Кутшӧм ногӧн видз-му уджалӧм вермам кыпӧдны Кущӧм ногӧн віԇ-му уҗалӧм вермам кыпӧԁны
Во 50 сайын коми видз-му уджалысь оліс ӧнія дорысь личыдджыка. Ӧні муыд сёйысь юрӧ муртса воӧ 455–910 кв. метр. Сэки куим-нёль мында волі, дерт сэсся асшӧр нянь тырмыліс. Скӧттӧ уна видзлісны туруныд вӧлі судзсьӧ да. Во 50 сајын комі віԇ-му уҗалыԍ оліс ӧніја-ԁорыԍ ԉічыԁҗыка. Ӧні муыԁ ԍојыԍ-јурӧ муртса воӧ 455–910 кв. метр. Секі кујім-ԋоԉ мынԁа волі, ԃерт сеԍԍа асшӧр ԋаԋ тырмыліс. Скӧттӧ уна віԇлісны туруныԁ вӧлі суԇԍӧ-ԁа.
Ӧні олӧмыд комилӧн вежсис: 60 вонад йӧзыд соді куим мында. Видз-муыд эз сы мында сод, медся нин омӧля виддзыд соді. Ӧні олӧмыԁ комілӧн вежԍіс: 60 вонаԁ јӧзыԁ соԁі кујім мынԁа. Віԇ-муыԁ ез сымынԁа соԁ, меԁԍа-ԋін омӧԉа віԇԇыԁ соԁі.
Пыр норасям видз-му судзсьытӧм вылӧ-а, асьным олам помтӧм, пыдӧстӧм вӧр шӧрын, вӧр пытшкын. Пыр нораԍам віԇ-му суԇԍытӧм вылӧ-а, аԍным олам помтӧм, пыԁӧстӧм вӧр шӧрын, вӧр пыщкын.
Ёнджыка кӧ гӧгӧрбок думыштам, аддзам: муыд эськӧ эм, да видзным этша вӧлӧма. Миян коми крестьянин видз-мутӧ уджалӧ медся ёна нянь вӧсна. Став озырлунсӧ сійӧ аслас овмӧсысь аддзӧ нянь помысь. Сы вӧсна му уджалӧм и скӧт видзӧм сылӧн лӧсьӧдӧма унджык нянь босьтӧм вылӧ. Скӧтыд пӧ крестьянинлӧн и олӧмыс. «Кымын уна скӧт, сымын уна нянь», шуӧ крестьянин. Дерт сідз: нянь воӧмыд ӧд мутӧ вынсьӧдӧм сайын, куйӧд сайын. Јонҗыка-кӧ гӧгӧрбок ԁумыштам, аԁԇам: муыԁ еԍкӧ ем, ԁа віԇным еща вӧлӧма. Міјан комі креԍԏаԋін віԇ-мутӧ уҗалӧ меԁԍа јона ԋаԋ-вӧсна. Став озырлунсӧ сіјӧ аслас овмӧсыԍ аԁԇӧ ԋаԋ-помыԍ. Сы-вӧсна му уҗалӧм і скӧт віԇӧм сылӧн лӧԍӧԁӧма унҗык ԋаԋ боԍтӧм вылӧ. Скӧтыԁ-пӧ креԍԏаԋінлӧн і олӧмыс. „Кымын уна скӧт, сымын уна ԋаԋ“, шуӧ креԍԏаԋін. Ԃерт сіԇ: ԋаԋ воӧмыԁ-ӧԁ мутӧ вынԍӧԁӧм-сајын, кујӧԁ-сајын.
Воысь воӧ йӧз содӧ, сідзкӧ колӧ содтыны и му. Тӧдӧмысь, му содтӧмыд куйӧд содӧм сайын. Куйӧд содӧмыд бара видзьяс содӧм сайын. Воысь воӧ видзьяс сёйысь юрӧ чинӧны, сэсся воысь воӧ видзьяс омӧльтчӧны, турунтӧммӧны. Воыԍ воӧ јӧз соԁӧ, сіԇкӧ колӧ соԁтыны і му. Тӧԁӧмыԍ, му соԁтӧмыԁ кујӧԁ соԁӧм-сајын. Кујӧԁ соԁӧмыԁ бара віԇјас соԁӧм-сајын. Воыԍ-воӧ віԇјас ԍојыԍ јурӧ чінӧны, сеԍԍа воыԍ-воӧ віԇјас омӧԉтчӧны, турунтӧммӧны.
