз пасьтала ӧткодя, лоӧ костӧсь-костӧсь, а мӧд вонас ёна нин омӧльтчӧ да шочмӧ. | Муԍінмыс-кӧ шома, кԉеверыс сек омӧԉа паԍкалӧ, быԁмӧ җеԋыԁа, — оз паԍтала ӧткоԃа, лоӧ костӧԍ костӧԍ, а мӧԁ вонас јона-ԋін омӧԉтчӧ ԁа шочмӧ. |
| Но татшӧмторсӧ му вылысь аддзӧм бӧрын, колӧ нӧшта бурджыка видлыны, оз-ӧ ачыс клеверыс вись мыйӧнкӧ либӧ абу-ӧ мукӧд омӧльторъяс. Эз-ӧ лоны кушинъясыс кӧйдыс тӧлӧдӧм ради да кынмалӧмъяс понда. Вермисны найӧ лоны и сы понда, мый васӧдджык воясӧ клеверлӧн петасыс вошӧ му вылын сю да зӧр быдмысь нёрласьӧм улын, кытчӧ кӧдзӧма клеверсӧ. Тӧдана нин, мый клеверыд омӧля паськалӧ лыаа мусинмын. | Но тащӧм торсӧ му вылыԍ аԁԇӧм бӧрын, колӧ нӧшта бурҗыка віԁлыны, оз-ӧ ачыс кԉеверыс віԍ мыјӧнкӧ ԉібӧ абу-ӧ мукӧԁ омӧԉторјас. Ез-ӧ лоны кушінјасыс кӧјԁыс тӧлӧԁӧм раԃі ԁа кынмалӧмјас понԁа. Вермісны најӧ лоны і сыпонԁа, мыј васӧԁҗык војасӧ кԉеверлӧн петасыс вошӧ му вылын ԍу ԁа зӧр быԁмыԍ ԋорлаԍӧм улын, кытчӧ кӧԇӧма кԉеверсӧ. Тӧԁана-ԋін, мыј кԉеверыԁ омӧԉа паԍкалӧ лыаа муԍінмын. |
| Тайӧ кӧ ставыс эз вӧв, позис эськӧ надейтчыны, мый став помкаыс татӧні лоӧ мусинлӧн шомыс. | Тајӧ-кӧ ставыс ез вӧв, поԅіс еԍкӧ наԃејтчыны, мыј став помкаыс татӧні лоӧ муԍінлӧн шомыс. |
| Водзын висьталӧмсӧ вынсьӧдӧм вылӧ вайӧдам наблюденньӧяс Ленинград. обласьт. ӧти совхозысь (Грицево совхоз, Плюскӧй район), кӧні вӧлі аддзӧма ӧти муяс вылысь 2-ӧд вося пӧльзуйтчӧм бӧрын, мый клевер быдмыны ӧткодя оз вермы. Ӧти местаын сійӧ быдмис бурджыка, мӧдлаын омӧльджыка, а сыысь кындзи, бӧръявылыс клеверлӧн урожайыс мукӧд быдтасъяскӧд сорӧн тӧдчымӧн вӧлі ичӧтджык воддза дорысь. Коймӧд местаын ставыс тайӧ вӧлі нӧшта нин тӧдчана, клеверыс петіс ёна омӧльджык дай шочджык. Став куимнан му вывсьыс вӧлі ытшкӧма турунсӧ 5 кв. метра гӧгӧрысь, кодӧс ӧшисны ульнас и коснас, а сы бӧрын ытшкӧм местаас кодйисны гу 1 метра пыдна да видзӧдлісны, кутшӧм сэні мусинмыс. | Воԇын віԍталӧмсӧ вынԍӧԁӧм вылӧ вајӧԁам набԉуԃеԋԋӧјас Ԉеԋінграԁ. облаԍт. ӧԏі совхозыԍ (Гріцево совхоз, Пԉускӧј рајон), кӧні вӧлі аԁԇӧма ӧԏі мујас вылыԍ 2-ӧԁ воԍа пӧԉзујтчӧм бӧрын, мыј кԉевер быԁмыны ӧткоԃа оз вермы. Ӧԏі местаын сіјӧ быԁміс бурҗыка, мӧԁлаын омӧԉҗыка, а сыыԍ кыԋԇі, бӧрја вылыс кԉеверлӧн урожајыс мукӧԁ быԁтасјаскӧԁ сорӧн тӧԁчымӧн вӧлі ічӧтҗык воԇԇа ԁорыԍ. Којмӧԁ местаын ставыс тајӧ вӧлі нӧшта-ԋін тӧԁчана, кԉеверыс петіс јона омӧԉҗык ԁај шочҗык. Став куімнан му вывԍыс вӧлі ыщкӧма турунсӧ 5 кв. метра гӧгӧрыԍ, коԁӧс ӧшісны уԉнас і коснас, а сы бӧрын ыщкӧм местаас коԁјісны гу 1 метра пыԁна ԁа віԇӧԁлісны кущӧм сені муԍінмыс. |
| Турунлӧн быдмӧм да торъя мулӧн мусинУрожай ульӧн 6 кв. метраысь кг-ӧнКлеверлӧн % | Турунлӧн быԁмӧм ԁа торја мулӧн муԍінУрожај уԉӧн 6 кв. метраыԍ кг-ӧнКԉеверлӧн % |
| Бурджыка турун быдманін. Подзолистӧй сойӧд мусин ....7,4674 % | Бурҗыка турун быԁманін. Поԁзоԉістӧј сојӧԁ муԍін 7,4674 % |
| Шӧркодя турун быдманін. Ёна подзолистӧй да омӧля нюрподъя мусин ....7,0952% | Шӧркоԃа турун быԁманін. Јона поԁзоԉістӧј ԁа омӧԉа ԋурпоԁја муԍін7,0952% |
| Омӧля турун быдманін. Шӧркодя нюрподъясьӧм, ёна подзолистӧй да сёйӧд мусин ....6,4731% | Омӧԉа турун быԁманін. Шӧркоԃа ԋурпоԁјаԍӧм, јона поԁзоԉістӧј ԁа ԍојӧԁ муԍін6,4731% |
| Тыдалӧ, мый турун урожайлӧн чинӧмыс да кыдзи висьталӧма — омӧльтчӧм ногыс сылӧн (этшаджык клеверыс) лои сы понда, мый мӧд да ёнджыкасӧ коймӧд муяс вылас, мусинмыс вӧлі ёна нюрподъясьӧма дай сыкӧд тшӧтш шома. | Тыԁалӧ, мыј турун урожајлӧн чінӧмыс ԁа кыԇі віԍталӧма — омӧԉтчӧм ногыс сылӧн (ещаҗык кԉеверыс) лоі сыпонԁа, мыј мӧԁ ԁа јонҗыкасӧ којмӧԁ мујас вылас, муԍінмыс вӧлі јона ԋурпоԁјаԍӧма ԁај сыкӧԁ щӧщ шома. |
| Абу прӧста, сюйны кӧ сэтшӧм шома мусинмас извесьтӧ, сэк клеверыд пондас бурджыка паськавны, а кутшӧмсюрӧ быдмӧгъяс, ёгъяс да мукӧд пондасны чинны, кодӧс Бутырскӧй хуторын (Мӧскуа обл.) вӧлі видлалӧма опытӧн. | Абу прӧста, ԍујны-кӧ сещӧм шома муԍінмас іԅвеԍтӧ, сек кԉеверыԁ понԁас бурҗыка паԍкавны, а кущӧм ԍурӧ быԁмӧгјас, јогјас ԁа мукӧԁ понԁасны чінны, коԁӧс Бутырскӧј хуторын (Мӧскуа обл.) вӧлі віԁлалӧма опытӧн. |
| БыдмӧгъясИзвесьттӧгИзвесьтӧн | БыԁмӧгјасІԅвеԍтӧгІԅвеԍӧн |
| Клевер19%47% | Кԉевер19%47% |
| Пырей54%45% | Пыреј54%45% |
| Ёгъяс27%8% | Јогјас27%8% |
| Со мый понда клевера му вылысь, клевер быдмӧм серти позьӧ аддзыны мусинлысь шомсӧ, извесьтӧн гӧльлунсӧ да извесьт коланлунсӧ. | Со мыј понԁа кԉевера му вылыԍ, кԉевер быԁмӧм ԍерԏі поԅӧ аԁԇыны муԍінлыԍ шомсӧ, іԅвеԍӧн гӧԉлунсӧ ԁа іԅвеԍ коланлунсӧ. |
| Горчица сора зӧр кӧдзаяс. Мусинлысь известкаавны колӧмсӧ сідзжӧ позьӧ тӧдмавны зӧр да горчица опыт вылӧ кӧдзӧмӧн. | Горчіца сора зӧр кӧԇајас. Муԍінлыԍ іԅвесткаавны колӧмсӧ сіԇ-жӧ поԅӧ тӧԁмавны зӧр ԁа горчіца опыт вылӧ кӧԇӧмӧн. |
| Татшӧмторйыс лӧсьӧдӧма сідз, мый зӧрйыс зэв кокниа вермӧ быдмыны шома мусинмад, кор шома мусинмӧ кӧдзӧм горчица зэв омӧля быдмӧ, а ёна шома мусинмысь дзикӧдз вошӧ. Мусин тӧдмалӧмсӧ позьӧ нуӧдны зӧрсӧ да горчицасӧ му вылӧ кӧдзӧмӧн либӧ сёй гырничьясын. | Тащӧм торјыс лӧԍӧԁӧма сіԇ, мыј зӧрјыс зев кокԋіа вермӧ быԁмыны шома муԍінмаԁ, кор шома муԍінмӧ кӧԇӧм горчіца зев омӧԉа быԁмӧ, а јона шома муԍінмыԍ ԇікӧԇ вошӧ. Муԍін тӧԁмалӧмсӧ поԅӧ нуӧԁны зӧрсӧ ԁа горчіцасӧ му вылӧ кӧԇӧмӧн ԉібӧ ԍој гырԋічјасын. |
| Опытъяс гырничьясын. Гырничын опыт вӧчӧм вылӧ зэв колана босьтны мусӧ шӧркоддьӧм мусинма му вылысь, кодӧс кӧсйӧны видлыны. Медым босьтны шӧркоддьӧм видлӧг, босьтӧны мусӧ уна местаысь не унджык 1,5 кг; видлӧг вылӧ босьтӧны кӧрт зырйӧн став гӧрсян му пыднасьыс да сорлалӧны ставсӧ. Став сьӧктаыс, босьтӧм опыт вылӧ муыслӧн, колӧ лоны 25 кг гӧгӧр. | Опытјас гырԋічјасын. Гырԋічын опыт вӧчӧм вылӧ зев колана боԍтны мусӧ шӧркоԃԃем муԍінма му вылыԍ, коԁӧс кӧсјӧны віԁлыны. Меԁым боԍтны шӧркоԃԃӧм віԁлӧг, боԍтӧны мусӧ уна местаыԍ ԋе унҗык (1,5 кг), віԁлӧг вылӧ боԍтӧны кӧрт зырјӧн став гӧрԍан му пыԁнаԍыс ԁа сорлалӧны ставсӧ. Став ԍӧктаыс, боԍтӧм опыт вылӧ муыслӧн, колӧ лоны 25 кг гӧгӧр. |
| Опыт вылӧ вайӧм мусӧ колӧ бура косьтыны, медым корӧгъясыс ставыс кокньыдикаӧн пазалісны. Тайӧ косьтӧм мусинсӧ колӧ пожнавны сантиметра джын ыжда розьӧсь пожйӧн. Татшӧм опытъяссӧ вӧчалӧм вылӧ позьӧ пӧльзуйтчыны сёй гырничьясӧн, кӧні быдтӧны керка пытшса дзоридзьяс, сӧмын мед эз на быдтыссьыв сэні. Гырничьяс колӧны сы ыджда, медым бура тӧрис сэтчӧ 2½ кг му. Гырничьяслысь пытшкӧссӧ зэв колана позьӧм серти мавтны «домарӧвӧй лакӧн». Быд гырнич пыдӧсӧ ӧти бокӧ чукӧрӧн пуктысьсӧ 200–300 г мича мыськалӧм гальки (зэв колана галькисӧ видлавны, медым сэтчӧ эз веськавны извесьт торъяс), гальки чукӧр шӧрас пуктыссьӧ стекляннӧй розя трубка ӧти сантиметр кызта, да сы кузя, мед улыс помыс (1–2 см) эз инмы пыдӧсас, а вылыс помыс мед вӧлі кымынкӧ сантиметр мында вылынджык му вежӧссьыс (тайӧ трубкаыс колӧ быдмӧг быдмигас киськавнысӧ). | Опыт вылӧ вајӧм мусӧ колӧ бура коԍтыны, меԁым корӧгјасыс ставыс кокԋіԃікаӧн пазалісны. Тајӧ коԍтӧм муԍінсӧ колӧ пожнавны санԏіметра җын ыжԁа роԅӧԍ пожјӧн. Тащӧм опытјассӧ вӧчалӧм вылӧ поԅӧ пӧԉзујтчыны ԍој гырԋічјасӧн, кӧні быԁтӧны керка пыщса ԇоріԇјас, сӧмын меԁ ез-на быԁтыԍԍыв сені. Гырԋічјас колӧны сыыҗԁа, меԁым бура тӧріс сетчӧ 2½ кг му. Гырԋічјаслыԍ пыщкӧссӧ зев колана поԅӧм ԍерԏі мавтны „ԁомарӧвӧј лакӧн“. Быԁ гырԋіч пыԁӧсӧ ӧԏі бокӧ чукӧрӧн пуктыԍсӧ 200–300 гр. міча мыԍкалӧм гаԉкі (зев колана гаԉкісӧ віԁлавны, меԁым сетчӧ ез веԍкавны іԅвеԍ торјас), гаԉкі чукӧр шӧрас пуктыԍԍӧ ԍԏекԉаннӧј роԅа трубка ӧԏі санԏіметр кызта, ԁа сыкуԅа, меԁ улыс помыс (1–2 см) ез інмы пыԁӧсас, а вылыс помыс меԁ вӧлі кымынкӧ санԏіметр мынԁа вылынҗык му вежӧсԍыс (тајӧ трубкаыс колӧ быԁмӧг быԁмігас кіԍкавнысӧ). |
| Ӧні, ӧти гырничлысь галькинас да трубканас тӧдмалӧны вес лыдсӧ да сьӧктасӧ лӧсьӧдӧны кутшӧмкӧ цифраӧ, шуам, 1200, 1300 либӧ 1400 г-ӧдз галькисӧ буретш содтышталӧмӧн. Сідз жӧ вӧчны сьӧктасӧ и мукӧд гырничьяслысь. | Ӧні, ӧԏі гырԋічлыԍ гаԉкінас ԁа трубканас тӧԁмалӧны вес лыԁсӧ ԁа ԍӧктасӧ лӧԍӧԁӧны кущӧмкӧ цыфраӧ, шуам, 1200, 1300 ԉібӧ 1400 гр.-ӧԇ гаԉкісӧ бурещ соԁтышталӧмӧн. Сіԇ-жӧ вӧчны ԍӧктасӧ і мукӧԁ гырԋічјаслыԍ. |
| Ӧти опыт вӧчӧм вылӧ колӧ дасьтыны 4 гырнич, сы пытшкысь кыкыс лоӧ кӧдзӧма зӧрйӧн, а мӧд кыкыс горчицаӧн, дерт, кӧть пондігас позьӧ сӧмын кык горчицаа дозйӧн. | Ӧԏі опыт вӧчӧм вылӧ колӧ ԁаԍтыны 4 гырԋіч, сыпыщкыԍ кыкыс лоӧ кӧԇӧма зӧрјӧн, а мӧԁ кыкыс горчіцаӧн, ԃерт, кӧԏ понԁігас поԅӧ сӧмын кык горчіцаа ԁозјӧн. |
| Быд гырничӧ, водзын висьталӧм серти, пуктыссьӧ 3,5 килограмм му, кытчӧ сюйсьӧны мукӧд пӧлӧс му вынсьӧданъяс. | Быԁ гырԋічӧ, воԇын віԍталӧм ԍерԏі, пуктыԍԍӧ 3,5 кілограмм му, кытчӧ ԍујԍӧны мукӧԁ пӧлӧс му вынԍӧԁанјас. |
| Гырничлӧн №-ыс.Мыйӧн кӧдзсьӧ.Кутшӧм му вынсьӧданъяс сюйсьӧны да унаӧ быд гырнич вылӧ. | Гырԋічлӧн №-ыс.Мыјӧн кӧԇԍӧ. Кущӧм му вынԍӧԁанјас ԍујԍӧны ԁа унаӧ быԁ гырԋіч вылӧ. |
| 1Горчицаӧн4 грамм суперфосфат да 2½ грамм сернокислӧй аммоний .... | 1Горчіцаӧн4 грамм суперфосфат ԁа 2½ грамм ԍернокіслӧј аммоԋіј .... |
| 2„3 грамм томасшлак да 3 грамм селитра .... | 2„3 грамм томасшлак ԁа 3 грамм ԍеԉітра .... |
| 3Зӧрйӧн 4 грамм суперфосфат да 2½ грамм сернокислӧй аммоний .... | 3Зӧрјӧн 4 грамм суперфосфат ԁа 2½ грамм ԍернокіслӧј аммоԋіј .... |
| 4„3 грамм томасшлак да 3 грамм селитра .... | 4„3 грамм томасшлак ԁа 3 грамм ԍеԉітра .... |
| Татшӧм мувынсьӧданъяс сюйӧмӧн торъялӧны асланыс вынъясӧн да оз ӧткодя уджавны мусин шом пӧвстас. Суперфосфат да сернокислӧй аммоний нӧшта на ёнджыка содтӧны шомсӧ да сы понда шусьӧны шома мувынсьӧданӧн. Селитра да томасшлак уджалӧны мӧд ногӧн, найӧ кӧть этшаника да мусьыс шомсӧ чинтӧны, сы понда и лыддьыссьӧны щелочнӧй мувынсьӧданӧн. | Тащӧм мувынԍӧԁанјас ԍујӧмӧн торјалӧны асланыс вынјасӧн ԁа оз ӧткоԃа уҗавны муԍін шом пӧвсас. Суперфосфат ԁа ԍернокіслӧј аммоԋіј нӧшта-на јонҗыка соԁтӧны шомсӧ ԁа сыпонԁа шуԍӧны шома мувынԍӧԁанӧн. Ԍеԉітра ԁа томасшлак уҗалӧны мӧԁ ногӧн, најӧ кӧԏ ещаԋіка ԁа муԍыс шомсӧ чінтӧны, сыпонԁа і лыԃԃыԍԍӧны щелочнӧј мувынԍӧԁанӧн. |
| Гырничьясӧс муӧн тыртӧмыс мунӧ со кыдзи. | Гырԋічјасӧс муӧн тыртӧмыс мунӧ со кыԇі. |
| Жӧч тазйӧн веситӧны мусӧ стӧч 3,5 килограмм, кодӧс веситӧм бӧрас кисьтӧны мӧд тазйӧ, кытчӧ и кисьталӧны вылын петкӧдлӧм таблица серти мувынсьӧданъяссӧ. Ставыс тайӧ вӧчсьӧ сӧстӧм мича киӧн, бура сорлавсьӧ да соддзӧн тэчсьӧ гырничӧ. Оз прӧста кисьтыны гырничас мусӧ, а кокньыдика топӧдышталӧны. Топыдджыка колӧ топӧдны гырнич доргӧгӧрыс. Медым не тшыкӧдны уджсӧ, мусӧ ортсӧ кисьтӧмӧн колӧ кисьтавны сӧстӧм бумага лист вылын. | Жӧч тазјӧн веԍітӧны мусӧ стӧч 3,5 кілограмм, коԁӧс веԍітӧм бӧрас кіԍтӧны мӧԁ тазјӧ, кытчӧ і кіԍталӧны вылын петкӧԁлӧм табԉіца ԍерԏі мувынԍӧԁанјассӧ. Ставыс тајӧ вӧчԍӧ сӧстӧм міча кіӧн, бура сорлавԍӧ ԁа соԇԇӧн течԍӧ гырԋічӧ. Оз прӧста кіԍтыны гырԋічас мусӧ, а кокԋіԃіка топӧԁышталӧны. Топыԁҗыка колӧ топӧԁны гырԋіч ԁор гӧгӧрыс. Меԁым ԋе щыкӧԁны уҗсӧ, мусӧ ортсӧ кіԍтӧмӧн колӧ кіԍтавны сӧстӧм бумага ԉіст вылын. |
| Оз ков мусӧ тэчны гырничас дзик тырыс, а сідз, медым муыс вӧлі гырнич дорсьыс улынджык сантиметр кык кымын. | Оз ков мусӧ течны гырԋічас ԇік тырыс, а сіԇ меԁым муыс вӧлі гырԋіч ԁорԍыс улынҗык саԋԏіметр кык кымын. |
| Первойя да мӧд гырничсӧ кӧдзӧм вылӧ босьтӧны 50 тусьӧн зӧр, а коймӧдсӧ да нёльӧдсӧ кӧдзны горчица 50 тусьӧн жӧ. Гырничсьыс мусӧ босьтыштӧны сӧстӧм бумага вылӧ либӧ тазйӧ (150–200 гр.) да кольӧм му вылас лючки тэчӧны тусьяссӧ. Бӧрвылас вевттьӧны кондӧм мунас. | Первојја ԁа мӧԁ гырԋічсӧ кӧԇӧм вылӧ боԍтӧны 50 туԍӧн зӧр, а којмӧԁсӧ ԁа ԋоԉӧԁсӧ кӧԇны горчіца 50 туԍӧн-жӧ. Гырԋічԍыс мусӧ боԍтыштӧны сӧстӧм бумага вылӧ ԉібӧ тазјӧ (150–200 гр.) ԁа коԉӧм му вылас ԉучкі течӧны туԍјассӧ. Бӧрвылас вевԏјӧны конԁӧм мунас. |
| Водзӧвылӧ гырничьяс бӧрся дӧзьӧр лоӧ — киськалӧм да петассӧ шочмӧдӧм. Став гырничсӧ колӧ киськавны ӧткодя. Сы вылӧ ӧти гырнич пуктыссьӧ вески вылӧ да киськавсьӧ сідз, медым мусинмыс лои мутшкӧс, но эз ло ёна ва. Киськалӧм гырничлӧн сьӧктаыс пасйыссьӧ да став гырничыс киськавсьӧ сымда ваӧн, медым сьӧктаыс найӧлӧн лои первой гырничыскӧд ӧткодь. | Воԇӧвылӧ гырԋічјас бӧрԍа ԁӧԅӧр лоӧ — кіԍкалӧм ԁа петассӧ шочмӧԁӧм. Став гырԋічсӧ колӧ кіԍкавны ӧткоԃа. Сывылӧ ӧԏі гырԋіч пуктыԍԍӧ вескі вылӧ ԁа кіԍкавԍӧ сіԇ, меԁым муԍінмыс лоі мущкӧс, но ез ло јона ва. Кіԍкалӧм гырԋічлӧн ԍӧктаыс пасјыԍԍӧ ԁа став гырԋічыс кіԍкавԍӧ сымԁа ваӧн, меԁым ԍӧктаыс најӧлӧн лоі первој гырԋічыскӧԁ ӧткоԃ. |
| 2–3 вежон бӧрын, быдмӧг петасъяс петӧм бӧрын, найӧс шочмӧдӧны, быд гырничӧ кольӧны 15–20 быдмӧгӧн зӧр либӧ кӧть горчица ӧткодя. | 2–3 вежон бӧрын, быԁмӧг петасјас петӧм бӧрын најӧс шочмӧԁӧны, быԁ гырԋічӧ коԉӧны 15–20 быԁмӧгӧн зӧр ԉібӧ кӧԏ горчіца ӧткоԃа. |
| Горчица петас серти мукӧддырйиыс позьӧ нин гӧгӧрвоны, колӧ-ӧ известкаавны опыт вылӧ босьтӧм мусӧ. | Горчіца петас ԍерԏі мукӧԁ ԁырјіыс поԅӧ-ԋін гӧгӧрвоны колӧ-ӧ іԅвесткаавны опыт вылӧ боԍтӧм мусӧ. |
| Та вылӧ колӧ ӧткодявны горчицалысь петассӧ: 1) шома му вынсьӧданӧн, 2) щелочнӧйӧн да. Воддзанас кӧ быдмӧгыс кольччӧ быдмӧмнас, абу дзоньвидза рӧма либӧ дзикӧдз кулӧ, сэк, кодыр щелочнӧй мувынсьӧданӧн петасъяс бурджыкӧсь, сійӧ и висьталӧ, мый мусинмыс шома да корӧ известкаалӧм. Мукӧддырйиыс петасъясыс кулӧны либӧ омӧля быдмӧны шомаӧн и щелочнӧй мувынсьӧданъясӧн. Опытыс кӧ нуӧдсьыліс бура, да быдмӧгъясыс эз вӧвны тшыкӧдӧмаӧсь гагъясӧн, сэки петкӧдлӧ, мый муыс ёна шома. Тӧдӧмысь оз позь татшӧм регыдӧн помавны опытӧн видласьӧмтӧ, тшӧкыда овлӧ горчицаыд водзвылас быдмӧ ӧткодя щелочнӧй кӧть шома мувынсьӧданаӧн, а торъялӧмыс вермӧ лоны сӧмын дзоридзалігас (1½ тӧлысь гӧгӧр чужӧм бӧрас). Сӧмын сэк, кор лоӧ ӧткодялӧма урожайсӧ горчицалысь шома да щелочнӧй мувынсьӧданъяс серти, позьӧ висьтавны, кутшӧмаджык корӧ мусинмыс известкаалӧмсӧ, 10-ӧд серпас вылын вайӧдӧма горчица воӧмлысь результатсӧ кык пӧлӧс мусин вылысь. | Тавылӧ колӧ ӧткоԃавны горчіцалыԍ петассӧ: 1) шома му вынԍӧԁанӧн, 2) щелочнӧјӧн-ԁа. Воԇԇанас-кӧ быԁмӧгыс коԉтчӧ быԁмӧмнас, абу ԇоԋвіԇаа рӧма ԉібӧ ԇікӧԇ кулӧ, сек, коԁыр щелочнӧј мувынԍӧԁанӧн петасјас бурҗыкӧԍ, сіјӧ і віԍталӧ, мыј муԍінмыс шома ԁа корӧ іԅвесткаалӧм. Мукӧԁ ԁырјіыс петасјасыс кулӧны ԉібӧ омӧԉа быԁмӧны шомаӧн і щелочнӧј мувынԍӧԁанјасӧн. Опытыс-кӧ нуӧԁԍыліс бура, ԁа быԁмӧгјасыс ез вӧвны щыкӧԁӧмаӧԍ гагјасӧн, секі петкӧԁлӧ, мыј муыс јона шома. Тӧԁӧмыԍ оз поԅ тащӧм регыԁӧн помавны опытӧн віԁлаԍӧмтӧ, щӧкыԁа овлӧ горчіцаыԁ воԇвылас быԁмӧ ӧткоԃа щелочнӧј кӧԏ шома мувынԍӧԁанаӧн, а торјалӧмыс вермӧ лоны сӧмын ԇоріԇалігнас (1½ тӧлыԍ гӧгӧр чужӧм бӧрас). Сӧмын сек, кор лоӧ ӧткоԃалӧма урожајсӧ горчіцалыԍ шома ԁа щелочнӧј мувынԍӧԁанјас ԍерԏі, поԅӧ віԍтавны, кущӧмаҗык корӧ муԍінмыс іԅвесткаалӧмсӧ, 10-ӧԁ ԍерпас вылын вајӧԁӧма горчіца воӧмлыԍ резуԉтатсӧ кык пӧлӧс муԍін вылыԍ. |
| Кыдзи тыдалӧ Чудовскӧй районувса мусинмын шома му вынсьӧданӧн лои ёна ичӧтджык урожайыс щелочнӧйӧн серти, сэк жӧ, кыдзи вӧлі Оредежскӧй районувса мусинмын урожайыс кыкнан пӧлӧс мувынсьӧданнас ӧткодь. | Кыԇі тыԁалӧ Чуԁовскӧј рајонувса муԍінмын шома му вынԍӧԁанӧн лоі јона ічӧтҗык урожајыс щелочнӧјӧн ԍерԏі, сек-жӧ, кыԇі вӧлі Ореԃежскӧј рајонувса муԍінмын урожајыс кыкнан пӧлӧс мувынԍӧԁаннас ӧткоԃ. |
| Татысь тыдалӧ, мый Чудовскӧй районувса мусинмыс корӧ известкаалӧмсӧ, а Оредежскӧй мусинмас оз ков. И сы серти, мый мында кольччӧ горчицалӧн урожайыс шома мувынсьӧданъясӧн, позьӧ аддзыны, кутшӧм ёна колӧ мусинмыслы известкаалӧмыс. | Татыԍ тыԁалӧ, мыј Чуԁовскӧј рајонувса муԍінмыс корӧ іԅвесткаалӧмсӧ, а Ореԃежскӧј муԍінмас оз ков. І сы ԍерԏі, мыјмынԁа коԉтчӧ горчіцалӧн урожајыс шома мувынԍӧԁанјасӧн, поԅӧ аԁԇыны, кущӧм јона колӧ муԍінмыслы іԅвесткаалӧмыс. |
| Бурджыка опытъяс нуӧдӧм вылӧ зэв колана, вӧліны кӧ зӧръя гырничьяс, коді омӧля быдмӧ ёна шома мусинмын, а сідзжӧ и щелочнӧйын. Сы понда, гырничас кӧ зӧрйыс сетӧ урожайсӧ шома мувынсьӧданъясӧн ёна ичӧтӧс щелочнӧйӧн серти, сійӧ висьталӧ, мый мусинмыс ёна шома да корӧ известкаалӧм. Сыысь кындзи, татшӧм мусинмӧ видзчысьӧмӧнджык колӧ сюйны шома мувынсьӧданъястӧ (суперфосфат, сернокислӧй аммоний да мукӧд). Мӧдногӧн кӧ гӧгӧрвоны, лоӧ сідз, зӧрйыслӧн кӧ щелочнӧй мувынсьӧданнас урожайыс чинас, известкаавны татшӧм мусинтӧ оз ков да бурджык лоӧ бурмӧдны кӧ сійӧс суперфосфатӧн, томасшлакӧн дорысь да с. в. | Бурҗыка опытјас нуӧԁӧм вылӧ зев колана вӧліны-кӧ зӧрја гырԋічјас, коԁі омӧԉа быԁмӧ јона шома муԍінмын, а сіԇжӧ і щелочнӧјын. Сыпонԁа, гырԋічас-кӧ зӧрјыс ԍетӧ урожајсӧ шома мувынԍӧԁанјасӧн јона ічӧтӧс щелочнӧјӧн ԍерԏі, сіјӧ віԍталӧ, мыј муԍінмыс јона шома ԁа корӧ іԅвесткаалӧм. Сыыԍ кыԋԇі, тащӧм муԍінмӧ віԁчіԍӧмӧнҗык колӧ ԍујны шома мувынԍӧԁанјастӧ (суперфосфат, ԍернокіслӧј аммоԋіј ԁа мукӧԁ). Мӧԁногӧн-кӧ гӧгӧрвоны, лоӧ сіԇ, зӧрјыслӧн-кӧ щелочнӧј мувынԍӧԁаннас урожајыс чінас, іԅвесткаавны тащӧм муԍінтӧ оз ков ԁа бурҗык лоӧ бурмӧԁны-кӧ сіјӧс суперфосфатӧн, томасшлакӧн ԁорыԍ ԁа с. в. |
| Му вылын опыт вӧчӧм. Гырничын опыт вӧчӧм кындзи, сэтшӧм жӧ опыт позьӧ вӧчны муяс вылын, мый вылӧ бӧрйыссьӧ отъя му 6 кв. м. пасьта, да юксьӧ 6 пельӧ 1 кв. метраӧн. Найӧ пытшкысь куимыс кӧдзсьӧ зӧрйӧн, мӧд куимыс — горчицаӧн. Му вынсьӧданъяс сюйсьӧны со кыдзи: | Му вылын опыт вӧчӧм. Гырԋічын опыт вӧчӧм кыԋԇі, сещӧм-жӧ опыт поԅӧ вӧчны мујас вылын, мыјвылӧ бӧрјыԍԍӧ ӧтја му 6 кв. м. паԍта, ԁа јукԍӧ 6 пеԉӧ 1 кв. метраӧн. Најӧ пыщкыԍ кујімыс кӧԇԍӧ зӧрјӧн, мӧԁ кујімыс — горчіцаӧн. Му вынԍӧԁанјас ԍујԍӧны со кыԇі: |
| № 1. 60 г суперфосфат + 30 г сернӧй кислота. | № 1 60 гр. суперфосфат + 30 гр. ԍернӧј кіслота. |
| № 2. 6 г томасшлак + 40 г селитра. | № 2 6 г. томасшлак + 40 г. ԍеԉітра. |
| № 3. 60 г томасшлак + 40 г селитра + 200 г извесьт. | № 3 60 г. томасшлак + 40 г. ԍеԉітра + 200 г. іԅвеԍ. |
| № 4. Сійӧ жӧ мый № 1-ын. | № 4 Сіјӧ-жӧ мыј № 1-ын. |
| № 5. Сійӧ жӧ мый № 2-ын. | № 5 Сіјӧ-жӧ мыј № 2-ын. |
| № 6. Сійӧ жӧ мый № 3-ын. | № 6 Сіјӧ-жӧ мыј № 3-ын. |
| 1, 2, 3 № участокъяс вылын горчица. | 1, 2, 3 № участокјас вылын горчіца. |
| 4, 5, 6 № участокъяс вылын зӧр. | 4, 5, 6 № участокјас вылын зӧр. |
| Мувынсьӧданъяс сюйӧм бӧрын, кӧдза да мукӧд уджъяссӧ колӧ нуӧдны бурджыка да ӧткодяджык. | Мувынԍӧԁанјас ԍујӧм бӧрын, кӧԇа ԁа мукӧԁ уҗјассӧ колӧ нуӧԁны бурҗыка ԁа ӧткоԃаҗык. |
| Тан сідз жӧ, кыдзи и гырничса опытъясын, шома мувынсьӧданъясӧн горчицаыд быдмӧ омӧля (№ 1 тор вылын), петкӧдлӧ мусинмӧ известка колӧмсӧ, мый сідз жӧ видлавсьӧ (известкаалӧм) 3-ӧд № тор вылын, кӧні урожайыс лоӧ известкаалӧмнас бурджык, 2-ӧд № торвывса дорысь на. | Тан сіԇ-жӧ, кыԇі-і гырԋічса опытјасын, шома мувынԍӧԁанјасӧн горчіцаыԁ быԁмӧ омӧԉа (№ 1 тор вылын), петкӧԁлӧ муԍінмӧ ізвестка колӧмсӧ, мыј сіԇ-жӧ віԁлавԍӧ (іԅвесткаалӧм) 3-ӧԁ № тор вылын, кӧні урожајыс лоӧ іԅвесткаалӧмнас бурҗык, 2-ӧԁ № торвывса ԁорыԍ-на. |
| Мусинмыс кӧ омӧля шома, сэк 1-ой да 2-ӧд №-а торъяслӧн торъялӧмыс оз ло ыджыд. | Муԍінмыс-кӧ омӧԉа шома, сек 1-ој ԁа 2-ӧԁ №-а торјаслӧн торјалӧмыс оз ло ыҗыԁ. |
| Кытчӧ оз ков сюйны извесьтсӧ, сійӧ мусинмас, зӧрлӧн урожайыс квайтӧд тор вылас лоӧ медся омӧль. | Кытчӧ оз ков ԍујны іԅвеԍсӧ, сіјӧ муԍінмас, зӧрлӧн урожајыс квајтӧԁ тор вылас лоӧ меԁԍа омӧԉ. |
| Кӧть и шомтӧм мусинмын, урожайыс первойя тор вылас ньӧти оз ло омӧльджык, а бурджык, мӧд да коймӧд торъяс дорысь. | Кӧԏ і шомтӧм муԍінмын, урожајыс первојја тор вылас ԋӧԏі оз ло омӧԉҗык, а бурҗык, мӧԁ ԁа којмӧԁ торјас ԁорыԍ. |
| Индӧм ногъясӧн петкӧдлӧмыс сетӧ бур результат, кыдзи петкӧдлісны 1929-ӧд воын Ленингр. обл. нуӧдӧм опытъяс. | Інԁӧм ногјасӧн петкӧԁлӧмыс ԍетӧ бур резуԉтат, кыԇі петкӧԁлісны 1929-ӧԁ воын Ԉеԋінгр. обл. нуӧԁӧм опытјас. |
| Горчицалӧн урожай гырничьясын | Горчіцалӧн урожај гырԋічјасын |
| Шома мувынсьӧданӧнЩелочнӧй мувынсьӧданӧнУрожайлӧн содӧм му известкаалӧмысь | Шома мувынԍӧԁанӧнЩелочнӧј мувынԍӧԁанӧнУрожајлӧн соԁӧм му іԅвесткаалӧмыԍ |
| Мусин № 1013,425 % | Муԍін № 1013,425 % |
| Мусин № 228,5 г27,04 % | Муԍін № 228,5 г27,04 % |
| Тайӧн видласян ногыд ёна манитчана да сы понда вӧдитчыныд озджык ло. Бур тадзинад вӧдитчыныд курсъяс нуӧдігӧн, школаясын да с. в., а сідз жӧ муяс видлалігӧн содтӧд способ пыдди, мый ёна колана сы вӧсна, мый петкӧдлӧ мусинлысь не сӧмын извесьт колӧмсӧ, сідзжӧ и разнӧй мувынсьӧданъяслысь (суперфосфат, сернокислӧй аммоний, томасшлак да селитра) вын сетӧмсӧ. | Тајӧн віԁлаԍан ногыԁ јона маԋітчана ԁа сыпонԁа вӧԃітчыныԁ озҗык ло. Бур таԇінаԁ вӧԃітчыныԁ курсјас нуӧԁігӧн, школајасын ԁа с. в., а сіԇ-жӧ мујас віԁлалігӧн соԁтӧԁ способ пыԃԃі, мыј јона колана сывӧсна, мыј петкӧԁлӧ муԍінлыԍ ԋе сӧмын іԅвеԍ колӧмсӧ, сіԇ-жӧ і разнӧј мувынԍӧԁанјаслыԍ (суперфосфат, ԍернокіслӧј аммоԋіј, томасшлак ԁа ԍеԉітра) вын ԍетӧмсӧ. |
| Мувывса опытъяс. Медым бурджыка тӧдмавны извесьтлысь мусинмӧ колӧмсӧ, бурджык пыдди индӧны вӧчны опытъяссӧ гырысьджык муяс вылӧ. Тӧдӧмысь тадзи вӧчӧмыд бурджык дай сы понда, мый тані ачыс нин урожайыс висьталӧ, но паськыда мувывса опытъясӧн вӧдитчӧмыд люкасьӧ со кутшӧм помкаясӧ. | Мувывса опытјас. Меԁым бурҗыка тӧԁмавны іԅвеԍлыԍ муԍінмӧ колӧмсӧ, бурҗык пыԃԃі інԁӧны вӧчны опытјассӧ гырыԍҗык мујас вылӧ. Тӧԁӧмыԍ таԇі вӧчӧмыԁ бурҗык ԁај сыпонԁа, мыј тані ачыс-ԋін урожајыс віԍталӧ, но паԍкыԁа мувывса опытјасӧн вӧԃітчӧмыԁ ԉукаԍӧ со кущӧм помкајасӧ. |
| 1) Тайӧ опытнас вӧдитчӧны медэтша ӧти во, а бурджыка тӧдмасьӧм вылӧ 2–3 воӧдз. | 1) Тајӧ опытнас вӧԃітчӧны меԁ еща ӧԏі во, а бурҗыка тӧԁмаԍӧм вылӧ 2–3 воӧԇ. |
| 2) Медым босьтӧм урожайыс лои стӧчджык, опытсӧ колӧ нуӧдны бура правилӧяс вылӧ видзӧдӧмӧн, мый вылӧ колӧ видзны уна кад да оборудованньӧ. | 2) Меԁым боԍтӧм урожајыс лоі стӧчҗык, опытсӧ колӧ нуӧԁны бура правілӧјас вылӧ віԇӧԁӧмӧн, мыј вылӧ колӧ віԇны уна каԁ ԁа оборуԁоваԋԋӧ. |
| 3) Опыта му вылысь босьтӧм результат лоӧ позяна сӧмын сэтшӧм мусинлы, кутшӧм мусинмын сійӧ вӧлі вӧчӧма. Сідзкӧ, миян мусинмыс вывті уна сикас да быд гырысьджык овмӧсъясын ковмас вӧчны уна опытъяс. | 3) Опыта му вылыԍ боԍтӧм резуԉтат лоӧ поԅана сӧмын сещӧм муԍінлы, кущӧм муԍінмын сіјӧ вӧлі вӧчӧма. Сіԇ-кӧ, міјан муԍінмыс вывті уна ԍікас ԁа быԁ гырыԍҗык овмӧсјасын ковмас вӧчны уна опытјас. |
| 4) Но медся ыджыдыс — сійӧ, мый мусинмӧ извесьт колӧмсӧ тӧдмалӧм вылӧ, мувывса опытысь кындзи, эмӧсь уна прӧстӧйджык, донтӧмджык да ӧдйӧджык вӧчан ногъяс, кодъясӧн и колӧ пӧльзуйтчыны колхозса да совхозса мусин видлалӧмъясын. | 4) Но меԁԍа ыҗыԁыс — сіјӧ, мыј муԍінмӧ іԅвеԍ колӧмсӧ тӧԁмалӧм вылӧ, мувывса опытыԍ кынԇі, емӧԍ уна прӧстӧјҗык, ԁонтӧмҗык ԁа ӧԁјӧҗык вӧчан ногјас, коԁјасӧн і колӧ пӧԉзујтчыны колхозса ԁа совхозса муԍін віԁлалӧмјасын. |
| Му вылын вӧчӧм опытъяслӧн зэв ыджыд значенньӧ, кыдзи извесьтлысь коланлунсӧ уна пӧлӧс быдмӧгъяслы тӧдмалӧмын, мукӧд мувынсьӧданъяскӧд известкалысь вынсӧ, уна-ӧ колӧ известкасӧ сюйны разнӧй мусинъясӧ тӧдмалӧмын. Татшӧм опытъясыс нуӧдсьӧны либӧ опытнӧй станцияясӧн либӧ сы веськӧдлӧм улын колхозникъяс пыр. | Му вылын вӧчӧм опытјаслӧн зев ыҗыԁ значеԋԋӧ, кыԇі іԅвеԍлыԍ коланлунсӧ уна пӧлӧс быԁмӧгјаслы тӧԁмалӧмын, мукӧԁ мувынԍӧԁанјаскӧԁ іԅвесткалыԍ вынсӧ, унаӧ колӧ іԅвесткасӧ ԍујны разнӧј муԍінјасӧ тӧԁмалӧмын. Тащӧм опытјасыс нуӧԁԍӧны ԉібӧ опытнӧј станціјајасӧн ԉібӧ сы веԍкӧԁлӧм улын колхоԅԋікјас пыр. |
| Дзик мӧд значенньӧ кутӧны показательнӧй участокъяс, кодлӧн могыс тӧдмӧдны выль нога урожай кыпӧдӧмъяскӧд, тані шуам известкаалӧмӧн. Татшӧм участокъяссӧ пуктавны ёна колана унджык, медым быд колхозник вермис тӧдмавны известкаалӧмысь бурлунсӧ. | Ԇік мӧԁ значеԋԋӧ кутӧны показаԏеԉнӧј участокјас, коԁлӧн могыс тӧԁмӧԁны выԉ нога урожај кыпӧԁӧмјаскӧԁ, тані шуам іԅвесткаалӧмӧн. Тащӧм участокјассӧ пуктавны јона колана унҗык, меԁым быԁ колхоԅԋік верміс тӧԁмавны іԅвесткаалӧмыԍ бурлунсӧ. |
| НЁЛЬӦД ГЛАВА. | ԊОԈӦԀ ГЛАВА. |
| МУСИНЛӦН ВЕРКӦССА ТӦДЧАНТОРЪЯС КЫДЗИ ИЗВЕСТКА КОЛӦМ ПЕТКӦДЛЫСЬЯС | МУԌІНЛӦН ВЕРКӦССА ТӦԀЧАН ТОРЈАС КЫԆІ ІԄВЕСТКА КОЛӦМ ПЕТКӦԀЛЫԌЈАС |
| Мусинлӧн шомыс да извесьтӧн гӧльмӧмыс лоӧны кыдз результат уна сикас процессъяслӧн, мый вӧсна мусинъясыс лоӧны торъя веркӧсса тӧдчанторъясаӧсь. | Муԍінлӧн шомыс ԁа іԅвеԍӧн гӧԉмӧмыс лоӧны кыԇ резуԉтат уна ԍікас процессјаслӧн, мыј вӧсна муԍінјасыс лоӧны торја веркӧсса тӧԁчан торјасаӧԍ. |
