Метрическӧй мурталанъясӧн муртасьӧм Метріческӧј мурталанјасӧн муртаԍӧм
Рочмувывса Совнарком 1918 воӧ 14-ӧд лунӧ сентябр тӧлысьын лэдзис декрет пыртны ас муас 1924-ӧд восянь тӧдмавны кузьта-сьӧкта метрическӧй мурталанъяс. Сэтшӧм мурталанъяс водзын мунысь государствоясын важӧн нин босьтӧма. Миян босьтӧны тшӧтш кокньыдыс вӧсна, да медым мукӧд государствояскӧд тӧргуйтігӧн эз ков ноксьыны вуджӧдавны ӧти ногӧн мурталӧмъяс мӧдӧ. Рочмувывса Совнарком 1918 воӧ 14-ӧԁ лунӧ ԍеԋԏаб тӧлыԍын леԇіс ԃекрет пыртны ас муас 1924-ӧԁ воԍаԋ тӧԁмавны куԅта-ԍӧкта метріческӧј мурталанјас. Сещӧм мурталанјас воԇын муныԍ госуԁарствојасын важӧн-ԋін боԍтӧма. Міјан боԍтӧны щӧщ кокԋіԁыс-вӧсна, ԁа меԁым мукӧԁ госуԁарствојаскӧԁ тӧргујтігӧн ез ков нокԍыны вуҗӧԁавны ӧԏі ногӧн мурталӧмјас мӧԁӧ.
Метрическӧй мурталӧмын вуж пыддиыс босьтӧма метр — дас миллионӧд юкӧн нёльӧд юкӧн меридианысь. Метріческӧј мурталӧмын вуж-пыԃԃіыс боԍтӧма метр — ԁас міԉԉонӧԁ јукӧн ԋоԉӧԁ јукӧн меріԃіаныԍ.
Мукӧд мурталанъяс — муртавны му, нянь, кӧйдыс — лӧсьӧдӧмаӧсь метрысь жӧ. Кизьӧрторъяс мурталӧны литрӧн — сёӧд юкӧн куба метрлӧн. Нянь, шыдӧс, анькытш, сов мурталӧны граммӧн — миллионӧд юкӧн куба метр 4° сӧстӧм валӧн. Мукӧԁ мурталанјас — муртавны му, ԋаԋ, кӧјԁыс — лӧԍӧԁӧмаӧԍ метрыԍ-жӧ. Кіԅерторјас мурталӧны ԉітрӧн — ԍоӧԁ јукӧн куба метрлӧн. Ԋаԋ, шыԁӧс, аԋкыщ, сов мурталӧны граммӧн — міԉԉонӧԁ јукӧн куба метр 4° сӧстӧм валӧн.
Посньыдджык, дженьыдджык, кокньыдджык торъяс муртавны метр, литр, грамм юксьӧны 10, 100, 1000 пельӧ; гырысьджык, сьӧкыдджык торъяс — 10, 100, 1000 пӧв унджык. Посԋіԁҗык, җеԋыԁҗык, кокԋіԁҗык торјас муртавны метр, ԉітр, грамм јукԍӧны 10, 100, 1000 пеԉӧ; гырыԍҗык, ԍӧкыԁҗык торјас — 10, 100, 1000-пӧв унҗык.
Гырысьджык да посньыдджык мурталанъясын вуж нимыс жӧ шӧрас, сӧмын поснияслы метр, литр, грамм водзвылас содтӧны: дасӧд юкӧнлы — деци-, сёӧд юкӧнлы центи- или санти-, сюрсӧд юкӧнлы — милли-; гырысьяслы — дас пӧв кӧ унджык — дека-, сё пӧв — гекто-, сюрс пӧв — кило-. Гырыԍҗык ԁа посԋіԁҗык мурталанјасын вуж ԋімыс-жӧ шӧрас, сӧмын посԋіјаслы метр, ԉітр, грамм воԇвылас соԁтӧны: ԁасӧԁ јукӧнлы — ԃетсі, ԍоӧԁ јукӧнлы тсеԋԏі іԉі саԋԏі, ԍурсӧԁ јукӧнлы — міԉԉі; гырыԍјаслы — ԁас-пӧв-кӧ унҗык — ԃека, ԍо-пӧв — гекто, ԍурс-пӧв — кіло.
Сідзкӧ зэв этша муртасян ним колӧ ӧні тӧдны. Войдӧр мӧдарӧ — вывті уна ним вӧлі. Сіԇкӧ зев еща муртаԍан ԋім колӧ ӧні тӧԁны. Војԁӧр мӧԁарӧ — вывті уна ԋім вӧлі.
Кузьта мурталан: Куԅта мурталан:
Километр = 1000 метр = 468 саж. 2 арш. 1¼ вер. Кілометр = 1000 метр = 468 саж. 2 арш. 1¼ вер.
