БЫДТЫСЬӦМ БЫԀТЫԌӦМ
Мамъясӧс, челядьясӧс колӧ ёна дӧзьӧритны. Мамјасӧс, чеԉаԃјасӧс колӧ јона ԁӧԅӧрітны.
Сьӧкыд олӧм. Миян сиктъясын нывбабаяслӧн кодь сьӧкыд олӧм некодлӧн абу. Мед нин сьӧкыд да пемыд олӧм челядя аньяслӧн, быдтысьысьяслӧн. Коми ныв мунӧ верӧс сайӧ томӧн, челядь вежӧрнас, оз весиг удит сможайтныс, ёнмыныс нывнас. Весиг оз думышт водзвыв верӧссайса сьӧкыд олӧмсӧ. Медводдза лунсяньыс жӧ эськӧ сэсся казялӧ лэчкӧ шедӧмсӧ да. Удж, сьӧкыд удж асывсянь рытӧдз оз бырлы керка-карта гӧгӧрын, видз-му вылын. Сэсся быд во челядясьӧм. Воысь воӧ сьӧктӧ ӧлӧмыс, шойччӧг оз овлы. Лун — видз-му вылын, керка-карта гӧгӧрын, вой — челядькӧд кага потан дінын. Ԍӧкыԁ олӧм. Міјан ԍіктјасын нывбабајаслӧн-коԃ ԍӧкыԁ олӧм ԋекоԁлӧн абу. Меԁ-ԋін ԍӧкыԁ ԁа пемыԁ олӧм чеԉаԃа аԋјаслӧн, быԁтыԍыԍјаслӧн. Комі ныв мунӧ верӧссајӧ томӧн, чеԉаԃ вежӧрнас, оз веԍіг уԃіт сможајтныс, јонмыныс нывнас. Веԍіг оз ԁумышт воԇвыв верӧссајса ԍӧкыԁ олӧмсӧ. Меԁ воԇԇа лунԍаԋыс-жӧ еԍкӧ сеԍԍа каԅалӧ лечкӧ шеԁӧмсӧ-ԁа. Уҗ, ԍӧкыԁ уҗ асывԍаԋ рытӧԇ оз бырлы керка-карта гӧгӧрын, віԇ-му вылын. Сеԍԍа быԁ во чеԉаԃаԍӧм. Воыԍ-воӧ ԍӧктӧ ӧлӧмыс, шојтчӧг оз овлы. Лун — віԇ-му вылын, керка-карта гӧгӧрын, вој — чеԉаԃкӧԁ кага потан ԁінын.
Сы вӧсна со и челядь быдтӧмыс миян оз удж туйӧ мун, оз пыдди пуктысь. Челядьыд нӧ пӧ мый, уджъясыд пӧ на дорысь коланторъясджык на. Челядь, коньӧръяс, дӧзьӧр ни видзӧм быдмӧны асьныс. Сы-вӧсна со і чеԉаԃ быԁтӧмыс міјан оз уҗ-тујӧ мун, оз пыԃԃі пуктыԍ. Чеԉаԃыԁ-нӧ-пӧ мыј, уҗјасыԁ-пӧ на ԁорыԍ коланторјасҗык на. Чеԉаԃ, коԋӧрјас ԁӧԅӧр ԋі віԇӧм быԁмӧны аԍныс.
Дӧзьӧртӧг челядь кулалӧны. Ԁӧԅӧртӧг чеԉаԃ кулалӧны.
Посни челядьтӧ, кагаястӧ ёна колӧ дӧзьӧритны. Кагатӧ 6 тӧлысьӧдз колӧ куш мам йӧв вылын видзны, весиг оз ков мукӧдторйӧн вердны. Колӧ зэв сӧстӧм кӧлуйӧн видзны, асьсӧ мыськавны быд лун, мед некор оз пет кага дінысь шомыс дук. Посԋі чеԉаԃтӧ, кагајастӧ јона колӧ ԁӧԅӧрітны. Кагатӧ 6 тӧлыԍӧԇ колӧ куш мам јӧв вылын віԇны, веԍіг оз ков мукӧԁторјӧн верԁны. Колӧ зев сӧстӧм кӧлујӧн віԇны, аԍсӧ мыԍкавны быԁ лун, меԁ ԋекор оз пет кага ԁіныԍ шомыс ԁук.