| Сы вылӧ, медым кужны бӧрйысьны тайӧ веркӧсса тӧдчанторъяснас да пӧльзуйтчыны сійӧн, мусинсӧ торйӧдны: кытчӧ колӧ да кытчӧ оз известкаалӧмыс, колӧ кужны сійӧс тӧдмавны да гӧгӧрвоны, кыдзи да мый понда тайӧ тӧдчанторъясыс лоӧмаӧсь. | Сывылӧ, меԁым кужны бӧрјыԍны тајӧ веркӧсса тӧԁчан торјаснас ԁа пӧԉзујтчыны сіјӧн, муԍінсӧ торјӧԁны кытчӧ колӧ, ԁа кытчӧ оз — іԅвесткаалӧмыс, колӧ кужны сіјӧс тӧԁмавны ԁа гӧгӧрвоны, кыԇі ԁа мыјпонԁа, тајӧ тӧԁчанторјасыс лоӧмаӧԍ. |
| Нечерноземнӧй полосаын ёнджыкасӧ лоӧ уджавны кык пӧлӧс мусин вылын: 1) подзӧлистӧй мусинъясын да 2) нюрподъясьӧм мусинъясын. | Ԋечерноԅемнӧј полосаын јонҗыкасӧ лоӧ уҗавны кык пӧлӧс муԍін вылын: 1) поԁзӧԉістӧј муԍінјасын ԁа 2) ԋурпоԁјаԍӧм муԍінјасын. |
| А. ПОДЗОЛИСТӦЙ МУСИНЪЯС | А. ПОԀЗОԈІСТӦЈ МУԌІНЈАС |
| Подзолистӧй мусинъястӧ позьӧ торйӧдны со кутшӧм веркӧсса тӧдчанторъяс серти (10-ӧд серп.). | Поԁзоԉістӧј муԍінјастӧ поԅӧ торјӧԁны со кущӧм веркӧсса тӧԁчанторјас ԍерԏі (10-ӧԁ ԍерп.). |
| 1) Веркӧсса слӧйыс мукӧдъяс серти сісьмӧмаджык — пемыд сьӧд рӧма; гӧрӧм мусинмыслӧн выныс 15–20 см да этшаджык гӧртӧм мусинлӧн (видзьяс, вӧр да мукӧдлаын). Сэні ёнджыка чукӧрмӧ сісьмӧм ёгъясыс, мусинмӧ сюрӧм важ быдмӧгъясыс да. | 1) Веркӧсса слӧјыс мукӧԁјас ԍерԏі сіԍмӧмаҗык — пемыԁ ԍӧԁ рӧма; гӧрӧм муԍінмыслӧн выныс 15–20 см ԁа ещаҗык гӧртӧм муԍінлӧн (віԇјас, вӧр ԁа мукӧԁлаын). Сені јонҗыка чукӧрмӧ сіԍмӧм јогјасыс, муԍінмӧ ԍурӧм важ быԁмӧгјасыс ԁа. |
| Сы улын му слӧйыс ёна югыдджык рӧма, коді и шусьӧ подзолистӧйнас, либӧ кыдзи нӧшта шуӧны, пожъялысь слӧйӧн. Му пытшкӧ пырӧм зэр ваыс сывдӧ мусинмысь уна пӧлӧс мувынсьӧданторъяссӧ, кыдзи фосфор, калий, извесьт, кӧрт да нуӧны сійӧс му пытшкас. Сыысь кындзи ваыс, му пытшкас пыригӧныс, пожъялӧ мусинсьыс посни сёйӧд торъяссӧ, а сы местаӧ кольӧны гырысьджык лыаа корӧгъясыс, кодъяс югыд рӧмаӧсь. Со мый понда и пожъясян либӧ подзолистӧй слӧйыс, — первой-кӧ ёнджыка вынтӧм мукӧд мусинъяс серти, а мӧд-кӧ, лыааджык да югыдджык еджгов рӧма. Татӧні мунӧ не сӧмын быдмӧгъяслысь сёянсӧ пожъялӧмыс, а нуӧм извесьт пыдди чукӧрмӧ мусинмас шомыс и. | Сы улын му слӧјыс јона југыԁҗык рӧма, коԁі і шуԍӧ поԁзоԉістӧјнас, ԉібӧ кыԇі нӧшта шуӧны, пожјалыԍ слӧјӧн. Му пыщкӧ пырӧм зер ваыс сывԁӧ му пыщкас уна пӧлӧс мувынԍӧԁанторјассӧ, кыԇі фосфор, каԉіј, іԅвеԍт, кӧрт ԁа нуӧны сіјӧс му пыщкас. Сыыԍ кыԋԇі ваыс, му пыщкас пырігӧныс пожјалӧ муԍінԍыс посԋі ԍојӧԁ торјассӧ, а сы местаӧ коԉӧны гырыԍҗык лыаа корӧгјасыс, коԁјас југыԁ рӧмаӧԍ. Со мыјпонԁа-і пожјаԍан ԉібӧ поԁзоԉістӧј слӧјыс, — первојсӧ јонҗыка вынтӧм мукӧԁ муԍінјас ԍерԏі, а мӧԁ-кӧ, лыааҗык ԁа југыԁҗык јеҗԁов рӧма. Татӧні мунӧ ԋесӧмын быԁмӧгјаслыԍ ԍојансӧ пожјалӧмыс, а нуӧм іԅвеԍт пыԃԃі чукӧрмӧ муԍінмас шомыс-і. |
| 3) Нӧшта пыдынджык коймӧд слӧйыс, водзвывса сертиысь сьӧдджык — гӧрдов, рудов либӧ вижов, а тшӧкыдджыка чутӧсь сера. Тайӧ — уна пӧлӧс рӧма веществоясыс, пожъясьӧмӧн пырӧмаӧсь веркӧсса мусинмысь да пуксьӧма татчӧ. Овлӧ зэв топыда шоналӧма. | 3) Нӧшта пыԁынҗык којмӧԁ слӧјыс, воԇвывса ԍерԏіыԍ ԍӧԁҗык — гӧрԁов, руԁов ԉібӧ віжов, а щӧкыԁҗыка чутӧԍ ԍера. Тајӧ — уна пӧлӧс рӧма вешществојасыс, пожјаԍӧмӧн пырӧмаӧԍ веркӧсса муԍінмыԍ ԁа пукԍӧма татчӧ. Овлӧ зев топыԁа шоналӧма. |
| 4) Коймӧд слӧй бӧрын, кытысь ми огӧ аддзӧ чутӧсь соръяс ни мукӧд тӧдчанторъяс, му веркӧссянь татчӧ воӧм веществояс, пуксьӧ нин ань муыс, код вылын лоӧма мусинмыс. | 4) Којмӧԁ слӧј бӧрын, кытыԍ мі огӧ аԁԇӧ чутӧԍ сорјас-ԋі мукӧԁ тӧԁчанторјас, му веркӧсԍаԋ татчӧ воӧм вешществојас, пукԍӧ-ԋін аԋ муыс, коԁ вылын лоӧма муԍінмыс. |
| Татшӧмӧсь лоӧны подзолистӧй мусинъяс, кодъяс пӧвстын эм ӧткымын торъялӧмъяс: найӧ пӧвстын ӧткымынъяс ёнджыка подзолистӧй, а мукӧдъяс — омӧльджыка, а тайӧ отражайтчӧ мусин вын вылӧ, извесьт эмалун вылӧ, шома ног вылас дай сідз жӧ извесьт сюйӧм коланлун вылас. | Тащӧмӧԍ лоӧны поԁзоԉістӧј муԍінјас, коԁјас пӧвсын ем ӧткымын торјалӧмјас: најӧ пӧвсын ӧткымынјас јонҗыка поԁзоԉістӧј, а мукӧԁјас — омӧԉҗыка, а тајӧ отражајтӧ муԍін вын вылӧ, іԅвеԍт емалун вылӧ, шома ног вылас ԁај сіԇ-жӧ іԅвеԍт ԍујӧм коланлун вылас. |
| Водзӧвылӧ ми сувтлам мусин видлалӧм вылӧ, подзолистосьт сертиыс да индам, мый вӧсна найӧ лоины. | Воԇӧвылӧ мі сувтлам муԍін віԁлалӧм вылӧ, поԁзоԉістоԍԏ ԍерԏіыс ԁа інԁам, мыј вӧсна најӧ лоіны. |
| Омӧльджыка подзолистӧй мусинъяс лоӧны вынаджык сісьмӧм ёгъяс слӧйӧн, вӧрса да мукӧд мусинъясын сісьмӧм ёгыс лоӧ 12–15 см гӧгӧр, а гӧран муяс вылын 15–20 см гӧгӧр. Ёна сьӧдов рӧма подзолистӧй слӧйыс зэв вынтӧм (5 см-ӧдз) дай нӧшта абу пасьтала, а сӧмын этшаникаӧн, вижов рӧма, омӧля еджгов рӧмъяса. Подзолистӧй улас пуксьӧ ӧти пӧлӧсджык — омӧля чутӧсь слӧй — абу зэв топыд. | Омӧԉҗыка поԁзоԉістӧј муԍінјас лоӧны вынаҗык сіԍмӧм јогјас слӧјӧн, вӧрса ԁа мукӧԁ муԍінјасын сіԍмӧм јогыс лоӧ 12–15 см. гӧгӧр, а гӧран мујас вылын 15–20 см гӧгӧр. Јона ԍӧԁов рӧма поԁзоԉістӧј слӧјыс зев вынтӧм (5 см-ӧԇ) ԁај нӧшта абу паԍтала, а сӧмын ещаԋікаӧн, віжов рӧма, омӧԉа јеҗԁов рӧмјаса. Поԁзоԉістӧј улас пукԍӧ ӧԏі пӧлӧсҗык — омӧԉа чутӧԍ слӧј — абу зев топыԁ. |
| Омӧля подзолистӧй мусинъяслӧн, кодъяс лоӧмаӧсь известняк вылын, подзолистӧй слӧйыслӧн пыднаыс кӧть и тӧдчымӧн ыджыдджык (10–15 см), но омӧля торъялӧ пыдынджык куйлан слӧйсьыс. Рӧмыс татшӧм подзол слӧйыслӧн лоӧ вижов. | Омӧԉа поԁзоԉістӧј муԍінјаслӧн, коԁјас лоӧмаӧԍ іԅвеԍԏԋак вылын, поԁзоԉістӧј слӧјыслӧн пыԁнаыс кӧԏ і тӧԁчымӧн ыҗыԁҗык (10–15 см), но омӧԉа торјалӧ пыԁынҗык кујлан слӧјԍыс. Рӧмыс тащӧм поԁзол слӧјыслӧн лоӧ віжов. |
| Татшӧм омӧля подзолистӧй мусинъястӧ омӧля либӧ ньӧти оз ков известкаавныс. | Тащӧм омӧԉа поԁзоԉістӧј муԍінјастӧ омӧԉа, ԉібӧ ԋӧԏі оз ков іԅвесткаавныс. |
| Лыа сора мусинъяс видзӧдӧм серти пырджык кажитчӧны омӧля подзолистӧй кодьӧсь, а мукӧд тӧдчанторъяс да быдмӧг петкӧдлӧмъяс сертиыс колӧ известкаавны. Сы понда омӧля подзолистӧйлуныс мусинъяслысь известка колӧмсӧ оз на висьтав. Колӧ видлавны сылысь шомалунсӧ, кыдзи тайӧ лоӧ висьталӧма водзын. | Лыа сора муԍінјас віԇӧԁӧм ԍерԏі пырҗык кажітчӧны омӧԉа поԁзоԉістӧј коԃӧԍ, а мукӧԁ тӧԁчанторјас ԁа быԁмӧг петкӧԁлӧмјас ԍерԏіыс колӧ іԅвесткаавны. Сыпонԁа омӧԉа поԁзоԉістӧјлуныс муԍінјаслыԍ іԅвестка колӧмсӧ оз-на віԍтав. Колӧ віԁлавны сылыԍ шомалунсӧ, кыԇі тајӧ лоӧ віԍталӧма воԇын. |
| Шӧркоддьӧма подзолистӧй мусинъяслӧн слӧйыс сісьмӧм сора сьӧдов. Шӧркодя подзолистӧй мусинлӧн слӧйыс кызджык (5–10 см) омӧля подзолистӧй мусин серти, рӧмыс еджговджык. Слӧйыс уджалан мусин улас топыд да паныдасявлӧны слӧй пытшкас (1–2 мм) пемыд гӧрд рӧма тусьяс, кӧрт руда модааӧсь. | Шӧркоԃԃема поԁзоԉістӧј муԍінјаслӧн слӧјыс сіԍмӧм сора ԍӧԁов. Шӧркоԃа поԁзоԉістӧј муԍінлӧн слӧјыс кызҗык (5–10 см.) омӧԉа поԁзоԉістӧј муԍін ԍерԏі, рӧмыс јеҗԁовҗык. Слӧјыс уҗалан муԍін улас топыԁ ԁа паныԁаԍавлӧны слӧј пыщкас (1–2 мм) пемыԁ гӧрԁ рӧма туԍјас, кӧрт руԁа моԁааӧԍ. |
| Татшӧм мусинъяссӧ унджыкысьсӧ колӧ известкаавны сы понда, мый найӧ тӧдчымӧн шомаӧсь. | Тащӧм муԍінјассӧ унҗыкыԍсӧ колӧ іԅвесткаавны сыпонԁа, мыј најӧ тӧԁчымӧн шомаӧԍ. |
| Ёна подзолистӧй мусинъяс. Гӧртӧм, подзолистӧй мусинъяслӧн слӧйыс ёна кызджык, 10–15 см-ӧдз. Сійӧ нёньясӧн моз пырӧ улысджык слӧй пытшкас, тӧдчымӧн, а мукӧддырйиыс слӧйыс ёна топыд. Тшӧкыда овлӧ кӧрт руда модаа тусьясыс чукӧрынӧсь, уна. Шомыс тайӧ мусинъясыслӧн ыджыд да найӧ ёна корӧны известкаалӧмсӧ. | Јона поԁзоԉістӧј муԍінјас. Гӧртӧм, поԁзоԉістӧј муԍінјаслӧн слӧјыс јона кызҗык, 10–15 см-ӧԇ. Сіјӧ ԋоԋјасӧн моз пырӧ улысҗык слӧј пыщкас, тӧԁчымӧн, а мукӧԁԁырјіыс слӧјыс јона топыԁ. Щӧкыԁа овлӧ кӧрт руԁа моԁаа туԍјасыс чукӧрынӧԍ, уна. Шомыс тајӧ муԍінјасыслӧн ыҗыԁ ԁа најӧ јона корӧны іԅвесткаалӧмсӧ. |
| Подзол. Татӧні ваыс дзикӧдз нин тшыкӧдӧма мусинсӧ. Тані сісьмӧм ёгыд зэв нин этша, 10–12 см, югыдрудов рӧма. Сы бӧрын пырысьтӧм-пыр пуксьӧ еджыд да ёна подзолистӧй слӧй 15–20, нӧшта 25 см, татшӧм еджыд муыс пырӧ ёна пыдӧдз, улысджык слӧйӧдзыс. Медулысса слӧйыс зэв топыд. | Поԁзол. Татӧні ваыс ԇікӧԇ-ԋін щыкӧԁӧма муԍінсӧ. Тані сіԍмӧм јогыԁ зев-ԋін еща, 10–12 см, југыԁруԁов рӧма. Сыбӧрын пырыԍтӧм-пыр пукԍӧ јеҗыԁ ԁа јона поԁзоԉістӧј слӧј 15–20 нӧшта 25 см, тащӧм јеҗыԁ муыс пырӧ јона пыԁӧԇ, улысҗык слӧјӧԇыс. Меԁулысса слӧјыс зев топыԁ. |
| Татшӧм мусинмыс, коді воштӧма нин медся колана, ила юкӧнсӧ, корӧ аслас дорӧ осторожнӧй подход. Известкаалӧмыд, тӧдӧмысь, ёна колӧ, но колӧ этшаникаӧн сюйны да сыкӧд тшӧтш куйӧдавны. | Тащӧм муԍінмыс, коԁі воштӧма-ԋін меԁԍа колана, іла јукӧнсӧ, корӧ аслас ԁорӧ осторожнӧј поԁхоԁ. Іԅвесткаалӧмыԁ тӧԁӧмыԍ јона колӧ, но колӧ ещаԋікаӧн ԍујны, ԁа сыкӧԁ щӧщ кујӧԁавны. |
| Мусинъяссӧ торйӧдӧмыс кутшӧм кӧть местаысь, дерт, абу случайнӧй, а лоӧ сы понда: | Муԍінјассӧ торјӧԁӧмыс кущӧм кӧԏ местаыԍ, ԃерт, абу случајнӧј, а лоӧ сыпонԁа: |
| 1) места веркӧс условйӧяс сертиыс — места рельеф сертиыс, 2) кутшӧм свойствоясыс мусин улас куйлысь слӧйлӧн, медсясӧ, эм-ӧ сэні извесьтыс, али абу, а эм кӧ, пыдын-ӧ сійӧ му веркӧссяньыс. | 1) Места веркӧс условјӧјас ԍерԏіыс — места реԉјеф ԍерԏіыс, кущӧм својствојасыс муԍінулас кујлыԍ слӧјлӧн, меԁԍасӧ, ем-ӧ сені іԅвеԍтыс, аԉі абу, а ем-кӧ, пыԁын-ӧ сіјӧ му веркӧсԍаԋыс. |
| Видзӧдны кӧ тайӧ кык пӧлӧс тӧдчантор вылас да мӧвпалӧмӧн видласьлыны найӧ пӧвстын, сэки, кӧть и омӧляпырысь, но век жӧ позьӧ нуӧдны, кутшӧмджык мусинъяс вермасны миянлы паныдасьны тані, да колана-ӧ найӧс известкаавнысӧ. | Віԇӧԁны-кӧ тајӧ кык пӧлӧс тӧԁчантор вылас ԁа мӧвпалӧмӧн віԁлаԍлыны најӧ пӧвсын, секі, кӧԏ і омӧԉа пырыԍ, но век-жӧ поԅӧ нуӧԁны, кущӧмҗык муԍінјас вермасны міјанлы паныԁаԍны тані, ԁа колана-ӧ најӧс іԅвесткаавнысӧ. |
| Веркӧсыс вӧсна муыслӧн вежласьӧм нуӧдсьӧ медъёнасӧ сэні (11-ӧд серп.), мый чояджык муяс вылын, нӧшта чой йылас, зэв этша вермӧ пырны зэр ваыс му пытшкас да жугӧдны мусинсӧ. Унджык ваыс визувтӧ му веркӧсӧдыс, оз вермы пырны му пытшса слӧйӧдзыс. Омӧльджыка подзолистӧй мусинъясыд татшӧм условйӧяснас и лоӧны. | Веркӧсыс вӧсна муыслӧн вежлаԍӧм нуӧԁԍӧ меԁјонасӧ сені (11-ӧԁ ԍерп.), мыј чојаҗык мујас вылын, нӧшта чој јылас, зев еща вермӧ пырны зер ваыс му пыщкас ԁа жугӧԁны муԍінсӧ. Унҗык ваыс візувтӧ му веркӧсӧԁыс, оз вермы пырны му пыщса слӧјӧԇыс. Омӧԉҗыка поԁзоԉістӧј муԍінјасыԁ тащӧм условјӧјаснас і лоӧны. |
| Мӧдарӧ, чойгорулас, кытчӧ чукӧрмывлӧ ваыс, мусинсӧ пожъялӧмыс тані ёнджыка мунӧ дай мусинмыс ёнджыка подзолмӧ чояинъясысь серти. | Мӧԁарӧ, чојгорулас, кытчӧ чукӧрмывлӧ ваыс, муԍінсӧ пожјалӧмыс тані јонҗыка мунӧ ԁај муԍінмыс јонҗыка поԁзолмӧ чојаінјасыԍ ԍерԏі. |
| Медбӧрын, отъя тшӧтшыд места (абу кӧ сійӧ нюрподъясьӧма), сэні мусинмыс ёнджыка овлӧ подзола, чояинъяс дорысь. | Меԁбӧрын, отја щӧщыԁ места (абу-кӧ сіјӧ ԋурпоԁјаԍӧма), сені муԍінмыс јонҗыка овлӧ поԁзола, чојаінјас ԁорыԍ. |
| Известняклӧн влиянньӧыс. Мӧд тӧдчанторйыс, код вӧсна мусинмыс лоӧ ёна либӧ омӧля подзола — сійӧ извесьтлӧн мыйкӧ пыднаын эмалуныс (карбонатъяс) (12-ӧд серп.). | Іԅвеԍԏԋаклӧн вԉіјаԋԋӧыс. Мӧԁ тӧԁчанторјыс, коԁ вӧсна муԍіныс лоӧ јона ԉібӧ омӧԉа поԁзола — сіјӧ іԅвеԍтлӧн мыјкӧ пыԁнаын емалуныс (карбонатјас) (12-ӧԁ ԍерп.). |
| Медводзын индам, мый извесьтыд вермас паныдасьны либӧ пасьтала, плитаӧн моз, либӧ торъя гырысь да посни комӧгъясӧн. | Меԁвоԇын інԁам, мыј іԅвеԍтыԁ вермас паныԁаԍны ԉібӧ паԍтала, пԉітаӧн моз, ԉібӧ торја гырыԍ ԁа посԋі комӧгјасӧн. |
| Инмас кӧ извесьтыс кислота дінӧ, шуам, солянӧй кислотаӧ, сэк сійӧ разлагайтчӧ, торйӧдӧ углекислӧй газ, кыдз быттьӧ пузьӧ, кыпалӧны быг кодьяс^Та вылӧ босьтсьӧ 5 либӧ 10% солянӧй кислота, кодӧс войтӧдӧны кутшӧм кӧть мусинмысь босьтӧм комӧг вылӧ, сэки позьӧ аддзыны: 1) ёна пузьӧ, 2) шӧркодя пузьӧ да 3) омӧля пузьӧ, кор пузьӧмыс оз тыдав, но кислотаӧн кӧтӧдӧм мусинмыс ньӧжйӧникӧн пуштӧ./^. | Інмас-кӧ іԅвеԍтыс кіслота ԁінӧ, шуам, соԉанӧј кіслотаӧ, сек сіјӧ разлагајтчӧ, торјӧԁӧ угԉекіслӧј газ, кыԇ быԏԏӧ пуԅӧ, кыпалӧны быг коԃјас^1) Тавылӧ боԍтԍӧ 5 ԉібӧ 10% соԉанӧј кіслота, коԁӧс војтӧԁӧны кущӧм кӧԏ муԍінмыԍ боԍтӧм комӧг вылӧ, секі поԅӧ аԁԇыны: 1) јона пуԅӧ, 2) шӧркоԃа пуԅӧ ԁа 3) омӧԉа пуԅӧ, кор пуԅӧмыс оз тыԁав, но кіслотаӧн кӧтӧԁӧм муԍінмыс ԋӧжјӧԋікӧн пуштӧ./^. |
| Пузьӧмсӧ ми вермам аддзыны не сӧмын ӧти известка вылысь, сідзжӧ и мусинмысь, кӧні мусинмас эмӧсь кӧть зэв посни извесьт торъяс. Сы понда, кӧні известкаа комӧгъясыс либӧ плитаясыс мусинмас абуӧсь, но кислотаӧн пузьӧны, найӧ сідзжӧ шусьӧны известкааӧн либӧ карбонатаӧн. | Пуԅӧмсӧ мі вермам аԁԇыны ԋе сӧмын ӧԏі іԅвестка вылыԍ, сіԇжӧ-і муԍінмыԍ, кӧні муԍінмас емӧԍ кӧԏ зев посԋі іԅвеԍ торјас. Сыпонԁа, кӧні іԅвесткаа комӧгјасыс ԉібӧ пԉітајасыс муԍінмас абуӧԍ, но кіслотаӧн пуԅӧны, најӧ сіԇ-жӧ шуԍӧны іԅвесткааӧн ԉібӧ карбонатаӧн. |
| Кутшӧмджык бур сетӧ извесьтыд мусин вылӧ? Известкааинын мусинмыс пырджык овлӧ озыр извесьтнас, видзӧ пожъясьӧмсьыс да кутӧджык мусинсьыс вынсӧ. Татшӧм мусинмыс подзолмӧ омӧльджыка известкатӧм мусин дорысь. Но сэки жӧ колӧ тӧдны, мый известкаыс кутӧ подзолмӧмысь сӧмын сэки, кор му пытшса извесьтыс куйлӧ не пыдынджык 1 метрысь веркӧссяньыс. Ӧд сыысь кындзи, мый татшӧм мусинъясыд озырӧсьджык аспӧвстса извесьтнас, извесьтыс косджык воясӧ кыпалӧ грунтӧвӧй ванас, — пуксьӧ му веркӧс слӧяс. Извесьтыс кӧ куйлӧ ӧти метраысь пыдынджык, сэки мупытшса извесьтлӧн отсӧгыс оз тӧдчы либӧ тӧдчӧ омӧля, татшӧм мусинмыд подзолмӧ сэтшӧма жӧ, кутшӧма и известняктӧм. | Кущӧмҗык бур ԍетӧ іԅвеԍыԁ муԍін вылӧ? Іԅвесткааінын муԍінмыс пырҗык овлӧ озыр іԅвеԍнас, віԇӧ пожјаԍӧмԍыс ԁа кутӧҗык муԍінԍыс вынсӧ. Тащӧм муԍінмыс поԁзолмӧ омӧԉҗыка іԅвесткатӧм муԍін ԁорыԍ. Но секі-жӧ колӧ тӧԁны, мыј іԅвесткаыс кутӧ поԁзолмӧмыԍ сӧмын секі, кор му пыщса іԅвеԍыс кујлӧ ԋе пыԁынҗык 1 метрыԍ веркӧсԍаԋыс. Ӧԁ сыыԍ кынԇі, мыј тащӧм муԍінјасыԁ озырӧԍҗык аспӧвсса іԅвеԍнас, іԅвеԍыс косҗык војасӧ кыпалӧ грунтӧвӧј ванас, — пукԍӧ му веркӧс слӧјас. Іԅвеԍыс-кӧ кујлӧ ӧԏі метраыԍ пыԁынҗык, секі мупыщса іԅвеԍлӧн отсӧгыс оз тӧԁчы ԉібӧ тӧԁчӧ омӧԉа, тащӧм муԍінмыԁ поԁзолмӧ сещӧма-жӧ, кущӧма і іԅвестԋактӧм. |
| Татшӧм ногӧн, чукӧртны кӧ сведенньӧяс, эм либӧ абу тайӧ местаса мусинмас известковӧй (карбонатнӧй) породаясыс да тӧдмавны (пузьӧм сертиыс) пыдын-ӧ куйлӧ му веркӧссяньыс извесьтыс, позьӧ юкны мусинсӧ кымынкӧ группа вылӧ, кодъяс лоӧны ёна ли омӧля подзолмӧм, а сы серти и ёна ли омӧля корӧны известкаалӧмсӧ: | Тащӧм ногӧн, чукӧртны-кӧ ԍвеԃеԋԋӧјас ем ԉібӧ абу тајӧ местаса муԍінас іԅвестковӧј (карбонатнӧј) пороԁајасыс ԁа тӧԁмавны (пуԅӧм ԍерԏіыс) пыԁын-ӧ кујлӧ му веркӧсԍаԋыс іԅвеԍыс, поԅӧ јукны муԍінсӧ кымынкӧ группа вылӧ, коԁјас лоӧны јона ԉі омӧԉа поԁзолмӧм, а сы ԍерԏі і јона-ԉі омӧԉа корӧны іԅвесткаалӧмсӧ: |
| Мусинмыс пузьӧ пыднаынСы серти подзолмӧмысКолӧ-ӧ известкаавныс | Муԍіныс пуԅӧ пыԁнаынСы ԍерԏі поԁзолмӧмысКолӧ-ӧ іԅвесткаавныс |
| 1) 45 см-ӧдз муверкӧссяньысЗэв омӧля либӧ ньӧти озОз ков | 1) 45 см-ӧԇ муверкӧсԍаԋысЗев омӧԉа ԉібӧ ԋӧԏі озОз ков |
| 2) 80 см-ӧдзОмӧляАбу ёна колана | 2) 80 см-ӧԇОмӧԉаАбу јона колана |
| 3) 80-ыс на пыдынШӧркодяКолӧ | 3) 80-ыс-на пыԁынШӧркоԃаКолӧ |
| 4) Карбонаттӧм породаЁна либӧ подзолЁна колӧ | 4) Карбонаттӧм пороԁаЈона ԉібӧ поԁзолЈона колӧ |
| Тӧдӧмысь, вермас тані влияйтны местаыслӧн рельефыс, медсясӧ сэні, кӧні известкаыс куйлӧ пыдын (таблицаын 3-ӧд группа) либӧ ньӧти абу (4-ӧд группа) да мыйкӧ мында шӧркодя пыднаын куйлӧмӧн (2-ӧд группа), но сідзи, кыдзи вӧлі индӧма водзын. | Тӧԁӧмыԍ вермас тані вԉіјајтны местаыслӧн реԉјефыс, меԁԍасӧ сені, кӧні іԅвесткаыс кујлӧ пыԁын (табԉіцаын 3-ӧԁ группа) ԉібӧ ԋӧԏі абу (4-ӧԁ группа) ԁа мыјкӧ мынԁа шӧркоԃа пыԁнаын кујлӧмӧн (2-ӧԁ группа), но сіԇі, кыԇі вӧлі інԁӧма воԇын. |
| Вайӧдам таблица, кӧні чукӧртӧма основнӧй признакъяссӧ подзола мусинъяслысь да сідзкӧ и сэтчӧ извесьт колӧмсӧ. | Вајӧԁам табԉіца, кӧні чукӧртӧма основнӧј прізнакјассӧ поԁзола муԍінјаслыԍ ԁа сіԇ-кӧ і сетчӧ іԅвеԍ колӧмсӧ. |
| Индӧм таблица йылысь висьталам, мый сэні ми кӧсйим петкӧдлыны лоны вермана зависимосьтсӧ подзолистӧй мусинъяс разнӧй признакъяс костын уна пӧлӧс му веркӧсъяс серти, извесьт куйлӧм серти да тайӧ мусинсӧ известкаавныс колӧм серти. Тӧдӧмысь, практика вылын вермасны паныдасявны и мукӧд сикас, места серти, мусин серти да с. в., но сы пытшкысь, мый тані петкӧдлӧма, унджыкыс век жӧ кольӧ. | Інԁӧм табԉіца јылыԍ віԍталам, мыј сені мі кӧсјім петкӧԁлыны лоны вермана завіԍімоԍтсӧ поԁзоԉістӧј муԍінјас разнӧј прізнакјас костын уна пӧлӧс му веркӧсјас ԍерԏі, іԅвеԍ кујлӧм ԍерԏі ԁа тајӧ муԍінсӧ іԅвесткаавныс колӧм ԍерԏі. Тӧԁӧмыԍ пракԏіка вылын вермасны паныԁаԍавны і мукӧԁ ԍікас, места ԍерԏі, муԍін ԍерԏі ԁа с. в., но сы пыщкыԍ, мыј тані петкӧԁлӧма, унҗыкыс век-жӧ коԉӧ. |
| Мусинлӧн нимъяс.Сісьмӧм слӧйыс (перегной).Подзолистӧй слӧй.Извесьтлӧн пыднаысМу веркӧслӧн условйӧыс (абу кӧ либӧ зэв пыдын куйлӧ му пытшса изь весьыс).Колӧ-ӧ известкаавны. | Муԍінлӧн ԋімјас.Сіԍмӧм слӧјыс (перегној).Поԁзоԉістӧј слӧј.Іԅвеԍлӧн пыԁнаысМу веркӧслӧн условјӧыс (абу-кӧ ԉібӧ зев пыԁын кујлӧ му пыщса іԅ веԍыс).Колӧ-ӧ іԅвесткаавны. |
| Кызтаыс см-ӧнКутшӧм рӧма.Кызтаыс см-ӧнКутшӧм рӧма. | Кызтаыс см-ӧнКущӧм рӧма.Кызтаыс см-ӧнКущӧм рӧма. |
| 1. Омӧля подзолистӧй (Естественнӧй / Культурнӧй)17 20Пемыд рудов0,5Чутӧсь, вижов либӧ кельыд еджгов.45–50 см му веркӧссяньыс вольсавсьӧма извесьтӧн.Ёна чояинъясын.Унджыксӧ оз ков. | 1. Омӧԉа поԁзоԉістӧј (Јеԍԏественнӧј / Куԉтурнӧј)17/20Пемыԁ руԁов0,5Чутӧԍ, віжов ԉібӧ кеԉыԁ јеҗԁов.45–50 см му веркӧсԍаԋыс воԉсавԍӧма іԅвеԍӧн.Јона чојаінјасын.Унҗыксӧ оз ков. |
| 2. Шӧркодя подзолистӧй (Естественнӧй / Культурнӧй)/td>15 13Шӧркодя пемыд рудов рӧма5–10Омӧля еджгов, либӧ югыд вижов рӧма.Извесьтыс 50–80 см-ӧдз му пытшкасЧой шӧрвыйысАбу ёна колана. | 2. Шӧркоԃа поԁзоԉістӧј (Јеԍԏественнӧј / Куԉтурнӧј)/td>15/13Шӧркоԃа пемыԁ руԁов рӧма5–10Омӧԉа јеҗԁов, ԉібӧ југыԁ віжов рӧма. Іԅвеԍыс 50–80 см-ӧԇ му пыщкасЧој шӧрвіысАбу јона колана. |
| 3. Ёна подзолистӧй (Естественнӧй / Культурнӧй)12 16Едждов руд.10–15ЕдждовИзвесьтыс 80 см-ысь пыдынджыкЧой увдор помыс.Колана | 3. Јона поԁзоԉістӧј (Јеԍԏественнӧј / Куԉтурнӧј)12/16Јеҗԁов руԁ.10–15ЈеҗԁовІԅвеԍыс 80 см-ыԍ пыԁынҗыкЧој улԁор помыс.Колана |
| 4. Подзол (Естественнӧй / Культурнӧй)10 14Ёна югыдруд.15-ысь унаМича еджыдИзвесткатӧм пӧрӧда мусинъясШыльӧдӧмин (но абу нюрподъя).Зэв колана. | 4. Поԁзол (Јеԍԏественнӧј / Куԉтурнӧј)10/14Јона југыԁ руԁ.15-ыԍ унаМіча јеҗыԁІԅвесткатӧм пӧрӧԁа муԍінјасШыԉӧԁӧмін (но абу ԋурпоԁја). Зев колана. |
| Б. НЮРПОДЪЯСЬӦМ МУСИНЪЯС | Б. ԊУРПОԀЈАԌӦМ МУԌІНЈАС |
| Мӧд ыджыд группа мусинъяслӧн, коді зэв важнӧ известкаалӧм боксянь — сійӧ нюрподмӧм мусинъяс; подзолистӧйысь нюрподмӧмӧ вуджысь, полуболотнӧй, болотнӧй мусинъяс; ставыс, коді лои мусинмас лишнӧй ва чукӧрмӧм вӧсна. | Мӧԁ ыҗыԁ группа муԍінјаслӧн, коԁі зев важнӧ іԅвесткаалӧм бокԍаԋ — сіјӧ ԋурпоԁмӧм муԍінјас; поԁзоԉістӧјыԍ ԋурпоԁмӧмӧ вуҗыԍ, полуболотнӧј болотнӧј муԍінјас; ставыс, коԁі лоі муԍінмас ԉішнӧј ва чукӧрмӧм вӧсна. |
| Водзвылын ми дженьыдика индім нин, кыдзи да кутшӧмджык условйӧӧн вермӧны лоны татшӧм мусинъясыс. Ӧні ми сувтлам сӧмын веркӧсса тӧдчан признакъяс вылас. | Воԇвылын мі җеԋыԃіка інԁім-ԋін, кыԇі ԁа кущӧмҗык условјӧӧн вермӧны лоны тащӧм муԍінјасыс. Ӧні мі сувтлам сӧмын веркӧсса тӧԁчан прізнакјас вылас. |
| Подзолисто-глеевӧй мусинъяс. Татшӧм мусинъяслӧн стрӧитчӧмыс лоӧ со кутшӧм: | Поԁзоԉісто-гԉејевӧј муԍінјас. Тащӧм муԍінјаслӧн стрӧітчӧмыс лоӧ со кущӧм: |
| 1. Сісьмӧма ёг (перегной) слӧйыс неуна ыджыдджык да тӧдчымӧн пемыдджык рӧма подзолистӧй мусинъяс серти. | 1. Сіԍмӧма јог (перегной) слӧјыс ԋеуна ыҗыԁҗык ԁа тӧԁчымӧн пемыԁҗык рӧма поԁзоԉістӧј муԍінјас ԍерԏі. |
| 2. Подзолистӧй слӧйыс пырджык мичаа тыдалӧ, еджыд кызтаыс овлӧ 10–15 см либӧ ёна подзола мусин кодь. | 2. Поԁзоԉістӧј слӧјыс пырҗык мічаа тыԁалӧ, јеҗыԁ кызтаыс овлӧ 10–15 см ԉібӧ јона поԁзола муԍін коԃ. |
| 3. Улыс слӧйыс либӧ кытчӧ пожъясьӧны му веркӧсса веществоясыс, пыдынджык. Рӧмыс сылӧн сьӧд гӧрд либӧ чутӧсь модаа вижов, вежласьӧ лӧзов вижӧн, кӧні яркӧйджык, кӧні кельыдджык. | 3. Улыс слӧјыс ԉібӧ кытчӧ пожјаԍӧны му веркӧсса вешществојасыс, пыԁынҗык. Рӧмыс сылӧн ԍӧԁ гӧрԁ ԉібӧ чутӧԍ моԁаа віжов, вежлаԍӧ лӧзов віжӧн, кӧні јаркӧјҗык, кӧні кеԉыԁҗык. |
| Мусинмыс кӧ сьӧкыд, сэк татшӧм мусинмыс нюрподъясьӧ ва слӧй содігас ёнджыка, кокни мусинъяс дорысь. | Муԍінмыс-кӧ ԍӧкыԁ, сек тащӧм муԍіныс ԋурпоԁјаԍӧ ва слӧј соԁігас јонҗыка, кокԋі муԍінјас ԁорыԍ. |
| Подзолисто-глеевӧй мусинъяс пырджык овлӧны шомаӧсь да колана найӧс известкаавны, нӧшта ёнджыка сэтшӧм жӧ подзолистӧй либӧ сӧмын на нюрподъясьӧм дорысь. | Поԁзоԉісто-гԉејевӧј муԍінјас пырҗык овлӧны шомаӧԍ ԁа колана најӧс іԅвесткаавны, нӧшта јонҗыка сещӧм-жӧ поԁзоԉістӧј ԉібӧ сӧмын-на ԋурпоԁјаԍӧм ԁорыԍ. |
| Но овлӧны, кодыр перегнойнӧй слӧйыс весиг ёна подзолисто-глеевӧй мусинлӧн омӧля шомаӧсь либӧ ньӧти абу шомаӧсь. Тайӧ лоӧ сэк, абу кӧ пыдын (1 м-ысь этша) мупытшса извесьтыс, пасьтала куйлан плитаӧн либӧ прӧста извесьт торъясӧн, кодӧс позьӧ тӧдны кислотаӧн пузьӧмысь. | Но овлӧны, коԁыр перегнојнӧј слӧјыс веԍіг јона поԁзоԉісто-гԉејевӧј муԍінлӧн омӧԉа шомаӧԍ ԉібӧ ԋӧԏі абу шомаӧԍ. Тајӧ лоӧ сек, абу-кӧ пыԁын (1 м-ыԍ еща) мупыщса іԅвеԍыс, паԍтала кујлан пԉітаӧн ԉібӧ прӧста іԅвеԍ торјасӧн, коԁӧс поԅӧ тӧԁны кіслотаӧн пуԅӧмыԍ. |
| Извесьтыс кӧ абу, либӧ му пытшкас зэв пыдын, сэки татшӧм мусинмыс ёна корӧ известкаалӧмсӧ. | Іԅвеԍыс-кӧ абу, ԉібӧ му пыщкас зев пыԁын, секі тащӧм муԍінмыс јона корӧ іԅвесткаалӧмсӧ. |
| Джынвыйӧ нюрподъясьӧм мусинъяслӧн со кутшӧм строенньӧыс (10-ӧд серпас). | Җынвыјӧ ԋурпоԁјаԍӧм муԍінјаслӧн со кущӧм стројеԋԋӧыс (10-ӧԁ ԍерпас). |
| 1. Вевдоръя слӧйыс пырджык овлӧ трундаа, но уджалӧм вӧсна унджыкысьсӧ разложитчӧма перегнойкодьӧдз. Уна перегной вӧснаыс тайӧ слӧйыс сьӧд пемыд да эмӧсь сісьмӧм визьяс, чутъяс. | 1. Вевԁорја слӧјыс пырҗык овлӧ трунԁаа, но уҗалӧм вӧсна унҗыкыԍсӧ разложітчӧма перегнојкоԃӧԇ. Уна перегној вӧснаыс тајӧ слӧјыс ԍӧԁ пемыԁ ԁа емӧԍ сіԍмӧм віԅјас, чутјас. |
| 2. Сісьмӧм слӧй (перегной) улас эм мукӧдлаас глея (минерала) лӧзов веж рӧма слӧй, мукӧдлаас сімӧм кӧрт модаа пемыд гӧрдов слӧй либӧ дорвыв прослойкаясӧн, либӧ торъя чутъясӧн. | 2. Сіԍмӧм слӧј (перегној) улас ем мукӧԁлаас гԉеја (міԋерала) лӧзов веж рӧма слӧј, мукӧԁлаас сімӧм кӧрт моԁаа пемыԁ гӧрԁов слӧј ԉібӧ ԁорвыв прослојкајасӧн, ԉібӧ торја чутјасӧн. |
| Тшӧкыда кӧрт модаа слӧйыс овлӧ топалӧма плитаясӧн, артмӧма нюр руда. | Щӧкыԁа кӧрт моԁаа слӧјыс овлӧ топалӧма пԉітајасӧн, артмӧма ԋур руԁа. |
| Ӧткымынысь паныдасьлӧ перегноя железистӧй слӧя костас подзолистӧй слӧй, сӧмын унджыкысьсӧ неыджыдаӧн. | Ӧткымыныԍ паныԁаԍлӧ перегноја жеԉеԅістӧј слӧја костас поԁзоԉістӧј слӧј, сӧмын унҗыкыԍсӧ ԋеыҗыԁаӧн. |
| Сісьмӧм слӧй бӧрас кӧ мунӧ глеевӧйыс, мусинмыс вермас лоны, мый сійӧ абу шома дай оз ков сійӧс известкаавныд. Тайӧ сэки, кодыр веркӧсса ваыс кутӧ ас пӧвстас извесьт растворсӧ. Извесьтнас озырджык улыс слӧйяссьыс пожъялӧм. | Сіԍмӧм слӧј бӧрас-кӧ мунӧ гԉејевӧјыс, муԍінмыс вермас лоны, мыј сіјӧ абу шома ԁај оз ков сіјӧс іԅвесткаавныԁ. Тајӧ секі, коԁыр веркӧсса ваыс кутӧ ас пӧвсас іԅвеԍ растворсӧ. Іԅвеԍнас озырҗык улыс слӧјјасԍыс пожјалӧм. |
| Эмӧсь кӧ слӧй пӧвстас железистӧй прослойкаяс да сім рӧма, охра рӧма чутъяс либӧ плӧтнӧй руда модаа слӧйяс да медсясӧ, эм кӧ сэні подзолистӧй слӧйыс, сэк сійӧ петкӧдлӧ, мый мусинмыс гӧльмӧма нин извесьтнас да пожъясьӧм извесьт местаыс пондӧма нин шоммыны. | Емӧԍ-кӧ слӧј пӧвсас жеԉеԅістӧј прослојкајас ԁа сім рӧма, охра рӧма чутјас ԉібӧ плӧтнӧј руԁа моԁаа слӧјјас ԁа меԁԍасӧ, ем-кӧ сені поԁзоԉістӧј слӧјыс, сек сіјӧ петкӧԁлӧ, мыј муԍінмыс гӧԉмӧма-ԋін іԅвеԍнас ԁа пожјаԍӧм іԅвеԍ местаыс понԁӧма-ԋін шоммыны. |
| Татшӧм мусинъяслы извесьт колӧмсӧ позьӧ аддзыны со кутшӧм признак серти: гуясын либӧ канаваясын ваыс пырджык вижов рӧма, ва веркӧсас ӧшкамӧшка рӧма плёнка, а канава бокъясас да вапытшса турун коръясас пуксьӧма сім кодь. | Тащӧм муԍінјаслы іԅвеԍ колӧмсӧ поԅӧ аԁԇыны со кущӧм прізнак ԍерԏі: гујасын ԉібӧ канавајасын ваыс пырҗык віжов рӧма, ва веркӧсас ӧшка-мӧшка рӧма пԉенка, а канава бокјасас ԁа ва пыщса турун корјасас пукԍӧма сім коԃ. |
| Вижов, ӧшкамӧшка рӧма ваыс, сімыс — сійӧ кӧрт, ваясӧн му пытшкас пожъясьӧма да пуксьӧма. А мусинсьыд кӧртыс заводитчӧ пожъясьны сэк, кодыр пожъясьӧма нин извесьтыс. | Віжов, ӧшка-мӧшка рӧма ваыс, сімыс — сіјӧ кӧрт, вајасӧн му пыщкас пожјаԍӧма ԁа пукԍӧма. А муԍінԍыԁ кӧртыс завоԃітчӧ пожјаԍны сек, коԁыр пожјаԍӧма-ԋін іԅвеԍыс. |
| Став тайӧ признакъяс сертиыс мусинсӧ колӧ лыддьыны шомаӧн да известкаавны коланаӧн. | Став тајӧ прізнакјас ԍерԏіыс муԍінсӧ колӧ лыԃԃыны шомаӧн ԁа іԅвесткаавны коланаӧн. |