Гектометр = 100 „ Гектометр = 100 “
декаметр = 10 „ ԃекаметр = 10 “
Метр = 1,41 арш. = 22½ верш. Метр = 1,41 арш. = 22½ верш.
дециметр = 1/10 метрлӧн = 10 сантиметр. ԃетсіметр = 1/10 метрлӧн = 10 саԋԏіметр.
Центиметр = 1/100 метрлӧн = 10 миллиметр (вершӧк нёльӧд юкӧн кымын). Тсеԋԏіметр = 1/100 метрлӧн = 10 міԉԉіметр (вершӧк ԋоԉӧԁ јукӧн кымын).
Миллиметр = 1/1000 метрлӧн. Міԉԉіметр = 1/1000 метрлӧн.
Му мурталанъяс: Му мурталанјас:
Ар = 100 кв. метр = 21,97 кв. саж. Ар = 100 кв. метр = 21,97 кв. саж.
Гектар = 1000 ар. = 0,915 десятина. Гектар = 1000 ар. = 0,915 ԃеԍаԏіна.
Сьӧкта мурталӧм: Ԍӧкта мурталӧм:
Грамм = 0,23 зӧлӧтник. Грамм = 0,23 зӧлӧтԋік.
Килограмм = 1000 грамм (кык пунт да джын гӧгӧр). Кілограмм = 1000 грамм (кык пунт ԁа җын гӧгӧр).
Тонна — 1000 килограмм. Тонна — 1000 кілограмм.
Кизьӧртор мурталанъяс: Кіԅер тор мурталанјас:
Литр = 1⅗ бутылка. Ԉітр = 1⅗ бутылка.
Гектолитр = 100 литр = 8 ведра. Гектоԉітр = 100 ԉітр = 8 веԁра.
Роч мурталанъясӧс метрическӧй мурталанӧ вуджӧдӧм. Роч мурталанјасӧс метріческӧј мурталанӧ вуҗӧԁӧм.
Роч мурт. Роч мурт.
Метр мурт. Метр мурт.
Кузьта мурталанъяс: Куԅта мурталанјас:
1 верст — 1,07 километр. 1 верст — 1,07 кілометр.
1 саж. — 2,13 метр. 1 саж. — 2,13 метр.
1 арш. — 0,71 метр. 1 арш. — 0,71 метр.
1 верш. — 44,45 миллим. 1 верш. — 44,45 міԉԉім.
1 фут. — 304,8 „ 1 фут. — 304,8 “
1 дюйм. — 25,4 „ 1 ԃујм. — 25,4 “
Му мурталанъяс: Му мурталанјас:
1 кв. верст — 1,14 кв. килом. 1 кв. верст — 1,14 кв. кілом.
1 десятина = 2400 кв. саж. — 1,09 гектар. 1 ԃеԍаԏіна = 2400 кв. саж. — 1,09 гектар.
1 кв. саж. — 4,65 кв. метр. 1 кв. саж. — 4,65 кв. метр.
Сьӧкта тӧдмалӧм: Ԍӧкта тӧԁмалӧм:
1 пуд — 16,38 килогр. 1 пуԁ — 16,38 кілогр.
1 пунт — 0,41 „ 1 пунт — 0,41 “
1 лот — 12,79 грамм. 1 лот — 12,79 грамм.
1 зол. — 4,26 „ 1 зол. — 4,26 “
1 доля — 44,43 миллигр. 1 ԁоԉа — 44,43 міԉԉігр.
Кизьӧртор мурталан: Кіԅер тор мурталан:
1 ведра = 20 бутылка — 12,29 литр. 1 веԁра = 20 бутылка — 12,29 ԉітр.
1 бутылка — 0,61 „ 1 бутылка — 0,61 “
Кӧйдыс мурталан: Кӧјԁыс мурталан:
1 четверть — 2,09 гектолитр. 1 чеԏверԏ — 2,09 гектоԉітр.
1 четверик — 26,24 литр. 1 чеԏверік — 26,24 ԉітр.
1 гарнец — 3,28 „ 1 гарԋетс — 3,28 “
Аптекаса мурталанъяс: Апԏекаса мурталанјас:
1 аптекаса фунт — 0,36 килогр. 1 апԏекаса пунт — 0,36 кілогр.
1 унция — 29,86 грамм. 1 унтсіја — 29,86 грамм.
1 драхма — 3.73 „ 1 ԁракма — 3.73 “
1 скрупул — 1,24 „ 1 скрупул — 1,24 “
1 гран — 62,21 миллиграмм. 1 Гран — 62,21 міԉԉіграмм.
Комиӧн
Важ коми гижӧд