Миян кага дӧзьӧритӧм весиг абу. Ставсӧ вӧчам бӧрӧн, буретш кыдз оз ков. Гожӧмын, уджъяс дырйи, мамъяс оз эштыны кага дінын овны, лунтыр кежлӧ кольӧны найӧс ичӧтик видзысьлы либӧ пӧрысь выжывлы. Кагаыд лунтыр ва вылын, няйт вылын куйлас. Бӧрдӧмысь вомас сюйыштасны нюш, нянь акльӧдлӧмӧн дӧра пиӧ кӧрталӧмаӧсь да. Дерт сэсся мытыд да быдсяма висьӧмыд босьтӧ. Арталӧмаӧсь да, сиктъясын пӧ ар тыртӧдз быд 100 кага пытшкысь 70 кулӧ. Ловйӧн кольысьясыс оз жӧ зэв красуйтчыны, быдмӧны омӧликӧсь, висьлӧсӧсь. Міјан кага ԁӧԅӧрітӧм веԍіг абу. Ставсӧ вӧчам бӧрӧн, бурӧщ кыԇ оз ков. Гожӧмын, уҗјас-ԁырјі мамјас оз ештыны кага ԁінын овны, лун-тыр-кежлӧ коԉӧны најӧс ічӧԏік віԇыԍлы, ԉібӧ пӧрыԍ выжывлы. Кагаыԁ лунтыр ва вылын, ԋајт вылын кујлас. Бӧрԁӧмыԍ вомас ԍујыштасны ԋуш, ԋаԋ акԉӧԁлӧмӧн ԁӧра піӧ кӧрталӧмаӧԍ-ԁа. Ԃерт сеԍԍа мытыԁ ԁа быԁԍама віԍӧмыԁ боԍтӧ. Арталӧмаӧԍ-ԁа ԍіктјасын-пӧ ар тыртӧԇ быԁ 100 кага пыщкыԍ 70 кулӧ. Ловјӧн коԉыԍјасыс оз-жӧ зев красујтчыны, быԁмӧны омӧԉікӧԍ, віԍлӧсӧԍ.
Чужтылас эськӧ коми ань уна челядьӧс да этшаӧс быдтынысӧ вермас, унджык кагаыс кості кулаласны. Чужтылас еԍкӧ комі аԋ уна чеԉаԃӧс-ԁа, ещаӧс быԁтынысӧ вермас, унҗык кагаыс кості кулаласны.
Мамъяс, асланыс сьӧкыд олӧмнысла, весиг оз жалитны кагаяснысӧ, шуасны: «Ен эськӧ аддзис, мича сылӧн сэн местаыс». Бур олӧм помысь эськӧ мамыд сідз оз жӧ шу. Мамјас, асланыс ԍӧкыԁ олӧмнысла, веԍіг оз жаԉітны кагајаснысӧ, шуасны: „Јен еԍкӧ аԁԇіс, міча сылӧн сен местаыс.“ Бур олӧм помыԍ еԍкӧ мамыԁ сіԇ оз-жӧ шу.
Кыдзи челядясьӧ миян крестьянка. Кыԇі чеԉаԃаԍӧ міјан креԍԏанка.
Миян сьӧкыд коми крестьянка челядясьтӧдзыс пыр ӧтмоза уджалӧ, шойччӧг оз тӧдлы. «Кысь нӧ пӧ шойччыны эштан!» Унаысь челядясьлас уджалігас: видз вылас, му вылас, колльысигас. Горт гӧгӧрса уджтӧ сійӧ пыдди оз пукты. Сійӧн вот крестьянка миян асьсӧ нинӧмӧ воштӧ, дай кагаыс омӧль чужӧ. Міјан ԍӧкыԁ комі креԍԏанка чеԉаԃаԍтӧԇыс пыр ӧтмоза уҗалӧ, шојтчӧг оз тӧԁлы. Кыԍ-нӧ-пӧ шојтчыны ештан!“ Унаыԍ чеԉаԃаԍлас уҗалігас: віԇ вылас, му вылас, коԉԉыԍігас. Горт гӧгӧрса уҗтӧ сіјӧ пыԃԃі оз пукты. Сіјӧн вот креԍԏанка міјан аԍсӧ ԋінӧмӧ воштӧ, ԁај кагаыс омӧԉ чужӧ.