| Нюръясьӧм мусинъяслӧн тӧдчанторъясыс медся ёнасӧ со кутшӧм: | Ԋурјаԍӧм муԍінјаслӧн тӧԁчан торјасыс меԁԍа јонасӧ со кущӧм: |
| 1. Му веркӧссьыс мыетшкӧ пыднаӧ чукӧрмӧ трунда, унджыкыс разложитчӧма. Зэв кокниа позьӧ аддзыны разложитчытӧм быдмӧг торъяс. | 1. Му веркӧсԍыс мыјещкӧ пыԁнаӧ чукӧрмӧ трунԁа, унҗыкыс разложітчӧма. Зев кокԋіа поԅӧ аԁԇыны разложітчытӧм быԁмӧг торјас. |
| 2. Трунда улын, разнӧй пыднаын куйлӧ лӧзов-веж рӧма минерала слӧй — коді шусьӧ глеевӧй слӧйӧн. | 2. Трунԁа улын, разнӧј пыԁнаын кујлӧ лӧзов-веж рӧма міԋерала слӧј — коԁі шуԍӧ гԉејевӧј слӧјӧн. |
| Колялӧм быдмӧгъяс серти, кытысь артмӧма трундаыс, а сідзжӧ ӧнія быдмӧгъяс быдмӧм сертиыс нюръяссӧ юкӧны со кутшӧмъяс вылӧ. | Коԉалӧм быԁмӧгјас ԍерԏі, кытыԍ артмӧма трунԁаыс, а сіԇ-жӧ ӧніја быԁмӧгјас быԁмӧм ԍерԏіыс ԋурјассӧ јукӧны со кущӧмјас вылӧ. |
| 1) Улыс местаа либӧ трундаа нюр, кӧні трундаыс артмӧма уна пӧлӧс эжӧрысь, тростник, злаки, ловпу да гипнум нитш. Тайӧ нюръясыс артмӧмны извесьтӧн озыр порода вылын да озырӧсь пӧтӧса веществояснас, а сідзжӧ извесьтнас. Трундаыс татшӧм нюръяслӧн абу шома да известкаавныс оз ков. | 1) Улыс местаа ԉібӧ трунԁаа ԋур, кӧні трунԁаыс артмӧма уна пӧлӧс ежӧрыԍ, тростԋік, злакі, ловпу ԁа гіпнум-ԋіщ. Тајӧ ԋурјасыс артмӧмны іԅвеԍӧн озыр пороԁа вылын ԁа озырӧԍ пӧтӧса вешществојаснас, а сіԇ-жӧ іԅвеԍнас. Трунԁаыс тащӧм ԋурјаслӧн абу шома ԁа іԅвесткаавныс оз ков. |
| 2) Переходнӧй нюръяс — артмӧма трундаыс пуясысь, медсясӧ пожӧмысь, кыддзысь, нюрвывса посни кустарникъясысь, неуна бурӧй да еджгов эжӧрысь. Татшӧм нюръясыд омӧльджыка, но век на озырӧсь извесьтнад. Татшӧм нюръяс вылад известкаалӧмыд абу пыр пӧльзаа, сідзкӧ колӧ известкаавтӧдзыс водзджык тӧдмавны мусинсьыс шомсӧ. | 2) Перехоԁнӧј ԋурјас — артмӧма трунԁаыс пујасыԍ, меԁԍасӧ пожӧмыԍ, кыԇԇыԍ, ԋурвывса посԋі кустарԋікјасыԍ ԋеуна бурӧј ԁа јеҗԁов ԁа ежӧрыԍ. Тащӧм ԋурјасыԁ омӧԉҗыка, но век-на озырӧԍ іԅвеԍнаԁ. Тащӧм ԋурјас вылаԁ іԅвесткаалӧмыԁ абу пыр пӧԉзаа, сіԇ-кӧ колӧ іԅвесткаавтӧԇыс воԇҗык тӧԁмавны муԍінԍыс шомсӧ. |
| 3) Верховӧй нюръяс — артмӧмаӧсь уна пӧлӧс, нюр вылын быдмысь нитшъясысь, пушица, нюр пув, нюр вывса кустарникъясысь да мукӧд. Извесьтыд тані зэв этша, мусинмыс зэв шома, сы понда найӧс известкаавны колӧ зэв ёна. | 3) Верховӧј ԋурјас — артмӧмаӧԍ уна пӧлӧс, ԋур вылын быԁмыԍ ԋіщјасыԍ, пушіца, ԋур пув, ԋур вывса кустарԋікјасыԍ ԁа мукӧԁ. Іԅвеԍыԁ тані зев еща, муԍінмыс зев шома, сыпонԁа најӧс іԅвесткаавны колӧ зев јона. |
| Татшӧм ногӧн трундалысь составсӧ тӧдмалӧмӧн ӧні быдмысь растенньӧяссӧ тӧдӧмӧн позьӧ аддзыны, колӧ-ӧ тайӧ мусинсӧ известкаавны али оз. | Тащӧм ногӧн трунԁалыԍ составсӧ тӧԁмалӧмӧн ӧні быԁмыԍ раԍԏеԋԋӧјассӧ тӧԁӧмӧн поԅӧ аԁԇыны, колӧ-ӧ тајӧ муԍінсӧ іԅвесткаавны, аԉі оз. |
| Нюрвывса нитшкыс, кодсянь артмӧма трундаыс, вермис быдмыны сӧмын шома местаясӧ, сэки татшӧм нитшысь артмӧм трундаыс петкӧдлӧ, мый мусинмыс тані зэв шома да колӧ бура известкаавны. Дзик мӧдарӧ, эжӧр трундаяс — артмӧны ёнджыкасӧ омӧля шомаинын либӧ кӧні ньӧти абу шомыс, кодыр трундаувса слӧйыс озыр известкаӧн. | Ԋур вывса ԋіщкыс, коԁԍаԋ артмӧма трунԁаыс, верміс быԁмыны сӧмын шома местајасӧ, секі тащӧм ԋіщыԍ артмӧм трунԁаыс петкӧԁлӧ, мыј муԍінмыс тані зев шома ԁа колӧ бура іԅвесткаавны. Ԇік мӧԁарӧ, ежӧр трунԁајас — артмӧны јонҗыкасӧ омӧԉа шомаінын ԉібӧ кӧні ԋӧԏі абу шомыс, коԁыр трунԁа увса слӧјыс озыр іԅвесткаӧн. |
| Овлӧ на, кодыр мыйкӧ мында пыднаӧ нюръясьӧм мусинмас чукӧрмӧ зэв уна нюрвывса извесьтыс либӧ известковӧй туфыс (½ метра кызтаӧдз), тӧдӧмысь сэки татшӧм мусинтӧ известкаавныд оз ков. | Овлӧны, коԁыр мыјкӧ мынԁа пыԁнаӧ ԋурјаԍӧм муԍінмас чукӧрмӧ зев уна ԋурвывса іԅвеԍыс ԉібӧ іԅвестковӧј туфыс (½ метра кызтаӧԇ), тӧԁӧмыԍ секі тащӧм муԍінтӧ іԅвесткаавныԁ оз ков. |
| Мусинлысь перегнойсӧ тӧдмалӧм. Быд мусин видлалігӧн сувтӧ вопрос, кыдзи торйӧдны сылысь механическӧй составсӧ — сёйӧд-ӧ, лыаа-ӧ, а сыысь кындзи, кыдзи торйӧдны уна пӧлӧс мусин перегной сертиыс прӧстӧйджык ногӧн пӧльзуйтчӧмӧн. Ставыс тайӧ, кыдзи ми аддзам водзысь, зэв колана тӧдмавны сы вылӧ, медым тӧдны уна-ӧ колӧ сюйны извесьтсӧ быд пӧлӧс мусинмӧ. | Муԍінлыԍ перегнојсӧ тӧԁмалӧм. Быԁ муԍін віԁлалігӧн сувтӧ вопрос, кыԇі торјӧԁны сылыԍ мехаԋіческӧј составсӧ — ԍојӧԁ-ӧ, лыаа-ӧ, а сыыԍ кынԇі, кыԇі торјӧԁны уна пӧлӧс муԍін перегној ԍерԏіыс прӧстӧјҗык ногӧн пӧԉзујтчӧмӧн. Ставыс тајӧ, кыԇі мі аԁԇам воԇыԍ, зев колана тӧԁмавны сывылӧ, меԁым тӧԁны унаӧ колӧ ԍујны іԅвеԍсӧ быԁ пӧлӧс муԍінмӧ. |
| Перегнойсӧ мусинсьыс ковмас тӧдмавны ёнджыкасӧ рӧм сертиыс, кымын сьӧд мусинмыс, сымын уна сэні сісьмӧм торйыс (перегнойыс), и мӧдногӧн, а) еджыд югыд рӧмыс овлӧ сӧмын лыаа мусинлӧн (абу нюрподъясьӧмъяс) да зэв ёна подзолистӧй сёйӧд мусинлӧн, б) шӧркодя-пемыд рӧма овлӧны унджыкыс шӧркодя да омӧля подзолистӧй мусинъяс, в) нюръясьӧм мусинъяс быдӧнджык сьӧдов рӧмаӧсь, кӧні пырджык эмӧсь дзикӧдз разложитчытӧм органическӧй веществояс. Ковмас кӧ сісьмӧмторйӧн озыр мусинъясӧс известкаавны, зэв колана унджык сюйны извесьтсӧ. | Перегнојсӧ муԍінԍыс ковмас тӧԁмавны јонҗыкасӧ рӧм ԍерԏіыс, кымын ԍӧԁ муԍінмыс, сымын уна сені сіԍмӧм торјыс (перегнојыс), і мӧԁногӧн, а) јеҗыԁ југыԁ рӧмыс овлӧ сӧмын лыаа муԍінлӧн (абу ԋурпоԁјаԍӧмјас) ԁа зев јона поԁзоԉістӧј ԍојӧԁ муԍінјас, б) шӧркоԃа-пемыԁ рӧма овлӧны унҗыкыс шӧркоԃа ԁа омӧԉа поԁзоԉістӧј муԍінјас, в) ԋурјаԍӧм муԍінјас быԁсӧнҗык ԍӧԁов рӧмаӧԍ, кӧні пырҗык емӧԍ ԇікӧԇ разложітчытӧм оргаԋіческӧј вешществојас. Ковмас-кӧ сіԍмӧмторјӧн озыр муԍінјасӧс ізвесткаавны, зев колана унҗык ԍујны іԅвеԍсӧ. |
| Мусинлӧн механическӧй состав. Мусинмысь механическӧй составсӧ видлалӧмын позьӧ пӧльзуйтчыны зэв кокни ногъясӧн, сэн жӧ муяс вылас. | Муԍінлӧн мехаԋіческӧј состав. Муԍінмыԍ мехаԋіческӧј составсӧ віԁлалӧмын поԅӧ пӧԉзујтчыны зев кокԋі ногјасӧн, сен-жӧ мујас вылас. |
| а) Сёйӧд мусин. Тайӧ мусинмыс зэв сьӧкыдапырысь ниртчӧ ки пыдӧс вылад, увеличительнӧй стеклӧ пыр (лупа) кажитчӧ вӧсньыдик порошок кодь, лыа ньӧти абу либӧ зэв этша. Коснас тайӧ зэв топыд да пуртӧн гирснитӧм бӧрын артмӧ сӧмын векни югъялан визь. Мутшкӧсджык кӧ — ёна клеитчӧ да небыд. Татшӧм мусинма муясыд зэв корӧгӧсь дай корӧгъясыс зэв чорыдӧсь. | а) Ԍојӧԁ муԍін. Тајӧ муԍінмыс зев ԍӧкыԁа пырыԍ ԋіртчӧ кіпыԁӧс вылаԁ, увеԉічіԏеԉнӧј ԍԏеклӧ пыр (лупа) кажітчӧ вӧсԋіԃік порошок коԃ, лыа ԋӧԏі абу ԉібӧ зев еща. Коснас тајӧ зев топыԁ ԁа пуртӧн гірсԋітӧм бӧрын артмӧ сӧмын векԋі југјалан віԅ. Мущкӧсҗык-кӧ — јона кԉеітчӧ ԁа ԋебыԁ. Тащӧм муԍінма мујасыԁ зев корӧгӧԍ ԁај корӧгјасыс зев чорыԁӧԍ. |
| б) Сёй сора мусин. Ниралігӧн артмӧ, мый порошокыс кажитчӧ уна пӧлӧс, лупа пыр видзӧдігӧн тыдалӧ нин зэв уна лыаыс да мукӧд бусыс, кос пӧраын тайӧ мусинмыд зэв на топыд, мутшкӧсӧн сёй ногӧ рышкыдджык. Бороздаыс пуртсяньыс оз нин югъяв, артмӧ зэв паськыд. Тэчасыс тӧдчӧ зэв на бура. Муясыс лоӧны корӧгаӧсь, сӧмын корӧгъясыс абу сэтшӧм чорыдӧсь. | б) Ԍој сора муԍін. Ԋіралігӧн артмӧ, мыј порошокыс кажітчӧ уна пӧлӧс, лупа пыр віԇӧԁігӧн тыԁалӧ-ԋін зев уна лыаыс ԁа мукӧԁ бусыс, кос пӧраын тајӧ муԍінмыԁ зев-на топыԁ, мущкӧсӧн ԍојногӧ рышкыԁҗык. Борозԁаыс пуртԍаԋыс оз-ԋін југјав, артмӧ зев паԍкыԁ. Течасыс тӧԁчӧ зев-на бура. Мујасыс лоӧны корӧгаӧԍ, сӧмын корӧгјасыс абу сещӧм чорыԁӧԍ. |
| в) Лыа сора мусинъяс. Разалӧ ниралігӧн чуньяс пасьтаыд кӧть кипыдӧс вылад да ки улад жӧ кажитчӧ, мый сійӧ ёна лыаа, кодӧс бура нин позьӧ аддзыны синнад. Буса да сёйӧд торъясыс кольӧны бӧрвылӧ, пурт улын кылӧ характернӧй шы да борозда дорышыс буждӧ. Тэчас серыс тӧдчӧ омӧля. Кипыдӧс вылад кӧть быглялан, оз нин артмы сёйыд моз. | в) Лыа сора муԍінјас. Разалӧ ԋіралігӧн чуԋјас паԍтаԁ кӧԏ кіпыԁӧс вылаԁ ԁа кі улаԁ-жӧ кажітчӧ, мыј сіјӧ јона лыаа, коԁӧс бура-ԋін поԅӧ аԁԇыны ԍіннаԁ. Буса ԁа ԍојӧԁ торјасыс коԉӧны бӧрвылӧ, пурт улын кылӧ харакԏернӧј шы ԁа борозԁа ԁорышыс бужԁӧ. Течас ԍерыс тӧԁчӧ омӧԉа. Кіпыԁӧс вылаԁ кӧԏ быгԉалан, оз-ԋін артмы ԍојыԁ моз. |
| г) Лыаа мусин. Прӧстӧ синмӧн видзӧдӧмӧн тайӧ мусинсьыс тыдалӧ, мый тайӧ пӧшти дзик ставыс лыа. Тэчасыс абу, шаллялӧ. | г) Лыаа муԍін. Прӧстӧ ԍінмӧн віԇӧԁӧмӧн тајӧ муԍінԍыс тыԁалӧ, мыј тајӧ пӧшԏі ԇік ставыс лыа. Течасыс абу, шаԉԉалӧ. |
| д) Щебенчатӧй мусин. Тані сёй да лыа часьтъяскӧд орччӧн эмӧсь горнӧй порода торъяс, либӧ пельӧсӧсь, либӧ гӧгрӧс 3 мм ыдждаӧсь да гырысьджык. Сы серти, кутшӧм состава да уна-ӧ пырӧ тайӧ мусинмас посни часьтъясыс, вермас лоны либӧ сёяӧн, либӧ лыа сора сёяӧн да лыааӧн. | ԁ) Шщебенчатӧј муԍін. Тані ԍој ԁа лыа чаԍтјаскӧԁ ортчӧн емӧԍ горнӧј пороԁа торјас, ԉібӧ пеԉӧсӧԍ, ԉібӧ гӧгрӧс 3 мм ыҗԁаӧԍ ԁа гырыԍҗык. Сы ԍерԏі, кущӧм состава ԁа унаӧ пырӧ тајӧ муԍінмас посԋі чаԍтјасыс, вермас лоны ԉібӧ ԍојаӧн, ԉібӧ лыа сора ԍојаӧн ԁа лыааӧн. |
| В. МУСИН ВИДЛАЛӦМ | В. МУԌІН ВІԀЛАЛӦМ |
| Быд пӧлӧс мусинлысь веркӧссӧ, сылысь свойствояссӧ да известкаавны колӧмсӧ тӧдмалӧм бӧрын, лыддьысьӧс колӧ тӧдмӧдны и сійӧн, кор да мыйла позьӧ кольччыны сӧмын мусин веркӧс места сертиыс да сійӧ мусинмас быдмӧгъяс быдмӧм сертиыс тӧдмалӧмӧн. | Быԁ пӧлӧс муԍінлыԍ веркӧссӧ, сылыԍ својствојассӧ ԁа іԅвесткаавны колӧмсӧ тӧԁмалӧм бӧрын, лыԃԃыԍӧс колӧ тӧԁмӧԁны і сіјӧн, кор ԁа мыјла поԅӧ коԉтчыны сӧмын муԍін веркӧс места ԍерԏіыс ԁа сіјӧ муԍінмас быԁмӧгјас быԁмӧм ԍерԏіыс тӧԁмалӧмӧн. |
| 1) Веркӧс признакъяссӧ используйтӧмӧн позьӧ кольччыны сэк, кодыр кӧсйӧны босьтны не сэтшӧм стӧч ориентировочнӧй сведенньӧяс мусин характер йывсьыс, дзонь районъяслысь либӧ кутшӧмкӧ ыджыдджык совхозлысь да колхозлысь; кодыр колӧны сведенньӧяс известкаалан план вӧчны, йитчӧ кӧ план лӧсьӧдӧмыс известкасӧ бокысь вайӧмкӧд либӧ изан местасӧ бурмӧдӧмкӧд да сідз водзӧ. | 1) Веркӧс прізнакјассӧ іспоԉзујтӧмӧн поԅӧ коԉтчыны сек, коԁыр кӧсјӧны боԍтны ԋе сещӧм стӧч оріенԏіровочнӧј ԍвеԃеԋԋӧјас муԍін харакԏер јывԍыс, ԇоԋ рајонјаслыԍ ԉібӧ кущӧмкӧ ыҗыԁҗык совхозлыԍ ԁа колхозлыԍ; коԁыр колӧны ԍвеԃеԋԋӧјас іԅвесткаалан план вӧчны, јітчӧ-кӧ план лӧԍӧԁӧмыс іԅвесткасӧ бокыԍ вајӧмкӧԁ ԉібӧ ізан местасӧ бурмӧԁӧмкӧԁ ԁа сіԇ воԇӧ. |
| 2) Мӧд ногӧн, кодыр видлалӧны муяссӧ известкаавныс нин, сэки колӧ видлавны мусинсӧ бурджыка да специальнӧй приборъясӧн тӧдмавны химическӧй составсӧ мусинмыслысь. | 2) Мӧԁногӧн, коԁыр віԁлалӧны мујассӧ іԅвесткаавныс-ԋін, секі колӧ віԁлавны муԍінсӧ бурҗыка ԁа спеціаԉнӧј пріборјасӧн тӧԁмавны хіміческӧј составсӧ муԍіныслыԍ. |
| Предварительнӧй, ориентировочнӧй видлалӧм. Тӧдӧмысь, ми тані ог вермӧ сетны меставывса уджалысьлы стӧчджык индӧдъяс, кыдзи нуӧдны полнӧя мусин видлалӧмсӧ. Ми кӧсъям сетны сӧмын ӧткымын основнӧй признакъяссӧ, код вылӧ колӧ сылы видзӧдлыны мусинъяссӧ видлалігӧн да сы серти тӧдмавны, кӧть ылӧсас, колӧ-ӧ оз известкаавнысӧ видлалан муяссӧ. | Преԁваріԏеԉнӧј, оріенԏіровочнӧј віԁлалӧм. Тӧԁӧмыԍ, мі тані ог вермӧ ԍетны меставывса уҗалыԍлы стӧчҗык інԁӧԁјас, кыԇі нуӧԁны полнӧја муԍін віԁлалӧмсӧ. Мі кӧсјам ԍетны сӧмын ӧткымын основнӧј прізнакјассӧ, коԁ вылӧ колӧ сылы віԇӧԁлыны муԍінјассӧ віԁлалігӧн ԁа сы ԍерԏі тӧԁмавны, кӧԏ ылӧсас, колӧ-ӧ оз іԅвесткаавнысӧ віԁлалан мујассӧ. |
| Медым тӧдмавны, колӧ кӧть пырмунігмоз видлавны мусинсӧ. | Меԁым тӧԁмавны, колӧ кӧԏ пыр муніг моз віԁлавны муԍінсӧ. |
| Сы вылӧ позьӧ пӧльзуйтчыны гуясӧн либӧ неыджыда кодйыштӧмӧн, а медбур да медкокни вӧдитчыны ёсь пома кӧрт бедь кодь почвеннӧй тростьӧн, кодлӧн бокас эм паз кодь. Кор бедьсӧ мусинмас сюян, бергӧдыштан да кыскан бӧр, пазъяс либӧ мусинмыс, код серти позяс тӧдмавны, кутшӧм характерыс, ыджыдӧ-ӧ слӧйыс, кутшӧм механическӧй составыс мусинмыслӧн. | Сывылӧ поԅӧ пӧԉзујтчыны гујасӧн ԉібӧ ԋеыҗыԁа коԁјыштӧмӧн, а меԁбур ԁа меԁкокԋі вӧԃітчыны јоԍ пома кӧрт беԃкоԃ почвеннӧј троԍтӧн, коԁлӧн бокас ем паз коԃ. Кор беԃсӧ муԍінас ԍујан, бергӧԁыштан ԁа кыскан бӧр, пазјас ԉібӧ муԍіныс, коԁ ԍерԏі поԅас тӧԁмавны, кущӧм харакԏерыс, ыҗыԁӧ-ӧ слӧјыс, кущӧм мехаԋіческӧј составыс муԍіныслӧн. |
| Тӧдӧмысь, медым не вӧчны случайнӧй вывод, колӧ 3–4-лаӧд видлыны тростьнас, либӧ кодъявны гусӧ да тӧдчанджык признаксӧ пасйыны тетрадьӧ. Тані зэв колана видзӧдлыны татшӧмъяс вылӧ. | Тӧԁӧмыԍ, меԁым ԋе вӧчны случајнӧј вывоԁ, колӧ 3–4-лаӧԁ віԁлыны троԍтнас, ԉібӧ коԁјавны гусӧ ԁа тӧԁчанҗык прізнаксӧ пасјыны ԏетраԃӧ. Тані зев колана віԇӧԁлыны тащӧмјас вылӧ. |
| 1. Сісьмӧм слӧйыслӧн (перегнойыслӧн) ыдждаыс, сылӧн рӧмыс да механическӧй составыс. | 1. Сіԍмӧм слӧјыслӧн (перегнојыслӧн) ыҗԁаыс, сылӧн рӧмыс ԁа мехаԋіческӧј составыс. |
| 2. Подзолистӧй слӧйыслӧн ыдждаыс, механическӧй составыс да руда тусьясыс. | 2. Поԁзоԉістӧј слӧјыслӧн ыҗԁаыс, мехаԋіческӧј составыс ԁа руԁа туԍјасыс. |
| 3. Нюрподъясьӧма али абу слӧйыс, сылӧн рӧмыс лӧзов-нюдзвиж, кӧрт сім кодь, охра рӧма, слӧйӧн либӧ сӧмын чутъясӧн да механическӧй составыс. | 3. Ԋурпоԁјаԍӧма аԉі абу слӧјыс, сылӧн рӧмыс лӧзов-ԋуԇвіж, кӧрт сім коԃ, охра рӧма, слӧјӧн ԉібӧ сӧмын чутјасӧн ԁа мехаԋіческӧј составыс. |
| 4. Гу кодйигӧн, мый пыднаын воӧ грунтӧвӧй ваыс. | 4. Гу коԁјігӧн, мыј пыԁнаын воӧ грунтӧвӧј ваыс. |
| 5. Эм-ӧ известкаа слӧйяс (плитаа, валунъяс, карбоната) мый пыднаын куйлӧны да мый пыднаын заводитӧ пузьыны кислотаӧн. | 5. Ем-ӧ іԅвесткаа слӧјјас (пԉітаа, валунјас, карбоната) мыјпыԁнаын кујлӧны ԁа мыјпыԁнаын завоԃітӧ пуԅыны кіслотаӧн. |
| Кутшӧмкӧ места видлалӧм бӧрын, пасйышталӧны карта вылӧ сійӧ муяссӧ, кӧні мусинмыс ӧткодьджык. Быд мусинлы пуктӧны аслыс ним, шуам: подзолисто-глеевӧй, сёйӧд, известкатӧм глея сёй вылын, ёна колӧ известкаавны. Либӧ: омӧля подзолистӧй мусинъяс, омӧля сёйӧд, 55 см пыднаын извесьтыс, известкаавны оз ков да с. в. | Кущӧмкӧ места віԁлалӧм бӧрын, пасјышталӧны карта вылӧ сіјӧ мујассӧ, кӧні муԍінмыс ӧткоԃҗык. Быԁ муԍінлы пуктӧны аслыс ԋім, шуам: поԁзоԉісто-гԉејевӧј, ԍојӧԁ, іԅвесткатӧм гԉеја ԍој вылын, јона колӧ іԅвесткаавны. Ԉібӧ: омӧԉа поԁзоԉістӧј муԍінјас, омӧԉа ԍојӧԁ, 55 см пыԁнаын іԅвеԍыс, іԅвесткаавны оз ков ԁа с. в. |
| Татшӧм уджсӧ нуӧдігӧн колӧ бура тӧдны, мый тайӧн позьӧ босьтны сӧмын ориентировочнӧй сведенньӧяс сійӧ районувса мусинсӧ известкаавны колӧм йылысь. Сы серти, кутшӧмкӧ муяс кӧ индам известкаавны ёна колана группаӧ, миян вермас сюрны сэтысь, ёнджыка да бурджыка видлалӧм бӧрын, сэтшӧм участокъяс, кодъяслы омӧля колӧ либӧ ньӧти оз ков известкаалӧмыс. | Тащӧм уҗсӧ нуӧԁігӧн колӧ бура тӧԁны, мыј тајӧн поԅӧ боԍтны сӧмын оріенԏіровочнӧј ԍвеԃеԋԋӧјас сіјӧ рајонувса муԍінсӧ іԅвесткаавны колӧм јылыԍ. Сыԍерԏі, кущӧмкӧ мујас-кӧ інԁам іԅвесткаавны јона колана группаӧ, міјан вермас ԍурны сетыԍ, јонҗыка ԁа бурҗыка віԁлалӧм бӧрын, сещӧм участокјас, коԁјаслы омӧԉа колӧ ԉібӧ ԋӧԏі оз ков іԅвесткаалӧмыс. |
| Дерт, оз вермы вежсьыны сійӧ общӧй оценкаыс, кодӧс вӧлі вӧчӧма предварительнӧй обследованньӧ нуӧдігӧн, шуам, сійӧ площадяс унджык шома мусинъяс мукӧдъяс сертиыс да с. в. | Ԃерт, оз вермы вежԍыны сіјӧ общӧј оценкаыс, коԁӧс вӧлі вӧчӧма преԁваріԏеԉнӧј обԍԉеԁоваԋԋӧ нуӧԁігӧн, шуам, сіјӧ плошщаԃас унҗык шома муԍінјас мукӧԁјас ԍерԏіыс ԁа с. в. |
| Сы понда артавны сы вылӧ, мый тайӧ даннӧйяс сертиыс нуӧдігӧн и известкаалӧмсӧ некутшӧм ногӧн оз позь. Медым известкаавны, колӧ лӧсьӧдны подробнӧй карта колхозса либӧ совхозса муяслы. | Сыпонԁа артавны сывылӧ, мыј тајӧ ԁаннӧјјас ԍерԏіыс нуӧԁігӧн і іԅвесткаалӧмсӧ ԋекущӧм ногӧн оз поԅ. Меԁым іԅвесткаавны, колӧ лӧԍӧԁны поԁробнӧј карта колхозса ԉібӧ совхозса мујаслы. |
| Бурджыка мусинсӧ видлалӧм. Кор пондам мусинсӧ видлавны бурджыка, известкаалӧм вылӧ нин, колӧ сідз жӧ тӧдвылын кутны и сійӧ признакъяссӧ, код йылысь сёрнитім водзын — подзолистосьтсӧ, нюрподмӧмсӧ, известняклысь вылыс мусинкӧд йитӧдсӧ да с. в. | Бурҗыка муԍінсӧ віԁлалӧм. Кор понԁам муԍінсӧ віԁлавны бурҗыка, іԅвесткаалӧм вылӧ-ԋін, колӧ сіԇ-жӧ тӧԁвылын кутны і сіјӧ прізнакјассӧ, коԁ јылыԍ ԍорԋітім воԇын — поԁзоԉістоԍԏсӧ, ԋурпоԁмӧмсӧ, іԅвестԋаклыԍ вылыс муԍінкӧԁ јітӧԁсӧ ԁа с. в. |
| Мусин йывсьыс тайӧ сведенньӧясыс зэв коланаӧсь, ӧти-кӧ, сы вылӧ, медым торйӧдны муяссӧ, кодъясӧс ёнджыка колӧ известкаавнысӧ да бурджыка водзвылыс видлавны. Мӧд-кӧ, бурджыка видлалӧмыс, код йылысь ми пондам на висьтавны водзын, колӧ мунны овмӧсса муяс вылысь босьтӧм образечьясӧн. Медым вӧчӧм видлӧгъясыд бура висьталісны, колӧ мусинсӧ босьтавны да видлавны быд торйӧдӧм му вылысь торйӧн, а оз ков сорны, гудравны ставсӧ ӧтлаӧ. Коймӧд-кӧ, кодыр мусинмыслӧн шомыс лоӧ тӧдмалӧма кӧть и прӧстӧй способӧн, да колӧ лӧсьӧдны известка лыдсӧ, медым известкаалӧмыс вӧлі ёнджыка пӧльзаа, — колӧ сідзжӧ тӧдны мусинмыслысь качествосӧ. Кымын уна перегнойыс мусинмас кӧть и ӧткодя шома, извесьтсӧ сюйны колӧ унджык перегнойӧн гӧльджык мусинъяс дорысь. Сёйӧд да сёй сора мусинъяс ёнджыка корӧны известкаалӧмсӧ, лыаа да лыа сора мусинъяс дорысь. | Муԍін јывԍыс тајӧ ԍвеԃеԋԋӧјасыс зев коланаӧԍ, ӧԏі-кӧ, сывылӧ, меԁым торјӧԁны мујассӧ, коԁјасӧс јонҗыка колӧ іԅвесткаавнысӧ ԁа бурҗыка воԇвылыс віԁлавны. Мӧԁ-кӧ, бурҗыка віԁлалӧмыс, коԁ јылыԍ мі понԁам-на віԍтавны воԇын, колӧ мунны овмӧсса мујас вылыԍ боԍтӧм обраԅецјасӧн. Меԁым вӧчӧм віԁлӧгјасыԁ бура віԍталісны, колӧ муԍінсӧ боԍтавны ԁа віԁлавны быԁ торјӧԁӧм му вылыԍ торјӧн, а оз ков сорны, гуԁравны ставсӧ ӧтлаӧ. Којмӧԁ-кӧ, коԁыр муԍінмыслӧн шомыс лоӧ тӧԁмалӧма кӧԏ і прӧстӧј способӧн, ԁа колӧ лӧԍӧԁны іԅвестка лыԁсӧ, меԁым іԅвесткаалӧмыс вӧлі јонҗыка пӧԉзаа, — колӧ сіԇ-жӧ тӧԁны муԍінмыслыԍ качествосӧ. Кымын уна перегнојыс муԍінмас кӧԏ і ӧткоԃа шома, іԅвеԍԏсӧ ԍујны колӧ унҗык перегнојӧн гӧԉҗык муԍінјас ԁорыԍ. Ԍојӧԁ ԁа ԍој сора муԍінјас јонҗыка корӧны іԅвесткаалӧмсӧ, лыаа ԁа лыа сора муԍінјас ԁорыԍ. |
| БУРДЖЫКА МУСИН ВИДЛАЛӦМЛӦН НОГЪЯС. | БУРҖЫКА МУԌІН ВІԀЛАЛӦМЛӦН НОГЈАС. |
| Мусин видлалӧм удж вылӧ, оз кӧ сійӧс нуӧд агроном, колӧ индыны гӧгӧрвоысьджык велӧдчӧм колхозникӧс, кодлы медводзын колӧ тӧдмасьны тайӧ уджнас, кымынкӧ лун уджавны агрономкӧд, либӧ велӧдчыны курс вылын. Сылы отсӧг вылӧ зэв колана индыны нӧшта кымынкӧ морт сы серти, кутшӧм кадӧн кӧсйӧны вӧчны да уна-ӧ кӧсйӧны видлавны мусӧ. | Муԍін віԁлалӧм уҗ вылӧ, оз-кӧ сіјӧс нуӧԁ агроном, колӧ інԁыны гӧгӧрвоыԍҗык велӧԁчӧм колхоԅԋікӧс, коԁлы меԁвоԇын колӧ тӧԁмаԍны тајӧ уҗнас, кымынкӧ лун уҗавны агрономкӧԁ, ԉібӧ велӧԁчыны курс вылын. Сылы отсӧг вылӧ зев колана інԁыны нӧшта кымынкӧ морт сы ԍерԏі, кущӧм каԁӧн кӧсјӧны вӧчны ԁа уна-ӧ кӧсјӧны віԁлавны мусӧ. |
| Колхознӧй активӧн уджсӧ нуӧдӧмыс бура оправдайтіс асьсӧ, кыдзи петкӧдліс Чудовскӧй да Пригороднӧй районъясын (Ленинградса обласьт) вӧчӧм опыт, кӧні 5 лунся курс вылын велӧдӧм колхозникъяс зэв кокниа вермисны видлавны ассьыныслысь муяссӧ да лӧсьӧдны известкаалӧм кузя карта (шуам, Сергеев нима колхозын Спасскӧй Полисть сиктын, Чудовскӧй районын да колхоз «Ленинскӧй тропа», Пригороднӧй район). Видлалӧмсӧ кӧ нуӧдӧ агроном, сылы отсӧг вылӧ известкаалігӧн индысьӧны колхозникъяс, либӧ гӧля-шӧркодя олысьяс пӧвстысь, дзонь бригада, видлалӧ кӧ агрономыс муяссӧ тшӧтш ӧтка олысьяслысь и. | Колхознӧј акԏівӧн уҗсӧ нуӧԁӧмыс бура оправԁајтіс аԍсӧ, кыԇі петкӧԁліс Чуԁовскӧј ԁа Прігороԁнӧј рајонјасын (Ԉеԋінграԁса облаԍт) вӧчӧм опыт, кӧні 5 лунԍа курс вылын велӧԁӧм колхоԅԋікјас зев кокԋіа вермісны віԁлавны асԍыныслыԍ мујассӧ ԁа лӧԍӧԁны іԅвесткаалӧм куԅа карта, (шуам, Ԍергејев ԋіма колхозын Спасскӧј Поԉіԍԏ ԍіктын, Чуԁовскӧј рајонын ԁа колхоз „Ԉеԋінскӧј тропа“, Прігороԁнӧј рајон). Віԁлалӧмсӧ-кӧ нуӧԁӧ агроном, сылы отсӧг вылӧ іԅвесткаалігӧн інԁыԍӧны колхоԅԋікјас, ԉібӧ гӧԉа-шӧркоԃа олыԍјас пӧвсыԍ, ԇоԋ брігаԁа, віԁлалӧ-кӧ агрономыс мујассӧ щӧщ ӧтка олыԍјаслыԍ-і. |
| Видлалӧм ногсӧ бурджык примитны со кутшӧмӧс: | Віԁлалӧм ногсӧ бурҗык прімітны со кущӧмӧс: |
| 1. Мусин видлалігӧн районувса картаӧн пӧльзуйтчӧмӧн, колхозникъяслысь мусин йылысь юасьӧмӧн да сійӧ тӧдчанторъяснас, код йылысь висьтавсьыліс водзын, а сідзжӧ босьтны тӧдвылӧ овмӧсыслысь севооборотсӧ да мукӧд сведенньӧяс, бӧрйыны обследованньӧ нуӧдӧм вылӧ сійӧ муяссӧ, кытчӧ медводзын овмӧслы бурджык сюйны извесьтсӧ, а мӧд-кӧ, кутшӧм му ёнджыка корӧ известкаалӧмсӧ. Тӧдӧмысь, лоӧ кӧ кадыс, колӧ мусинъяссӧ видлавны пасьтала. | 1. Муԍін віԁлалігӧн рајонувса картаӧн пӧԉзујтчӧмӧн, колхоԅԋікјаслыԍ муԍін јылыԍ јуаԍӧмӧн ԁа сіјӧ тӧԁчан торјаснас, коԁ јылыԍ віԍтавԍыліс воԇын, а сіԇ-жӧ боԍтны тӧԁвылӧ овмӧсыслыԍ ԍевооборотсӧ ԁа мукӧԁ ԍвеԃеԋԋӧјас, бӧрјыны обԍԉеԁоваԋԋӧ нуӧԁӧм вылӧ сіјӧ мујассӧ, кытчӧ меԁвоԇын овмӧслы бурҗык ԍујны іԅвеԍсӧ, а мӧԁ-кӧ, кущӧм му јонҗыка корӧ іԅвесткаалӧмсӧ. Тӧԁӧмыԍ, лоӧ-кӧ каԁыс, колӧ муԍінјассӧ віԁлавны паԍтала. |
| 2. Быть колана новлӧдлыны сьӧрысь муяс видлалан план, кодӧс лӧсьӧдны общӧй план вылысь. Татшӧм планыс кӧ абу, сійӧс колӧ лӧсьӧдны, кӧть синнад видзӧдӧмӧн, муяс вывті ветлӧдлӧмӧн. Та вылӧ позьӧ пӧльзуйтчыны клеткаа бумагаӧн. | 2. Быԏ колана новлӧԁлыны ԍӧрыԍ мујас віԁлалан план, коԁӧс лӧԍӧԁны общӧј план вылыԍ. Тащӧм планыс-кӧ абу, сіјӧс колӧ лӧԍӧԁны, кӧԏ ԍіннаԁ віԇӧԁӧмӧн, мујас вывті ветлӧԁлӧмӧн. Та вылӧ поԅӧ пӧԉзујтчыны кԉеткаа бумагаӧн. |
| 3. Обследованньӧ заводиттӧдз, колӧ кытшовтны муяссӧ колхозса шленкӧд, коді бура тӧдӧ муяссӧ, медым плансӧ ӧтластитлыны збыльыскӧд, мед тӧдмасьны планнас муяс сертиыс (межаяс, нюръяс, вӧр, туйяс да мукӧд). | 3. Обԍԉеԁоваԋԋӧ завоԃіттӧԇ, колӧ кыщовтны мујассӧ колхозса шԉенкӧԁ, коԁі бура тӧԁӧ мујассӧ, меԁым плансӧ ӧтлаԍԏітлыны збыԉыскӧԁ, меԁ тӧԁмаԍны планнас мујас ԍерԏіыс (межајас, ԋурјас, вӧр, тујјас ԁа мукӧԁ). |
| Кытшовтігмоз тӧдмасьны и сэтшӧм признакъяскӧд, шуам, кутшӧмаджык быдмӧ сійӧ муяс вылас клевер, ёг турунъяс да мукӧд тӧдчана быдмӧгъяс, код йылысь висьтавсьыліс водзын, медым тӧдны муяслысь известкаавны колӧмсӧ. Зэв колана гижавны быд му серти торйӧн. | Кыщовтіг моз тӧԁмаԍны і сещӧм прізнакјаскӧԁ, шуам, кущӧмаҗык быԁмӧ сіјӧ мујас вылас кԉевер, јог турунјас ԁа мукӧԁ тӧԁчана быԁмӧгјас, коԁ јылыԍ віԍтавԍыліс воԇын, меԁым тӧԁны мујаслыԍ іԅвесткаавны колӧмсӧ. Зев колана гіжавны быԁ му ԍерԏі торјӧн. |
| 4. План вылӧ, шуам, аслыспӧлӧс мусинъяслысь, индалӧны межаяссӧ, пасйӧмӧн, мый татшӧм муяс ёна подзолистӧй сёйӧд, мӧдлаті лыаа да нюрподъясьӧма да с. в. Татшӧм торйӧдӧмсӧ вӧчӧны, бурджыка мусин тӧдчанторъяс вылас видзӧдлӧмӧн, водзвыв гижалӧм сертиыс да быд торъя му вылӧ кодйыштлыны неыджыд гу да видлавны мусин тэчассӧ. | 4. План вылӧ, шуам, аслыс пӧлӧс муԍінјаслыԍ, інԁалӧны межајассӧ, пасјӧмӧн, мыј тащӧм мујас јона поԁзоԉістӧј ԍојӧԁ, мӧԁлаті лыаа ԁа ԋурпоԁјаԍӧма ԁа с. в. Тащӧм торјӧԁӧмсӧ вӧчӧны, бурҗыка муԍін тӧԁчанторјас вылас віԇӧԁлӧмӧн, воԇвыв гіжалӧм ԍерԏіыс ԁа быԁ торја му вылӧ коԁјыштлыны ԋеыҗыԁ гу ԁа віԁлавны муԍін течассӧ. |
| 5. Сы бӧрын босьтсьӧны видлӧгъяс, медым тӧдмавны, шома-ӧ мусинмыс. Муыс та вылӧ юксьӧ торъяс вылӧ 2–3 гектарӧн да сідз, медым быд татшӧмторсьыс босьтны шӧркоддьӧм видлӧг да нуӧдны мусьыс шомсӧ тӧдмалӧм. 2–3 га-ысь ыджыдджыка торйӧдлыны муяссӧ оз ков, сы понда мый вермасны веськавны ыджыдтор вылас уна пӧлӧс мусинъяс, ёнджыка шомаяс, омӧльджыка либӧ ньӧти абу шомаяс. | 5. Сыбӧрын боԍтԍӧны віԁлӧгјас, меԁым тӧԁмавны, шома-ӧ муԍіныс. Муыс та вылӧ јукԍӧ торјас вылӧ 2–3 гектарӧн ԁа сіԇ, меԁым быԁ тащӧм торԍыс боԍтны шӧркоԃԃӧм віԁлӧг ԁа нуӧԁны муԍыс шомсӧ тӧԁмалӧм. 2–3 га-ыԍ ыҗыԁҗыка торјӧԁлыны мујассӧ оз ков, сыпонԁа, мыј вермасны веԍкавны ыҗыԁ тор вылас уна пӧлӧс муԍінјас, јонҗыка шомајас, омӧԉҗыка ԉібӧ ԋӧԏі абу шомајас. |
| Татшӧм ыджыд площадьтӧ ӧткодя арталӧмӧн, ми вермам известкаавны не сы мында, мыйта колӧ сійӧ му вылас извесьтыс. Сюйсяс либӧ унджык либӧ этшаджык. | Тащӧм ыҗыԁ плошщаԃтӧ ӧткоԃа арталӧмӧн, мі вермам іԅвесткаавны ԋе сымынԁа, мыјԁта колӧ сіјӧ му вылас іԅвеԍԏыс. Ԍујԍас ԉібӧ унҗык, ԉібӧ ещаҗык. |
| Видлавсьӧ кӧ неыджыд му да пӧраыс кӧ эм, сэк быд шӧркоддьӧм видлӧг босьтӧны 1 га вылысь либӧ ичӧтджык му вылысь на. Сэки, мусин известкаавны вылӧ лӧсьӧдӧм карточкаыс нӧшта на лоӧ стӧчджык. | Віԁлавԍӧ-кӧ ԋеыҗыԁ му ԁа пӧраыс-кӧ ем, сек быԁ шӧркоԃԃем віԁлӧг боԍтӧны 1 га вылыԍ ԉібӧ ічӧтҗык му вылыԍ-на. Секі, муԍін іԅвесткаавны вылӧ лӧԍӧԁӧм карточкаыс нӧшта-на лоӧ стӧчҗык. |
| 6. Шӧркоддьӧм видлӧгыс артмӧ 4–5 торъя видлӧгысь, ӧти тор вылысь 4–5 местаысь босьтӧмӧн да сорлалӧмӧн. Видлӧг босьтчӧ (13-ӧд серпас серти) кӧрт зырйӧн став гӧран слӧй пыднасьыс. | 6. Шӧркоԃԃем віԁлӧгыс артмӧ 4–5 торја віԁлӧгыԍ, ӧԏі тор вылыԍ 4–5 местаыԍ боԍтӧмӧн ԁа сорлалӧмӧн. Віԁлӧг боԍтчӧ (13-ӧԁ ԍерпас ԍерԏі) кӧрт зырјӧн став гӧран слӧј пыԁнаԍыс. |
| 7. Торъя видлӧгъяс колӧ босьтны сӧмын сэтшӧмъясӧс, кодъяс тӧдчанаӧсь места веркӧс сертиыс и зэв колана видзӧдны, медым шӧркоддьӧм видлӧгӧ оз веськавны случайнӧй местаясыс, кодъяс абу меставывса мусинмыслы типичнӧйӧсь (логъяс, мылькъяс, туй доръяс, канаваяс да с. в.). | 7. Торја віԁлӧгјас колӧ боԍтны сӧмын сещӧмјасӧс, коԁјас тӧԁчанаӧԍ места веркӧс ԍерԏіыс і зев колана віԇӧԁны, меԁым шӧркоԃԃем віԁлӧгӧ оз веԍкавны случајнӧј местајасыс, коԁјас абу меставывса муԍіныслы ԏіпічнӧјӧԍ (логјас, мыԉкјас, туј ԁорјас, канавајас ԁа с. в.). |
| Став случайнӧй пробаяссӧ, кодъяс оз петкӧдлыны характернӧй признакъяссӧ сійӧ мусинлысь, колӧ шыблавны, а оз ков сорлавны мукӧдыскӧд. | Став случајнӧј пробајассӧ, коԁјас оз петкӧԁлыны харакԏернӧј прізнакјассӧ сіјӧ муԍінлыԍ, колӧ шыблавны, а оз ков сорлавны мукӧԁыскӧԁ. |
| 8. Опыт вылӧ индӧмтор вылын кӧ мусинмыс тӧдчымӧн торъялана да эм кӧ сэтшӧминыс паськыда местаын (1 га гӧгӧр), коді торъялӧ мукӧдъяссьыс, сэк татысь видлӧгъяссӧ колӧ босьтны торйӧн да тӧдмалӧмсӧ нуӧдны торйӧн. | 8. Опыт вылӧ інԁӧм тор вылын-кӧ муԍінмыс тӧԁчымӧн торјалана ԁа ем-кӧ сещӧміныс паԍкыԁа местаын (1 га гӧгӧр), коԁі торјалӧ мукӧԁјасԍыс, сек татыԍ віԁлӧгјассӧ колӧ боԍтны торјӧн ԁа тӧԁмалӧмсӧ нуӧԁны торјӧн. |
| 9. Торъя видлӧгъяссӧ, 100–200 г мындаӧн босьтӧмӧн, зэв лӧсьыд сорлавны шыльыд пыдӧса малированнӧй тасьтіын, кодӧс зэв кокниа кутны сӧстӧма, да коді торъя колана выль видлӧгъяс босьтігӧн. | 9. Торја віԁлӧгјассӧ, 100–200 гр. мынԁаӧн боԍтӧмӧн, зев лӧԍыԁ сорлавны шыԉыԁ пыԁӧса маԉірованнӧј таԍтіын, коԁӧс зев кокԋіа кутны сӧстӧма, ԁа коԁі торја колана выԉ віԁлӧгјас боԍтігӧн. |
| 10. Сорлалӧм бӧрас босьтсьӧ (шӧркоддьӧм видлӧгыс) 100–200 г, гартыштсьӧ бумага пытшкӧ, пуктыссьӧ сы вылӧ видлӧг №-ыс да сэк жӧ пуктӧны сійӧ №-сӧ план вылас. | 10. Сорлалӧм бӧрас боԍтԍӧ (шӧркоԃԃем віԁлӧгыс) 100–200 гр., гартышԍӧ бумага пыщкӧ, пуктыԍԍӧ сывылӧ віԁлӧг №-ыс ԁа сек-жӧ пуктӧны сіјӧ №-сӧ план вылас. |
| 11. 1–2 лунся уджӧн чукӧртӧм видлӧгъяссӧ вайсьӧ ӧти местаӧ да регыд пӧраӧн торйӧдсьӧ уліын индӧм серти. | 11. 1–2 лунԍа уҗӧн чукӧртӧм віԁлӧгјассӧ вајԍӧ ӧԏі местаӧ ԁа регыԁ пӧраӧн торјӧԁԍӧ уліын інԁӧм ԍерԏі. |
| 12. Пӧльзуйтчӧны кӧ татшӧм способъясӧн, кодъяс корӧны косӧдджык мусин, сэки му вылысь вайӧм видлӧгъяссӧ кисьталӧны ставсӧ торйӧн бумага листъяс вылӧ да косьтӧны сӧстӧм местаын, мед эз веськавны ёгъяс. Тӧдмалӧмсӧ кӧ нуӧдісны васӧд подъя мусин вылын, зэв колана вӧчны сійӧс пырысь-пыр, а не нюжӧдчыны (1–2 лун кежлӧ). | 12. Пӧԉзујтчӧны-кӧ тащӧм способјасӧн, коԁјас корӧны косӧԁҗык муԍін, секі му вылыԍ вајӧм віԁлӧгјассӧ кіԍталӧны ставсӧ торјӧн бумага ԉістјас вылӧ ԁа коԍтӧны сӧстӧм местаын, меԁ ез веԍкавны јогјас. Тӧԁмалӧмсӧ-кӧ нуӧԁісны васӧԁ поԁја муԍін вылын зев колана вӧчны сіјӧс пырыԍпыр, а ԋе ԋужӧԁчыны (1–2 лун кежлӧ). |
| 13. Гижалӧмъяссӧ позьӧ нуӧдны татшӧм ногӧн: | 13. Гіжалӧмјассӧ поԅӧ нуӧԁны тащӧм ногӧн: |
| Мулӧн да пробаяслӧн №№ | Мулӧн ԁа пробајаслӧн №№ |
| Видлӧг босьтӧмлӧн кад. | Віԁлӧг боԍтӧмлӧн каԁ. |
| Тӧдмалӧмлӧн кад. | Тӧԁмалӧмлӧн каԁ. |
| Извесьтлӧн колӧмыс... | Јог быԁмӧмјас ԍерԏі. |
| ...Ёг быдмӧмъяс серти. | Іԅвеԍтлӧн колӧмыс... |
| ...Мусин видлалӧм серти. | Муԍін віԁлалӧм ԍерԏі |
| ...Мукӧд тӧдчан торъяс серти. | Мукӧԁ тӧԁчан торјас ԍерԏі. |
| Мусинлӧн ним видлӧг серти: | Муԍінлӧн ԋім віԁлӧг ԍерԏі. |
| а) механич. состав, | а) мехаԋіч. состав, |
| б) озыр-ӧ мусинмыс сісьмӧм ёгъяснас (перегной). | б) озырӧ муԍінмыс сіԍмӧм јогјаснас (перегной) |
| Кутшӧмджык шома. | Кущӧмҗык шома |
| Изӧм извесьтлӧн норма га вылӧ. | Ізӧм іԅвеԍԏлӧн норма га вылӧ. |
| Водзӧ вылӧ ми вуджамӧ ӧткымын химическӧй способъяс вылӧ, кодъясӧн тӧдмалӧны мусинлысь шомсӧ, медым тадзӧн тӧдмавны тайӧ мусинъяс вылас извесьтлысь колӧмсӧ. | Воԇӧвылӧ мі вуҗамӧ ӧткымын хіміческӧј способјас вылӧ, коԁјасӧн тӧԁмалӧны муԍінлыԍ шомсӧ, меԁым таԇӧн тӧԁмавны тајӧ муԍінјас вылас іԅвеԍлыԍ колӧмсӧ. |
| ВИТӦД ГЛАВА. | ВІТӦԀ ГЛАВА. |
| ПРӦСТӦЙ ПРИБОРЪЯС ОТСӦГӦН МУСИНЛЫСЬ ШОМӦС ТӦДМАЛӦМ. | ПРӦСТӦЈ ПРІБОРЈАС ОТСӦГӦН МУԌІНЛЫԌ ШОМӦС ТӦԀМАЛӦМ. |
| Медся кокни прӧстӧй способ мусинмӧ извесьт колӧмсӧ тӧдмалӧмын, сійӧ лоӧ мусинсьыс уна сикас приборъясӧн шомалунсӧ тӧдмалӧм. | Меԁԍа кокԋі прӧстӧј способ муԍінмӧ іԅвеԍԏ колӧмсӧ тӧԁмалӧмын, сіјӧ лоӧ муԍінԍыс уна ԍікас пріборјасӧн шомалунсӧ тӧԁмалӧм. |
| Уна сикас приборъяс пытшкысь ми висьталам сӧмын сэтшӧмъяс йылысь, кодъяс прӧстӧйджыкӧсь да тшӧкыдджыка паныдасьлӧны СССР-ын. | Уна ԍікас пріборјас пыщкыԍ мі віԍталам сӧмын сещӧмјас јылыԍ, коԁјас прӧстӧјҗыкӧԍ ԁа щӧкыԁҗыка паныԁаԍлӧны СССР-ын. |
| «УНИВЕРСАЛЬНӦЙ ИНДИКАТОР» ПРИБОР. | „УԊІВЕРСАԈНӦЈ ІԊԂІКАТОР“ ПРІБОР. |
| Тайӧ приборлӧн главнӧй часьтыс — аслыспӧлӧс веществоясысь вӧчӧм раствор. Веществоясыс шусьӧны индикаторъясӧн. | Тајӧ пріборлӧн главнӧј чаԍтыс — аслыспӧлӧс вешществојасыԍ вӧчӧм раствор. Вешществојасыс шуԍӧны іԋԃікаторјасӧн. |
| Кисьтны кӧ тайӧ растворсӧ кымынкӧ войт неыджыда босьтӧм шома ва пытшкӧ, ваыс лоӧ розӧвӧй рӧма, а войтӧдны кӧ известкаа либӧ содаа ва пытшкӧ, ваыс лӧзӧдас. Тайӧ индикаторнас позьӧ тӧдны ва пытшкысь весиг зэв этшаник кислотаяс. | Кіԍтны-кӧ тајӧ растворсӧ кымынкӧ војт ԋеыҗыԁа боԍтӧм шома ва пыщкӧ, ваыс лоӧ розӧвӧј рӧма, а војтӧԁны-кӧ іԅвесткаа ԉібӧ соԁаа ва пыщкӧ, ваыс лӧзӧԁас. Тајӧ іԋԃікаторнас поԅӧ тӧԁны ва пыщкыԍ веԍіг зев ещаԋік кіслотајас. |
| Приборлӧн устройствоыс зэв прӧстӧй. Неыджыд ящикӧ пуктавсьӧны: сулея индикаторӧн, мӧд сулея соля ваӧн (сов растворӧн), 2 блюдечко, 6 пробирка (негырысь трубкаяс, кодъяслӧн ӧти помыс тупкӧса), пипетка^Пипеткаӧн шусьӧ трубочка, кодлӧн ӧти помыс векньыдджык (ёсьмӧ), а шӧрыс паськалыштӧ. Медым лӧсьыдджык вӧлі уджавны, пипетка помӧ колӧ сюйны резина шарик (15-ӧд серпас), кодӧс позьӧ ньӧбны аптекаысь./^, лы пань (роговӧй пань), стекляннӧй палочка да неыджыд тшӧтка дозмук мыськалӧм вылӧ. Сыысь кындзи, приборын эм табличка уна пӧлӧс бумагаысь клеитӧм полоскаясӧн. | Пріборлӧн устројствоыс зев прӧстӧј. Ԋеыҗыԁ јашщікӧ пуктавԍӧны: суԉеја іԋԃікаторӧн, мӧԁ суԉеја соԉа ваӧн (сов растворӧн), 2 бԉуԃечко, 6 пробірка (ԋегырыԍ трубкајас, коԁјаслӧн ӧԏі помыс тупкӧса), піпетка^Піпеткаӧн шуԍӧ трубочка, коԁлӧн ӧԏі помыс векԋыԁҗык (јоԍмӧ), а шӧрыс паԍкалыштӧ. Меԁым лӧԍыԁҗык вӧлі уҗавны, піпетка помӧ колӧ ԍујны реԅіна шарік (15-ԁ ԍерпас), коԁӧс поԅӧ ԋӧбны апԏекаыԍ./^, лы паԋ (роговӧј паԋ), ԍԏекԉаннӧј палочка ԁа ԋеыҗыԁ щӧтка ԁозмук мыԍкалӧм вылӧ. Сыыԍ кынԇі, пріборын ем табԉічка уна пӧлӧс бумагаыԍ кԉеітӧм полоскајасӧн. |
| Сэтшӧмъяс дырйи, кор колӧ видлавны уна образечьяс (шуам, сёясӧн), сэк бур лоӧ содтыны нӧшта татшӧмторъяс: негырысь 30 пробирка, пробиркаяс пуктавны 2 подставка (кокъяс), 16 блюд краситчыны, 3 литра тӧриг ӧти сулея сола валы, 5 литра тӧриг ӧти сулея парӧн вӧтлӧм (дистиллируйтӧм) валы. | Сещӧмјас ԁырјі, кор колӧ віԁлавны уна обраԅецјас (шуам, ԍојасӧн), сек бур лоӧ соԁтыны нӧшта тащӧм торјас: ԋегырыԍ 30 пробірка, пробіркајас пуктавны 2 поԁставка (кокјас), 16 бԉуԁ краԍітчыны, 3 ԉітра тӧріг ӧԏі суԉеја сола валы, 5 ԉітра тӧріг ӧԏі суԉеја парӧн вӧтлӧм (ԃеԍԏіԉԉірујтӧм) валы. |
| Сола ва вӧчӧм. Кислотносьт тӧдмалӧм могысь, кыдзи аддзылам улынджык, мусин лоӧ гудравны сола ва пытшкӧ (раствор пышкӧ). Тайӧ вӧчсьӧ сы понда, мый кислотаяс унджыкысьсӧ топыда йитчӧмаӧсь мусинкӧд да, медым тайӧ кислотаяссӧ позьӧ вӧлі аддзыны, лоӧ действуйтны мусин вылӧ сола ваӧн. Сола ва пыдди позьӧ содтавны парӧн вӧтлӧм чистӧй ва. Сэки ми вермам тӧдмавны мусинлысь сӧмын неыджыд часьт став кислотносьт пытшкысь, коді шусьӧ активнӧй кислотносьтӧн. Но тайӧ кислотносьтсӧ тӧдмалӧмыс мусин известкаалӧмын ыджыд значенньӧ оз сет. Васянь сов пырӧ мусинмӧ, вӧтлӧ сэтысь кислотаяссӧ да медбӧрын сов пыдди ваын лоӧ кислота. Тайӧ кислотасӧ и тӧдмалӧны зэв кокниа, зэв прӧстӧй ногӧн. | Сола ва вӧчӧм. Кіслотноԍт тӧԁмалӧм могыԍ, кыԇі аԁԇылам улынҗык муԍін лоӧ гуԁравны сола ва пыщкӧ (раствор пышкӧ). Тајӧ вӧчԍӧ сыпонԁа, мыј кіслотајас унҗыкыԍсӧ топыԁа јітчӧмаӧԍ муԍінкӧԁ-ԁа, меԁым тајӧ кіслотајассӧ поԅӧ вӧлі аԁԇыны, лоӧ ԃејствујтны муԍін вылӧ сола ваӧн. Сола ва пыԃԃі поԅӧ соԁтавны парӧн вӧтлӧм чістӧј ва. Секі мі вермам тӧԁмавны муԍінлыԍ сӧмын ԋеыҗыԁ чаԍт став кіслотноԍт пыщкыԍ, коԁі шуԍӧ акԏівнӧј кіслотноԍтӧн. Но тајӧ кіслотноԍтсӧ тӧԁмалӧмыс муԍін іԅвесткаалӧмын ыҗыԁ значеԋԋӧ оз ԍет. Ваԍаԋ сов пырӧ муԍінмӧ, вӧтлӧ сетыԍ кіслотајассӧ ԁа меԁбӧрын сов пыԃԃі ваын лоӧ кіслота. Тајӧ кіслотасӧ і тӧԁмалӧны зев кокԋіа, зев прӧстӧј ногӧн. |
| Ящикын лӧсьӧдӧм сола ва (раствор) регыдӧн бырӧ. Сы понда лоӧ аслыд лӧсьӧдны выль раствор. Та вылӧ колӧ босьтны парӧн вӧтлӧм ва, кодӧс позьӧ ньӧбны аптекаысь. Парӧн вӧтлӧм ва кӧ босьтны оз сюр, сійӧс позьӧ вежны прӧстӧй ваӧн, кодӧс колӧ зэв ёна да дыр пуны, сэсся сутки сулӧдӧм бӧрын сӧдзсӧ кисьтны мича дозйӧ. Доз пыдӧсӧ пуксьӧм гудырсӧ кисьтны оз ков. Ваысь кындзи, раствор лӧсьӧдӧм вылӧ колӧ босьтны: 1) чиститӧм повареннӧй сов (ваысь пуӧм сов, а ещӧ бурджык босьтны аслыспӧлӧс сов — «хлористӧй калий»), кодӧс колӧ ньӧбны аптекаысь либӧ корны агрономлысь (кооперативъясын вузалан сов та вылӧ оз туй), 2) литр джынъя сулея. | Јашщікын лӧԍӧԁӧм сола ва (раствор) регыԁӧн бырӧ. Сыпонԁа лоӧ аслыԁ лӧԍӧԁны выԉ раствор. Та вылӧ колӧ боԍтны парӧн вӧтлӧм ва, коԁӧс поԅӧ ԋӧбны апԏекаыԍ. Парӧн вӧтлӧм ва-кӧ боԍтны оз ԍур, сіјӧс поԅӧ вежны прӧстӧј ваӧн, коԁӧс колӧ зев јона ԁа ԁыр пуны, сеԍԍа суткі сулӧԁӧм бӧрын сӧԇсӧ кіԍтны міча ԁозјӧ. Ԁоз пыԁӧсӧ пукԍӧм гуԁырсӧ кіԍтны оз ков. Ваыԍ кынԇі, раствор лӧԍӧԁӧм вылӧ колӧ боԍтны: 1) чіԍԏітӧм повареннӧј сов (ваыԍ пуӧм сов, а јешщӧ бурҗык боԍтны аслыс пӧлӧс сов — „хлорістӧј каԉіј“), коԁӧс колӧ ԋӧбны апԏекаыԍ ԉібӧ корны агрономлыԍ (коопераԏівјасын вузалан сов та вылӧ оз туј), 2) ԉітр җынја суԉеја. |
| Литр джынъя сулея вылӧ колӧ веситны 30 грамм повареннӧй сов (хлористӧй натрий) либӧ 37 грамм хлористӧй калий^Гираӧн пыдди позьӧ веситчыны выль лэдзӧм бронзӧвӧй деньгаясӧн (не ыргӧнӧн). 1 ура деньгалӧн сьӧктаыс буретш 1 грамм, 2 уралӧн — 2 г, 3 уралӧн — 3 г, 5 уралӧн — 5 г./^. Веситны кӧ нинӧмӧн, сов позьӧ босьтны сулея вылӧ куим тшайнӧй пань. Тайӧ совсӧ кисьтӧны сулеяӧ, сы пытшкӧ кисьтӧны ва, сэсся пробкаалӧны да болтайтӧны. Та ногӧн лӧсьӧдӧм раствор колӧ прӧверитны лакмусӧвӧй бумажкаӧн^Аслыспӧлӧс бумажка, кодлӧн кислота пытшкын вежсьӧ рӧмыс. Та йылысь лоӧ висьталӧма водзынджык./^, либӧ индикаторӧн. Татшӧм ва пытшкӧ (раствор пытшкӧ) лэдзӧм бумажка кӧ оз гӧрдӧд, либӧ неуна босьтӧм раствор пытшкӧ 3 войт индикатор сорлалӧм бӧрын кӧ сійӧ вижӧдас (шкала кузя 6,0 либӧ 5,5 лыдпасъяс петкӧдлӧм серти), сэк раствор колӧ лыддьыны артмӧмӧн да позьӧ сійӧн пӧльзуйтчыны. | Ԉітр җынја суԉеја вылӧ колӧ веԍітны 30 грамм повареннӧј сов (хлорістӧј натр) ԉібӧ 37 грамм хлорістӧј каԉіј^Гіраӧн пыԃԃі поԅӧ веԍітчыны выԉ леԇӧм бронзӧвӧј ԃеԋгајасӧн (ԋе ыргӧнӧн). 1 ура ԃеԋгалӧн ԍӧктаыс бурещ 1 грамм, 2 уралӧн — 2 гр., 3 уралӧн — 3 гр., 5 уралӧн — 5 гр./^. Веԍітны-кӧ ԋінӧмӧн, сов поԅӧ боԍтны суԉеја вылӧ кујім щајнӧј паԋ. Тајӧ совсӧ кіԍтӧны суԉејаӧ, сы пыщкӧ кіԍтӧны ва, сеԍԍа пробкаалӧны ԁа болтајтӧны. Та ногӧн лӧԍӧԁӧм раствор колӧ прӧверітны лакмусӧвӧј бумажкаӧн^Аслыс пӧлӧс бумажка, коԁлӧн кіслота пыщкын вежԍӧ рӧмыс. Та јылыԍ лоӧ віԍталӧма воԇынҗык./^, ԉібӧ іԋԃікаторӧн. Тащӧм ва пыщкӧ (раствор пыщкӧ) леԇӧм бумажка-кӧ оз гӧрԁӧԁ, ԉібӧ ԋеуна боԍтӧм раствор пыщкӧ 3 војт іԋԃікатор сорлалӧм бӧрын-кӧ сіјӧ віжӧԁас (шкала куԅа 6,0 ԉібӧ 5,5 лыԁпасјас петкӧԁлӧм ԍерԏі), сек раствор колӧ лыԃԃыны артмӧмӧн ԁа поԅӧ сіјӧн пӧԉзујтчыны. |
| Раствор мукӧд дырйи уна помкаяс понда (дырджык олӧм бӧрын) вежӧ ассьыс качествояссӧ (омӧльтчӧ) да, оз кӧ кут туйны, сійӧс колӧ вежны. Сы понда колӧ кадӧн-кадӧн видлавлыны гӧтӧвӧй растворлысь бурлунсӧ да ковмас кӧ — вежны. | Раствор мукӧԁ ԁырјі уна помкајас понԁа (ԁырҗык олӧм бӧрын) вежӧ асԍыс качествојассӧ (омӧԉтчӧ)-ԁа, оз-кӧ кут тујны, сіјӧс колӧ вежны. Сыпонԁа колӧ каԁӧн-каԁӧн віԁлавлыны гӧтӧвӧј растворлыԍ бурлунсӧ ԁа ковмас-кӧ — вежны. |
| Кыдзи видлавны мусин. Мусин видлавны заводиттӧдз блюдечкояс, пробиркаяс, пипетка да пань колӧ бура мыськавны прӧстӧй ваӧн да пожйыштны сола ваӧн. Мусин видлавны заводитчӧны со кутшӧм ногӧн: | Кыԇі віԁлавны муԍін. Муԍін віԁлавны завоԃіттӧԇ бԉуԃечкојас, пробіркајас, піпетка ԁа паԋ колӧ бура мыԍкавны прӧстӧј ваӧн ԁа пожјыштны сола ваӧн. Муԍін віԁлавны завоԃітчӧны со кущӧм ногӧн: |
| 1. Пробиркаӧ кисьтӧны мусин медводдза черточкаӧдзыс. Мусин позьӧ босьтны кыдз ульӧс, сідзи и косӧс. | 1. Пробіркаӧ кіԍтӧны муԍін меԁвоԇԇа черточкаӧԇыс. Муԍін поԅӧ боԍтны кыԇ уԉӧс, сіԇі-і косӧс. |
| 2. Кисьтӧны пробиркаӧ сулеяысь сола ва мӧд черточкаӧдз. Ӧткымын приборъясын пробиркаясыс черточкаястӧмӧсь. Сэки мусин пуктӧны пробирка джынсьыс неуна этшаджык да кисьтӧны сэтчӧ раствор сідзи, медым пробиркаыс неуна оз ло тыр. | 2. Кіԍтӧны пробіркаӧ суԉејаыԍ сола ва мӧԁ черточкаӧԇ. Ӧткымын пріборјасын пробіркајасыс черточкајастӧмӧԍ. Секі муԍін пуктӧны пробірка җынԍыс ԋеуна ещаҗык ԁа кіԍтӧны сетчӧ раствор сіԇі, меԁым пробіркаыс ԋеуна оз ло тыр. |
| 3. Тупкӧны пробирка сола ваӧн пожъялӧм чистӧй пробкаӧн (чуньӧн тупкыны оз позь) да бура болтайтӧны 3 минут чӧж. | 3. Тупкӧны пробірка сола ваӧн пожјалӧм чістӧј пробкаӧн (чуԋӧн тупкыны оз поԅ) ԁа бура болтајтӧны 3 мінут чӧж. |
| 4. Сувтӧдӧны пробирка бӧр ящикӧ да виччысьӧны, кытчӧдз кизьӧртӧм мусинлӧн вылысыс оз сӧдзышт. Унджыкысьсӧ лоӧ виччысьны 5–10 минутысь не дырджык. | 4. Сувтӧԁӧны пробірка бӧр јашщікӧ ԁа віԁчіԍӧны, кытчӧԇ кіԅертӧм муԍінлӧн вылысыс оз сӧԇышт. Унҗыкыԍсӧ лоӧ віԁчіԍны 5–10 мінутыԍ ԋе ԁырҗык. |
| 5. Босьтӧны пипетка, кодлӧн эм помас резина трубка (шарик), личкӧны резинкасӧ чуньясӧн да пипеткалысь векни помсӧ лэдзӧны сӧдзӧм жидкосьт пытшкӧ, сӧмын мед оз инмы гудырӧдзыс; сэки босьтӧны резинка вылысь чуньяс да резинкаыс кыскас кизьӧрсӧ пипеткаӧ (15-ӧд серпас). Пипеткаын кӧ резинкаыс абу, жидкосьт лоӧ кыскыны вомӧн. Кор пипетка тырас джынйӧдзыс кымын, сійӧс колӧ вомысь пырысьтӧм-пыр босьтны да босьтігмозыс жӧ тупкыны вылыс помсӧ чуньӧн. Медым кисьтны пипеткаысь жидкосьт блюдйӧ, колӧ сӧмын босьтны пипетка вылыс помысь чунь (16-ӧд серпас). | 5. Боԍтӧны піпетка, коԁлӧн ем помас реԅіна трубка (шарік), ԉічкӧны реԅінкасӧ чуԋјасӧн ԁа піпеткалыԍ векԋі помсӧ леԇӧны сӧԇӧм жіԁкоԍт пыщкӧ, сӧмын меԁ оз інмы гуԁырӧԇыс; секі боԍтӧны реԅінка вылыԍ чуԋјас ԁа реԅінкаыс кыскас кіԅерсӧ піпеткаӧ (15-ԁ ԍерпас). Піпеткаын-кӧ реԅінкаыс абу, жіԁкоԍт лоӧ кыскыны вомӧн. Кор піпетка тырас җынјӧԇыс кымын, сіјӧс колӧ вомыԍ пырыԍтӧм пыр боԍтны ԁа боԍтіг мозыс-жӧ тупкыны вылыс помсӧ чуԋӧн. Меԁым кіԍтны піпеткаыԍ жіԁкоԍт бԉуԁјӧ, колӧ сӧмын боԍтны піпетка вылыс помыԍ чуԋ (16-ԁ ԍерпас). |
| 6. Блюд вылын пипеткалысь резинка бара личкӧны чуньӧн да жидкосьт лэдзӧны блюдйӧ. Сэтчӧ содтӧны 3 войт индикатор да гудралӧны стекляннӧй палочкаӧн. | 6. Бԉуԁ вылын піпеткалыԍ реԅінка бара ԉічкӧны чуԋӧн ԁа жіԁкоԍт леԇӧны бԉуԁјӧ. Сетчӧ соԁтӧны 3 војт іԋԃікатор ԁа гуԁралӧны ԍԏекԉаннӧј палочкаӧн. |
| 7. Индикатор содтӧмла жидкосьтлӧн рӧмыс вежсьӧ: мусин кӧ зэв шома (уна кӧ кислотносьт), жидкосьт лоӧ югыдрозӧвӧй; мусин кӧ ньӧти абу шома, жидкосьт лоӧ нюдзвиж, сідзи водзӧ. | 7. Іԋԃікатор соԁтӧмла жіԁкоԍтлӧн рӧмыс вежԍӧ: муԍін-кӧ зев шома (уна-кӧ кіслотноԍт), жіԁкоԍт лоӧ југыԁ розӧвӧј; муԍін-кӧ ԋӧԏі абу шома, жіԁкоԍт лоӧ ԋуԇвіж, сіԇі воԇӧ. |
| 8. Кислотносьт точнӧйджыка тӧдмалӧм могысь видзӧдӧны приборӧ пуктӧм табличка вылӧ да бӧрйӧдлӧны, кутшӧм рӧма бумага полоска медся ёна лӧсялӧ жидкосьт рӧмӧ. Быд бумажка улысӧ пасйӧма лыдпас, коді петкӧдлӧ уна-ӧ мусинмын кислотносьт. | 8. Кіслотноԍт точнӧјҗыка тӧԁмалӧм могыԍ віԇӧԁӧны пріборӧ пуктӧм табԉічка вылӧ ԁа бӧрјӧԁлӧны, кущӧм рӧма бумага полоска меԁԍа јона лӧԍалӧ жіԁкоԍт рӧмӧ. Быԁ бумажка улысӧ пасјӧма лыԁпас, коԁі петкӧԁлӧ уна-ӧ муԍінын кіслотноԍт. |
| Мый петкӧдлӧны пӧлучитӧм результатъяс. Кислотносьтлы лӧсьӧдӧма аслыс лыд, коді мунӧ бӧрланьӧ да пасйыссьӧ pH (пе-аш) шыпасъясӧн, а сыкӧд орччӧн сулалысь лыдпасъяс петкӧдлӧны мусин пытшса кислотносьтлысь ыдждасӧ. Кымын ичӧт лыдпас (чипыр), сымын уна мусин пытшкын кислотносьт, а кымын ыджыд лыдпас, сымын этша кислотносьт. Та ногӧн, результат кӧ петкӧдлӧ 4–4½ (5-ӧдз), сійӧ висьталӧ, мый мусин — шома да сійӧс колӧ известкаавны. Лоӧ кӧ 5,0 либӧ 5,5 — сійӧ висьталӧ, мый мусин омӧля шома; сэки известка оз пыр ӧткодя бура кыпӧд урожай. 6 да сыысь гырысьджык лыдпасъяс висьталӧны, мый мусин абу шома да известкаавны сійӧс оз ков. Кыдзи известка действуйтӧ быдсяма мусин вылӧ, сы йылысь лоӧ висьталӧма водзынджык. | Мыј петкӧԁлӧны пӧлучітӧм резуԉтатјас. Кіслотноԍтлы лӧԍӧԁӧма аслыс лыԁ, коԁі мунӧ бӧрлаԋӧ ԁа пасјыԍԍӧ pH (пе-аш) шыпасјасӧн, а сыкӧԁ ортчӧн сулалыԍ лыԁпасјас петкӧԁлӧны муԍін пыщса кіслотноԍтлыԍ ыҗԁасӧ. Кымын ічӧт лыԁпас (чіпыр), сымын уна муԍін пыщкын кіслотноԍт, а кымын ыҗыԁ лыԁпас, сымын еща кіслотноԍԏ. Та ногӧн, резуԉтат-кӧ петкӧԁлӧ 4–4½ (5-ӧԇ), сіјӧ віԍталӧ, мыј муԍін — шома ԁа сіјӧс колӧ іԅвесткаавны. Лоӧ-кӧ 5,0 ԉібӧ 5,5 — сіјӧ віԍталӧ, мыј муԍін омӧԉа шома; секі іԅвестка оз пыр ӧткоԃа бура кыпӧԁ урожај. 6 ԁа сыыԍ гырыԍҗык лыԁпасјас віԍталӧны, мыј муԍін абу шома ԁа іԅвесткаавны сіјӧс оз ков. Кыԇі іԅвеԍтка ԃејствујтӧ быԁԍама муԍін вылӧ сыјылыԍ лоӧ віԍталӧма воԇынҗык. |
| Унаысь овлӧ, мый жидкосьтлӧн рӧмыс оз дзикӧдз лӧсяв некутшӧм полоскаӧ, а матыстчӧ кык полоска костӧ. Шуам, вермас сійӧ лоны ёнджыка розӧвӧй 4,5 пасйӧда бумажка дорысь, но еджыдджык 4 пасйӧда бумажка дорысь. Сэки колӧ лыддьыны кислотносьт 4-ысь унджык да 4,5-ысь этшаджык (босьтны кык костсӧ). | Унаыԍ овлӧ, мыј жіԁкоԍтлӧн рӧмыс оз ԇікӧԇ лӧԍав ԋекущӧм полоскаӧ, а матыԍтԍӧ кык полоска костӧ. Шуам, вермас сіјӧ лоны јонҗыка розӧвӧј 4,5 пасјӧԁа бумажка ԁорыԍ, но јеҗыԁҗык 4 пасјӧԁа бумажка ԁорыԍ. Секі колӧ лыԃԃыны кіслотноԍԏ 4-ыԍ унҗык ԁа 4,5-ыԍ ещаҗык (боԍтны кык костсӧ). |
| Уна пӧлӧс мусинъяс видлалӧм. Уна пӧлӧс мусинъяс видлалігӧн, эмӧсь кӧ содтӧд приборъяс, кодъясӧс индалӧма вылынджык (62-ӧд листбок), бурджык лоӧ уджавны татшӧм ногӧн: | Уна пӧлӧс муԍінјас віԁлалӧм. Уна пӧлӧс муԍінјас віԁлалігӧн, емӧԍ-кӧ соԁтӧԁ пріборјас, коԁјасӧс інԁалӧма вылынҗык (62-ԁ ԉістбок), бурҗык лоӧ уҗавны тащӧм ногӧн: |
| 1. Муяс вылысь босьтӧм мусинъяс пытшкысь торйӧдӧны 15-ӧс да нумеравлӧны, сэсся зэв посниӧдз нырӧны. | 1. Мујас вылыԍ боԍтӧм муԍінјас пыщкыԍ торјӧԁӧны 15-ӧс ԁа нумеравлӧны, сеԍԍа зев посԋіӧԇ нырӧны. |
| 2. 15 пробиркаӧ пукталӧны видлалан мусинъяс, кыдзи вӧлі висьталӧма вылынджык. | 2. 15 пробіркаӧ пукталӧны віԁлалан муԍінјас, кыԇі вӧлі віԍталӧма вылынҗык. |
| 3. Кисьталӧны дорвыв став пробиркаясӧ сола ва (раствор). | 3. Кіԍталӧны ԁорвыв став пробіркајасӧ сола ва (раствор). |
| 4. Ӧчередӧн ставсӧ болтайтӧны минут джынйӧн кымын. | 4. Ӧчереԁӧн ставсӧ болтајтӧны мінут җынјӧн кымын. |
| 5. Жидкосьтлӧн судтаыс кӧ лоӧ этша да оз быд пробиркаын ӧтмында, сэтчӧясӧ колӧ содтавны сов раствор, медым мусин вылысын сӧдзыс лоас гудыр мындаыс кымын жӧ. | 5. Жіԁкоԍтлӧн суԁтаыс-кӧ лоӧ еща ԁа оз быԁ пробіркаын ӧтмынԁа, сетчӧјасӧ колӧ соԁтавны сов раствор, меԁым муԍін вылысын сӧԇыс лоас гуԁыр мынԁаыс кымын-жӧ. |
| 6. Ӧтчыд болтайтӧм бӧрын пробиркаяс болтайтӧны мӧд пӧв да кольӧны сулавны. | 6. Ӧтчыԁ болтајтӧм бӧрын пробіркајас болтајтӧны мӧԁпӧв ԁа коԉӧны сулавны. |
| 7. Босьтӧны выль 15 пробирка да тырталӧны найӧс воддзаяссӧ моз жӧ. | 7. Боԍтӧны выԉ 15 пробірка ԁа тырталӧны најӧс воԇԇајассӧ моз-жӧ. |
| 8. Мӧд партия пробиркаяс тырталігӧн воддза 15 пробиркаын раствор удитас нин сӧдзны; сійӧс босьталӧны пипеткаӧн да лэдзалӧны 15 блюдйӧ, содтӧны быдлаӧ индикатор 3 войтӧн да сідзи водзӧ (пипетка быд проба бӧрын колӧ пожъявны). | 8. Мӧԁ парԏіја пробіркајас тырталігӧн воԇԇа 15 пробіркаын раствор уԃітас-ԋін сӧԇны; сіјӧс боԍталӧны піпеткаӧн ԁа леԇалӧны 15 бԉуԁјӧ, соԁтӧны быԁлаӧ іԋԃікатор 3 војтӧн ԁа сіԇі воԇӧ (піпетка быԁ проба бӧрын колӧ пожјавны). |
| 9. Результатъяс гижалӧм бӧрын да блюдъяс мыськалӧм бӧрын тӧдмалӧны кислотносьт мӧд партия пробиркаясысь. Сідзи водзӧ. | 9. Резуԉтатјас гіжалӧм бӧрын ԁа бԉуԁјас мыԍкалӧм бӧрын тӧԁмалӧны кіслотноԍт мӧԁ парԏіја пробіркајасыԍ. Сіԇі воԇӧ. |
| Кутшӧм неудачаяс вермӧны лоны уджын. Вылынджык гижалӧм способ зэв прӧстӧй да сетӧ бур результатъяс. Но заводитысьяслӧн мукӧддырйи овлӧны неудачаяс, кодъяс лоӧны видлалан правилӧяс соблюдайттӧмла либӧ лёк ногӧн, не сӧстӧма уджалӧмла. Уджавны кӧ няйта, дозъяс мыськавны омӧля да не пожъявны сола ваӧн, вермасны лоны гырысь ӧшыбкаяс. Колӧ сувтӧдны ас водзӧ могӧн — не кольны уджалӧм бӧрын дозъяс мыськавтӧг, а пырысьтӧм-пыр жӧ мыськыны, мед няйтыс оз удит косьмыны. Торъя нин тайӧс колӧ соблюдайтны пипеткаӧн вӧдитчӧмын, кытысь сьӧкыдджык уськӧдны косьмӧм няйт. | Кущӧм ԋеуԁачајас вермӧны лоны уҗын. Вылынҗык гіжалӧм способ зев прӧстӧј ԁа ԍетӧ бур резуԉтатјас. Но завоԃітыԍјаслӧн мукӧԁ ԁырјі овлӧны ԋеуԁачајас, коԁјас лоӧны віԁлалан правілӧјас собԉуԁајттӧмла ԉібӧ ԉок ногӧн, ԋе сӧстӧма уҗалӧмла. Уҗавны-кӧ ԋајта, ԁозјас мыԍкавны омӧԉа ԁа ԋе пожјавны сола ваӧн, вермасны лоны гырыԍ ӧшыбкајас. Колӧ сувтӧԁны ас воԇӧ могӧн — ԋе коԉны уҗалӧм бӧрын ԁозјас мыԍкавтӧг, а пырыԍтӧм пыр-жӧ мыԍкыны, меԁ ԋајтыс оз уԃіт коԍмыны. Торја-ԋін тајӧс колӧ собԉуԁајтны піпеткаӧн вӧԃітчӧмын, кытыԍ ԍӧкыԁҗык уԍкӧԁны коԍмӧм ԋајт. |
| Приборӧ пуктӧм индикатор растворӧн колӧ вӧдитчыны торъя ӧкуратнӧя; колӧ тӧдны, мый растворӧ веськалӧм быдсяма няйт тшыкӧдӧ сійӧс да вермас ылӧдны висьталӧмӧн. Некор оз ков босьтны индикатор пипеткаӧн веськыда сулеяысь, а колӧ индикаторсӧ кисьтны неуна пробиркаӧ да сэтысь и босьтавны. | Пріборӧ пуктӧм іԋԃікатор растворӧн колӧ вӧԃітчыны торја ӧкуратнӧја; колӧ тӧԁны, мыј растворӧ веԍкалӧм быԁԍама ԋајт щыкӧԁӧ сіјӧс ԁа вермас ылӧԁны віԍталӧмӧн. Ԋекор оз ков боԍтны іԋԃікатор піпеткаӧн веԍкыԁа суԉејаыԍ, а колӧ іԋԃікаторсӧ кіԍтны ԋеуна пробіркаӧ ԁа сетыԍ і боԍтавны. |
| Унаысь неудачаяс овлӧны сідз жӧ тэрмасьӧмла, кор оз лэдзны жидкосьтлы прамӧя сӧдзны пробиркаын да босьтӧны пипеткаӧн гудыркодьнас на. Тэрмасьӧмла ӧшыбка вӧчӧм дорысь бурджык виччысьны кымынкӧ минут. Косьтан бумага пыр жидкосьт сӧдзӧдны оз позь, — сэки вермӧ вежсьыны кислотносьт. Сідзжӧ оз позь пӧльзуйтчыны тайӧ приборӧн сэтшӧм мусинъяс тӧдмалігӧн, кодъяс сола ва пытшкын болтайтігӧн гӧрдӧдӧны, кыдз тшай. Татшӧмыс мукӧддырйи овлӧ трунда сора мусинъяскӧд. | Унаыԍ ԋеуԁачајас овлӧны сіԇ-жӧ термаԍӧмла, кор оз леԇны жіԁкоԍтлы прамӧја сӧԇны пробіркаын ԁа боԍтӧны піпеткаӧн гуԁыркоԃнас-на. Термаԍӧмла ӧшыбка вӧчӧм ԁорыԍ бурҗык віԁчіԍны кымынкӧ мінут. Коԍтан бумага пыр жіԁкоԍт сӧԇӧԁны оз поԅ, — секі вермӧ вежԍыны кіслотноԍт. Сіԇ-жӧ оз поԅ пӧԉзујтчыны тајӧ пріборӧн сещӧм муԍінјас тӧԁмалігӧн, коԁјас сола ва пыщкын болтајтігӧн гӧрԁӧԁӧны, кыԇ щај. Тащӧмыс мукӧԁ ԁырјі овлӧ трунԁа сора муԍінјаскӧԁ. |
| Унаысь мукӧд лыддьылӧны мыйкӧ серти мусин шомаӧн, а универсальнӧй индикатор петкӧдлӧ 6 либӧ 6½. Тані оз ков пырысьтӧм-пыр видны приборӧс, а колӧ выль пӧв вӧчны испытанньӧ либӧ ыстыны мусин проба медматысса опытнӧй станцияӧ, медым точнӧйджыка прӧверитны кислотносьт. | Унаыԍ мукӧԁ лыԃԃылӧны мыјкӧ ԍерԏі муԍін шомаӧн, а уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор петкӧԁлӧ 6 ԉібӧ 6½. Тані оз ков пырыԍтӧм-пыр віԁны пріборӧс, а колӧ выԉпӧв вӧчны іспытаԋԋӧ ԉібӧ ыстыны муԍін проба меԁматыса опытнӧј станціјаӧ, меԁым точнӧјҗыка прӧверітны кіслотноԍт. |
| Лакмусӧвӧй бумажкаӧн ужалан прибор. | Лакмусӧвӧј бумажкаӧн ужалан прібор. |
| Тайӧ приборыс торъялӧ «универсальнӧй прибор» дінысь сійӧн, мый тані испытанньӧ вӧчсьӧ аслыспӧлӧс, лӧз бумажкаӧн (шусьӧ лакмусӧвӧйӧн). Тайӧ способӧн уджалӧм вылӧ колӧны со мыйяс: | Тајӧ пріборыс торјалӧ „уԋіверсаԉнӧј прібор“ ԁіныԍ сіјӧн, мыј тані іспытаԋԋӧ вӧчԍӧ аслыс пӧлӧс, лӧз бумажкаӧн (шуԍӧ лакмусӧвӧјӧн). Тајӧ способӧн уҗалӧм вылӧ колӧны со мыјјас: |
| 1. Ёна бур качествоа лӧз лакмусӧвӧй бумажка. | 1. Јона бур качествоа лӧз лакмусӧвӧј бумажка. |
| 2. Сола ва (раствор), кодӧс лӧсьӧдӧм йылысь вӧлі висьталӧма вылынджык. | 2. Сола ва (раствор), коԁӧс лӧԍӧԁӧм јылыԍ вӧлі віԍталӧма вылынҗык. |
| 3. 2 блюд. | 3. 2 бԉуԁ. |
| 4. Лы пань. | 4. Лы паԋ. |
| 5. Стекляннӧй палочка. | 5. Сԏекԉаннӧј палочка. |