Мӧд-кӧ, челядясьӧмыс абу морт ногса, вывті омӧль миян коми аньяслӧн. Лӧсьӧдчӧны челядясьны медняйтінас, медкӧдзыдінас: картаӧ, сарайӧ. Кага вайӧны некодтӧм дырйи, полӧны йӧзасьӧмысь, вомдзасьӧмыс. Мед жӧ эз вӧвны татшӧм пемыдӧсь: эськӧ мунісны больничаӧ кагатӧ вайны, абу кӧ больничаыс — корисны велӧдчӧм бабкаӧс (акушеркаӧс) да шоныд выль мыськӧм керкаын, вольпасьын вайисны. Челядясигкежлӧ колӧ лӧсьӧдны став кӧлуйтӧ выль мыськӧмӧс, сӧстӧмӧс. Няйт кӧлуйысь — дӧрӧм шушунысь вермас быдсяма висьӧм лоны. Миян коми аньяс челядясьӧм вылӧ дзик бӧрӧн видзӧдӧны — шуӧны няйтӧн, пежӧн сэки нывбабаӧс, эськӧ сыысь сӧстӧмыс нинӧм абу, сійӧн и колӧ быдтор сӧстӧм сэтчӧ. Пикӧ кӧ воасны — корӧны пӧрысь старукаӧс, немтор тӧдтӧмӧс. Сы помысь бур оз нин ло мамлы ни кагалы, няйт кияснас кыкнаннысӧ вермас висьмӧдны, мӧдар югыдӧ мӧдӧдны. Мӧԁ-кӧ, чеԉаԃаԍӧмыс абу морт-ногса, вывті омӧԉ міјан комі аԋјаслӧн. Лӧԍӧԁчӧны чеԉаԃаԍны меԁ ԋајт інас, меԁ кӧԇыԁ інас: картаӧ, сарајӧ. Кага вајӧны ԋекоԁтӧм-ԁырјі, полӧны јӧзаԍӧмыԍ, вомԇаԍӧмыс. Меԁ-жӧ ез вӧвны тащӧм пемыԁӧԍ: еԍкӧ мунісны боԉԋічаӧ кагатӧ вајны, абу-кӧ боԉԋічаыс — корісны велӧԁчӧм бабкаӧс (акушеркаӧс) ԁа шоныԁ выԉ мыԍкӧм керкаын, воԉпаԍын вајісны. Чеԉаԃаԍіг-кежлӧ колӧ лӧԍӧԁны став кӧлујтӧ выԉ мыԍкӧмӧс, сӧстӧмӧс. Ԋајт кӧлујыԍ — ԁӧрӧм шушуныԍ вермас быԁԍама віԍӧм лоны. Міјан комі аԋјас чеԉаԃаԍӧм вылӧ ԇік бӧрӧн віԇӧԁӧны — шуӧны ԋајтӧн, пежӧн секі нывбабаӧс, еԍкӧ сыыԍ сӧстӧмыс ԋінӧм абу, сіјӧн і колӧ быԁтор сӧстӧм сетчӧ. Пікӧ-кӧ воасны — корӧны пӧрыԍ старукаӧс, ԋемтор тӧԁтӧмӧс. Сы помыԍ бур оз-ԋін ло мамлы ԋі кагалы, ԋајт кіјаснас кыкнаннысӧ вермас віԍмӧԁны, мӧԁар југыԁӧ мӧԁӧԁны.
Коймӧд-кӧ, пыр челядясьӧм бӧрын уджӧ кутчысьӧны, мӧд луннас и чеччӧны. Сідзтӧ кысь сэсся дзоньвидзалуныс? Сы вӧсна унджык аньыс медводдза кага вайӧмсяньыс висьмӧны, кості пӧрысьмӧны. Којмӧԁ-кӧ, пыр чеԉаԃаԍӧм бӧрын уҗӧ кутчіԍӧны, мӧԁ луннас і четчӧны. Сіԇтӧ кыԍ сеԍԍа ԇоԋвіԇалуныс? Сы-вӧсна унҗык аԋыс меԁ воԇԇа кага вајӧмԍаԋыс віԍмӧны, кості пӧрыԍмӧны.
Мый жӧ керны? Кыдзи отсавны? Дерт эськӧ сьӧкыд да, отсавны вермӧны. Сӧвет власьт тӧждысьӧ нывбабаяс, мамъяс вӧсна. Лӧсьӧдіс «Охрана материнства и младенчества». Тайӧ лоӧ мамъясӧс, челядьясӧс дӧзьӧританін. Сэтчӧ лӧсьӧдалӧны шоныд, югыд, сӧстӧм челядясянінъяс. Сэні велӧдчӧм бабкаяс, докторъяс челядясьысьӧс кагаяскӧд шойччӧдӧны, бура вердӧны-юкталӧны мамӧс, кагаӧс, мед дзоньвидзаӧсь, ёнӧсь кыкнаныс лоӧны. Каръясын уджалысь нывбабалы ӧні лӧсьӧдӧма зэв уна пӧлӧс оланінъяс челядясигкежлас: челядя мамъяслӧн керка, ясли, консультация сьӧкыд нывбабалы, мамъяслы — йӧлӧн верданін. Татшӧм бурторъяссӧ нывбабаяс асьныс лӧсьӧдісны. Деревняясын крестьянкаяслы вермасны отсавны «Челядя мамъяслӧн керка». Мыј-жӧ керны? Кыԇі отсавны? Ԃерт еԍкӧ ԍӧкыԁ-ԁа, отсавны вермӧны. Сӧвет влаԍт тӧжԁыԍӧ нывбабајас, мамјас-вӧсна. Лӧԍӧԁіс „Охрана материнства и младенчества“. Тајӧ лоӧ мамјасӧс, чеԉаԃјасӧс ԁӧԅӧрітан ін. Сетчӧ лӧԍӧԁалӧны шоныԁ, југыԁ, сӧстӧм чеԉаԃаԍан інјас. Сені велӧԁчӧм бабкајас, ԁокторјас чеԉаԃаԍыԍӧс кагајаскӧԁ шојтчӧԁӧны, бура верԁӧны-јукталӧны мамӧс, кагаӧс, меԁ ԇоԋвіԇаӧԍ, јонӧԍ кыкнаныс лоӧны. Карјасын уҗалыԍ нывбабалы ӧні лӧԍӧԁӧма зев уна пӧлӧс олан інјас чеԉаԃаԍіг кежлас: чеԉаԃа мамјаслӧн керка, јаԍԉі, консуԉтатсіја ԍӧкыԁ нывбабалы, мамјаслы — јӧлӧн верԁан ін. Тащӧм бур торјассӧ нывбабајас аԍныс лӧԍӧԁісны. Ԃеревԋајасын креԍԏанкајаслы вермасны отсавны „Чеԉаԃа мамјаслӧн керка“.