| 6. Лакмусӧвӧй бумага кутан палочкаяс, кодъясӧс позьӧ вӧчны аслыныд. Сы вылӧ колӧ босьтны мича, кос да шыльыд кык палочка да ӧтлаӧ гартыштны ӧти помӧдыс резинкаӧн либӧ сунисӧн. | 6. Лакмусӧвӧј бумага кутан палочкајас, коԁјасӧс поԅӧ вӧчны аслыныԁ. Сы вылӧ колӧ боԍтны міча, кос ԁа шыԉыԁ кык палочка ԁа ӧтлаӧ гартыштны ӧԏі помӧԁыс реԅінкаӧн ԉібӧ суԋісӧн. |
| Кыдзи вӧчсьӧ испытанньӧ. Бӧрйӧм проба пытшкысь босьтны 2 тшайнӧй пань мусин (10 кымын грамм), пуктыны блюдйӧ да кисьтны сы пытшкӧ сымда жӧ либӧ неуна унджык сов раствор. Бура гудравны сійӧс чистӧй стекляннӧй палочкаӧн, сулӧдны 1–2 минут, сэсся мӧд пӧв гудравны да кольны ас вӧля вывсьыс сӧдзны. Сӧдзӧм ва пытшкӧ лэдзӧны лакмусӧвӧй лӧз бумагатор, кодӧс колӧ топӧдны палочкаяс костӧ да ӧшӧдны блюд дорӧ тасалӧмӧн. Пыдӧсӧ пуксьӧм гудырӧдз бумага инмӧдны оз ков (лӧсьыдджык вылӧ блюд колӧ дорыньтны, кыдзи петкӧдлӧма 17-ӧд серпас вылын). Бумага видзӧны жидкосьт пытшкын 2–3 минут, сэсся лэптӧны. Сы бердӧ кӧ ляскысясны плавайтысь мусин торъяс, найӧс колӧ пожйыштны сола ваӧн (растворӧн). | Кыԇі вӧчԍӧ іспытаԋԋӧ. Бӧрјӧм проба пыщкыԍ боԍтны 2 щајнӧј паԋ муԍін (10 кымын грамм), пуктыны бԉуԁјӧ ԁа кіԍтны сы пыщкӧ сымԁа-жӧ ԉібӧ ԋеуна унҗык сов раствор. Бура гуԁравны сіјӧс чістӧј ԍԏекԉаннӧј палочкаӧн, сулӧԁны 1–2 мінут, сеԍԍа мӧԁпӧв гуԁравны ԁа коԉны ас вӧԉа вывԍыс сӧԇны. Сӧԇӧм ва пыщкӧ леԇӧны лакмусӧвӧј лӧз бумага тор, коԁӧс колӧ топӧԁны палочкајас костӧ ԁа ӧшӧԁны бԉуԁ ԁорӧ тасалӧмӧн. Пыԁӧсӧ пукԍӧм гуԁырӧԇ бумага інмӧԁны оз ков (лӧԍыԁҗык вылӧ бԉуԁ колӧ ԁоріԋтны, кыԇі петкӧԁлӧма 17-ԁ ԍерпас вылын). Бумага віԇӧны жіԁкоԍт пыщкын 2–3 мінут, сеԍԍа лептӧны. Сы берԁӧ-кӧ ԉаскыԍасны плавајтыԍ муԍін торјас, најӧс колӧ пожјыштны сола ваӧн (растворӧн). |
| Бумажка рӧм вежсьӧм серти тӧдмалӧны мусинлысь кислотносьт. Тані вермӧ лоны бумажкалӧн 3 ногӧн петкӧдлӧм: 1) бумажка пом кӧ мичаӧ гӧрдӧдас — мусин шома; 2) омӧля кӧ да неяснӧя розӧвӧйлань муныштӧ — видлалан мусин абу шома; 3) бумажка рӧм кӧ оз вежсьы — мусин абу шома либӧ зэв омӧля шома. | Бумажка рӧм вежԍӧм ԍерԏі тӧԁмалӧны муԍінлыԍ кіслотноԍт. Тані вермӧ лоны бумажкалӧн 3 ногӧн петкӧԁлӧм: 1) бумажка пом-кӧ мічаӧ гӧрԁӧԁас — муԍін шома; 2) омӧԉа-кӧ ԁа ԋејаснӧја розӧвӧјлаԋ муныштӧ — віԁлалан муԍін абу шома; 3) бумажка рӧм-кӧ оз вежԍы — муԍін абу шома ԉібӧ зев омӧԉа шома. |
| Уджын тырмытӧмторъяс. Тайӧ приборӧн уджалігӧн сідзжӧ быдторйӧн колӧ вӧдитчыны зэв сӧстӧма да ӧкуратнӧя, кыдзи та йылысь вӧлі висьталӧма водзджык универсальнӧй индикаторӧн уджалӧм кузя. Торъя ӧкуратнӧя колӧ вӧдитчыны лакмусӧвӧй бумажкаӧн, видзны колӧ сійӧс тупкӧса пробиркаын да му вылын испытанньӧ вӧчӧм вылӧ колӧ босьтны сьӧрысь не став бумагасӧ, а мыйта колӧ испытанньӧ вӧчӧм вылӧ. Ва либӧ няйт киясӧн бумага вӧрзьӧдны оз позь, — пӧсялӧм кияссянь сійӧ тшыкӧ, гӧрдӧдас. Ӧшыбкаяс вермӧны лоны сідзжӧ прамӧя сӧдзтӧм жидкосьтӧ сюйӧмла либӧ кор бумажка помыс веськалӧ гудырас. Мукӧддырйи весиг шомтӧм мусин вермӧ вежны бумажкалысь рӧмсӧ розовӧйӧ, коді вайӧдас невеськыд результатӧ. | Уҗын тырмытӧмторјас. Тајӧ пріборӧн уҗалігӧн сіԇ-жӧ быԁторјӧн колӧ вӧԃітчыны зев сӧстӧма ԁа ӧкуратнӧја, кыԇі та јылыԍ вӧлі віԍталӧма воԇҗык уԋіверсаԉнӧј інԃікаторӧн уҗалӧм куԅа. Торја ӧкуратнӧја колӧ вӧԃітчыны лакмусӧвӧј бумажкаӧн, віԇны колӧ сіјӧс тупкӧса пробіркаын ԁа му вылын іспытаԋԋӧ вӧчӧм вылӧ колӧ боԍтны ԍӧрыԍ ԋе-став бумагасӧ, а мыјԁа колӧ іспытаԋԋӧ вӧчӧм вылӧ. Ва ԉібӧ ԋајт кіјасӧн бумага вӧрԅӧԁны оз поԅ, — пӧԍалӧм кіјасԍаԋ сіјӧ щыкӧ, гӧрԁӧԁас. Ӧшыбкајас вермӧны лоны сіԇ-жӧ прамӧја сӧԇтӧм жіԁкоԍтӧ ԍујӧмла ԉібӧ кор бумажка помыс веԍкалӧ гуԁырас. Мукӧԁ ԁырјі веԍіг шомтӧм муԍін вермӧ вежны бумажкалыԍ рӧмсӧ розовӧјӧ, коԁі вајӧԁас ԋевеԍкыԁ резуԉтатӧ. |
| Тані сідз жӧ, кыдзи и индикаторӧн уджалігӧн, лоӧны кӧ кутшӧмкӧ неудачаяс либӧ чайтӧм серти мӧд нога результатъяс, испытанньӧ колӧ вӧчны выль пӧв, а получитчас кӧ сійӧ жӧ — мусин проба колӧ ыстыны проверитӧм вылӧ агрономлы либӧ опытнӧй станцияӧ. | Тані сіԇ-жӧ, кыԇі-і іԋԃікаторӧн уҗалігӧн, лоӧны-кӧ кущӧмкӧ ԋеуԁачајас ԉібӧ чајтӧм ԍерԏі мӧԁ нога резуԉтатјас, іспытаԋԋӧ колӧ вӧчны выԉпӧв, а получітчас-кӧ сіјӧ-жӧ — муԍін проба колӧ ыстыны проверітӧм вылӧ агрономлы ԉібӧ опытнӧј станціјаӧ. |
| Кыкнан нога испытанньӧсӧ практика вылын прӧверитӧм. Медым бурджыка донъявны кыкнан способсӧ, тані висьталам Ленинград обласьтса условйӧясын найӧс прӧверитӧм йылысь. 1928 да 1929 воясын кык научнӧй организацияӧн — Ленинградса сельхозинститут бердса кӧдза-пуктасъяс вӧдитан опытнӧй станцияӧн да опытнӧй агрономия институтса видзму юкӧдӧн — вӧвлі специальнӧ вӧчӧма 60 видлӧг (опыт) совхозъясын, колхозъясын да ӧтка овмӧсъясын. | Кыкнан нога іспытаԋԋӧсӧ пракԏіка вылын прӧверітӧм. Меԁым бурҗыка ԁонјавны кыкнан способсӧ, тані віԍталам Ԉеԋінграԁ облаԍтса условіјӧјасын најӧс прӧверітӧм јылыԍ. 1928 ԁа 1929 војасын кык научнӧј оргаԋізаціјаӧн — Ԉеԋінграԁса ԍеԉ.-кӧԅ. інԍԏітут берԁса кӧԇа-пуктасјас вӧԃітан опытнӧј станціјаӧн ԁа опытнӧј агрономіја інԍԏітутса віԇму јукӧԁӧн — вӧвлі ԍпеціаԉно вӧчӧма 60 віԁлӧг (опыт) совхозјасын, колхозјасын ԁа ӧтка овмӧсјасын. |
| Быд опытнӧй участокысь мусин тулысын вӧлі видлалӧма первой лакмусӧвӧй бумажкаӧн, сэсся универсальнӧй индикаторӧн. Мусинлӧн кислотносьт вӧлі зэв уна пӧлӧс (кыдзи и колӧ вӧлі виччысьны), вӧліны зэв шома мусинъяс, сідзжӧ вӧліны и ньӧти шомтӧмъяс. Сэсся быд участок вылын, мусинмыс сэн шома кӧть абу, вӧлі вӧчӧма опыт известкаалӧмӧн. Сы могысь быд участок вӧлі юкӧма кымынкӧ делянка вылӧ. Быд участоклысь джынсӧ бурмӧдісны изӧм известкаӧн 4½ тонна мында гектар вылӧ лыддьӧмӧн, а мӧд джынсӧ колисны известкаавтӧг. | Быԁ опытнӧј участокыԍ муԍін тулысын вӧлі віԁлалӧма первој лакмусӧвӧј бумажкаӧн, сеԍԍа уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн. Муԍінлӧн кіслотноԍт вӧлі зев уна пӧлӧс (кыԇі-і колӧ вӧлі віԁчіԍны), вӧліны зев шома муԍінјас, сіԇ-жӧ вӧліны-і ԋӧԏі шомтӧмјас. Сеԍԍа быԁ участок вылын, муԍінмыс сен шома кӧԏ абу, вӧлі вӧчӧма опыт іԅвесткаалӧмӧн. Сы могыԍ быԁ участок вӧлі јукӧма кымынкӧ ԃеԉанка вылӧ. Быԁ участоклыԍ җынсӧ бурмӧԁісны ізӧм іԅвесткаӧн 4½ тонна мынԁа гектар вылӧ лыԃԃӧмӧн, а мӧԁ җынсӧ коԉісны іԅвесткаавтӧг. |
| Кутшӧма жӧ збыльмисны выводъяс, кодъясӧс вӧлі вӧчӧма тулысын кык пӧлӧс приборӧн мусин видлалӧм бӧрын? | Кущӧма-жӧ збыԉмісны вывоԁјас, коԁјасӧс вӧлі вӧчӧма тулысын кык пӧлӧс пріборӧн муԍін віԁлалӧм бӧрын? |
| Универсальнӧй индикатор прӧверитӧм. | Уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор прӧверітӧм. |
| Медвойдӧр видзӧдлам, кыдзи вӧлі уджалӧма универсальнӧй индикаторӧн да кутшӧм результатъяс сэтысь лоины. Тані ми таблицаӧн петкӧдлам тайӧ результатъяссӧ 25 опытлысь, кодъясӧс вӧлі вӧчӧма зӧр вылын Ленинградса с.-х. институт бердса кӧдза пуктасъяс вӧдитан опытнӧй станцияӧн. | Меԁвојԁӧр віԇӧԁлам, кыԇі вӧлі уҗалӧма уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн ԁа кущӧм резуԉтатјас сетыԍ лоіны. Тані мі табԉіцаӧн петкӧԁлам тајӧ резуԉтатјассӧ 25 опытлыԍ, коԁјасӧс вӧлі вӧчӧма зӧр вылын Ԉеԋінграԁса ԍ.-к. інԍԏітут берԁса кӧԇа пуктасјас вӧԃітан опытнӧј станціјаӧн. |
| (Видзӧд таблица 59-ӧд листбокысь.). | (Віԇӧԁ табԉіца 59-ӧԁ ԉістбокыԍ.). |
| Мусин группаяс кислотносьт серти.КислотносьтИзвесткаалӧм бӧрын шӧркоддьӧма содіс тусь (центнер лыд)Кымын участок вылын тусьлӧн содӧмыс вӧлі 1 ц-ысь этшаджык | Муԍін группајас кіслотноԍԏ ԍерԏі.КіслотноԍԏІԅвесткаалӧм бӧрын шӧркоԃԃема соԁіс туԍ (центԋер лыԁ)Кымын участок вылын туԍлӧн соԁӧмыс вӧлі 1 ц-ыԍ ещаҗык |
| І группа (8 мусин)4 да 4½21 | І группа (8 муԍін)4 да 4½21 |
| ІІ „ (6 „)51½1 | ІІ „ (6 „)51½1 |
| ІІІ „ 4 „)5½12 | ІІІ „ 4 „)5½12 |
| ІV „ (4 „)6½3 | ІV „ (4 „)6½3 |
| V „ (3 „)6½03 | V „ (3 „)6½03 |
| Кӧні кислотносьт вӧлі 4½ либӧ 5, известкаалӧм сетіс бур результат: медводдза вонас зӧрлӧн урожай кыптіс пӧшти кык центнер вылӧ, а ӧд зӧр вылӧ кислотносьт торъя омӧля действуйтӧ. Сэсся мусинмӧ вӧлі сюйӧма изӧм известка, кодлӧн выныс нӧшта на ёна содас локтан вояснас, торъя нин сэтшӧм кӧдзаяс вылӧ, кыдз бобӧнянь либӧ ид. | Кӧні кіслотноԍт вӧлі 4½ ԉібӧ 5, іԅвесткаалӧм ԍетіс бур резуԉтат: меԁвоԇԇа вонас зӧрлӧн урожај кыптіс пӧшԏі кык центԋер вылӧ, а ӧԁ зӧр вылӧ кіслотноԍт торја омӧԉа ԃејствујтӧ. Сеԍԍа муԍінӧ вӧлі ԍујӧма ізӧм іԅвестка, коԁлӧн выныс нӧшта-на јона соԁас локтан војаснас, торја-ԋін сещӧм кӧԇајас вылӧ, кыԇ бобӧԋаԋ ԉібӧ іԁ. |
| Ёнджыка шома 14 участок пытшкысь (І да ІІ группаяс) сӧмын кыклы омӧля действуйтіс известка. | Јонҗыка шома 14 участок пыщкыԍ (І ԁа ІІ-ԁ группајас) сӧмын кыклы омӧԉа ԃејствујтіс іԅвестка. |
| Тайӧ кык участок кузяыс водзвыв висьталӧм эз збыльмы, а мукӧд 12 участоксӧ известкаавны вӧлі требуйтчӧ. | Тајӧ кык участок куԅаыс воԇвыв віԍталӧм ез збыԉмы, а мукӧԁ 12 участоксӧ іԅвесткаавны вӧлі требујтчӧ. |
| Та ногӧн, прӧверка петкӧдліс, мый универсальнӧй индикаторӧн, неыджыд ӧшыбкаӧн позьӧ аддзыны мусинъяс, кодъясӧс колӧ известкаавны. Сэтшӧм мусинъяс, кӧні кислотносьтыс 5½ либӧ весиг 6, позьӧ жӧ известкаавны, сӧмын известка татшӧм мусинъяс вылын оз пыр кыпӧд урожай. Тайӧ бура тыдалӧ миян опытъясысь. | Та ногӧн, прӧверка петкӧԁліс, мыј уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн, ԋеыҗыԁ ӧшыбкаӧн поԅӧ аԁԇыны муԍінјас, коԁјасӧс колӧ іԅвесткаавны. Сещӧм муԍінјас, кӧні кіслотноԍтыс 5½ ԉібӧ веԍіг 6, поԅӧ-жӧ іԅвесткаавны, сӧмын іԅвестка тащӧм муԍінјас вылын оз пыр кыпӧԁ урожај. Тајӧ бура тыԁалӧ міјан опытјасыԍ. |
| Лакмусӧвӧй бумагаӧн уджалан прибор прӧверитӧм. Дзик татшӧм ногӧн жӧ вӧлі прӧверитӧма лакмусӧвӧй бумажкаӧн уджалан прибор. Опытъяс вӧчаліс ГИОА важ Видзму юкӧдлӧн агропочвоведенньӧ институт. Результатъяс лоины со кутшӧмӧсь: | Лакмусӧвӧј бумагаӧн уҗалан прібор прӧверітӧм. Ԇік тащӧм ногӧн-жӧ вӧлі прӧверітӧма лакмусӧвӧј бумажкаӧн уҗалан прібор. Опытјас вӧчаліс ГІОА важ Віԇму јукӧԁлӧн агропочвовеԃеԋԋӧ інԍԏітут. Резуԉтатјас лоіны со кущӧмӧԍ: |
| Видзӧд таблица 60 ӧд листбокысь. | Віԇӧԁ табԉіца 60-ӧԁ ԉістбокыԍ. |
| Бумажкалӧн рӧм вежсьӧмИзвесткаалӧм бӧрын шӧркоддьӧма содіс гектар вылӧ | Бумажкалӧн рӧм вежԍӧмІԅвесткаалӧм бӧрын шӧркоԃԃема соԁіс гектар вылӧ |
| Зӧр (тусь) 1928–29 вв.Ид (тусь) 1928–29–30 вв.Картупель 1928 в.Вика 1929–30 вв. | Зӧр (туԍ) 1928–29 вв.Іԁ (туԍ) 1928–29–30 вв.Картупеԉ 1928 в.Віка 1929–30 вв. |
| І группа. Вӧчӧма 13 опыт. Мусин зэв ёна вежис лакмусӧвӧй бумажкалысь рӧм2,2 ц2,1 ц1,6 ц8,5 ц | І группа. Вӧчӧма 13 опыт. Муԍін зев јона вежіс лакмусӧвӧј бумажкалыԍ рӧм2,2 ц.2,1 ц.1,6 ц.8,5 ц. |
| ІІ группа. Вӧчӧма 5 опыт. Мусин омӧля вежис лакмусӧвӧй бумажкалысь рӧм0,9 „−0,2 „–1,3 „−0,5 „ | ІІ группа. Вӧчӧма 5 опыт. Муԍін омӧԉа вежіс лакмусовӧј бумажкалыԍ рӧм0,9 „−0,2 „–1,3 „−0,5 „ |
| ІІІ группа. Вӧчӧма 7 опыт. Мусин эз веж лакмусӧвӧй бумажкалысь рӧм−0,5 „–0,3 „−0,3 „−2,9 „ | ІІІ группа. Вӧчӧма 7 опыт. Муԍін ез веж лакмусӧвӧј бумажкалыԍ рӧм−0,5 „–0,3 „−0,3 „−2,9 „ |
| Та ногӧн, кутшӧм мусин вылын ёна вежсис бумажкалӧн рӧм, став нёльнан кӧдза-пуктасыс сетісны содтӧд, а кутшӧм участок вылын мусин эз веж бумажкалысь рӧм — унджыклаас известка эз действуйт, дай весиг, мӧдарӧ на, чинтіс став пӧлӧс кӧдза-пуктаслысь урожайсӧ. | Та ногӧн, кущӧм муԍін вылын јона вежԍіс бумажкалӧн рӧм, став ԋоԉнан кӧԇа-пуктасыс ԍетісны соԁтӧԁ, а кущӧм участок вылын муԍін ез веж бумажкалыԍ рӧм — унҗыклаас іԅвестка ез ԃејствујт, ԁај веԍіг, мӧԁарӧ-на, чінтіс став пӧлӧс кӧԇа-пуктаслыԍ урожајсӧ. |
| Кӧдза-пуктасъяс вӧдитан важ станциялӧн опытъяс сетісны татшӧм жӧ результатъяс. (Кӧдзаыс вӧлі зӧр). | Кӧԇа-пуктасјас вӧԃітан важ станціјалӧн опытјас ԍетісны тащӧм-жӧ резуԉтатјас. (Кӧԇаыс вӧлі зӧр). |
| І группа 12 участокысь (бумажка мича гӧрдӧдіс). Известка быд участок вылын сетіс содтӧд 1½–2 центнер мында. Сӧмын 1 участок вылын вӧлі содӧм центнерысь этшаджык. | І группа 12 участокыԍ (бумажка міча гӧрԁӧԁіс). Іԅвестка быԁ участок вылын ԍетіс соԁтӧԁ 1½–2 центԋер мынԁа. Сӧмын 1 участок вылын вӧлі соԁӧм центԋерыԍ ещаҗык. |
| ІІ группа 5 участокысь (бумажка омӧлика лои розӧвӧй). Сӧмын 2 участок вылын лои содӧм 1½, центнер мында. 3 участок вылын лои неуна содӧм. | ІІ группа 5 участокыԍ (бумажка омӧԉіка лоі розӧвӧј). Сӧмын 2 участок вылын лоі соԁӧм 1½, центԋер мынԁа. 3 участок вылын лоі ԋеуна соԁӧм. |
| ІІІ группа 7 участокысь (бумажка эз вежсьы — коли лӧзӧн). Сизим участок вылын содӧм эз вӧв. | ІІІ группа 7 участокыԍ (бумажка ез вежԍы — коԉі лӧзӧн). Ԍіԅім участок вылын соԁӧм ез вӧв. |
| Татысь ми аддзам, мый кыкнан способӧн лоӧм результатъяс зэв ёна ӧтлаасьӧны. Тайӧ лоӧ зэв гӧгӧрвоана, ми кӧ видзӧдлам, кыдзи тӧдмалӧны (определитӧны) ӧти пӧлӧс мусинлысь кислотносьт кыкнан способыс. | Татыԍ мі аԁԇам, мыј кыкнан способӧн лоӧм резуԉтатјас зев јона ӧтлааԍӧны. Тајӧ лоӧ зев гӧгӧрвоана, мі-кӧ віԇӧԁлам, кыԇі тӧԁмалӧны (опреԃеԉітӧны) ӧԏі пӧлӧс муԍінлыԍ кіслотноԍт кыкнан способыс. |
| Универсальнӧй индикатор кӧ петкӧдлӧ мусинлысь кислотносьт:Лакмусӧвӧй бумажка: | Уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор-кӧ петкӧԁлӧ муԍінлыԍ кіслотноԍт:— лакмусӧвӧј бумажка: |
| 4,0, 4,5, 5,0-ӧдзмичаа гӧрдӧдас, | 4,0, 4,5, 5,0-ӧԇмічаӧ гӧрԁӧԁас, |
| 5-сянь 6-ӧдзлоӧ омӧля розӧвӧй, | 5-ԍаԋ 6-ӧԇлоӧ омӧԉа розӧвӧј, |
| 6-сянь да вылӧджыкрӧм оз вежсьы. | 6-ԍаԋ ԁа вылӧҗыкрӧм оз вежԍы. |
| Кыдзи вӧлі висьталӧма нин, ӧні миян медколан мог — торйӧдны известкаалӧм вылӧ ёнджыка шома мусинъяс, — сӧмын татшӧм мусин вылас известка кыпӧдӧ урожай пӧшти став пӧлӧс кӧдза-пуктаслысь. Татшӧм мусинсӧ дзик точнӧя аддзӧны кыдз универсальнӧй индикатор (кор петкӧдлӧ 4-сянь 5-ӧдз), сідзи и лакмусӧвӧй бумажка (кор мичаа гӧрдӧдӧ). Миян практикаын ньӧтчыд эз вӧв сэтшӧм тор, медым лакмусӧвӧй бумажка эз мичаа гӧрдӧд, кор индикатор петкӧдлӧ сійӧ жӧ мусинлысь кислотносьт 4–5. | Кыԇі вӧлі віԍталӧма-ԋін, ӧні міјан меԁколан мог — торјӧԁны іԅвесткаалӧм вылӧ јонҗыка шома муԍінјас, — сӧмын тащӧм муԍін вылас іԅвестка кыпӧԁӧ урожај пӧшԏі став пӧлӧс кӧԇа-пуктаслыԍ. Тащӧм муԍінсӧ ԇік точнӧја аԁԇӧны кыԇ уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор (кор петкӧԁлӧ 4-ԍаԋ 5-ӧԇ), сіԇі-і лакмусӧвӧј бумажка (кор мічаа гӧрԁӧԁӧ). Міјан пракԏікаын ԋӧтчыԁ ез вӧв сещӧм тор, меԁым лакмусӧвӧј бумажка ез мічаӧ гӧрԁӧԁ, кор іԋԃікатор петкӧԁлӧ сіјӧ-жӧ муԍінлыԍ кіслотноԍт 4–5. |
| Ӧні сувтӧ вопрос, кутшӧм приборӧн колӧ пӧльзуйтчыны? | Ӧні сувтӧ вопрос, кущӧм пріборӧн колӧ пӧԉзујтчыны? |
| Агрономъяслы да вӧдитчыны кужысь йӧзлы ёнджыка лӧсялӧ универсальнӧй индикатора прибор, коді аслас табличкаӧн (уна пӧлӧс рӧма бумагаясӧн) точнӧйджыка висьталӧ мусинлысь кислотносьт (ёна-ӧ шома). | Агрономјаслы ԁа вӧԃітчыны кужыԍ јӧзлы јонҗыка лӧԍалӧ уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатора прібор, коԁі аслас табԉічкаӧн (уна пӧлӧс рӧма бумагајасӧн) точнӧјҗыка віԍталӧ муԍінлыԍ кіслотноԍт (јона-ӧ шома). |
| Колхозникъяслы ёнджыка лоӧ шогмана лакмусӧвӧй бумажкаӧн уджалан прибор, коді зэв прӧстӧй (кокни уджавны), но вель бура нуӧдӧ ассьыс главнӧй мог — торйӧдӧ ёнджыка шома мусинъяс омӧля шома да ньӧти шомтӧмъяс дінысь, а ӧнія кадын сійӧ и колӧ^Универсальнӧй индикатора прибор эм быд агропунктын, сідзжӧ ӧткымын Осоавиахим ячейкаясын. Сэнъясын жӧ позьӧ босьтны заграничнӧй лакмусӧвӧй бумага./^. | Колхоԅԋікјаслы јонҗыка лоӧ шогмана лакмусӧвӧј бумажкаӧн уҗалан прібор, коԁі зев прӧстӧј (кокԋі уҗавны), но веԉ бура нуӧԁӧ асԍыс главнӧј мог — торјӧԁӧ јонҗыка шома муԍінјас омӧԉа шома ԁа ԋӧԏі шомтӧмјас ԁіныԍ, а ӧнја каԁын сіјӧ і колӧ^Уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатора прібор ем быԁ агропунктын, сіԇ-жӧ ӧткымын Осоавіахім јачејкајасын. Сенјасын-жӧ поԅӧ боԍтны заграԋічнӧј лакмусӧвӧј бумага./^. |
| МИХАЭЛИСЛӦН ПРИБОР | МІХАЕԈІСЛӦН ПРІБОР |
| Вылынджык гижалӧм кык прибор кындзи, местнӧй агрономъяс мукӧддырйи нӧшта пӧльзуйтчӧны мусинлысь кислотносьт тӧдмалігӧн Михаэлис приборӧн, коді сетӧ ёнджыка точнӧй результатъяс. | Вылынҗык гіжалӧм кык прібор кынԇі, местнӧј агрономјас мукӧԁ ԁырјі нӧшта пӧԉзујтчӧны муԍінлыԍ кіслотноԍт тӧԁмалігӧн Міхаеԉіс пріборӧн, коԁі ԍетӧ јонҗыка точнӧј резуԉтатјас. |
| Тайӧ приборӧ пырӧны: | Тајӧ пріборӧ пырӧны: |
| 1. Нёль сулея разнӧй индикаторъясӧн. | 1. Ԋоԉ суԉеја разнӧј іԋԃікаторјасӧн. |
| 2. Нёль пу кӧрӧбка паяйтӧм пробиркаясӧн (стекляннӧй трубочкаясӧн), кытчӧясӧ пукталӧма разнӧй кислотносьта жидкосьт. Тайӧ жидкосьтсӧ индикаторъясӧн краситӧма виж рӧмӧ, сӧмын быд пробиркалысь рӧмсӧ неуна вежыштӧма (мукӧдсӧ вӧчӧма югыдджыка, мукӧдсӧ — пемыдджыка, сукджыка). | 2. Ԋоԉ пу кӧрӧбка пајајтӧм пробіркајасӧн (ԍԏекԉаннӧј трубочкајасӧн), кытчӧјасӧ пукталӧма разнӧј кіслотноԍта жіԁкоԍт. Тајӧ жіԁкоԍтсӧ іԋԃікаторјасӧн краԍітӧма віж рӧмӧ, сӧмын быԁ пробіркалыԍ рӧмсӧ ԋеуна вежыштӧма (мукӧԁсӧ вӧчӧма југыԁҗыка, мукӧԁсӧ — пемыԁҗыка, сукҗыка). |
| 3. Квайт ӧткодь тыртӧм пробирка резинка пробкаясӧн. | 3. Квајт ӧткоԃ тыртӧм пробірка реԅінка пробкајасӧн. |
| 4. Специальнӧй пу колодка, коді шусьӧ компараторӧн. Колодкаӧ вӧчалӧма пробиркаяслы розьяс (18-ӧд серпас). | 4. Ԍпеціаԉнӧј пу колоԁка, коԁі шуԍӧ компараторӧн. Колоԁкаӧ вӧчалӧма пробіркајаслы роԅјас (18-ԁ ԍерпас). |
| 5. Универсальнӧй индикатор тыра сулея да сійӧн уджавны став коланторъяс. | 5. Уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор тыра суԉеја ԁа сіјӧн уҗавны став коланторјас. |
| Став тайӧ торъяс кындзи колӧны нӧшта со мыйяс: | Став тајӧ торјас кынԇі колӧны нӧшта со мыјјас: |
| 1) Сов раствор (хлористӧй калий либӧ чистӧй повареннӧй сов); кыдзи лӧсьӧдны — видзӧд 50-ӧд листбокысь. | 1) Сов раствор (хлорістӧј каԉіј ԉібӧ чістӧј повареннӧј сов); кыԇі лӧԍӧԁны — віԇӧԁ 50-ԁ ԉістбокыԍ. |
| 2) Парӧн вӧтлӧм (дистиллированнӧй) ва. | 2) Парӧн вӧтлӧм (ԃіԍԏіԉԉірованнӧј) ва. |
| 3) Пипетка (аслыспӧлӧс стекляннӧй трубка), кӧні колӧ лоны куб. сантиметръяс вылӧ юклӧм деленньӧяс. | 3) Піпетка (аслыс пӧлӧс ԍԏекԉаннӧј трубка), кӧні колӧ лоны куб. саԋԏіметрјас вылӧ јуклӧм ԃеԉеԋԋӧјас. |
| 4) Кымынкӧ колбочка либӧ гырысь пробиркаяс. Тайӧяс кӧ оз лоны, позьӧ вӧдитчыны прӧстӧй стӧканъясӧн. | 4) Кымынкӧ колбочка ԉібӧ гырыԍ пробіркајас. Тајӧјас-кӧ оз лоны, поԅӧ вӧԃітчыны прӧстӧј стӧканјасӧн. |
| 5) Аптекарскӧй вески посни гираясӧн (гираяс позьӧ вежны бронзӧвӧй деньгаясӧн, — видзӧд та йылысь 51-ӧд листбокысь содтас). | 5) Апԏекарскӧј вескі посԋі гірајасӧн (гірајас поԅӧ вежны бронзӧвӧј ԃеԋгајасӧн, — віԇӧԁ та јылыԍ 51-ԁ ԉістбокыԍ соԁтас). |
| Тайӧ способӧн кислотносьт тӧдмалӧм вылӧ^Михаэлис прибор дінӧ пуктӧм инструкцияын эмӧсь уна нелючки гижалӧмъяс. Та понда рекомендуйтам пӧльзуйтчыны улынджык гижалӧм индӧдъясӧн, кодъясӧс прӧверитӧма лабораторияын Ленинградын./^ видлалан раствор пытшкӧ содтӧны неуна индикатор да рӧм вежсьӧм сертиыс тӧдмалӧны, ёна-ӧ мусинмыс шома (уна-ӧ кислотносьт). Вылынджык гижалӧм «универсальнӧй индикатор» дінысь Михаэлислӧн прибор торъялӧ сійӧн, мый тані не ӧти, а 4 торъя индикаторъяс. На пытшкысь быд индикатор петкӧдлӧ кислотносьт известнӧй пределын. Например, кутшӧм сулеяӧ гижӧма «динитрофенол 4,0–5,4», сійӧ индикаторӧн позьӧ видлавны сэтшӧм мусинъяс, кӧні кислотносьтыс 4,0-сянь 5,4-ӧдз. Босьтӧм мусинлӧн кӧ кислотносьтыс, шуам, буретш 6, сэк тайӧ индикаторыс оз нин туй, а колӧ босьтны «р нитрофенол 5,2–7,0» гижӧда индикатор. | Тајӧ способӧн кіслотноԍт тӧԁмалӧм вылӧ^Міхаеԉіс прібор ԁінӧ пуктӧм інструкціјаын емӧԍ уна ԋеԉучкі гіжалӧмјас. Тапонԁа рекоменԁујтам пӧԉзујтчыны улынҗык гіжалӧм інԁӧԁјасӧн, коԁјасӧс прӧверітӧма лабораторіјаын Ԉеԋінграԁын./^ віԁлалан раствор пыщкӧ соԁтӧны ԋеуна іԋԃікатор ԁа рӧм вежԍӧм ԍерԏіыс тӧԁмалӧны, јона-ӧ муԍіныс шома (уна-ӧ кіслотноԍт). Вылынҗык гіжалӧм „уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор“ ԁіныԍ Міхаеԉіслӧн прібор торјалӧ сіјӧн, мыј тані ԋе ӧԏі, а 4 торја іԋԃікаторјас. На пыщкыԍ быԁ іԋԃікатор петкӧԁлӧ кіслотноԍт іԅвестнӧј преԃелын. Напрімер, кущӧм суԉејаӧ гіжӧма „динитрофенол 4,0–5,4“, сіјӧ іԋԃікаторӧн поԅӧ віԁлавны сещӧм муԍінјас, кӧні кіслотноԍтыс 4,0-ԍаԋ 5,4-ӧԇ. Боԍтӧм муԍінлӧн-кӧ кіслотноԍтыс, шуам, бурещ 6, сек тајӧ іԋԃікаторыс оз-ԋін туј, а колӧ боԍтны „р нитрофенол 5,2–7,0“ гіжӧԁа іԋԃікатор. |
| Та понда Михаэлис приборӧн уджалӧм вылӧ медвойдӧр колӧ лючки бӧрйыны индикатор. Унджыкысьсӧ та вылӧ пӧльзуйтчӧны «универсальнӧй индикаторӧн», коді эм быд прибор дінын. Тайӧ индикаторнас первой тӧдмалӧны мусинлысь кислотносьт ылӧсас, сэсся вӧлисти, лоӧм результат серти, бӧрйӧны Михаэлис приборысь лӧсялана индикатор. | Тапонԁа Міхаеԉіс пріборӧн уҗалӧм вылӧ меԁвојԁӧр колӧ ԉучкі бӧрјыны іԋԃікатор. Унҗыкыԍсӧ та вылӧ пӧԉзујтчӧны „уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн“, коԁі ем быԁ прібор ԁінын. Тајӧ іԋԃікаторнас первој тӧԁмалӧны муԍінлыԍ кіслотноԍт ылӧсас, сеԍԍа вӧԉіԍԏі, лоӧм резуԉтат ԍерԏі, бӧрјӧны Міхаеԉіс пріборыԍ лӧԍалана іԋԃікатор. |
| Универсальнӧй индикатор кӧ петкӧдлӧ кислотносьт:— Михаэлис приборысь босьтӧны индикатор: | Уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатор кӧ петкӧԁлӧ кіслотноԍт:— Міхаеԉіс пріборыԍ боԍтӧны іԋԃікатор: |
| 4,0 ....«а динитрофенол 2,8–4,5» | 4,0 ....«а динитрофенол 2,8–4,5» |
| 4,5–5,0 ....«у динитрофенол 4,0–5,5» | 4,5–5,0 ....«у динитрофенол 4,0–5,5» |
| 5,5–6,0–6,5 ....«р нитрофенол 5,2–7,0» | 5,5–6,0–6,5 ....«р нитрофенол 5,2–7,0» |
| 7,0–7,5–8,0 ....«т нитрофенол 6,7–8,4» | 7,0–7,5–8,0 ....«т нитрофенол 6,7–8,4» |
| Та ногӧн бӧрйӧм индикатор мукӧддырйи ньӧти оз красит видлалан жидкосьтсӧ, либӧ вывті ёна краситас. Жидкосьт кӧ оз краситчы, тӧдмалӧм вылӧ колӧ босьтны орчча индикаторсӧ, кодлӧн лыдпасъясыс ичӧтджыкӧсь. А кор жидкосьт вывті ёна краситчас, колӧ пӧльзуйтчыны бара жӧ орчча индикаторнас, кодлӧн лыдпасъясыс вылынджыкӧсь. | Та ногӧн бӧрјӧм іԋԃікатор мукӧԁ ԁырјі ԋӧԏі оз краԍіт віԁлалан жіԁкоԍтсӧ, ԉібӧ вывті јона краԍітас. Жіԁкоԍт-кӧ оз краԍітчы, тӧԁмалӧм вылӧ колӧ боԍтны ортча іԋԃікаторсӧ, коԁлӧн лыԁпасјасыс ічӧтҗыкӧԍ. А кор жіԁкоԍт вывті јона краԍітчас, колӧ пӧԉзујтчыны бара-жӧ ортча іԋԃікаторнас, коԁлӧн лыԁпасјасыс вылынҗыкӧԍ. |
| Кыдзи тӧдмавны кислотносьт. Михаэлис приборӧн обычнӧя тӧдмавсьӧ мусинлӧн кислотносьт татшӧм ногӧн. Веситӧны 20 грамм мусин, кисьтӧны сійӧс колбочкаӧ либӧ стӧканӧ да содтӧны сы пытшкӧ 50 куб. см сола ва, кодӧс колӧ лӧсьӧдны «универсальнӧй индикаторлы» моз жӧ (мукӧддырйи сов раствор пыдди кисьталӧны чистӧй ва, кыдзи вӧлі висьталӧма 60-ӧд листбокын, сӧмын мусинмӧ известка колӧм тӧдмавны тайӧн он вермы). Ставсӧ болтайтӧны 3 минут чӧж да сетӧны колбочкалы сулавны 24 час (вӧрзьӧдлытӧг). Сы бӧрын универсальнӧй индикаторӧн тӧдмалӧны кислотносьтлысь ылӧссӧ да бӧрйӧны, кыдзи вӧлі висьталӧма вылынджык, Михаэлис приборлысь лӧсялана индикатор. | Кыԇі тӧԁмавны кіслотноԍт. Міхаеԉіс пріборӧн обычнӧја тӧԁмавԍӧ муԍінлӧн кіслотноԍт тащӧм ногӧн. Веԍітӧны 20 грамм муԍін, кіԍтӧны сіјӧс колбочкаӧ ԉібӧ стӧканӧ ԁа соԁтӧны сы пыщкӧ 50 куб. см. сола ва, коԁӧс колӧ лӧԍӧԁны „уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторлы“ моз-жӧ (мукӧԁ ԁырјі сов раствор пыԃԃі кіԍталӧны чістӧј ва, кыԇі вӧлі віԍталӧма 60-ӧԁ ԉістбокын, сӧмын муԍінмӧ іԅвестка колӧм тӧԁмавны тајӧн он вермы). Ставсӧ болтајтӧны 3 мінут чӧж ԁа ԍетӧны колбочкалы сулавны 24 час (вӧрԅӧԁлытӧг). Сы бӧрын уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн тӧԁмалӧны кіслотноԍтлыԍ ылӧссӧ ԁа бӧрјӧны, кыԇі вӧлі віԍталӧма вылынҗык, Міхаеԉіс пріборлыԍ лӧԍалана іԋԃікатор. |
| Сэсся сӧдзӧм жидкосьтысь надзӧникӧн босьтӧны пипеткаӧн 6 куб. см, кисьтӧны пробиркаӧ да содтӧны сэтчӧ бӧрйӧм индикатор 1 куб. см мында. | Сеԍԍа сӧԇӧм жіԁкоԍтыԍ наԇӧԋікӧн боԍтӧны піпеткаӧн 6 куб. см, кіԍтӧны пробіркаӧ ԁа соԁтӧны сетчӧ бӧрјӧм іԋԃікатор 1 куб. см. мынԁа. |
| Пробирка тупкӧны чистӧй пробкаӧн, болтайтӧны да босьтӧны колодкаысь паяйтӧм пробирка сэтшӧмӧс, кодлӧн рӧмыс (пытшкӧсса жидкосьтыслӧн рӧмыс) ёнджыка лӧсялӧ видлалан жидкосьт рӧмӧ. Тӧдӧмысь, ӧткодявны колӧ сӧмын бӧрйӧм индикаторса пробиркаяскӧд (сы вылӧ быд пробиркаын эм гижӧд). Шуам, босьтӧма кӧ испытанньӧ вӧчны «а динитрофенол», колӧ бӧрйӧдлыны рӧм серти сэтшӧм жӧ гижӧда пробиркаяс пытшкысь. Лӧсялан рӧма пробиркаын сулалысь лыдпасыс и петкӧдлӧ, ёна-ӧ мусинмыс шома (универсальнӧй индикаторӧн видлалігмоз жӧ, сӧмын талӧн петкӧдлӧмыс ёна точнӧй, — точносьтыс воӧ pH 0,1–0,2-ӧдз). | Пробірка тупкӧны чістӧј пробкаӧн, болтајтӧны ԁа боԍтӧны колоԁкаыԍ пајајтӧм пробірка сещӧмӧс, коԁлӧн рӧмыс (пыщкӧсса жіԁкоԍтыслӧн рӧмыс) јонҗыка лӧԍалӧ віԁлалан жіԁкоԍт рӧмӧ. Тӧԁӧмыԍ, ӧткоԃавны колӧ сӧмын бӧрјӧм іԋԃікаторса пробіркајаскӧԁ (сы вылӧ быԁ пробіркаын ем гіжӧԁ). Шуам, боԍтӧма-кӧ іспытаԋԋӧ вӧчны „а динитрофенол“, колӧ бӧрјӧԁлыны рӧм ԍерԏі сещӧм-жӧ гіжӧԁа пробіркајас пыщкыԍ. Лӧԍалан рӧма пробіркаын сулалыԍ лыԁпасыс-і петкӧԁлӧ, јона-ӧ муԍіныс шома (уԋіверсаԉнӧј іԋԃікаторӧн віԁлаліг моз-жӧ, сӧмын талӧн петкӧԁлӧмыс јона точнӧј, — точноԍтыс воӧ pH 0,1–0,2-ӧԇ). |
| Гудыр растворын кислотносьт тӧдмалӧм. Мукӧддырйи видлалан раствор лоӧ гудыр. Сэтшӧмъяс дырйи пробиркаяс ӧткодялӧм вылӧ пӧльзуйтчӧны торъя приборӧн, коді шусьӧ компараторӧн. Сійӧс вӧчӧма пу колодкаысь, вылысас эм 6 розь да бокас 3 розь (вомӧныс). Сылӧн устройство тыдалӧ 18-ӧд серпас вылын. | Гуԁыр растворын кіслотноԍт тӧԁмалӧм. Мукӧԁ ԁырјі віԁлалан раствор лоӧ гуԁыр. Сещӧмјас ԁырјі пробіркајас ӧткоԃалӧм вылӧ пӧԉзујтчӧны торја пріборӧн, коԁі шуԍӧ компараторӧн. Сіјӧс вӧчӧма пу колоԁкаыԍ, вылысас ем 6 роԅ ԁа бокас 3 роԅ (вомӧныс). Сылӧн устројство тыԁалӧ 18-ԁ ԍерпас вылын. |
| Пӧльзуйтчӧны компараторӧн татшӧм ногӧн. 2-ӧд №-ӧн пасйӧм розьӧ (гнездоӧ) сувтӧдсьӧ видлалан жидкосьта пробирка, кытчӧ содтӧма нин 1 куб. см индикатор. 1 да 3-ӧд розьясӧ сувтӧдӧны паяйтӧм пробиркаяс, кодъяскӧд кӧсйӧны ӧткодявны видлалан жидкосьтлысь рӧм. Найӧ мышкӧ — 4 да 6-ӧд розьясӧ сувтӧдсьӧны пробиркаяс ӧтилаысь босьтӧм видлалан жидкосьтӧн, сӧмын индикатор содтытӧг. 5-ӧд розьӧ сувтӧдӧны парӧн вӧтлӧм ва тыра пробирка. | Пӧԉзујтчӧны компараторӧн тащӧм ногӧн. 2-ԁ №-ӧн пасјӧм роԅӧ (гԋезԁоӧ) сувтӧԁԍӧ віԁлалан жіԁкоԍта пробірка, кытчӧ соԁтӧма-ԋін 1 куб. см. іԋԃікатор. 1 ԁа 3-ԁ роԅјасӧ сувтӧԁӧны пајајтӧм пробіркајас, коԁјаскӧԁ кӧсјӧны ӧткоԃавны віԁлалан жіԁкоԍтлыԍ рӧм. Најӧ мышкӧ — 4 ԁа 6-ԁ роԅјасӧ сувтӧԁԍӧны пробіркајас ӧԏілаыԍ боԍтӧм віԁлалан жіԁкоԍтӧн, сӧмын іԋԃікатор соԁтытӧг. 5-ԁ роԅӧ сувтӧԁӧны парӧн вӧтлӧм ва тыра пробірка. |
| Компаратор бокъясӧ вӧчӧм розьясӧд югыд вылӧ видзӧдӧмӧн да босьтӧм пробирка параяс (пояйтӧм пробиркаяс) вежлалӧмӧн бӧрйӧны на пытшкысь сэтшӧмъясӧс, кодъяслӧн рӧмыс ёнджыка матысмӧ видлалан раствор рӧм дінӧ. Сэки видлалан растворлӧн лоӧ кислотносьт сэтшӧм жӧ, кутшӧм и бӧрйӧм пробиркаӧ пуктӧм жидкосьтлӧн. | Компаратор бокјасӧ вӧчӧм роԅјасӧԁ југыԁ вылӧ віԇӧԁӧмӧн ԁа боԍтӧм пробірка парајас (појајтӧм пробіркајас) вежлалӧмӧн бӧрјӧны на пыщкыԍ сещӧмјасӧс, коԁјаслӧн рӧмыс јонҗыка матыԍмӧ віԁлалан раствор рӧм ԁінӧ. Секі віԁлалан растворлӧн лоӧ кіслотноԍт сещӧм-жӧ, кущӧм і бӧрјӧм пробіркаӧ пуктӧм жіԁкоԍтлӧн. |
| Та ногӧн, компаратор ёна кокньӧдӧ гудыр раствор видлалігӧн удж. Сытӧг сьӧкыд эськӧ лои ӧткодявны видлалан гудыр раствор пояйтӧм пробиркаясӧ пуктӧм югыд жидкосьткӧд, сэки, тӧдӧмысь, лоины эськӧ ӧшыбкаяс. | Та ногӧн, компаратор јона кокԋӧԁӧ гуԁыр раствор віԁлалігӧн уҗ. Сытӧг ԍӧкыԁ еԍкӧ лоі ӧткоԃавны віԁлалан гуԁыр раствор појајтӧм пробіркајасӧ пуктӧм југыԁ жіԁкоԍткӧԁ, секі, тӧԁӧмыԍ, лоіны еԍкӧ ӧшыбкајас. |
| Кыдзи ми аддзам, Михаэлис приборӧн мусин тӧдмалӧм кӧть и сетӧ точнӧйджык результатъяс (pH 0,1-ӧдз точнӧя), сійӧн уджалӧм вылӧ колӧ унджык кад да бурджык оборудованньӧ вылынджык гижалӧм универсальнӧй индикатора приборӧн да лакмусӧвӧй бумажка серти. | Кыԇі мі аԁԇам, Міхаеԉіс пріборӧн муԍін тӧԁмалӧм кӧԏ-і ԍетӧ точнӧјҗык резуԉтатјас (pH 0,1-ӧԇ точнӧја), сіјӧн уҗалӧм вылӧ колӧ унҗык каԁ ԁа бурҗык оборуԁоваԋԋӧ вылынҗык гіжалӧм уԋіверсаԉнӧј іԋԃікатора пріборӧн ԁа лакмусӧвӧј бумажка ԍерԏі. |
| Ӧні, кор тэрмасьӧмӧн да ӧдйӧ колӧ дорвыв тӧдмавны муяс, кодъясӧс колӧ бурмӧдны известкаӧн, да кор ӧтка овмӧсъясӧн уджалан негырысь муяс пыдди быдмӧны совхознӧй да колхознӧй муяслӧн гырысь площадьяс, — Михаэлис приборлӧн значенньӧ лоӧ улынджык универсальнӧй прибор серти. | Ӧні, кор термаԍӧмӧн ԁа ӧԁјӧ колӧ ԁорвыв тӧԁмавны мујас, коԁјасӧс колӧ бурмӧԁны іԅвесткаӧн, ԁа кор ӧтка овмӧсјасӧн уҗалан ԋегырыԍ мујас пыԃԃі быԁмӧны совхознӧј ԁа колхознӧј мујаслӧн гырыԍ плошщаԃјас, — Міхаеԉіс пріборлӧн значеԋԋӧ лоӧ улынҗык уԋіверсаԉнӧј прібор ԍерԏі. |
| Михаэлис приборӧн медся бур уджавны, ӧти-кӧ, прӧстӧй способъяс прӧверитігӧн, мӧд-кӧ, мусин известкаавны колӧм точнӧйджыка тӧдмалігӧн (определитігӧн), торъя нин сэтшӧм мусинъяс тӧдмалігӧн, кодъяс предварительнӧй обследованньӧ вӧчигӧн лоины не ёна шомаӧсь (кодъяс петкӧдлісны этша кислотносьт). | Міхаеԉіс пріборӧн меԁԍа бур уҗавны, ӧԏі-кӧ, прӧстӧј способјас прӧверітігӧн, мӧԁ-кӧ, муԍін іԅвесткаавны колӧм точнӧјҗыка тӧԁмалігӧн (опреԃеԉітігӧн), торја-ԋін сещӧм муԍінјас тӧԁмалігӧн, коԁјас преԁваріԏеԉнӧј обԍԉеԁоваԋԋӧ вӧчігӧн лоіны ԋе јона шомаӧԍ (коԁјас петкӧԁлісны еща кіслотноԍт). |
| ОБСЛЕДОВАННЬӦ ДЫРСЯ ЛОӦМ РЕЗУЛЬТАТЪЯС ИСПОЛЬЗУЙТӦМ | ОБԌԈЕԀОВАԊԊӦ ԀЫРԌА ЛОӦМ РЕЗУԈТАТЈАС ІСПОԈЗУЈТӦМ |
| Кор лоӧ испытанньӧяс вӧчалӧма (кӧть кутшӧм ногӧн), налысь результатъяс петкӧдӧны му план вылӧ, кислотносьтсӧ лыдпасъясӧн либӧ кутшӧмкӧ условнӧй пасӧн пасъялӧмӧн (кыдзи петкӧдлӧма 19-ӧд серпас вылын). Татшӧм план вылысь кокни тӧдны, кытіджык колӧ известкаавны мусӧ Пример вылӧ 19-ӧд серпас вылын петкӧдлӧма 28 гектар ыджда мулысь план. Ӧти му помсьыс пробаяс босьталӧма тшӧкыдджыка. Сы понда план вылас вӧчалӧма унджык пасъяс (ёнджыка сера помас). Тайӧ план серти позьӧ вӧчны татшӧм заключенньӧ: став участок колӧ известкаавны, сылысь улыс помсӧ кындзи, кӧні мусинмыс абу шома, либӧ сӧмын омӧлика шома (кыдзи петкӧдліс унджык испытанньӧыс). | Кор лоӧ іспытаԋԋӧјас вӧчалӧма (кӧԏ кущӧм ногӧн), налыԍ резуԉтатјас петкӧԁӧны му план вылӧ, кіслотноԍтсӧ лыԁпасјасӧн ԉібӧ кущӧмкӧ условнӧј пасӧн пасјалӧмӧн (кыԇі петкӧԁлӧма 19-ӧԁ ԍерпас вылын). Тащӧм план вылыԍ кокԋі тӧԁны, кытіҗык колӧ іԅвесткаавны мусӧ Прімер вылӧ 19-ԁ ԍерпас вылын петкӧԁлӧма 28 гектар ыҗԁа мулыԍ план. Ӧԏі му помԍыс пробајас боԍталӧма щӧкыԁҗыка. Сыпонԁа план вылас вӧчалӧма унҗык пасјас (јонҗыка ԍера помас). Тајӧ план ԍерԏі поԅӧ вӧчны тащӧм закԉучеԋԋӧ: став участок колӧ іԅвесткаавны, сылыԍ улыс помсӧ кыԋԇі, кӧні муԍінмыс абу шома, ԉібӧ сӧмын омӧԉіка шома (кыԇі петкӧԁліс унҗык іспытаԋԋӧыс). |
| Шома мусинъяс пӧвстысь негырысь шомтӧминъяс (діяс) тшӧтш лоӧ известкаавны, — известка койигӧн неыджыд местаяс абу удобнӧ кольны известкаавтӧг. | Шома муԍінјас пӧвсыԍ ԋегырыԍ шомтӧмінјас (ԁіјас) щӧщ лоӧ іԅвесткаавны, — іԅвестка којігӧн ԋеыҗыԁ местајас абу уԁобнӧ коԉны іԅвесткаавтӧг. |
| Став обследованньӧ дырся лоӧм результатъяс серти нӧшта бурджык вӧчны карта, уна-ӧ мусинлы колӧ бурмӧдӧм да уна-ӧ колӧ сюйны известка. Татшӧм карта вылӧ колӧ пасъявны, кислотносьт петкӧдлан сведенньӧяс кындзи, сідзжӧ мусин обследуйтан результатъяс (кутшӧм механическӧй состав да ёна-ӧ озыр перегнойӧн) да индыны мый лоӧ кӧдзӧма либӧ пуктӧма обследуйтӧм му вылӧ. Сэсся карта вылын торйӧдлыссьӧны мулӧн участокъяс, кыті колӧ известкаавны да индавсьӧны изӧм известкаалӧм дозаяс (уна-ӧ колӧ сюйны гектар вылӧ). Тайӧс позьӧ артавны 71-ӧд листбокӧ вӧчӧм таблица кузя. | Став обԍԉеԁоваԋԋӧ ԁырԍа лоӧм резуԉтатјас ԍерԏі нӧшта бурҗык вӧчны карта, уна-ӧ муԍінлы колӧ бурмӧԁӧм ԁа уна-ӧ колӧ ԍујны іԅвестка. Тащӧм карта вылӧ колӧ пасјавны, кіслотноԍт петкӧԁлан ԍвеԃеԋԋӧјас кыԋԇі, сіԇ-жӧ муԍін обԍԉеԁујтан резуԉтатјас (кущӧм мехаԋіческӧј состав ԁа јона-ӧ озыр перегнојӧн) ԁа інԁыны мыј лоӧ кӧԇӧма ԉібӧ пуктӧма обԍԉеԁујтӧм му вылӧ. Сеԍԍа карта вылын торјӧԁлыԍԍӧны мулӧн участокјас, кыті колӧ іԅвескаавны ԁа інԁавԍӧны ізӧм іԅвесткаалӧм ԁозајас (уна-ӧ колӧ ԍујны гектар вылӧ). Тајӧс поԅӧ артавны 71-ԁ ԉістбокӧ вӧчӧм табԉіца куԅа. |
| Мукӧд му вылын кислотносьт зэв абу ӧткодь. Сэтшӧмъяс дырйи посни площадьяс вылӧ (2–3 гектаръясаӧ) сьӧкыд сюйны не ӧтмында известка. Сы понда посни участокъяс, кытчӧясӧ требуйтчӧ известка 1–2 тоннаӧн этшаджык либӧ унджык, колӧ ӧтлаавлыны. | Мукӧԁ му вылын кіслотноԍт зев абу ӧткоԃ. Сещӧмјас ԁырјі посԋі плошщаԃјас вылӧ (2–3 гектарјасаӧ) ԍӧкыԁ ԍујны ԋе ӧтмынԁа іԅвестка. Сыпонԁа посԋі участокјас, кытчӧјасӧ требујтчӧ іԅвестка 1–2 тоннаӧн ещаҗык ԉібӧ унҗык, колӧ ӧтлаавлыны. |
| КВАЙТӦД ГЛАВА. | КВАЈТӦԀ ГЛАВА. |
| ИЗӦМ ИЗВЕСТКА СЮЯН НОРМА | ІЗӦМ ІԄВЕСТКА ԌУЈАН НОРМА |
| Изӧм известка сюян норма медвойдӧр артавсьӧ мусин шом серти: кымын уна мусинмын кислотносьт, сымын уна колӧ известка. Но практика вылын тыдовтчис, мый оз быд мусинлӧн ӧткодя вежсьы кислотносьт известкаалӧм бӧрын. Эм кӧ, шуам, ӧткодь кислотносьта кык мусин, кодъяслӧн торъялӧ составыс, — ӧтиыс, шуам лыаа, а мӧдыс сьӧкыд сёя, — лыаа мусинмӧ колӧ сюйны известка этшаджык сёйӧд мусинмӧ серти. Сьӧкыд, сёйӧд мусин кыдз бы омӧльджыка сетчӧ кислотносьт бырӧдӧмлы. Мусинлӧн татшӧм сетчытӧмыс овлӧ не сӧмын сёйӧд либӧ лыа понда, но сідз жӧ перегной понда. Кымын уна мусинмын перегной, сымын ёна колӧ сійӧс известкаавны. | Ізӧм іԅвестка ԍујан норма меԁвојԁӧр артавԍӧ муԍін шом ԍерԏі: кымын уна муԍінын кіслотноԍт, сымын уна колӧ іԅвестка. Но пракԏіка вылын тыԁовтчіс, мыј оз быԁ муԍінлӧн ӧткоԃа вежԍы кіслотноԍт іԅвесткаалӧм бӧрын. Ем-кӧ, шуам, ӧткоԃ кіслотноԍта кык муԍін, коԁјаслӧн торјалӧ составыс, — ӧԏіыс, шуам лыаа, а мӧԁыс ԍӧкыԁ ԍоја, — лыаа муԍінӧ колӧ ԍујны іԅвестка ещаҗык ԍојӧԁ муԍінӧ ԍерԏі. Ԍӧкыԁ, ԍојӧԁ муԍін кыԇ бы омӧԉҗыка ԍетчӧ кіслотноԍт бырӧԁӧмлы. Муԍінлӧн тащӧм ԍетчытӧмыс овлӧ ԋе сӧмын ԍојӧԁ ԉібӧ лыа понԁа, но сіԇ-жӧ перегној понԁа. Кымын уна муԍінын перегној, сымын јона колӧ сіјӧс іԅвесткаавны. |
| Став висьталӧмторъяс кындзи, известка колӧм тӧдмалігӧн колӧ пыдди босьтны, мый лоӧ кӧдзӧма либӧ пуктӧма известкаалӧм му вылас, Кыдзи вӧлі висьталӧма нин, ӧткымын кӧдза-пуктасъяслы бура быдмӧм вылӧ колӧ дзикӧдз бырӧдны кислотносьт, а мукӧдыс бура быдмӧны омӧля шома мусин вылын. | Став віԍталӧм торјас кыԋԇі, іԅвестка колӧм тӧԁмалігӧн колӧ пыԃԃі боԍтны, мыј лоӧ кӧԇӧма ԉібӧ пуктӧма іԅвесткаалӧм му вылас, Кыԇі вӧлі віԍталӧма-ԋін, ӧткымын кӧԇа-пуктасјаслы бура быԁмӧм вылӧ колӧ ԇікӧԇ бырӧԁны кіслотноԍт, а мукӧԁыс бура быԁмӧны омӧԉа шома муԍін вылын. |
| Та ногӧн, известка артмалігӧн, уна-ӧ колӧ сюйны ӧти гектар вылӧ, колӧ водзвыв тӧдны: | Та ногӧн, іԅвестка артмалігӧн, уна-ӧ колӧ ԍујны ӧԏі гектар вылӧ, колӧ воԇвыв тӧԁны: |
| 1) Ёна-ӧ мусин шома (уна-ӧ кислотносьт). | 1) Јона-ӧ муԍін шома (уна-ӧ кіслотноԍт). |
| 2) Мусинлӧн механическӧй состав да ёна-ӧ озыр перегнойӧн (сьӧд муӧн). | 2) Муԍінлӧн мехаԋіческӧј состав ԁа јона-ӧ озыр перегнојӧн (ԍӧԁ муӧн). |
| 3) Мый лоӧ кӧдзӧма либӧ пуктӧма известкаалан му вылӧ. | 3) Мыј лоӧ кӧԇӧма ԉібӧ пуктӧма іԅвесткаалан му вылӧ. |
| Позьӧ индыны татшӧм примернӧй норма, код серти колӧ сюйны изӧм известка 1 гектар вылӧ: | Поԅӧ інԁыны тащӧм прімернӧј норма, коԁ ԍерԏі колӧ ԍујны ізӧм іԅвестка 1 гектар вылӧ: |
| І. Ёна шома мусинъяслы (pH 5-ысь этшаджык)ІІ. Омӧля шома мусинъяслы (pH 5-сянь 6-ӧдз) | І. Јона шома муԍінјаслы (pH 5-ыԍ ещаҗык)ІІ. Омӧԉа шома муԍінјаслы (pH 5-ԍаԋ 6-ӧԇ) |
| лыа да лыа сора мусинлы 3–4 т.2 т | лыа ԁа лыа сора муԍінлы 3–4 т.2 т |
| сёй сора мусинлы 5–6 „ 2–3 „ | ԍој сора муԍінлы 5–6 „ 2–3 „ |
| сёйлы да сьӧд мулы*7–10 „4 „ | ԍојлы ԁа ԍӧԁ мулы*7–10 „4 „ |
| *татчӧ жӧ пырӧны трундаа мусинъяс, кодъяс петкӧдлӧны асьнысӧ шомаӧн, — му вылысса нюръяс да кутшӧмкӧ переходнӧйяс. Татшӧм мусинъясӧ 8 тоннаысь уна известка сюйны оз ков, кӧть найӧ овлӧны ёна шомаӧсь. | *1) татчӧ-жӧ пырӧны трунԁаа муԍінјас, коԁјас петкӧԁлӧны аԍнысӧ шомаӧн, — му вылысса ԋурјас ԁа кущӧмкӧ перекоԁнӧјјас. Тащӧм муԍінјасӧ 8 тоннаыԍ уна іԅвестка ԍујны оз ков, кӧԏ најӧ овлӧны јона шомаӧԍ. |
| Таблицаын арталӧма посниа изӧм мича известка. Сы пытшкын кӧ уна бокӧвӧй соръяс либӧ эмӧсь гырысь торъяс (2½ миллиметрысь гырысьджыкъяс), сэтшӧм известка колӧ сюйны индалӧм серти унджык. Эм кӧ, шуам, известкаын 20% мында соръяс, 4 тонна пыдди колӧ сюйны 5-ӧс да сідзи водзӧ. Севооборотын кӧ лоӧны анькытша кӧдзаяс либӧ корнеплодъяс, таблицаын индалӧм нормаяс колӧ содтыны І группа мусинъяслы — 1 тонна вылӧ да ІІ группалы 1–2 тонна вылӧ. | Табԉіцаын арталӧма посԋіа ізӧм міча іԅвестка. Сы пыщкын-кӧ уна бокӧвӧј сорјас ԉібӧ емӧԍ гырыԍ-торјас (2½ міԉԉіметрыԍ гырыԍҗыкјас), сещӧм іԅвестка колӧ ԍујны інԁалӧм ԍерԏі унҗык. Ем-кӧ, шуам, іԅвесткаын 20% мынԁа сорјас, 4 тонна пыԃԃі колӧ ԍујны 5-ӧс ԁа сіԇі воԇӧ. Ԍевооборотын-кӧ лоӧны аԋкыща кӧԇајас ԉібӧ корԋеплоԁјас, табԉіцаын інԁалӧм нормајас колӧ соԁтыны І группа муԍінјаслы — 1 тонна вылӧ ԁа ІІ группалы 1–2 тонна вылӧ. |
| Лыаа мусин вылын, кӧні этша сьӧд му сор да коді кокниа вежӧ ассьыс кислотносьт, колӧ видзчысьны таблицаын индӧм серти ёнджыка известкаалӧмысь. Сэтшӧм мусинъяс вылын уна известка сюйӧмла вермӧ артмыны щелочносьт, коді вредитӧ уна кӧдза-пуктас быдмӧмлы. Сыысь кындзи, уна известка сюйӧмӧн ӧдйӧ вермӧ бырны пӧтӧса торъяс, кодъясӧн тайӧ мусинъясыс сідз нин абу озырӧсь. | Лыаа муԍін вылын, кӧні еща ԍӧԁ му сор ԁа коԁі кокԋіа вежӧ асԍыс кіслотноԍт, колӧ віԁчыԍны табԉіцаын інԁӧм ԍерԏі јонҗыка іԅвесткаалӧмыԍ. Сещӧм муԍінјас вылын уна іԅвестка ԍујӧмла вермӧ артмыны шщелочноԍт, коԁі вреԃітӧ уна кӧԇа-пуктас быԁмӧмлы. Сыыԍ кыԋԇі, уна іԅвестка ԍујӧмӧн ӧԁјӧ вермӧ бырны пӧтӧса торјас, коԁјасӧн тајӧ муԍінјасыс сіԇ-ԋін абу озырӧԍ. |
| Став вылынджык висьталӧмторйыс инмӧ сідзжӧ подзолистӧй мусинъяслы (тайӧ мусин йывсьыс гижӧма 35-ӧд листбокын), кодӧс сідзжӧ оз ков ӧтпырйӧн ёна известкаавны, а бурджык известкаавны тшӧкыдджыка, быд 3–4 во пытшкын, но этшаникӧн да обязательнӧ куйӧдалӧмӧн либӧ мукӧдторйӧн бурмӧдӧмӧн. | Став вылынҗык віԍталӧмторјыс інмӧ сіԇ-жӧ поԁзоԉістӧј муԍінјаслы (тајӧ муԍін јывԍыс гіжӧма 35-ԁ ԉістбокын), коԁӧс сіԇ-жӧ оз ков ӧтпырјӧн јона іԅвесткаавны, а бурҗык іԅвесткаавны щӧкыԁҗыка, быԁ 3–4 во пыщкын, но ещаԋікӧн ԁа објазаԏеԉнӧ кујӧԁалӧмӧн ԉібӧ мукӧԁ торјӧн бурмӧԁӧмӧн. |
| Та ногӧн, мусинлысь кислотносьт прӧстӧй ногӧн (кокниа) тӧдмалӧмӧн да сылысь составсӧ водзвыв тӧдӧмӧн (ёна-ӧ сёйӧд да сьӧд муа), позьӧ лӧсьӧдӧм таблица кузя ылӧсас артавны, уна-ӧ колӧ сюйны известка. | Та ногӧн, муԍінлыԍ кіслотноԍт прӧстӧј ногӧн (кокԋіа) тӧԁмалӧмӧн ԁа сылыԍ составсӧ воԇвыв тӧԁӧмӧн (јона-ӧ ԍојӧԁ ԁа ԍӧԁ муа), поԅӧ лӧԍӧԁӧм табԉіца куԅа ылӧсас артавны, уна-ӧ колӧ ԍујны іԅвестка. |
| Колӧ кӧ тайӧс тӧдмавны ёнджыка точнӧя, позьӧ испытанньӧяс вӧчавны химическӧй способъясӧн. Тшӧкыдджыка та ногӧн тӧдмалӧны гидролитическӧй кислотносьт, коді пӧлучитчӧ стӧканын мусин аслыспӧлӧс сов растворӧн (уксусно-кислӧй натрийӧн либӧ кальцийӧн) болтайтігӧн. Колхозъясса да совхозъясса практическӧй уджалысьяслы шоча ковмывлӧ татшӧм тӧдмалӧмсӧ вӧчавны. Ёнджыка тайӧ уджсӧ нуӧдӧны опытнӧй станцияяс да научнӧй институтъяс, кодъяс вӧчалӧны мусин известкаалан картаяс. А местаяс вылын лоӧ нин пӧльзуйтчыны татшӧм гӧтӧвӧй картаяснас, кӧні индалӧма гидролитическӧй кислотносьт кузя арталӧм нормаяс. Тані колӧ тӧдны, мый сійӧ нормаясыс лоӧны ылӧса нормаясӧн жӧ. Гидролитическӧй кислотносьт кузя арталӧм нормаяс серти унджык известка сюйны оз ков. А этшаджык известка сюйӧны со коръясын: | Колӧ-кӧ тајӧс тӧԁмавны јонҗыка точнӧја, поԅӧ іспытаԋԋӧјас вӧчавны хіміческӧј способјасӧн. Щӧкыԁҗыка таногӧн тӧԁмалӧны гіԁроԉіԏіческӧј кіслотноԍт*, коԁі пӧлучітчӧ стӧканын муԍін аслыс пӧлӧс сов растворӧн (уксусно-кіслӧј натріјӧн ԉібӧ каԉціјӧн) болтајтігӧн. Колхозјасса ԁа совхозјасса пракԏіческӧј уҗалыԍјаслы шоча ковмывлӧ тащӧм тӧԁмалӧмсӧ вӧчавны. Јонҗыка тајӧ уҗсӧ нуӧԁӧны опытнӧј станціјајас ԁа научнӧј інԍԏітутјас, коԁјас вӧчалӧны муԍін іԅвесткаалан картајас. А местајас вылын лоӧ-ԋін пӧԉзујтчыны тащӧм гӧтӧвӧј картајаснас, кӧні інԁалӧма гіԁроԉіԏіческӧј кіслотноԍт куԅа арталӧм нормајас. Тані колӧ тӧԁны, мыј сіјӧ нормајасыс лоӧны ылӧса нормајасӧн-жӧ. Гіԁроԉіԏіческӧј кіслотноԍт куԅа арталӧм нормајас ԍерԏі унҗык іԅвестка ԍујны оз ков. А ещаҗык іԅвестка ԍујӧны со корјасын: |
| 1) Пӧлучитчӧны кӧ вывті гырысь нормаяс (10–12 тоннаысь унджык); та мында известка сюйӧмыс кӧть и колана, шоч колхоз либӧ совхоз вермас справитчыны сы мында известка кыскалӧмӧн. Бурджык сюйны этшаджык известка да 2–3 во бӧрын нӧшта ӧтчыд известкаавны. | 1) Пӧлучітчӧны-кӧ вывті гырыԍ нормајас (10–12 тоннаыԍ унҗык); тамынԁа іԅвестка ԍујӧмыс кӧԏ і колана, шоч колкоз ԉібӧ совхоз вермас справітчыны сымынԁа іԅвестка кыскалӧмӧн. Бурҗык ԍујны ещаҗык іԅвестка ԁа 2–3 во бӧрын нӧшта ӧтчыԁ іԅвесткаавны. |
| 2) Кӧдзсьӧны кӧ известкаалан му вылӧ сэтшӧм кӧдзаяс, кодъяс оз вермыны сетны уна известка, кыдз шабді, картупель. | 2) Кӧԇԍӧны-кӧ іԅвесткаалан му вылӧ сещӧм кӧԇајас, коԁјас оз вермыны ԍетны уна іԅвестка, кыԇ шабԁі, картупеԉ. |
| Сідзсӧ колӧ соблюдайтны лӧсьӧдӧм нормаяс, торъя нин, абу кӧ найӧ ёна гырысьӧсь да овмӧсыс вермӧ справитчыны сы мында известка кыскалӧмӧн. | Сіԇсӧ колӧ собԉуԁајтны лӧԍӧԁӧм нормајас, торја-ԋін, абу-кӧ најӧ јона гырыԍӧԍ ԁа овмӧсыс вермӧ справітчыны сымынԁа іԅвестка кыскалӧмӧн. |
| СИЗИМӦД ГЛАВА. | ԌІԄІМӦԀ ГЛАВА. |
| КЫДЗИ СЮЙНЫ ИЗВЕСТКА | КЫԆІ ԌУЈНЫ ІԄВЕСТКА |
| Миян воӧм тӧдмӧдъяс серти, позьӧ веськыда шуны, мый бӧръя кадӧдз практика вылын зэв этша вниманньӧ пуктыссьыліс сэтшӧм коланаторъяс вылӧ, кыдз известка хранитӧм, сійӧс сюян ногъяс, места бӧрйӧм да севооборот лючки лӧсьӧдӧм, известка бура изӧм. | Міјан воӧм тӧԁмӧԁјас ԍерԏі, поԅӧ веԍкыԁа шуны, мыј бӧрја каԁӧԇ пракԏіка вылын зев еща вԋімаԋԋӧ пуктыԍԍыліс сещӧм коланаторјас вылӧ, кыԇ іԅвестка краԋітӧм, сіјӧс ԍујан ногјас, места бӧрјӧм ԁа ԍевооборот ԉучкі лӧԍӧԁӧм, іԅвестка бура ізӧм. |
| Водзынджык гижалам кымынкӧ практическӧй приёмъяс, кыдзи бурджыка сюйны известка, да индам колхозъясса да совхозъясса практическӧй роботникъяслысь став известкаалан уджын рационализация нуӧдны колӧм вылӧ. Колӧ тӧдны, мый мусин известкаалӧмын уна на лоӧны тӧдтӧмторъяс, ковмас лӧсьӧдчыны местнӧй условйӧяс серти да водзӧ нуӧдны бурмӧдӧмъяс. | Воԇынҗык гіжалам кымынкӧ пракԏіческӧј пріјомјас, кыԇі бурҗыка ԍујны іԅвестка, ԁа інԁам колхозјасса ԁа совхозјасса пракԏіческӧј робоԏԋікјаслыԍ став іԅвесткаалан уҗын раціонаԉізаціја нуӧԁны колӧм вылӧ. Колӧ тӧԁны, мыј муԍін іԅвесткаалӧмын уна-на лоӧны тӧԁтӧмторјас, ковмас лӧԍӧԁчыны местнӧј условіјӧјас ԍерԏі ԁа воԇӧ нуӧԁны бурмӧԁӧмјас. |
| Известкаалан места бӧрйӧм. Известкаӧн опытъяс вӧчалан результатъяс гижалігӧн вӧлі висьталӧма нин, мый оз быд кӧдза-пуктаслы ӧткодя ков известка. | Іԅвесткаалан места бӧрјӧм. Іԅвесткаӧн опытјас вӧчалан резуԉтатјас гіжалігӧн вӧлі віԍталӧма-ԋін, мыј оз быԁ кӧԇа-пуктаслы ӧткоԃа ков іԅвестка. |
| Тайӧ тӧдмӧдъяснас пӧльзуйтчӧмӧн да кӧзяйственнӧй условйӧяс пыдди босьтӧмӧн позьӧ бӧрйыны уна пӧлӧс кӧдза-пуктасъяс улӧ известка сюян местаяс. Тані медвойдӧр колӧ соблюдайтны татшӧм условйӧ, медым известкаалан плӧщадь вылӧ медводдза ӧти-кык во пытшкын вӧлі кӧдзӧма сэтшӧм кӧдза-пуктасъяс, кодъяс вылын бура вермӧ тӧдчыны известка сюйӧм (бобӧнянь, корнеплодъяс, ид да мукӧд, торъя нин анькытша кӧдзаяс: вика, анькытш), сідзжӧ медым дырджык эз веськавны тайӧ му вылӧ сэтшӧм кӧдза-пуктасъяс, кодъяслы оз лӧсяв ёна известкаалӧм, торъя нин выльысь известка сюйӧм (шабді, картупель, люпин). 20-ӧд серпас вылын примерӧн петкӧдлӧма известка сюян местаяс нёль пӧлӧс севооборотын. | Тајӧ тӧԁмӧԁјаснас пӧԉзујтчӧмӧн ԁа кӧԅајственнӧј условіјӧјас пыԃԃі боԍтӧмӧн поԅӧ бӧрјыны уна пӧлӧс кӧԇа-пуктасјас улӧ іԅвестка ԍујан местајас. Тані меԁвојԁӧр колӧ собԉуԁајтны тащӧм условіјӧ, меԁым іԅвесткаалан плӧшщаԃ вылӧ меԁвоԇԇа ӧԏі-кык во пыщкын вӧлі кӧԇӧма сещӧм кӧԇа-пуктасјас, коԁјас вылын бура вермӧ тӧԁчыны іԅвестка ԍујӧм (бобӧԋаԋ, корԋеплоԁјас, іԁ ԁа мукӧԁ, торја-ԋін аԋкыща кӧԇајас: віка, аԋкыщ), сіԇ-жӧ меԁым ԁырҗык ез веԍкавны тајӧ му вылӧ сещӧм кӧԇа-пуктасјас, коԁјаслы оз лӧԍав јона іԅвесткаалӧм, торја-ԋін выԉыԍ іԅвестка ԍујӧм (шабԁі, картупеԉ, ԉупін). 20-ԁ ԍерпас вылын прімерӧн петкӧԁлӧма іԅвестка ԍујан местајас ԋоԉ пӧлӧс ԍевооборотын. |
| Уна переменаӧн му уджалӧмын медся бур сюйны изӧм известка няня кӧдзаяс улӧ (ид, сю, зӧр), кодъяс борын кӧдзсьӧ бобӧнянь. Сэк картупель либӧ шабді вермасны веськавны известкаалӧм му вылӧ сӧмын 3–4 во бӧрын. | Уна переменаӧн му уҗалӧмын меԁԍа бур ԍујны ізӧм іԅвестка ԋаԋа кӧԇајас улӧ (іԁ, ԍу, зӧр), коԁјас борын кӧԇԍӧ бобӧԋаԋ. Сек картупеԉ ԉібӧ шабԁі вермасны веԍкавны іԅвесткаалӧм му вылӧ сӧмын 3–4 во бӧрын. |
| Бӧръя условйӧсӧ (торъя нин шабді кӧдзӧм кузя) колӧ соблюдайтны и корнеплодъяс улӧ известка сюйигӧн, сідзжӧ бобӧнянь турун сортӧм няня кӧдзаяс улӧ известка сюйигӧн. | Бӧрја условіјӧсӧ (торја-ԋін шабԁі кӧԇӧм куԅа) колӧ собԉуԁајтны і корԋеплоԁјас улӧ іԅвестка ԍујігӧн сіԇ-жӧ бобӧԋаԋ турун сортӧм ԋаԋа кӧԇајас улӧ іԅвестка ԍујігӧн. |
| Градвыв пуктасъяс вӧдитӧмын пырджык сюйӧны известка капуста улӧ, турнепс улӧ (кодӧс пуктӧма кӧйдыс босьтӧм могысь) да сідзи водзӧ. Тайӧ пуктасъясыс торъя ёна босьтсьӧны известкаалӧм бӧрын. | Граԁвыв пуктасјас вӧԃітӧмын пырҗык ԍујӧны іԅвестка капуста улӧ, турԋепс улӧ (коԁӧс пуктӧма кӧјԁыс боԍтӧм могыԍ) ԁа сіԇі воԇӧ. Тајӧ пуктасјасыс торја јона боԍтԍӧны іԅвесткаалӧм бӧрын. |
| Кор кыскавны известка. Кыдз коськӧмлы, сідзи и тувсов кӧдзаяслы известка пызь колӧ кыскавны изанінъясысь водзвыв, ёнджыка тӧлын, сэк кокниджык кыскавны додьясӧн, дай прӧстджык овлӧ кӧзяйственнӧй транспорт. | Кор кыскавны іԅвестка. Кыԇ коԍкӧмлы сіԇі-і тувсов кӧԇајаслы іԅвестка пыԅ колӧ кыскавны ізанінјасыԍ воԇвыв, јонҗыка тӧлын, сек кокԋіҗык кыскавны ԁоԃјасӧн, ԁај прӧстҗык овлӧ кӧԅајственнӧј транспорт. |
| Кыдз петкӧдліс воддза воясся опыт, тӧлын кыскавтӧм известка пызь, ӧти-кӧ, сьӧктӧдӧ изан установкаяслысь удж, а мӧд-кӧ, гожӧмын кыскавны сьӧкыдджык, — сэк кыскасян вын ёнджыка колӧ мукӧд уджъяс вылӧ. Та понда, гожӧмын известка кыскалӧм вылӧ торъя надейтчыны оз ков, а колӧ примитны став мераяс, медым используйтны тӧвся туй. | Кыԇ петкӧԁліс воԇԇа војасԍа опыт, тӧлын кыскавтӧм іԅвестка пыԅ, ӧԏі-кӧ, ԍӧктӧԁӧ ізан установкајаслыԍ уҗ, а мӧԁ-кӧ, гожӧмын кыскавны ԍӧкыԁҗык, — сек кыскаԍан вын јонҗыка колӧ мукӧԁ уҗјас вылӧ. Тапонԁа, гожӧмын іԅвестка кыскалӧм вылӧ торја наԃејтчыны оз ков, а колӧ прімітны став мерајас меԁым іспоԉзујтны тӧвԍа туј. |
| Известка видзӧм (хранитӧм). Овмӧсӧ вайӧм известка колӧ видзны кӧдзан кадӧдз косӧн. Та могысь сійӧс позьӧ пуктыны усадьба вылын вевтъяс улӧ либӧ сарайясӧ. Сӧмын колӧ тӧдны, мый тулысын бӧр лоӧ сӧвтны сійӧс да кыскавны муяс вылӧ, а сэтчӧ мунӧ лишнӧй уджалан вын. Сідзкӧ тадзи видзны известка позьӧ, сӧмын абу кӧ ылынӧсь усадьбасянь известкаалан муяс. | Іԅвестка віԇӧм (краԋітӧм). Овмӧсӧ вајӧм іԅвестка колӧ віԇны кӧԇан каԁӧԇ косӧн. Та могыԍ сіјӧс поԅӧ пуктыны усаԃба вылын вевтјас улӧ ԉібӧ сарајјасӧ. Сӧмын колӧ тӧԁны, мыј тулысын бӧр лоӧ сӧвтны сіјӧс ԁа кыскавны мујас вылӧ, а сетчӧ мунӧ ԉішнӧј уҗалан вын. Сіԇ-кӧ, таԇі віԇны іԅвестка поԅӧ сӧмын абу-кӧ ылынӧԍ усаԃбаԍаԋ іԅвесткаалан мујас. |
| Ёна бурджык кыскавны известка веськыда му вылӧ, сӧмын сэк обязательнӧ колӧ примитны мераяс известкасӧ кӧтасьӧмысь видзӧм кузя, торъя нин тӧлын кыскалігӧн. Кӧтасьлӧм известка оз кут позьны ӧтсер разӧдны му вылӧ, а сыысь кындзи, эм кӧ известка пызь пытшкын сёй сор (мергелистӧй известка), сэк сійӧ косьмас ӧтчукӧрӧ либӧ век нин лоӧны комокъяс. Сэк сійӧс зэв сьӧкыд лоӧ разӧдны му вылӧ, торъя нин сеялкаӧн разӧдігӧн. Изӧм известка му вылын видзӧм вылӧ позьӧ используйтны, шуам, турун видзан сарайяс, кодъяс тӧлын сулалӧны тыртӧг. Сӧмын, известка пызь мед оз кӧтась, пыдӧсас колӧ кыза вольсавны. | Јона бурҗык кыскавны іԅвестка веԍкыԁа му вылӧ, сӧмын сек објазаԏеԉнӧ колӧ прімітны мерајас іԅвесткасӧ кӧтаԍӧмыԍ віԇӧм куԅа, торја-ԋін тӧлын кыскалігӧн. Кӧтаԍлӧм іԅвестка оз кут поԅны ӧтԍер разӧԁны му вылӧ, а сыыԍ кыԋԇі, ем-кӧ іԅвестка пыԅ пыщкын ԍој сор (мергеԉістӧј іԅвестка), сек сіјӧ коԍмас ӧтчукӧрӧ, ԉібӧ век-ԋін лоӧны комокјас. Сек сіјӧс зев ԍӧкыԁ лоӧ разӧԁны му вылӧ, торја-ԋін ԍејалкаӧн разӧԁігӧн. Ізӧм іԅвестка му вылын віԇӧм вылӧ поԅӧ іспоԉзујтны, шуам, турун віԇан сарајјас, коԁјас тӧлын сулалӧны тыртӧг. Сӧмын, іԅвестка пыԅ меԁ оз кӧтаԍ, пыԁӧсас колӧ кыза воԉсавны. |