Мый колӧ керны? Мыј колӧ керны?
Деревняясын позьӧ ӧні жӧ лӧсьӧдавны челядясянін и ясли. Челядясянін восьтыны колӧ больничаяс бердӧ да кӧні эм велӧдчӧм бабкаяс, сэтчӧ мед быд нывбаба локтӧ челядясьны, сэні сійӧс дӧзьӧритасны, кокньӧдасны быд ног, велӧдасны кагасӧ водзӧ кежлӧ дӧзьӧритны. Кӧні абу больнича, сэтчӧ колӧ нин велӧдчӧм бабкатӧ корны; сытӧг некодлы оз ков лӧсьӧдчыны челядясьны. Быд нывбабалы колӧ петкӧдчывны челядясьтӧдзыс бабкалы гоз-мӧдысь. Ԃеревԋајасын поԅӧ ӧні-жӧ лӧԍӧԁавны чеԉаԃаԍан ін і јаԍԉі. Чеԉаԃаԍан ін воԍтыны колӧ боԉԋічајас берԁӧ ԁа кӧні ем велӧԁчӧм бабкајас, сетчӧ меԁ быԁ нывбаба локтӧ чеԉаԃаԍны, сені сіјӧс ԁӧԅӧрітасны, кокԋӧԁасны быԁ-ног, велӧԁасны кагасӧ воԇӧ кежлӧ ԁӧԅӧрітны. Кӧні абу боԉԋіча, сетчӧ колӧ-ԋін велӧԁчӧм бабкатӧ корны; сытӧг ԋекоԁлы оз ков лӧԍӧԁчыны чеԉаԃаԍны. Быԁ нывбабалы колӧ петкӧԁчывны чеԉаԃаԍтӧԇыс бабкалы гоз-мӧԁыԍ.
Удж дырйи, гожӧмын быдлаӧ колӧ восьтавны челядьяслы яслияс, мед мамъяс вермасны посни челядьнысӧ долыд сьӧлӧмӧн кольны бур видзысьяслы, мед рытнас удж вылысь локтӧм бӧрын налы сӧмын ковмас пыравны пӧт, дзоньвидза кагала, вой кежлӧ гортӧ нулыны. Уҗ-ԁырјі, гожӧмын быԁлаӧ колӧ воԍтавны чеԉаԃјаслы јаԍԉіјас, меԁ мамјас вермасны посԋі чеԉаԃнысӧ ԁолыԁ ԍӧлӧмӧн коԉны бур віԇыԍјаслы, меԁ рытнас уҗ вылыԍ локтӧм бӧрын налы сӧмын ковмас пыравны пӧт, ԇоԋвіԇа кагала, вој кежлӧ гортӧ нулыны.
Татшӧмторъяссӧ позьӧ лӧсьӧдны женотделъяс пыр. Тащӧм торјассӧ поԅӧ лӧԍӧԁны женотԃелјас пыр.
Тшӧктӧй ассьыныд Исполкомъястӧ вӧчны яслияс, челядясянінъяс, асьныд тшӧтш, мыйӧн верманныд, отсасьӧй: коді деньгаӧн, коді сёян-юанӧн. Щӧктӧј асԍыныԁ Ісполкомјастӧ вӧчны јаԍԉіјас, чеԉаԃаԍан інјас, аԍныԁ щӧщ, мыјӧн верманныԁ, отсаԍӧј: коԁі ԃеԋгаӧн, коԁі ԍојан-јуанӧн.
Комиӧн гижис
Ӧньӧ Агни
Важ коми гижӧд