| Ленинград обласьтса ӧткымын совхозъясын (например, Плюсскӧй районысь «Гривцево» нима совкоз) видзӧны муяс вылын известка пызь косявлана пу ящикъясын (21-ӧд серпас). Ящиклӧн судта 1 метрӧдз, пасьта — 2 метр да кузьта — 4 метр, либӧ 2 метрӧн быд бок. Нёль бокыс вӧчсьӧны любӧй материалысь (пӧвъяс, гӧрбушъяс, ньӧрйысь кыӧмӧн да сідзи водзӧ). Улысас вольсавсьӧны ньӧръяс, сы вылӧ — идзас. Сэсся, известка пуктӧм бӧрын, вылысас сигӧрӧн пуктӧны пуысь вӧчӧм вевт либӧ ящик да бура тупкӧны идзасӧн. | Ԉеԋінграԁ облаԍтса ӧткымын совхозјасын (напрімер, Пԉусскӧј рајоныԍ „Грівцево“ ԋіма совкоз) віԇӧны мујас вылын іԅвестка пыԅ коԍавлана пу јашщікјасын (21-ԁ ԍерпас). Јашщіклӧн суԁта 1 метрӧԇ, паԍта — 2 метр ԁа куԅта — 4 метр, ԉібӧ 2 метрӧн быԁ бок. Ԋоԉ бокыс вӧчԍӧны ԉубӧј маԏеріалыԍ (пӧвјас, гӧрбушјас, ԋӧрјыԍ кыӧмӧн ԁа сіԇі воԇӧ). Улысас воԉсавԍӧны ԋӧрјас, сы вылӧ — іԇас. Сеԍԍа, іԅвестка пуктӧм бӧрын, вылысас ԍігӧрӧн пуктӧны пуыԍ вӧчӧм вевт, ԉібӧ јашщік, ԁа бура тупкӧны іԇасӧн. |
| Татшӧм ларйӧ тӧрӧ известка 16–18 кымын тонна. Лар сувтӧдсьӧ известкаалан му участок шӧрӧ, кодлӧн ыдждаыс, 1 гектар вылӧ известка сюйӧм серти, вермас лоны 3-сянь 6 гектарӧдз. | Тащӧм ларјӧ тӧрӧ іԅвестка 16–18 кымын тонна. Лар сувтӧԁԍӧ іԅвесткаалан му участок шӧрӧ, коԁлӧн ыҗԁаыс, 1 гектар вылӧ іԅвестка ԍујӧм ԍерԏі, вермас лоны 3-ԍаԋ 6 гектарӧԇ. |
| Мыйлакӧ кӧ оз позь видзны известка пызь индалӧм ногъясӧн, позьӧ сы мында кымын жӧ известка кисьтны чукӧрӧ идзаса ньӧр вольӧс вылӧ да вылыссяньыс вевттьыны шалаш моз лысъясӧн либӧ мукӧдторйӧн. | Мыјлакӧ-кӧ оз поԅ віԇны іԅвестка пыԅ інԁалӧм ногјасӧн, поԅӧ сымынԁа кымын-жӧ іԅвестка кіԍтны чукӧрӧ іԇаса ԋӧр воԉӧс вылӧ ԁа вылысԍаԋыс вевԏԏыны шалаш моз лысјасӧн, ԉібӧ мукӧԁторјӧн. |
| Мыйкӧ понда кӧ лоӧ видзны му вылын известка пызь тшӧтш гожӧмын, сійӧс сідзжӧ колӧ бура вевттьыны, медым видзны поснисӧ тӧлӧн нуӧмысь да зэра поводдя дырйи кӧтасьӧмысь. | Мыјкӧ понԁа-кӧ лоӧ віԇны му вылын іԅвестка пыԅ щӧщ гожӧмын, сіјӧс сіԇ-жӧ колӧ бура вевԏыны, меԁым віԇны посԋісӧ тӧлӧн нуӧмыԍ ԁа зера повоԃԃа ԁырјі кӧтаԍӧмыԍ. |
| Известка койӧм да муӧ сюйӧм. Известка пызь, ваын омӧля паськалӧм (растворитчӧм) понда, действуйтӧ мусин вылӧ надзӧн. Та понда медым известка сюйӧм бӧрын медводдза вонас жӧ тӧдчымӧн содіс урожай, известкаавны колӧ кӧдзтӧдз кыдз позьӧ водзджык: тувсов кӧдза улӧ — арсяньыс, а арся кӧдза улӧ — коськӧм гӧригӧн. | Іԅвестка којӧм ԁа муӧ ԍујӧм. Іԅвестка пыԅ, ваын омӧԉа паԍкалӧм (растворітчӧм) понԁа, ԃејствујтӧ муԍін вылӧ наԇӧн. Тапонԁа меԁым іԅвестка ԍујӧм бӧрын меԁвоԇԇа вонас-жӧ тӧԁчӧмӧн соԁіс урожај, іԅвесткаавны колӧ кӧԇтӧԇ кыԇ поԅӧ воԇҗык: тувсов кӧԇа улӧ — арԍаԋыс, а арԍа кӧԇа улӧ — коԍкӧм гӧрігӧн. |
| Сӧмын тувсов кӧдза улӧ арсянь известкаавны му оз овлы пыр вермана (вермасны лоны кӧзяйственнӧй помкаяс). Та понда позьӧ койны му вылӧ известка водз тулысын либӧ весиг тӧлын тулысъявылыс. | Сӧмын тувсов кӧԇа улӧ арԍаԋ іԅвесткаавны му оз овлы пыр вермана (вермасны лоны кӧԅајственнӧј помкајас). Тапонԁа поԅӧ којны му вылӧ іԅвестка воԇ тулысын ԉібӧ веԍіг тӧлын тулысја вылыс. |
| Ӧткымын совхозъясын да колхозъясын заводитлісны известка койны лым вылӧ. Тайӧ способсӧ, кӧть и омӧля прӧверитӧма практика вылын, тыдалӧ, оз позь ёна рекомендуйтны (эмӧсь юӧръяс дай вӧліны негырысь наблюденньӧяс). Позьӧ сідзжӧ сюйны известка, кор унджык лымйыс сылас нин либӧ кольӧ сӧмын йиыс. Нӧшта бурджык койны известка веськыда кын му вылӧ. | Ӧткымын совхозјасын ԁа колхозјасын завоԃітлісны іԅвестка којны лым вылӧ. Тајӧ способсӧ, кӧԏ і омӧԉа прӧверітӧма пракԏіка вылын, тыԁалӧ, оз поԅ јона рекоменԁујтны (емӧԍ јуӧрјас ԁај вӧліны ԋегырыԍ набԉуԃеԋԋӧјас). Поԅӧ сіԇ-жӧ ԍујны іԅвестка, кор унҗык лымјыс сылас-ԋін ԉібӧ коԉӧ сӧмын јіыс. Нӧшта бурҗык којны іԅвестка веԍкыԁа кын му вылӧ. |
| Тані индалӧм ногъясӧн позьӧ известкаавны сӧмын тшӧтшкӧсджык муяс, а керӧса муяслы тайӧ способъяс оз туйны, — известкаыс эськӧ тшӧтш муніс лымйысь сылан ванас. Тшӧтшкӧс местаясын таысь повны оз ков, дай овмӧс боксянь тайӧ ыджыд уджсӧ кӧдза заводитчытӧдз нуӧдны ёна удобнӧ. Сы понда тшӧтшкӧсінъяслы позьӧ рекомендуйтны тані индалӧм срокъяс. | Тані інԁалӧм ногјасӧн поԅӧ іԅвесткаавны сӧмын щӧщкӧсҗык мујас, а керӧса мујаслы тајӧ способјас оз тујны, — іԅвесткаыс еԍкӧ щӧщ муніс лымјыԍ сылан ванас. Щӧщкӧс местајасын таыԍ повны оз ков, ԁај овмӧс бокԍаԋ тајӧ ыҗыԁ уҗсӧ кӧԇа завоԃітчытӧԇ нуӧԁны јона уԁобнӧ. Сыпонԁа щӧщкӧсінјаслы поԅӧ рекоменԁујтны тані інԁалӧм срокјас. |
| Уджалан да кыскасян вынысь кӧ абу топыд, дерт, бурджык койны известка сёрӧнджык, кор муыс лоӧ тырмымӧн кос да позьӧ койӧм бӧрын (разӧдӧм бӧрын) пыр жӧ бура сорлавны известка пызьсӧ мусинкӧд. | Уҗалан ԁа кыскаԍан выныԍ-кӧ абу топыԁ, ԃерт, бурҗык којны іԅвестка ԍорӧнҗык, кор муыс лоӧ тырмымӧн кос ԁа поԅӧ којӧм бӧрын (разӧԁӧм бӧрын) пыр-жӧ бура сорлавны іԅвестка пыԅсӧ муԍінкӧԁ. |
| Медым известка бурджыка действуйтас, колӧ сійӧс ӧтсер разӧдны му вылӧ да бурджыка гудравны мусинкӧд. | Меԁым іԅвестка бурҗыка ԃејствујтас, колӧ сіјӧс ӧтԍер разӧԁны му вылӧ ԁа бурҗыка гуԁравны муԍінкӧԁ. |
| Ӧтсер да ӧдйӧджык разӧдны известка медся верман специальнӧй известка разӧдан машинаясӧн — сеялкаясӧн (23-ӧд серпас), кодъясӧс заводитісны вӧчавны миян заводъяс 1931 восянь. Татшӧм сеялкаяс кӧ абу, известка койӧны зыръясӧн. Та могысь известка кисьталӧны му вылӧ негырысь чукӧръясӧн (ӧтгырся чукӧръясӧн, медся бур — клеткаясӧн, кыдзи вӧчсьӧ куйӧд кыскалігӧн), сэсся ставсӧ мичаӧдз койӧны зыръясӧн кыдзи мый позьӧ ӧтсерджык, пасьтала ӧткодя. Позьӧ сідзжӧ койны известка веськыда телегасянь (муӧ ректывтӧг), сӧмын тані сідзжӧ колӧ зільны, медым паськаліс сійӧ быдлаӧ ӧткодя. | Ӧтԍер ԁа ӧԁјӧнҗык разӧԁны іԅвестка меԁԍа верман ԍпеціаԉнӧј іԅвестка разӧԁан машінајасӧн — ԍејалкајасӧн (23-ԍерпас), коԁјасӧс завоԃітісны вӧчавны міјан завоԁјас 1931 воԍаԋ. Тащӧм ԍејалкајас-кӧ абу, іԅвестка којӧны зырјасӧн. Та могыԍ іԅвестка кіԍталӧны му вылӧ ԋегырыԍ чукӧрјасӧн (ӧтгырԍа чукӧрјасӧн, меԁԍа бур — кԉеткајасӧн, кыԇі вӧчԍӧ кујӧԁ кыскалігӧн), сеԍԍа ставсӧ мічаӧԇ којӧны зырјасӧн кыԇі мыј поԅӧ ӧтԍерҗык, паԍтала ӧткоԃа. Поԅӧ сіԇ-жӧ којны іԅвестка веԍкыԁа ԏеԉегаԍаԋ (муӧ ректывтӧг), сӧмын тані сіԇ-жӧ колӧ зіԉны, меԁым паԍкаліс сіјӧ быԁлаӧ ӧткоԃа. |
| Му вылӧ койӧм (разӧдӧм) известка сорлалӧны (гудралӧны) мусинкӧд пиняясӧн либӧ гӧрӧмӧн. Тӧдӧмысь, бурджыка гудрасьны известка вермас сэтшӧм ӧруддьӧясӧн, кыдз пружиннӧй пиня, торъя нин 2–3 пӧв пинёвтӧмӧн, либӧ дискӧвӧй культиватор. | Му вылӧ којӧм (разӧԁӧм) іԅвестка сорлалӧны (гуԁралӧны) муԍінкӧԁ піԋајасӧн ԉібӧ гӧрӧмӧн. Тӧԁӧмыԍ, бурҗыка гуԁраԍны іԅвестка вермас сещӧм ӧруԃԃӧјасӧн, кыԇ пружіннӧј піԋа, торја-ԋін 2–3 пӧв піԋовтӧмӧн, ԉібӧ ԃіскӧвӧј куԉԏіватор. |
| Куйӧдкӧд да минерала мувынсьӧданторкӧд ӧтлаын известка сюйӧм. Коськӧм известкаалігӧн известка пызь веськалӧ куйӧдкӧд ӧтлаын. Известка да куйӧд ӧтпырйӧн сюйны позьӧ, сӧмын пыр жӧ сэки колӧ гӧрны. Дыр кежлӧ кольны сюйтӧг куйӧд да известка оз позь, — дыр видзӧмӧн куйӧдысь кутшӧмсюрӧ пӧтӧса торъяс кайӧны сынӧдӧ. Дерт, нӧшта бурджык водзвыв разӧдны известкасӧ, бура пинёвтны вывтіыс да вӧлисти петкӧдны да сюйны куйӧд. | Кујӧԁкӧԁ ԁа міԋерала мувынԍӧԁанторкӧԁ ӧтлаын іԅвестка ԍујӧм. Коԍкӧм іԅвесткаалігӧн іԅвестка пыԅ веԍкалӧ кујӧԁкӧԁ ӧтлаын. Іԅвестка ԁа кујӧԁ ӧтпырјӧн ԍујны поԅӧ, сӧмын пыр-жӧ секі колӧ гӧрны. Ԁыр кежлӧ коԉны ԍујтӧг кујӧԁ ԁа іԅвестка оз поԅ, — ԁыр віԇӧмӧн кујӧԁыԍ кущӧм ԍурӧ пӧтӧса торјас кајӧны сынӧԁӧ. Ԃерт, нӧшта бурҗык воԇвыв разӧԁны іԅвесткасӧ, бура піԋовтны вывтіыс ԁа вӧԉіԍԏі петкӧԁны ԁа ԍујны кујӧԁ. |
| Минерала мувынсьӧданторъяс пытшкысь оз позь изӧм известкакӧд ӧтлаын сюйны суперфосфат да, торъя нин, сернокислӧй аммоний. Первой колӧ разӧдны да гудравны известка, сэсся вӧлисти сюйны индалӧм мувынсьӧданторъяс. | Міԋерала мувынԍӧԁанторјас пыщкыԍ оз поԅ ізӧм іԅвесткакӧԁ ӧтлаын ԍујны суперфосфат ԁа, торја-ԋін, ԍернокіслӧј аммоԋіј. Первој колӧ разӧԁны ԁа гуԁравны іԅвестка, сеԍԍа вӧԉіԍԏі ԍујны інԁалӧм мувынԍӧԁанторјас. |
| Му кӧ колӧ бурмӧдны фосфоритнӧй пызьӧн, сэк известка ӧтлаын сюйны некутшӧма оз позь, дай сыысь кындзи, колӧ сюйны сыкӧд не ӧти во вылын, а сӧмын мӧд вонас. Фосфорит сьӧкыда сорласьӧ мусинкӧд (сьӧкыда растворитчӧ), омӧля босьтӧны сійӧс быдтасъяс (кӧдза-пуктасъяс), а известкаавтӧм шома мусин вылын сійӧ ёнджыка растворитчӧ да бурджыка кутасны босьтны сійӧс быдтасъяс. Кор мулӧн татшӧм вежсьӧмыс медводдза воын лоӧ нин, сэк оз ло ӧпаснӧ сюйны тшӧтш известка. Томасшлак сідзжӧ бурджык сюйны не ӧтлаын известкакӧд, а сӧмын известкасӧ мусинкӧд гудралӧм бӧрын. Мукӧд пӧлӧс мувынсьӧданторъяс позьӧ сорлавны да сюйны известкакӧд ӧтлаын. | Му-кӧ колӧ бурмӧԁны фосфорітнӧј пыԅӧн, сек іԅвестка ӧтлаын ԍујны ԋекущӧма оз поԅ, ԁај сыыԍ кыԋԇі, колӧ ԍујны сыкӧԁ ԋе ӧԏі во вылын, а сӧмын мӧԁ вонас. Фосфоріт ԍӧкыԁа сорлаԍӧ муԍінкӧԁ (ԍӧкыԁа растворітчӧ), омӧԉа боԍтӧны сіјӧс быԁтасјас (кӧԇа-пуктасјас), а іԅвесткаавтӧм шома муԍін вылын сіјӧ јонҗыка растворітчӧ ԁа бурҗыка кутасны боԍтны сіјӧс быԁтасјас. Кор мулӧн тащӧм вежԍӧмыс меԁвоԇԇа воын лоӧ-ԋін, сек оз ло ӧпаснӧ ԍујны щӧщ іԅвестка. Томасшлак сіԇ-жӧ бурҗык ԍујны ԋе ӧтлаын іԅвесткакӧԁ, а сӧмын іԅвесткасӧ муԍінкӧԁ гуԁралӧм бӧрын. Мукӧԁ пӧлӧс мувынԍӧԁанторјас поԅӧ сорлавны ԁа ԍујны іԅвесткакӧԁ ӧтлаын. |
| КӦКЪЯМЫСӦД ГЛАВА. | КӦКЈАМЫСӦԀ ГЛАВА. |
| ПРИРОДНӦЙ ДА ИЗӦМ ИЗВЕСТКАЛӦН КАЧЕСТВО | ПРІРОԀНӦЈ ԀА ІЗӦМ ІԄВЕСТКАЛӦН КАЧЕСТВО |
| Кыдзи тӧдны известка вылыссяньыс. Вылысянь видзӧдӧмӧн известка из определитӧм вылӧ кӧть и колӧ специальнӧй тӧдӧм, век жӧ, эмӧсь кӧ кутшӧмсюрӧ практическӧй индалӧмъяс, позьӧ выполнитны тайӧ уджсӧ и не специалистлы. Тайӧ индалӧмъясыс вермасны лоны со кутшӧмӧсь: | Кыԇі тӧԁны іԅвестка вылысԍаԋыс. Вылыԍаԋ віԇӧԁӧмӧн іԅвестка із опреԃеԉітӧм вылӧ кӧԏ-і колӧ ԍпеціаԉнӧј тӧԁӧм, век-жӧ, емӧԍ-кӧ кущӧм ԍурӧ пракԏіческӧј інԁалӧмјас, поԅӧ выполԋітны тајӧ уҗсӧ і ԋе ԍпеціаԉістлы. Тајӧ інԁалӧмјасыс вермасны лоны со кущӧмӧԍ: |
| Медвойдӧр, известка изъяс ёнджыка куйлӧны пластъясӧн, мукӧддырйи лыакӧд да мукӧд пӧлӧс породаяскӧд сори-кості. Тайӧс кокниа позьӧ аддзыны кушалӧминъясын — ю кыркӧтшъясын либӧ кырӧм гуранъясын. | Меԁвојԁӧр, іԅвестка ізјас јонҗыка кујлӧны пластјасӧн, мукӧԁ ԁырјі лыакӧԁ ԁа мукӧԁ пӧлӧс пороԁајаскӧԁ сорі-кості. Тајӧс кокԋіа поԅӧ аԁԇыны кушалӧмінјасын — ју кыркӧщјасын ԉібӧ кырӧм гуранјасын. |
| Известка излӧн рӧмыс унджыкысьсӧ овлӧ югыд (виж, руд, розӧвӧй). Тайӧн сійӧ торъялӧ лыаяс (песчаникыс) да сланеч дінысь. Пемыд рӧма известка изъяс (гӧрдъяс, сьӧдъяс да мук.) овлӧны шоча. | Іԅвестка ізлӧн рӧмыс унҗыкыԍсӧ овлӧ југыԁ (віж, руԁ, розӧвӧј). Тајӧн сіјӧ торјалӧ лыајас (песчаԋікыс) ԁа слаԋец ԁіныԍ. Пемыԁ рӧма іԅвестка ізјас (гӧрԁјас, ԍӧԁјас ԁа мук.) овлӧны шоча. |
| Унаысь известка изъяс пӧвстын, абу на кӧ найӧ вӧрзялӧмаӧсь да вежсьӧмаӧсь, позьӧ аддзыны морскӧй лилиялысь (турун) да мукӧдторлысь кольӧм туйяс. Мукӧддырйи прӧстӧй синмӧн найӧс аддзыны он вермы — да лоӧ видзӧдны ыдждӧдан стеклӧ пыр (лупа пыр). Мукӧддырйи известка изъяс овлӧны дзик раковинаясысь, кодъяс ӧтлаӧ пузьӧмаӧсь кремнистӧй либӧ известкӧвӧй цементӧн. Сэтшӧмъяс дырйи найӧс позьӧ кокниа тӧдны. | Унаыԍ іԅвестка ізјас пӧвсын, абу-на-кӧ најӧ вӧрԅалӧмаӧԍ ԁа вежԍӧмаӧԍ, поԅӧ аԁԇыны морскӧј ԉіԉіјалыԍ (турун) ԁа мукӧԁторлыԍ коԉӧм тујјас. Мукӧԁ ԁырјі прӧстӧј ԍінмӧн најӧс аԁԇыны он вермы — ԁа лоӧ віԇӧԁны ыҗԁӧԁан ԍԏеклӧ пыр (лупа пыр). Мукӧԁ ԁырјі іԅвестка ізјас овлӧны ԇік раковінајасыԍ, коԁјас ӧтлаӧ пуԅӧмаӧԍ кремԋістӧј ԉібӧ іԅвесткӧвӧј цементӧн. Сещӧмјас ԁырјі најӧс поԅӧ кокԋіа тӧԁны. |
| Обычнӧя известка изъяс овлӧны топыдӧсь да посни синмаӧсь. Чорыдлуныс налӧн сэтшӧм, мый кокниа позьӧ гижйӧдлыны пуртӧн. Ёна чорыд известка изъяс (кремнистӧй известка) паныдасьлӧны шоча. | Обычнӧја іԅвестка ізјас овлӧны топыԁӧԍ ԁа посԋі ԍінмаӧԍ. Чорыԁлуныс налӧн сещӧм, мыј кокԋіа поԅӧ гіжјӧԁлыны пуртӧн. Јона чорыԁ іԅвестка ізјас (кремԋістӧј іԅвестка) паныԁаԍлӧны шоча. |
| Овлӧны синмӧсь известка изъяс — ракушечникъяс да известкӧвӧй туфъяс. Бӧръяыс небыдджык да ёнджыка жугавлысь (рӧшкыд). | Овлӧны ԍінмӧԍ іԅвестка ізјас — ракушечԋікјас ԁа іԅвесткӧвӧј туфјас. Бӧрјаыс ԋебыԁҗык ԁа јонҗыка жугавлыԍ (рӧшкыԁ). |
| Эмӧсь сэсся землистӧй известка изъяс («гажи»). Татшӧм известкаыс ёнджыкасӧ куйлӧ слӧйясӧн топыд известка плитаяс костын. Слӧйяслӧн кызта оз овлы ӧткодь. | Емӧԍ сеԍԍа ԅемԉістӧј іԅвестка ізјас („гажі“). Тащӧм іԅвесткаыс јонҗыкасӧ кујлӧ слӧјјасӧн топыԁ іԅвестка пԉітајас костын. Слӧјјаслӧн кызта оз овлы ӧткоԃ. |
| Мукӧддырйи известка изйӧ пырӧ рудов тшын рӧма либӧ гӧрдов рӧма биаиз. Сійӧ некутшӧм пӧльза оз вай, а известка жугӧдлан машинаяслы ӧпаснӧ, унаысь жугавлӧны машиналӧн часьтъяс. Ӧткымын известка изъясысь мӧлӧтӧн кучкалігӧн петӧ сероводородлӧн дук, а сёй сора известка позьӧ кокниа тӧдны сёй дук сертиыс (известка изсӧ дукалӧмӧн). | Мукӧԁ ԁырјі іԅвестка ізјӧ пырӧ руԁов щын рӧма ԉібӧ гӧрԁов рӧма біјаіз. Сіјӧ ԋекущӧм пӧԉза оз вај, а іԅвестка жугӧԁлан машінајаслы ӧпаснӧ, унаыԍ жугавлӧны машіналӧн чаԍтјас. Ӧткымын іԅвестка ізјасыԍ мӧлӧтӧн кучкалігӧн петӧ ԍеровоԁороԁлӧн ԁук, а ԍој сора іԅвестка поԅӧ кокԋіа тӧԁны ԍој ԁук ԍерԏіыс (іԅвестка ізсӧ ԁукалӧмӧн). |
| Медбӧрын, позьӧ вӧчавны прӧстӧй химическӧй пробаяс 10%-а солянӧй кислота растворӧн. Раствор кӧ ёна пуӧ — сэні эм известка, а омӧля кӧ пуӧ — известкаыс ёна доломита, сэні эм уна магний. Чистӧй доломитъяс пуӧны кислотаӧн сӧмын пызь кодьӧдз нырӧмӧн, унаысь весиг шонтӧм бӧрын. | Меԁбӧрын, поԅӧ вӧчавны прӧстӧј хіміческӧј пробајас 10%-а соԉанӧј кіслота растворӧн. Раствор-кӧ јона пуӧ — сені ем іԅвестка, а омӧԉа-кӧ пуӧ — іԅвесткаыс јона ԁоломіта, сені ем уна магԋіј. Чістӧј ԁоломітјас пуӧны кіслотаӧн сӧмын пыԅ коԃӧԇ нырӧмӧн, унаыԍ веԍіг шонтӧм бӧрын. |
| Известка куйлан местаяс бурджыка видлалӧм да образечьяс босьталӧм. Вылыссянь видзӧдӧмӧн либӧ видлалӧмӧн позьӧ тӧдны, мый сэні кутшӧмкӧ известка эм. А известка перйӧм да изӧм организуйтӧм йылысь вопрос разрешитӧм вылӧ кӧлӧ бурджыка (подробнӧйджыка) обследуйтны сылысь местасӧ да вӧчны химическӧй анализ. | Іԅвестка кујлан местајас бурҗыка віԁлалӧм ԁа обраԅецјас боԍталӧм. Вылысԍаԋ віԇӧԁӧмӧн ԉібӧ віԁлалӧмӧн поԅӧ тӧԁны, мыј сені кущӧмкӧ іԅвестка ем. А іԅвестка перјӧм ԁа ізӧм оргаԋізујтӧм јылыԍ вопрос разрешітӧм вылӧ кӧлӧ бурҗыка (поԁробнӧјҗыка) обԍԉеԁујтны сылыԍ местасӧ ԁа вӧчны хіміческӧј анаԉіз. |
| Известка куйлан местаяс видлалігӧн колӧ выяснитны зэв уна вопросъяс. Тайӧс медся бур вӧчны торъя анкетаӧн, кодлӧн формаыс со кутшӧм: | Іԅвестка кујлан местајас віԁлалігӧн колӧ выјаԍԋітны зев уна вопросјас. Тајӧс меԁԍа бур вӧчны торја анкетаӧн, коԁлӧн формаыс со кущӧм: |
| Известка куйланінъяс учёт вылӧ босьтан анкета. | Іԅвестка кујланінјас учот вылӧ боԍтан анкета. |
| (Тӧдмӧдъяс гижавсьӧны известкалысь пробаяс да образечьяс босьтігӧн). | (Тӧԁмӧԁјас гіжавԍӧны іԅвесткалыԍ пробајас ԁа обраԅецјас боԍтігӧн). |
| 1. Обласьт .... . | 1. Облаԍт .... . |
| 2. Район .... . | 2. Рајон .... . |
| 3. Медматыса населённӧй пункт .... . | 3. Меԁматыса наԍеԉоннӧј пункт .... . |
| 4. Известка куйлан либӧ петан места подробнӧя индалӧм (шуам, Великая ю берег пӧлӧн, Шабаны сикт дінын да сідзи водзӧ). | 4. Іԅвестка кујлан ԉібӧ петан места поԁробнӧја інԁалӧм (шуам, Веԉікаја ју берег пӧлӧн, Шабаны ԍікт ԁінын ԁа сіԇі воԇӧ). |
| 5. Известка куйлан месталысь характер дженьыдика гижалӧм (шуам, Белӧй гӧра кокулын, Лужица шор дорын, джуджыд гуранын да сідзи водзӧ). | 5. Іԅвестка кујлан месталыԍ харакԏер җеԋыԃіка гіжалӧм (шуам, Белӧј гӧра кокулын, Лужіца шор ԁорын, җуҗыԁ гуранын ԁа сіԇі воԇӧ). |
| 6. Пыдын-ӧ куйлӧ известка слӧй (слӧйвывса мулӧн кызта). | 6. Пыԁын-ӧ кујлӧ іԅвестка слӧј (слӧјвывса мулӧн кызта). |
| 7. Кутшӧм му тупкӧ известкаӧс (сёй, лыа, сёй сора лыа). | 7. Кущӧм му тупкӧ іԅвесткаӧс (ԍој, лыа, ԍој сора лыа). |
| 8. Известка пласт гижалӧм (слӧй лыд, налӧн кызта, рӧм чорыдлун, кыдзи пуксьӧма, кутшӧма потласьӧма, кутшӧм слӧйяс пырӧны костъясас да сідзи водзӧ). | 8. Іԅвестка пласт гіжалӧм (слӧј лыԁ, налӧн кызта, рӧм чорыԁлун, кыԇі пукԍӧма, кущӧма потлаԍӧма, кущӧм слӧјјас пырӧны костјасас ԁа сіԇі воԇӧ). |
| 9. Паськыда-ӧ куйлӧ известка (плӧщадьлӧн ылӧсыс). | 9. Паԍкыԁа-ӧ кујлӧ іԅвестка (плӧшщаԃлӧн ылӧсыс). |
| 10. Перйыссьыліс-ӧ известка водзынджык да перйӧны-ӧ ӧні, сідзжӧ мый вылӧ мунӧ сійӧ известкаыс (стрӧитчан могъяс вылӧ, сотӧм вылӧ, цемент вылӧ да мукӧдлаӧ). | 10. Перјыԍԍыліс-ӧ іԅвестка воԇынҗык ԁа перјӧны-ӧ ӧні, сіԇ-жӧ мыј вылӧ мунӧ сіјӧ іԅвесткаыс (стрӧітчан могјас вылӧ, сотӧм вылӧ, цемент вылӧ ԁа мукӧԁлаӧ). |
| 11. Известка куйланін оз-ӧ тырлы ваӧн тулысын ойдлігӧн, чорыда зэригӧн, сідзжӧ грунтӧвӧй ваясӧн. | 11. Іԅвестка кујланін оз-ӧ тырлы ваӧн тулысын ојԁлігӧн, чорыԁа зерігӧн, сіԇ-жӧ грунтӧвӧј вајасӧн. |
| 12. Кутшӧм слӧйясысь да кутшӧм нумеръясӧн босьтӧма образечьяс (шуам, 5-ӧд №-ра образеч босьтӧма югыдрудов рӧма медвылыс потласьӧм слӧйысь да сідзи водзӧ). | 12. Кущӧм слӧјјасыԍ ԁа кущӧм нумерјасӧн боԍтӧма обраԅецјас (шуам, 5-ԁ №-ра обраԅец боԍтӧма југыԁ-руԁов рӧма меԁвылыс потлаԍӧм слӧјыԍ ԁа сіԇі воԇӧ). |
| 193. .... воӧ .... лун. Кырым. | 193.. воӧ .... лун. Кырым. |
| Содтас. Анкета кырымалӧ обследованньӧ вӧчысь да образечьяс босьтысь морт. | Соԁтас. Анкета кырымалӧ обԍԉеԁоваԋԋӧ вӧчыԍ ԁа обраԅецјас боԍтыԍ морт. |
| Известкалӧн качество. Мусин известкаалӧм вылӧ туйӧ пӧшти быд пӧлӧс известка, сӧмын бурлуныс абу быд известкалӧн ӧткодь. Практика вылын лоӧ бурджыка лыддьыны мича (чистӧй) известка изъяс, а изігӧн лоӧ лыддьысьны сійӧ чорыдлунӧн. | Іԅвесткалӧн качество. Муԍін іԅвесткаалӧм вылӧ тујӧ пӧшԏі быԁ пӧлӧс іԅвестка, сӧмын бурлуныс абу быԁ іԅвесткалӧн ӧткоԃ. Пракԏіка вылын лоӧ бурҗыка лыԃԃыны міча (чістӧј) іԅвестка ізјас, а ізігӧн лоӧ лыԃԃыԍны сіјӧ чорыԁлунӧн. |
| Известкалӧн мичлун. 39-ӧд лист бокын индалӧм нормаяс арталӧма мича (чистӧй) известка сюйӧм вылӧ. Известка пытшкын кӧ эмӧсь сёй да лыа соръяс, сэк известка колӧ босьтны унджык. | Іԅвесткалӧн мічлун. 39-ԁ ԉістбокын інԁалӧм нормајас арталӧма міча (чістӧј) іԅвестка ԍујӧм вылӧ. Іԅвестка пыщкын-кӧ емӧԍ ԍој ԁа лыа сорјас, сек іԅвестка колӧ боԍтны унҗык. |
| Та понда, известка кӧ лоӧ кыскавны ылысь, колӧ пӧльзуйтчыны мичаджык известкаӧн. А матысь ваялігӧн позьӧ пӧльзуйтчыны и мисьтӧмджык известкаӧн, — мисьтӧм весьтӧ норма содтыны матысь ваялігӧн оз ло сьӧкыд. | Тапонԁа, іԅвестка-кӧ лоӧ кыскавны ылыԍ, колӧ пӧԉзујтчыны мічаҗык іԅвесткаӧн. А матыԍ вајалігӧн поԅӧ пӧԉзујтчыны і міԍтӧмҗык іԅвесткаӧн, — міԍтӧм веԍтӧ норма соԁтыны матыԍ вајалігӧн оз ло ԍӧкыԁ. |
| Матысь ваялігӧн, торъя нин лыаа мусинъяс, выгӧднӧ известкаавны весиг мергельӧн, сӧмын колӧ сюян нормасӧ ыдждӧдны. Мергель — сэтшӧм жӧ известка, но сы пытшкын эм сёй да лыа сор 40 прӧчентӧдз либӧ унджык на. | Матыԍ вајалігӧн, торја-ԋін лыаа муԍінјас, выгӧԁнӧ іԅвесткаавны веԍіг мергеԉӧн, сӧмын колӧ ԍујан нормасӧ ыҗԁӧԁны. Мергеԉ — сещӧм-жӧ іԅвестка, но сы пыщкын ем ԍој ԁа лыа сор 40 прӧчентӧԇ ԉібӧ унҗык-на. |
| Известкалӧн чорыдлун. Известка посньӧдлан мельничаясын известка изігӧн бура ыджыд значенньӧ сетӧ сылӧн (известкалӧн) чорыдлуныс. | Іԅвесткалӧн чорыԁлун. Іԅвестка посԋӧԁлан меԉԋічајасын іԅвестка ізігӧн бура ыҗыԁ значеԋԋӧ ԍетӧ сылӧн (іԅвесткалӧн) чорыԁлуныс. |
| Чорыд известкаӧн лыддьыссьӧны ёнджыка доломитъяс да доломита известка изъяс. На пытшкын, кыдз петкӧдлісны вӧчлӧм наблюденньӧяс, этшаджык влага (ва слӧй). Сы понда наысь артмӧ бура посни известка пызь. Но чорыд известка изъяс сьӧкыдджыка жугавлӧны да изсьӧны, дай ёнджыка кисьтӧны жугӧдлан машинаяслысь пытшкӧсса часьтъяссӧ (скӧбаяс да мук.). | Чорыԁ іԅвесткаӧн лыԃԃыԍԍӧны јонҗыка ԁоломітјас ԁа ԁоломіта іԅвестка ізјас. На пыщкын, кыԇ петкӧԁлісны вӧчлӧм набԉуԃеԋԋӧјас, ещаҗык влага (ва слӧј). Сыпонԁа наыԍ артмӧ бура посԋі іԅвестка пыԅ. Но чорыԁ іԅвестка ізјас ԍӧкыԁҗыка жугавлӧны ԁа ізԍӧны, ԁај јонҗыка кіԍтӧны жугӧԁлан машінајаслыԍ пыщкӧсса чаԍтјассӧ (скӧбајас ԁа мук.). |
| Татшӧм известка омӧльджыка паськалӧ (растворитчӧ) ваын, сідзкӧ омӧльджыка да надзӧнджык действуйтӧ мусин вылӧ да кӧдза-пуктасъяс вылӧ, небыд известка серти. Сідз например, ӧтмоз растворитлісны углекислӧй газ сора ва пытшкын гырысь мел (небыд) да мрамор (чорыд). На пытшкысь растворитчисны со мыйта мел да мрамор: | Тащӧм іԅвестка омӧԉҗыка паԍкалӧ (растворітчӧ) ваын, сіԇ-кӧ омӧԉҗыка ԁа наԇӧнҗык ԃејствујтӧ муԍін вылӧ ԁа кӧԇа-пуктасјас вылӧ, ԋебыԁ іԅвестка ԍерԏі. Сіԇ напрімер, ӧтмоз растворітлісны угԉекіслӧј газ сора ва пыщкын гырыԍ мел (ԋебыԁ) ԁа мрамор (чорыԁ). На пыщкыԍ растворітчісны со мыјԁа мел ԁа мрамор: |
| Пожлӧн №МелМрамор | Пожлӧн №МелМрамор |
| 8 (медся гырысь) ....224 мг17 мг | 8 ((меԁԍа гырыԍ)) ....224 мг17 мг |
| 12 ....281 „26 „ | 12 ....281 „26 „ |
| 25 ....319 „29 „ | 25 ....319 „29 „ |
| 40 (медся посни) ....323 „25 „ | 40 (Меԁԍа посԋі) ....323 „25 „ |
| Сідзкӧ, небыд мел растворитчыліс чорыд мрамор дорысь бурджыка. | Сіԇ-кӧ, ԋебыԁ мел растворітчыліс чорыԁ мрамор ԁорыԍ бурҗыка. |
| Индалӧм качествояс понда колӧ лыддьыны му вынсьӧдӧм вылӧ торъя бурӧн сэтшӧм известка, коді ёнджыка чистӧй да небыд. Татшӧмъясыс овлӧны рӧшкыд известка изъяс (налӧн составыс мукӧддырйи ёна чистӧй да известкӧвӧй туфъяс (нюрвыв либӧ ключӧвӧй известка изъяс). Найӧс позьӧ весиг не изны, а сӧмын пожнавны. | Інԁалӧм качествојас понԁа колӧ лыԃԃыны му вынԍӧԁӧм вылӧ торја бурӧн сещӧм іԅвестка, коԁі јонҗыка чістӧј ԁа ԋебыԁ. Тащӧмјасыс овлӧны рӧшкыԁ іԅвестка ізјас (налӧн составыс мукӧԁ ԁырјі јона чістӧј ԁа іԅвесткӧвӧј туфјас (ԋурвыв ԉібӧ кԉучӧвӧј ізвестка ізјас). Најӧс поԅӧ веԍіг ԋе ізны, а сӧмын пожнавны. |
| Татшӧм известка изъяс да туфъяс корсьӧм вылӧ колӧ пуктыны торъя вниманньӧ места вылын уджалысьяслы. | Тащӧм іԅвестка ізјас ԁа туфјас корԍӧм вылӧ колӧ пуктыны торја вԋімаԋԋӧ места вылын уҗалыԍјаслы. |
| Изӧмлӧн гырся. Известка колӧ изны тырмымӧн ёна посниа; сэк сійӧ ёнджыка да ӧдйӧджык кутас действуйтны. | Ізӧмлӧн гырԍа. Іԅвестка колӧ ізны тырмымӧн јона посԋіа; сек сіјӧ јонҗыка ԁа ӧԁјӧҗык кутас ԃејствујтны. |
| Сідз вӧлі видлалӧма анькытш улӧ сюйӧм известкалысь действуйтӧм. Известка пызьлӧн гырся эз вӧв ӧткодь (вӧлі шыдӧса). Тані петкӧдлӧма сылысь действуйтӧмсӧ: | Сіԇ вӧлі віԁлалӧма аԋкыщ улӧ ԍујӧм іԅвесткалыԍ ԃејствујтӧм. Іԅвестка пыԅлӧн гырԍа ез вӧв ӧткоԃ (вӧлі шыԁӧса). Тані петкӧԁлӧма сылыԍ ԃејствујтӧмсӧ: |
| Известка пызьлӧн гырсяДействуйтӧм | Іԅвестка пыԅлӧн гырԍаԂејствујтӧм |
| 0,5 мм-ысь посниджык100% | 0,5 мм-ыԍ посԋіҗык100% |
| 0,5 сянь 1,0 мм-ӧдз93 „ | 0,5 ԍаԋ 1,0 мм-ӧԇ93 „ |
| 1,0 „ 1,5 „80 „ | 1,0 „ 1,5 „80 „ |
| 1,5 „ 2,0 „66 „ | 1,5 „ 2,0 „66 „ |
| Изӧм известка пытшкын вермасны лоны гырысь и посни торъяс (частицаяс). Та понда вӧлі вӧчӧма мӧд пӧлӧс испытанньӧ. | Ізӧм іԅвестка пыщкын вермасны лоны гырыԍ і посԋі торјас (чаԍԏіцајас). Тапонԁа вӧлі вӧчӧма мӧԁ пӧлӧс іспытаԋԋӧ. |
| Известка торъяс (частицаяс)І известкаӧІІ известкаӧ | Іԅвестка торјас (чаԍԏіцајас)І іԅвесткаӧІІ іԅвесткаӧ |
| пырӧны | пырӧны |
| 3 мм-ӧдз3,2 %— | 3 мм-ӧԇ3,2 %— |
| 3-сянь 2 „6,7 „— | 3-ԍаԋ 2 „6,7 „— |
| 2 „ 1„13,5 „0,1 % | 2 „ 1„13,5 „0,1 % |
| 1 „ 0,5 „15,8 „0,2 „ | 1 „ 0,5 „15,8 „0,2 „ |
| 0,5-ысь посниджык60,8 „99,7 „ | 0,5-ыԍ посԋіҗык60,8 „99,7 „ |
| Тайӧ кыкнан пӧлӧс известкасӧ мусинмӧ сюйӧм бӧрын тыдовтчис, мый посни известкаыс растворитчис гырысь серти кык мында. | Тајӧ кыкнан пӧлӧс іԅвесткасӧ муԍінӧ ԍујӧм бӧрын тыԁовтчіс, мыј посԋі іԅвесткаыс растворітчіс гырыԍ ԍерԏі кык мынԁа. |
| Ӧти американскӧй опытнӧй станцияын вӧлі вӧчӧма татшӧм наблюденньӧ: мусинмӧ сюйисны не ӧтгырся изӧм известка да 6 во бӧрын видлісны, уна-ӧ кольӧма растворитчытӧмыс. Аддзысис: | Ӧԏі амеріканскӧј опытнӧј станціјаын вӧлі вӧчӧма тащӧм набԉуԃеԋԋӧ: муԍінӧ ԍујісны ԋе ӧтгырԍа ізӧм іԅвестка, ԁа 6 во бӧрын віԁлісны, уна-ӧ коԉӧма растворітчытӧмыс. Аԁԇыԍіс: |
| Известка торъяс (частиц.)Абу растворитчӧма | Іԅвестка торјас (чаԍԏіц.)Абу растворітчӧма |
| 3-сянь 8 мм-ӧдз62 % | 3-ԍаԋ 8 мм-ӧԇ62 % |
| 1 „ 3 „24 „ | 1 „ 3 „24 „ |
| 0,3 „ 1 „17 „ | 0,3 „ 1 „17 „ |
| 0,3-ысь посниджык5 „ | 0,3-ыԍ посԋіҗык5 „ |
| Сідзкӧ, 3 миллиметрысь гырысьджык торъяс пытшкысь унджыкыс весиг 6 во чӧжӧн абу вермӧма растворитчыны; муын куйлігӧн найӧ эз сетны некутшӧм пӧльза. | Сіԇ-кӧ, 3 міԉԉіметрыԍ гырыԍҗык торјас пыщкыԍ унҗыкыс веԍіг 6 во чӧжӧн абу вермӧма растворітчыны; муын кујлігӧн најӧ ез ԍетны ԋекущӧм пӧԉза. |
| Вайӧдӧм примеръяс серти позьӧ лыддьыны коланаӧн, медым став известка пызь вӧлі лэдзӧма 1,65 мм гырся розьяса пож пыр да 30% известка — 0,15 мм гырся розьяса пож пыр. Сӧмын ӧні миян абу на бура лӧсьӧдӧма известка изан техника да шоча вермылан вӧчны татшӧм пызь. Та понда позьӧ кокниджыка вӧчны татшӧм ногӧн: став известка лэдзны 2,5 мм гырся розьяса пож пыр да 70% известка — 1 мм гырся розьяса пож пыр. | Вајӧԁӧм прімерјас ԍерԏі поԅӧ лыԃԃыны коланаӧн, меԁым став іԅвестка пыԅ вӧлі леԇӧма 1,65 мм гырԍа роԅјаса пож пыр ԁа 30% іԅвестка — 0,15 мм гырԍа роԅјаса пож пыр. Сӧмын ӧні міјан абу-на бура лӧԍӧԁӧма іԅвестка ізан ԏехԋіка-ԁа шоча вермылан вӧчны тащӧм пыԅ. Тапонԁа поԅӧ кокԋіҗыка вӧчны тащӧм ногӧн: став іԅвестка леԇны 2,5 мм гырԍа роԅјаса пож пыр ԁа 70% іԅвестка — 1 мм гырԍа роԅјаса пож пыр. |
| Качество боксянь известка изӧмын овлӧны некытчӧ шогмытӧмторъяс. Известка пызь мукӧддырйи вӧчӧны сэтшӧм гырыся, мый 20–40 прӧчентыс овлӧ 2,5 миллиметрысь гырысьджык, а быдсяма пӧлӧс пунктъясын уджалысьяс, весиг агрономъяс, лыддьӧны татшӧм качествосӧ нормальнӧйӧн. Татшӧм примеръясыс вӧліны 1930 воын важ Боровичскӧй округса Угловка ст. дінын известка изан пунктъясын, дай 1931 воын Боровичи кар дінын. | Качество бокԍаԋ іԅвестка ізӧмын овлӧны ԋекытчӧ шогмытӧмторјас. Іԅвестка пыԅ мукӧԁ ԁырјі вӧчӧны сещӧм гырыԍа, мыј 20–40 прӧчентыс овлӧ 2,5 міԉԉіметрыԍ гырыԍҗык, а быԁԍама пӧлӧс пунктјасын уҗалыԍјас, веԍіг агрономјас, лыԃԃӧны тащӧм качествосӧ нормаԉнӧјӧн. Тащӧм прімерјасыс вӧліны 1930 воын важ Боровічскӧј округса Угловка ст. ԁінын іԅвестка ізан пунктјасын, ԁај 1931 воын Боровічі кар ԁінын. |
| Изӧмлысь гырся тӧдмалӧм могысь колӧ босьтны проба вылӧ изӧм известкасӧ чукӧрысь унджыклаысь (100 кымын грамм) да лэдзны куим пӧлӧс пож пыр, кодъяслӧн розьясыс 2,5 мм, 1,0 мм да 0,25 мм гыся. Сэсся быд пожйысь кольӧмсӧ колӧ веситны. Сійӧ и кутас петкӧдлыны известка гырсялысь прӧчентсӧ. Татшӧм пӧлӧс пожъяссӧ (набор) обязательнӧ колӧ лӧсьӧдны быд изан пунктын. | Ізӧмлыԍ гырԍа тӧԁмалӧм могыԍ колӧ боԍтны проба вылӧ ізӧм іԅвеԍткасӧ чукӧрыԍ унҗыклаыԍ (100 кымын грамм) ԁа леԇны кујім пӧлӧс пож пыр, коԁјаслӧн роԅјасыс 2,5 мм, 1,0 мм ԁа 0,25 мм гыԍа. Сеԍԍа быԁ пожјыԍ коԉӧмсӧ колӧ веԍітны. Сіјӧ-і кутас петкӧԁлыны іԅвестка гырԍалыԍ прӧчентсӧ. Тащӧм пӧлӧс пожјассӧ (набор) објазаԏеԉнӧ колӧ лӧԍӧԁны быԁ ізан пунктын. |
| Рӧшкыд мергель, известка да туфъяс позьӧ сюйны изтӧг, сӧмын колӧ лэдзны 1–1½ мм гырся розьяса пож пыр. | Рӧшкыԁ мергеԉ, іԅвестка ԁа туфјас поԅӧ ԍујны ізтӧг, сӧмын колӧ леԇны 1–1½ мм гырԍа роԅјаса пож пыр. |
| Мукӧд мергельыс ульвылысь кынтігӧн потласьӧны да жугавлӧны посни торъясӧдз. Найӧс позьӧ не изны, а сӧмын кыскавны арсяньыс му вылӧ, мед сэні кынмалас. Киссьӧм посни известкасӧ тулысын колӧ койны му вылӧ зыръясӧн. | Мукӧԁ мергеԉыс уԉ вылыԍ кынтігӧн потлаԍӧны ԁа жугавлӧны посԋі торјасӧԇ. Најӧс поԅӧ ԋе ізны, а сӧмын кыскавны арԍаԋыс му вылӧ, меԁ сені кынмалас. Кіԍԍӧм посԋі іԅвесткасӧ тулысын колӧ којны му вылӧ зырјасӧн. |
| ӦКМЫСӦД ГЛАВА. | ӦКМЫСӦԀ ГЛАВА. |
| ИЗВЕСТКА ИЗАН ПУНКТ ОРГАНИЗУЙТӦМ, ЛӦСЬӦДӦМ ДА СЫЛӦН УДЖЫС | ІԄВЕСТКА ІЗАН ПУНКТ ОРГАԊІЗУЈТӦМ, ЛӦԌӦԀӦМ ԀА СЫЛӦН УҖЫС |
| Изан пунктъяслысь сеть лючки организуйтӧм лоӧ зэв колана условйӧӧн мусин известкаалан удж бура паськӧдӧм вылӧ. Колӧ обеспечитны не сӧмын бур качествоа известка пызь пӧлучитӧм, но сідзжӧ матысьджык да удобнӧйджыка му вылӧ кыскалӧм. | Ізан пунктјаслыԍ ԍеԏ ԉучкі оргаԋізујтӧм лоӧ зев колана условјӧӧн муԍін іԅвесткаалан уҗ бура паԍкӧԁӧм вылӧ. Колӧ обеспечітны ԋе сӧмын бур качествоа іԅвестка пыԅ пӧлучітӧм, но сіԇ-жӧ матыԍҗык ԁа уԁобнӧјҗыка му вылӧ кыскалӧм. |
| Ӧти изан установкаӧн да тыр нагрузкаӧн, кыдз петкӧдліс опыт, позьӧ обслужитны 12–15 километр пасьта места. Тайӧ уджын колхозлӧн либӧ совхозлӧн роль вермас лоны аслас территория вылын, известка петанінын изан пункт организуйтӧмын. Пыр уджалана изан пунктысь кындзи, лыддьыссьӧ коланаӧн нӧшта временнӧй пунктъяс (сеть) организуйтӧм. | Ӧԏі ізан установкаӧн ԁа тыр нагрузкаӧн, кыԇ петкӧԁліс опыт, поԅӧ обслужітны 12–15 кілометр паԍта места. Тајӧ уҗын колхозлӧн ԉібӧ совхозлӧн роԉ вермас лоны аслас ԏерріторіја вылын, іԅвестка петанінын ізан пункт оргаԋізујтӧмын. Пыр уҗалана ізан пунктыԍ кынԇі, лыԃԃыԍԍӧ коланаӧн нӧшта временнӧј пунктјас (ԍеԏ) оргаԋізујтӧм. |
| Татшӧм временнӧй пунктъяс лӧсьӧдӧмӧн верман нӧшта на ёнджыка матыстны известка перъянінсӧ муяс дінӧ, кодъясӧс колӧ известкаавны; сідзӧн ёна чинасны кыскалӧм вылӧ мунан рӧскодъяс. | Тащӧм временнӧј пунктјас лӧԍӧԁӧмӧн верман нӧшта-на јонҗыка матыԍтны іԅвестка перјанінсӧ мујас ԁінӧ, коԁјасӧс колӧ іԅвесткаавны; сіԇӧн јона чінасны кыскалӧм вылӧ мунан рӧскоԁјас. |
| Известка сюйны колӧм серти арталӧны, уна-ӧ колӧ изны сійӧс сезон заводитчигкежлӧ быд пунктын, да на дінӧ прикрепляйтсьӧны пӧльзуйтчӧм вылӧ матігӧгӧрса колхозъяс да совхозъяс. | Іԅвестка ԍујны колӧм ԍерԏі арталӧны, уна-ӧ колӧ ізны сіјӧс ԍезон завоԃітчіг кежлӧ быԁ пунктын, ԁа на ԁінӧ прікрепԉајтчӧны пӧԉзујтчӧм вылӧ маты гӧгӧрса колхозјас ԁа совхозјас. |
| Известка заптыны колӧ арсянь, кор колхозъясын унджык прӧст уджалан выныс, а изны колӧ тӧлын. Известкалысь мында позьӧ артавны сідзи, мый 1 куб. метр изйысь артмӧ 13–14 центнер известка пызь. | Іԅвестка заптыны колӧ арԍаԋ, кор колхозјасын унҗык прӧст уҗалан выныс, а ізны колӧ тӧлын. Іԅвесткалыԍ мынԁа поԅӧ артавны сіԇі, мыј 1 куб. метр ізјыԍ артмӧ 13–14 центԋер іԅвестка пыԅ. |
| Медым обслужитны изан установкаӧн став пасъялӧм пунктъяс, известка жугӧдлан машина да сылысь двигательсӧ, водзвыв лӧсьӧдӧм план серти, колӧ новлӧдлыны ӧти пунктсянь мӧдлаӧ. Та вылӧ колӧ лӧсьӧдны кӧртӧн дорӧм специальнӧй додьяс, кытчӧ позьӧ доддявны 4 вӧв. | Меԁым обслужітны ізан установкаӧн став пасјалӧм пунктјас, іԅвестка жугӧԁлан машіна ԁа сылыԍ ԁвігаԏеԉсӧ, воԇвыв лӧԍӧԁӧм план ԍерԏі, колӧ новлӧԁлыны ӧԏі пунктԍаԋ мӧԁлаӧ. Та вылӧ колӧ лӧԍӧԁны кӧртӧн ԁорӧм спеціаԉнӧј ԁоԃјас, кытчӧ поԅӧ ԁоԃԃавны 4 вӧв. |
| Изан пунктъяс организуйтан ног. Татшӧм пунктъясыс организуйтсьӧны примернӧ татшӧм ногӧн: | Ізан пунктјас оргаԋізујтан ног. Тащӧм пунктјасыс оргаԋізујтԍӧны прімернӧ тащӧм ногӧн: |
| 1) Известка петанінсянь матігӧгӧрса колхозъясын, поселокъясын да мукӧдлаын колӧ тӧдмавны, нуждайтчӧны оз налӧн муяс известкаалӧмысь (общӧй признакъяс кузя). | 1) Іԅвестка петанінԍаԋ матыгӧгӧрса колхозјасын, поԍелокјасын ԁа мукӧԁлаын колӧ тӧԁмавны, нужԁајтчӧны-оз налӧн мујас іԅвесткаалӧмыԍ (обшӧј прізнакјас куԅа). |
| 2) Обследуйтсьӧны известка запасъяс, пыдын-ӧ куйлӧны да сідзи водзӧ. Босьтсьӧны изъяслӧн образечьяс ёнджыка типичнӧй местаясысь (кыдзи вӧлі висьталӧма вылынджык), нумеруйтсьӧны да ыстысьӧны опытнӧй станцияӧ видлалӧм вылӧ. Сэні лоӧ тӧдмалӧма, кутшӧмджык известкалӧн мувынсьӧдан качествоыс да шогмӧ оз изны. Образечьяс дінӧ пуктыссьӧ анкета (видз. 84-ӧд листбок). | 2) Обԍԉеԁујтԍӧны іԅвестка запасјас, пыԁын-ӧ кујлӧны ԁа сіԇі воԇӧ. Боԍтԍӧны ізјаслӧн обраԅецјас јонҗыка ԏіпічнӧј местајасыԍ (кыԇі вӧлі віԍталӧма вылынҗык), нумерујтԍӧны ԁа ыстыԍӧны опытнӧј станціјаӧ віԁлалӧм вылӧ. Сені лоӧ тӧԁмалӧма, кущӧмҗык іԅвесткалӧн мувынԍӧԁан качествоыс ԁа шогмӧ-оз ізны. Обраԅецјас ԁінӧ пуктыԍԍӧ анкета (віԇ. 84-ԁ ԉістбок). |
| 3) Известкалӧн кӧ запасыс тырмӧ да сійӧ качество йылысь воас бур юӧр, позьӧ заводитны организуйтны изан пункт. | 3) Іԅвесткалӧн-кӧ запасыс тырмӧ ԁа сіјӧ качество јылыԍ воас бур јуӧр, поԅӧ завоԃітны оргаԋізујтны ізан пункт. |
| Ӧні изан пунктъясӧн ведайтӧ кустпромкооперация. Но колхоз вермас сыкӧд договор вӧчӧмӧн босьтны изан пунктсӧ аслас кипод улӧ. | Ӧні ізан пунктјасӧн веԁајтӧ кустпромкоопераціја. Но колхоз вермас сыкӧԁ ԁоговор вӧчӧмӧн боԍтны ізан пунктсӧ аслас кіпоԁулӧ. |
| 4) Изан установкаясӧн ведайтысь организация босьтӧ ас вылас кӧсйысьӧм (обязательство) снабжайтны видз-му органъясӧс либӧ кооперацияӧс туян качествоа да тырмымӧн известка пызьӧн. Та понда на костын вӧчсьӧ договор, кӧні индалӧма став условйӧяссӧ. | 4) Ізан установкајасӧн веԁајтыԍ оргаԋізаціја боԍтӧ ас вылас кӧсјыԍӧм (објазаԏеԉство) снабжајтны віԇму органјасӧс ԉібӧ коопераціјаӧс тујан качествоа ԁа тырмымӧн іԅвестка пыԅӧн. Тапонԁа на костын вӧчԍӧ ԁоговор, кӧні інԁалӧма став условіјӧјассӧ. |
| Типӧвӧй договор: | Ԏіпӧвӧј ԁоговор: |
| ДОГОВОР | ԀОГОВОР |
| 193.. воӧ .... лун. .... промыслӧвӧй известкӧвӧй товарищество, коді кутас шусьыны дженьыдджыка — «Артель», аслас правленньӧса представитель .... пыр, ӧтарсяньыс, да .... кооперациялӧн .... районувса союз, коді кутас шусьыны дженьыдджыка «Райсоюз», аслас правленньӧса представитель .... пыр, мӧдарсяньыс, вӧчисны тайӧ договорсӧ со мый йылысь: | 193.. воӧ .... лун. .... промыслӧвӧј іԅвесткӧвӧј товарішщество, коԁі кутас шуԍыны җеԋыԁҗыка — „Арԏеԉ“, аслас правԉеԋԋӧса преԁставіԏеԉ .... пыр, ӧтарԍаԋыс, ԁа .... коопераціјалӧн .... рајонувса сојуз, коԁі кутас шуԍыны җеԋыԁҗыка „Рајсојуз“, аслас правԉеԋԋӧса преԁставіԏеԉ .... пыр, мӧԁарԍаԋыс, вӧчісны тајӧ ԁоговорсӧ со мыј јылыԍ: |
| 1. .... Артель кӧсйысьӧ заготовитны Райсоюзлы .... изан пунктын .... — .... гӧран кӧдзан кампанньӧ кежлӧ да сетны 193.. вося .... лунысь не сёрджык известка пызь муяс вынсьӧдӧм вылӧ .... тонна. | 1. .... Арԏеԉ кӧсјыԍӧ заготовітны Рајсојузлы .... ізан пунктын .... — .... гӧран-кӧԇан кампаԋԋӧ кежлӧ ԁа ԍетны 193.. воԍа .... луныԍ ԋе ԍорҗык іԅвестка пыԅ мујас вынԍӧԁӧм вылӧ .... тонна. |
| 2. Известка пызьлӧн качество, кыдзи гырся боксянь, сідзи и ульсалӧм боксянь, колӧ лоны сэтшӧм, кутшӧмӧс индалӧма .... (обласьт, край) .... видз-му управленньӧӧн лӧсьӧдӧм стандартын. | 2. Іԅвестка пыԅлӧн качество, кыԇі гырԍа бокԍаԋ, сіԇі-і уԉсалӧм бокԍаԋ, колӧ лоны сещӧм, кущӧмӧс інԁалӧма .... (облаԍт, крај) .... віԇму управԉеԋԋӧӧн лӧԍӧԁӧм станԁартын. |
| СОДТАС: Временнӧй изан пунктъясын известка пызь позьӧ видзны кушын. Лишнӧй ульсалӧмысь, топалӧмысь да комокӧссьӧмысь кывкутӧм Артель оз ну. | СОԀТАС: Временнӧј ізан пунктјасын іԅвестка пыԅ поԅӧ віԇны кушын. Ԉішнӧј уԉсалӧмыԍ, топалӧмыԍ ԁа комокӧԍԍӧмыԍ кывкутӧм Арԏеԉ оз ну. |
| 3. Известка пызь сетсьӧ Райсоюзлы либӧ сійӧ индӧм кузя кутшӧмкӧ мӧд организациялы (совхозлы, колхозлы, сиктса тӧвариществолы да мук.) тайӧ договорас 1-й пунктын лӧсьӧдӧм срокын. Райсоюзлы сетсьӧ изан пунктысь известка кыскалӧм вылӧ дас лун. | 3. Іԅвестка пыԅ ԍетԍӧ Рајсојузлы ԉібӧ сіјӧ інԁӧм куԅа кущӧмкӧ мӧԁ оргаԋізаціјалы (совхозлы, колхозлы, ԍіктса тӧварішществолы ԁа мук.) тајӧ ԁоговорас 1-ј пунктын лӧԍӧԁӧм срокын. Рајсојузлы ԍетԍӧ ізан пунктыԍ іԅвестка кыскалӧм вылӧ ԁас лун. |
| 4. Известка пызь сетӧм оформитсьӧ торъя актӧн, коді кырымавсьӧ Райсоюзӧн да Артельӧн сы вылӧ уполномочитӧм йӧзӧн. | 4. Іԅвестка пыԅ ԍетӧм оформітԍӧ торја актӧн, коԁі кырымавԍӧ Рајсојузӧн ԁа Арԏеԉӧн сы вылӧ уполномочітӧм јӧзӧн. |
| 5. Райсоюз кӧ аддзас коланаӧн, примитӧм известка пызь позьӧ кольлыны изан пунктӧ уна вылӧ кык вежӧн кежлӧ. Тайӧ срокыс лыддьыссьӧ 3-ӧд пунктын индӧм дас лунъя срок колян лунсянь. Известка видзӧмысь кывкутӧ Артель. | 5. Рајсојуз-кӧ аԁԇас коланаӧн, прімітӧм іԅвестка пыԅ поԅӧ коԉлыны ізан пунктӧ уна вылӧ кык вежӧн кежлӧ. Тајӧ срокыс лыԃԃыԍԍӧ 3-ԁ пунктын інԁӧм ԁас лунја срок коԉан лунԍаԋ. Іԅвестка віԇӧмыԍ кывкутӧ Арԏеԉ. |
| 6. Известка пызь примитӧм вылӧ урчитӧм срокын кӧ Райсоюзлӧн уполномоченнӧй оз лок, Артель вӧчӧ сы йылысь акт местнӧй видз-му органъясса представительяс дырйи да копиясӧ ыстӧ Райсоюзлы; сэки пызь кутас лыддьыссьыны примитӧмӧн. | 6. Іԅвестка пыԅ прімітӧм вылӧ урчітӧм срокын-кӧ Рајсојузлӧн уполномоченнӧј оз лок, Арԏеԉ вӧчӧ сы јылыԍ акт местнӧј віԇму органјасса преԁставіԏеԉјас ԁырјі ԁа копіјасӧ ыстӧ Рајсојузлы; секі пыԅ кутас лыԃԃыԍԍыны прімітӧмӧн. |
| 7. Артель сеталӧ известка пызь Райсоюз ордеръяс кузя, кытчӧясӧ пукталӧма виза районувса кредитнӧй тӧвариществоӧн. Известка пызь сетавсьӧ (лэдзавсьӧ) лӧсьӧдӧм чорыд донӧн .... шайт да .... урӧн тонна (изан пунктысь кыскытӧг). | 7. Арԏеԉ ԍеталӧ іԅвестка пыԅ Рајсојуз орԃерјас куԅа, кытчӧјасӧ пукталӧма віза рајонувса креԃітнӧј тӧварішществоӧн. Іԅвестка пыԅ ԍетавԍӧ (леԇавԍӧ) лӧԍӧԁӧм чорыԁ ԁонӧн .... шајт ԁа .... урӧн тонна (ізан пунктыԍ кыскытӧг). |
| 8. Артельӧн сеталӧм известка пызь (Райсоюз ордеръяс кузя) гижалӧ .... пызьсӧ пӧлучитысь организация вылӧ кыдз уджйӧз, а деньгаыс пуктыссьӧ Артельлы текущӧй тшӧт вылӧ. | 8. Арԏеԉӧн ԍеталӧм іԅвестка пыԅ (Рајсојуз орԃерјас куԅа) гіжалӧ .... пыԅсӧ пӧлучітыԍ оргаԋізаціја вылӧ кыԇ уҗјӧз, а ԃеԋгаыс пуктыԍԍӧ Арԏеԉлы ԏекушщӧј щӧт вылӧ. |
| 9. Договорын индалӧм срокъясын кӧ оз ло выполнитӧма кӧсйысьӧмъяс, сэтысь мыжаыс — Артель либӧ Райсоюз мынтӧ быд просрочитӧм лунысь пеня ⅒% (ӧти прӧчентлысь дасӧд юкӧдсӧ) срок кежлӧ выполниттӧм суммаысь, а кык вежонысь унджык просрочитігӧн либӧ лоӧ кӧ дзугӧма тайӧ договорсӧ мукӧд ногӧн — пеняысь кындзи сійӧ жӧ мынтӧ мӧдыслы (правыслы) неустойка договор суммаысь 10% мында дай вештӧ лоӧм убыткаяссӧ. Татшӧмъяс дырйи Райсоюз либӧ Артель, кодыс лоӧ прав, вермас лыддьыны договор торйӧдӧмӧн. | 9. Ԁоговорын інԁалӧм срокјасын-кӧ оз ло выполԋітӧма кӧсјыԍӧмјас, сетыԍ мыжаыс — Арԏеԉ ԉібӧ Рајсојуз мынтӧ быԁ просрочітӧм луныԍ пеԋа ⅒% (ӧԏі прӧчентлыԍ ԁасӧԁ јукӧԁсӧ) срок кежлӧ выполԋіттӧм суммаыԍ, а кык вежоныԍ унҗык просрочітігӧн ԉібӧ лоӧ-кӧ ԇугӧма тајӧ ԁоговорсӧ мукӧԁ ногӧн — пеԋаыԍ кынԇі сіјӧ-жӧ мынтӧ мӧԁыслы (правыслы) ԋеустојка ԁоговор суммаыԍ 10% мынԁа ԁај вештӧ лоӧм убыткајассӧ. Тащӧмјас ԁырјі Рајсојуз ԉібӧ Арԏеԉ, коԁыс лоӧ прав, вермас лыԃԃыны ԁоговор торјӧԁӧмӧн. |
| 10. Тайӧ договорыс вӧчсӧ куим экземплярӧн. На пытшкысь ӧти пуктыссяс Артель делӧяс дінӧ, мӧд — кольӧ Райсоюз ордӧ, а коймӧд сетсьӧ .... (кредитуйтысь организациялы). | 10. Тајӧ ԁоговорыс вӧчсӧ кујім екԅемпԉарӧн. На пыщкыԍ ӧԏі пуктыԍԍас Арԏеԉ ԃелӧјас ԁінӧ, мӧԁ — коԉӧ Рајсојуз орԁӧ, а којмӧԁ ԍетԍӧ .... (креԃітујтыԍ оргаԋізаціјалы). |
| 11. Договор вӧчысьяслӧн юридическӧй адресъяс: .... | 11. Ԁоговор вӧчыԍјаслӧн јуріԃіческӧј аԁресјас: .... |
| Райсоюз Правленньӧса председатель | Рајсојуз Правԉеԋԋӧса преԁԍеԁаԏеԉ |
| Артель Правленньӧса председатель | Арԏеԉ Правԉеԋԋӧса преԁԍеԁаԏеԉ |
| Изан пункт оборудуйтігӧн медся ёна колӧ соблюдайтны со мыйяс: | Ізан пункт оборуԁујтігӧн меԁԍа јона колӧ собԉуԁајтны со мыјјас: |
| 1. Машинаяслы помещенньӧ сувтӧдсьӧ кыдз позьӧ матӧджык известка перъянінсянь, дай мед вӧліны лӧсьыд туйяс кыдзи машина дінӧ жугӧдлӧм изъяс ваявны, сідзи и изӧм известка кыскавны. | 1. Машінајаслы помешщеԋԋӧ сувтӧԁԍӧ кыԇ поԅӧ матӧҗык іԅвестка перјанінԍаԋ, ԁај меԁ вӧліны лӧԍыԁ тујјас кыԇі машіна ԁінӧ жугӧԁлӧм ізјас вајавны, сіԇі-і ізӧм іԅвестка кыскавны. |
| 2. Кыдзи жугӧдлӧм излы зэра поводдя кежлӧ, сідзи и торъя нин изӧм известка видзӧм вылӧ колӧ лоны вевта помещенньӧяс: лэбув да сарайяс. Вевттӧг да вольӧстӧг известка пызь видзигӧн сійӧ кӧтасьӧ кыдзи зэрӧн, сідзи и мусянь либӧ сылан лымсянь. Сы понда та вылӧ ми пуктам торъя вниманньӧ. | 2. Кыԇі жугӧԁлӧм ізлы зера повоԃԃа кежлӧ, сіԇі-і торја-ԋін ізӧм ізвестка віԇӧм вылӧ колӧ лоны вевта помешщеԋԋӧјас: лебув ԁа сарајјас. Вевттӧг ԁа воԉӧстӧг іԅвестка пыԅ віԇігӧн сіјӧ кӧтаԍӧ кыԇі зерӧн, сіԇі-і муԍаԋ ԉібӧ сылан лымԍаԋ. Сыпонԁа та вылӧ мі пуктам торја вԋімаԋԋӧ. |
| Мукӧд чайтӧны, мый чукӧръясын да восьсӧн известка пызь видзигӧн ульсалӧ сӧмын вылысыс. Тайӧ унджыкысьсӧ оз овлы вернӧ. Вевттьытӧг да джоджтӧг либӧ вольӧстӧг известка видзигӧн дырӧн сійӧ ульсалӧ бура пыдӧдз. | Мукӧԁ чајтӧны, мыј чукӧрјасын ԁа воԍсӧн іԅвестка пыԅ віԇігӧн уԉсалӧ сӧмын вылысыс. Тајӧ унҗыкыԍсӧ оз овлы вернӧ. Вевԏԏытӧг ԁа җоҗтӧг ԉібӧ воԉӧстӧг іԅвестка віԇігӧн ԁырӧн сіјӧ уԉсалӧ бура пыԁӧԇ. |
| Татшӧм известка разӧдны зэв сьӧкыд (торъя нин сеялкаӧн сюйигӧн), дай сыысь кындзи тӧлын сійӧ зэв чорыда кынмӧ, весиг взрывчатӧй веществоясӧн лоӧ жугӧдлыны кын чукӧръяссӧ^1930 воын та понда уналаын эз вермы тырны известка кыскалан тӧвся план./^. | Тащӧм іԅвестка разӧԁны зев ԍӧкыԁ (торја-ԋін ԍејалкаӧн ԍујігӧн), ԁај сыыԍ кынԇі тӧлын сіјӧ зев чорыԁа кынмӧ, веԍіг взрывчатӧј вешществојасӧн лоӧ жугӧԁлыны кын чукӧрјассӧ^1930 воын та понԁа уналаын ез вермы тырны іԅвестка кыскалан тӧвԍа план./^. |
| Тані висьтавтӧг позьӧ гӧгӧрвоны, мый кынӧн вайӧм известка зэв ёна сьӧктӧдас уджсӧ, дай омӧльджык лоӧ сэтшӧм известка сюйӧмысь результатыс. | Тані віԍтавтӧг поԅӧ гӧгӧрвоны, мыј кынӧн вајӧм іԅвестка зев јона ԍӧктӧԁас уҗсӧ, ԁај омӧԉҗык лоӧ сещӧм іԅвестка ԍујӧмыԍ резуԉтатыс. |
| 24 да 25 серпасъяс вылын петкӧдлӧм стрӧйбаяслысь проект колӧ лыддьыны известка изӧм да хранитӧм вылӧ бурӧн. Сэн ӧти вевт улын эмӧсь двигательлы шоныд помещенньӧ, известка изъяс жугӧдлан машиналы (дробилкалы) помещенньӧ, известка пызьлы склад да заптӧм изъяс видзны лэбув (навес). Сыысь кындзи колӧ вӧчны сотчанторъяс видзӧм вылӧ торъя сарай, мукӧд стрӧйбаяс дінсянь 15 метрысь не матӧджык. | 24 ԁа 25 ԍерпасјас вылын петкӧԁлӧм стрӧјбајаслыԍ проект колӧ лыԃԃыны іԅвестка ізӧм ԁа краԋітӧм вылӧ бурӧн. Сен ӧԏі вевт улын емӧԍ ԁвігаԏеԉлы шоныԁ помешщеԋԋӧ, іԅвестка ізјас жугӧԁлан машіналы (ԁробілкалы) помешщеԋԋӧ, іԅвестка пыԅлы склаԁ ԁа заптӧм ізјас віԇны лебув (навес). Сыыԍ кынԇі колӧ вӧчны сотчанторјас віԇӧм вылӧ торја сарај, мукӧԁ стрӧјбајас ԁінԍаԋ 15 метрыԍ ԋе матӧҗык. |
| 3. Изан установкаын эм двигатель (трактор, электромотор, 12–18 вына нефтянӧй мотор) да жугӧдлан машина (дробилка). | 3. Ізан установкаын ем ԁвігаԏеԉ (трактор, еԉектромотор, 12–18 вына ԋефԏанӧј мотор) ԁа жугӧԁлан машіна (ԁробілка). |
| Ӧні миянын уджалӧны кык пӧлӧс дробилкаӧн: американскӧй «Акмерод» системаӧн да миян костромскӧй да белорусскӧй системаӧн. Кыкнаныс мӧлӧтаӧсь. | Ӧні міјанын уҗалӧны кык пӧлӧс ԁробілкаӧн: амеріканскӧј „Акмероԁ“ ԍіԍԏемаӧн ԁа міјан костромскӧј ԁа белорусскӧј ԍіԍԏемаӧн. Кыкнаныс мӧлӧтаӧԍ. |
| Эм нӧшта «Струкк» системаа известка изан мельнича, кодӧс колӧ лыддьыны бурӧн жӧ (26 серпас). Тайӧ мельничаыс нянь изан мельнича кодь жӧ, сӧмын изкияссӧ вежӧма пу изкиясӧн (пипуӧн), кытчӧ тувъявлӧма пуыскӧд тшӧтшӧн 1 см кызта, 5–7 см пасьта да 15 кымын см кузьта стальнӧй пластинкаяс. Пластинкаяс костъясысь пуыс регыдджыка киссьӧ. Сы понда изки вылыс век лоӧ ӧткодь гуранӧсь. Вылыс изки оз бергав, а улыссӧ бергӧдлӧ приводнӧй ремень, кодӧс нуӧдӧма изки гӧгӧрыс. Ременьыс бергӧдлыссьӧ ваӧн, двигательӧн либӧ мукӧд ногӧн. Улыс изки позьӧ кыпӧдны винтъясӧн вывлань, — сійӧн лӧсьӧдсьӧ изӧмлӧн гырсяыс. | Ем нӧшта „Струкка“ ԍіԍԏемаа іԅвестка ізан меԉԋіча, коԁӧс колӧ лыԃԃыны бурӧн-жӧ (26 ԍерпас). Тајӧ меԉԋічаыс ԋаԋ ізан меԉԋіча коԃ-жӧ, сӧмын ізкіјассӧ вежӧма пу ізкіјасӧн (піпуӧн), кытчӧ тувјавлӧма пуыскӧԁ щӧщӧн 1 см. кызта, 5–7 см. паԍта ԁа 15 кымын см. куԅта стаԉнӧј плаԍԏінкајас. Плаԍԏінкајас костјасыԍ пуыс регыԁҗыка кіԍԍӧ. Сыпонԁа ізкі вылыс век лоӧ ӧткоԃ гуранӧԍ. Вылыс ізкі оз бергав, а улыссӧ бергӧԁлӧ прівоԁнӧј ремеԋ, коԁӧс нуӧԁӧма ізкі гӧгӧрыс. Ремеԋыс бергӧԁлыԍԍӧ ваӧн, ԁвігаԏеԉӧн ԉібӧ мукӧԁ ногӧн. Улыс ізкі поԅӧ кыпӧԁны віԋтјасӧн вывлаԋ, — сіјӧн лӧԍӧԁԍӧ ізӧмлӧн гырԍаыс. |
| Тайӧ мельничаыс зэв прӧстӧй дай бура ён; пластинкаяс киссьӧм бӧрын (1–2 во бӧрын) изкияс кокниа позьӧ вежлавны. Выль изкияс вӧчавсьӧны места вылын, местнӧй средствоясӧн. | Тајӧ меԉԋічаыс зев прӧстӧј ԁај бура јон; плаԍԏінкајас кіԍԍӧм бӧрын (1–2 во бӧрын) ізкіјас кокԋіа поԅӧ вежлавны. Выԉ ізкіјас вӧчавԍӧны места вылын, местнӧј среԁствојасӧн. |
| Татшӧм мельничаясыс лоӧны торъя бурӧсь ваӧн уджалан установкаяс лӧсьӧдӧм вылӧ, кӧнъясын известка сюян планӧвӧй заданньӧясыс абу ыджыдӧсь. Нянь изӧм бӧрын прӧстмӧм мельничаяс (татшӧмъяссӧ) тӧлын позьӧ используйтны известка изӧм вылӧ, сӧмын изкияссӧ колӧ вежлавны пу изкиясӧн. Налӧн производительносьт 10 кымын тонна 1 сменаын. Изӧм известкалӧн качество артмӧ зэв бур. | Тащӧм меԉԋічајасыс лоӧны торја бурӧԍ ваӧн уҗалан установкајас лӧԍӧԁӧм вылӧ, кӧнјасын іԅвестка ԍујан планӧвӧј заԁаԋԋӧјасыс абу ыҗыԁӧԍ. Ԋаԋ ізӧм бӧрын прӧстмӧм меԉԋічајас (тащӧмјассӧ) тӧлын поԅӧ іспоԉзујтны іԅвестка ізӧм вылӧ, сӧмын ізкіјассӧ колӧ вежлавны пу ізкіјасӧн. Налӧн проізвоԃіԏеԉноԍт 10 кымын тонна 1 ԍменаын. Ізӧм іԅвесткалӧн качество артмӧ зев бур. |
| Металлическӧй дробилкаяс (американскӧйяс, 27 серпас) да унджык двигательсӧ вӧчалӧма кӧлесаяс вылӧ да позьӧ кыскавны грунтӧвӧй туйяс кузя. Тайӧ зэв колантор временнӧй пунктъяс обслуживайтігӧн. | Метаԉԉіческӧј ԁробілкајас (амеріканскӧјјас, 27 ԍерпас) ԁа унҗык ԁвігаԏеԉсӧ вӧчалӧма кӧԉӧсајас вылӧ-ԁа поԅӧ кыскавны грунтӧвӧј тујјас куԅа. Тајӧ зев колантор временнӧј пунктјас обслужівајтігӧн. |
| Медым нормальнӧя уджалӧмӧн (1 часӧн 1½–2 тоннаӧдз изӧмӧн) вӧчны мича известка пызь, дробилкаяс уджын зэв тӧдчанаӧн лоӧны со мыйяс: | Меԁым нормаԉнӧја уҗалӧмӧн (1 часӧн 1½–2 тоннаӧԇ ізӧмӧн) вӧчны міча іԅвестка пыԅ, ԁробілкајас уҗын зев тӧԁчанаӧн лоӧны со мыјјас: |
| 1. дробилка валлы колӧ сетны минутын 1.000–1.200 гӧгӧрпӧв. Тайӧ вермас лоны сӧмын дробилкалысь да шкивъяслысь диаметръяссӧ лючки лӧсьӧдӧмӧн. | 1. ԁробілка валлы колӧ ԍетны мінутын 1.000–1.200 гӧгӧрпӧв. Тајӧ вермас лоны сӧмын ԁробілкалыԍ ԁа шківјаслыԍ ԃіаметрјассӧ ԉучкі лӧԍӧԁӧмӧн. |
| 2. дробилкаӧ колӧ тэчны изъяс ӧткодя. Та могысь жугӧдлӧм изъяс (75 миллиметрысь не гырысьджыкӧс) колӧ кисьтны жӧлӧбӧ да лэдзавны киӧн либӧ беддьӧн машинаӧ. | 2. ԁробілкаӧ колӧ течны ізјас ӧткоԃа. Та могыԍ жугӧԁлӧм ізјас (75 міԉԉіметрыԍ ԋе гырыԍҗыкӧс) колӧ кіԍтны жӧлӧбӧ ԁа леԇавны кіӧн ԉібӧ беԃԃӧн машінаӧ. |
| 3. Жугӧдлӧм из оз ков лоны ёна уль (торъя нин оз ков лоны лымйӧсь, кыдзи унаысь овлӧ). Татшӧм изйысь уль известка пызь кутас сибдавны да сьӧкыда петны колосник пыр. Та понда жугӧдлӧм известка изъяс колӧ видзны лэбулын кӧтасьӧмысь да лымйӧссьӧмысь. | 3. Жугӧԁлӧм із оз ков лоны јона уԉ (торја-ԋін оз ков лоны лымјӧԍ, кыԇі унаыԍ овлӧ). Тащӧм ізјыԍ уԉ іԅвестка пыԅ кутас ԍібԁавны ԁа ԍӧкыԁа петны колоԍԋік пыр. Тапонԁа жугӧԁлӧм іԅвестка ізјас колӧ віԇны лебулын кӧтаԍӧмыԍ ԁа лымјӧԍԍӧмыԍ. |
| 4. дробилкаысь часьтъяссӧ (колосникъяслысь кулакъяс да пластинкаяс) колӧ лӧсьӧдны машинаын лючки да мед эз вӧвны киссьӧмаӧсь. Та понда колӧ видзны запаснӧй часьтъяс, медым позис вежлавны киссьӧмъяссӧ. | 4. ԁробілкаыԍ чаԍтјассӧ (колоԍԋікјаслыԍ кулакјас ԁа плаԍԏінкајас) колӧ лӧԍӧԁны машінаын ԉучкі ԁа меԁ ез вӧвны кіԍԍӧмаӧԍ. Тапонԁа колӧ віԇны запаснӧј чаԍԏјас, меԁым поԅіс вежлавны кіԍԍӧмјассӧ. |
| 5. Изӧмлысь качество тӧдмалӧм могысь колӧ кадӧн-кадӧн босьтавлыны пробаяс да видлавны 2,5 см, 1,0 см да 0,25 см гырся розьяса пожъясӧн, да изӧмыс кӧ гырысь — посньӧдны. Татшӧм наблюденньӧ колӧ вӧчны агрономлы. | 5. Ізӧмлыԍ качество тӧԁмалӧм могыԍ колӧ каԁӧн-каԁӧн боԍтавлыны пробајас ԁа віԁлавны 2,5 см, 1,0 см ԁа 0,25 см гырԍа роԅјаса пожјасӧн, ԁа ізӧмыс-кӧ гырыԍ — посԋӧԁны. Тащӧм набԉуԃеԋԋӧ колӧ вӧчны агрономлы. |
| Уджӧн сетан условйӧяс. Миянын му известкаалӧм регыдджыка паськалӧмлы кокньӧдӧм да отсалӧм могысь, правительство паськыда да кокни условйӧясӧн сетӧ уджйӧзӧн сьӧм, кыдзи известка заготовитысь да изысь организацияяслы, сідзи и известка пызьсӧ босьталысьяслы. | Уҗӧн ԍетан условіјӧјас. Міјанын му іԅвесткаалӧм регыԁҗыка паԍкалӧмлы кокԋӧԁӧм ԁа отсалӧм могыԍ, правіԏеԉство паԍкыԁа ԁа кокԋі условіјӧјасӧн ԍетӧ уҗјӧзӧн ԍӧм, кыԇі іԅвестка заготовітыԍ ԁа ізыԍ оргаԋізаціјајаслы, сіԇі-і іԅвестка пыԅсӧ боԍталыԍјаслы. |
| Уджӧн сетан условйӧяс лоӧны татшӧмӧсь: | Уҗӧн ԍетан условіјӧјас лоӧны тащӧмӧԍ: |
| Изан установкаяс лӧсьӧдӧм вылӧ сетсьӧ 8 во кежлӧ, коймӧд восянь быд во ӧтмындаӧн мынтӧмӧн. | Ізан установкајас лӧԍӧԁӧм вылӧ ԍетԍӧ 8 во кежлӧ, којмӧԁ воԍаԋ быԁ во ӧтмынԁаӧн мынтӧмӧн. |
| Изан пунктъяс стрӧйбаясӧн да ремонтнӧй инвентарӧн оборудуйтӧм вылӧ сетсьӧ уджйӧзӧн 5 во кежлӧ, коймӧд восянь быд во ӧтмындаӧн мынтӧмӧн. | Ізан пунктјас стрӧјбајасӧн ԁа ремонтнӧј інвентарӧн оборуԁујтӧм вылӧ ԍетԍӧ уҗјӧзӧн 5 во кежлӧ, којмӧԁ воԍаԋ быԁ во ӧтмынԁаӧн мынтӧмӧн. |
| Известка перйӧм да изӧм кузя оборотнӧй средствояс вылӧ сетсьӧ 3 во кежлӧ, быд во ӧтмындаӧн мынтӧмӧн. | Іԅвестка перјӧм ԁа ізӧм куԅа оборотнӧј среԁствојас вылӧ ԍетԍӧ 3 во кежлӧ, быԁ во ӧтмынԁаӧн мынтӧмӧн. |
| Йӧзӧс известкаӧн снабжайтӧм вылӧ сетсьӧ уджйӧзӧн 5 во кежлӧ, коймӧд восянь заводитӧмӧн да куим воӧн мынтӧмӧн: 30, 35 да 35% во. | Јӧзӧс іԅвесткаӧн снабжајтӧм вылӧ ԍетԍӧ уҗјӧзӧн 5 во кежлӧ, којмӧԁ воԍаԋ завоԃітӧмӧн ԁа кујім воӧн мынтӧмӧн: 30, 35 ԁа 35% во. |
| Йӧзӧс известка изъясӧн снабжайтӧм вылӧ сетсьӧ уджйӧзӧн тыр дон мында. | Јӧзӧс іԅвестка ізјасӧн снабжајтӧм вылӧ ԍетԍӧ уҗјӧзӧн тыр ԁон мынԁа. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