Бӧръя 20 восӧ миян Коми муӧ бокысь нянь вайӧм воысь воӧ содӧ. Воысь воӧ ас нянь этшаммӧ. Тадзи оз позь водзӧ овны, колӧ оланног вежны, мед кутас асшӧр нянь тырмыны. Йӧз нянь вылад лачаӧн олӧмыд зэв омӧль овлӧ, колӧ сэтысь миянлы мездысьны. Видзӧдлам, позьӧ-ӧ. Мукӧд государствоса крестьяна важӧн нин вежисны, мӧд ног кутісны видз-мутӧ уджавны. Найӧ нянь кындзи кутісны му выланыс кӧдзны скӧтӧс верданторъяс: турун, картупель, сёркни и мукӧд тор. Налӧн овмӧсыс пырысь-пыр вежсис; муяс бурмисны, скӧт соді, ёнмис. Скӧт, куйӧд кындзи, уна вайны кутіс йӧв, вый, рысь. Сэтысь, тӧдӧмӧн, уна нажӧтка кутіс воны крестьяналы. Сы бӧрын заграничаса крестьянин мӧд ног кутіс сёрнитны. Эз кут ассьыс овмӧссӧ артавны нянь пуд лыдӧн, артавны кутіс шайт лыдӧн. Кымын уна сьӧм вайӧ сылӧн овмӧс, сымын бур сылы. Найӧ кутісны шуны: лоӧ кӧ пӧ деньга овмӧс помысь, лоӧ нянь и быд колантор крестьянинлы. Бӧрја 20 восӧ міјан комі муӧ бокыԍ ԋаԋ вајӧм воыԍ-воӧ соԁӧ. Воыԍ воӧ ас ԋаԋ ещаммӧ. Таԇі оз поԅ воԇӧ овны, колӧ оланног вежны, меԁ кутас асшӧр ԋаԋ тырмыны. Јӧз ԋаԋ вылаԁ лачаӧн олӧмыԁ зев омӧԉ овлӧ, колӧ сетыԍ міјанлы мезԁыԍны. Віԇӧԁлам поԅӧ-ӧ. Мукӧԁ госуԁарствоса креԍԏана важӧн-ԋін вежісны, мӧԁ-ног кутісны віԇ-мутӧ уҗавны. Најӧ ԋаԋ-кынԇі кутісны му выланыс кӧԇны скӧтӧс верԁан торјас: турун, картупеԉ, ԍоркԋі і мукӧԁ тор. Налӧн овмӧсыс пырыԍ-пыр вежԍіс; мујас бурмісны, скӧт соԁі, јонміс. Скӧт, кујӧԁ-кынԇі, уна вајны кутіс јӧв, выј, рыԍ. Сетыԍ, тӧԁӧмӧн, уна нажӧтка кутіс воны креԍԏаналы. Сы бӧрын заграԋічаса креԍԏаԋін мӧԁ-ног кутіс ԍорԋітны. Ез кут асԍыс овмӧссӧ артавны ԋаԋ пуԁ лыԁӧн, артавны кутіс шајт лыԁӧн. Кымын уна ԍӧм вајӧ сылӧн овмӧс, сымын бур сылы. Најӧ кутісны шуны: лоӧ-кӧ-пӧ ԃеԋга овмӧс-помыԍ, лоӧ ԋаԋ і быԁ колан тор креԍԏаԋінлы.
Миянлы дзик жӧ лоӧ мукӧд государствоса крестьяна туйӧд мунны. Міјанлы ԇік-жӧ лоӧ мукӧԁ госуԁарствоса креԍԏана тујӧԁ мунны.
Медвойдӧр шыбитны ассьыным куим переменаӧн му уджалӧмнымӧс, босьтны уна переменаӧн му вӧдитны. Меԁ војԁӧр шыбытны асԍыным кујім переменаӧн му уҗалӧмнымӧс, боԍтны уна переменаӧн му вӧԃітны.
Миян Коми муӧ медся бур кӧкъямыс переменаӧн му уджалӧм лӧсьӧдны. Сэки ковмас кӧдзан-пуктанторъястӧ тадзи вежлӧдлыны: Міјан комі муӧ меԁԍа бур кӧкјамыс переменаӧн му уҗалӧм лӧԍӧԁны. Секі ковмас кӧԇан пуктан торјастӧ таԇі вежлӧԁлыны:
1 воӧ — куйӧдӧн коськӧм, 2 воӧ — сю, 3 воӧ — картупель, 4 воӧ — ид турункӧд, 5 воӧ — турун, 6 воӧ — турун, 7 воӧ — шабді, 8-ӧ — зӧр. Куйӧдавны ковмас коськӧм да ид. 1 воӧ — кујӧԁӧн коԍкӧм, 2 воӧ — ԍу, 3 воӧ — картупеԉ, 4 воӧ — іԁ турункӧԁ, 5 воӧ — турун, 6 воӧ — турун, 7 воӧ — шабԁі, 8-ӧ — зӧр. Кујӧԁавны ковмас коԍкӧм ԁа іԁ.
Уна лоӧ шуысь: тадзи ӧд ми дзик няньтӧмӧсь колям; му вылӧ турун кӧдзам, няньыслы оз тырмы муясным-а! Уна лоӧ шуыԍ: таԇі-ӧԁ мі ԇік ԋаԋтӧмӧԍ коԉам; му вылӧ турун кӧԇам, ԋаԋыслы оз тырмы мујасным-а!
Первойтӧ эськӧ быттьӧ сідз кажитчылас да, бӧрыннас, артыштан кӧ, нянь пыддиыд мыйта скӧт верданторйыс воӧ. Сійӧн ми вермам скӧт видзӧмтӧ паськӧдны. Скӧт кӧ содас, муӧн сэки позяс паськӧдчыны, нянь уджалӧм содас. Первојтӧ еԍкӧ быԏԏӧ сіԇ кажітчылас-ԁа, бӧрыннас, артыштан-кӧ ԋаԋ-пыԃԃіыԁ мыјԁа скӧт верԁан торјыс воӧ. Сіјӧн мі вермам скӧт віԇӧмтӧ паԍкӧԁны. Скӧт-кӧ соԁас, муӧн секі поԅас паԍкӧԁчыны, ԋаԋ уҗалӧм соԁас.
Тані со ми петкӧдлам куим переменаӧн и уна переменаӧн му вӧдитӧмысь мый вермӧ лоны; босьтам гектарӧн-джынйӧн му: Тані со мі петкӧԁлам кујім переменаӧн і уна переменаӧн му вӧԃітӧмыԍ мыј вермӧ лоны; боԍтам гектарӧн җынјӧн му:
3 перемена.54,6 ар пар0 ш. 3 перемена.54,6 ар пар0 ш.
54,6 „ сю40 „ 54,6 „ ԍу40 „
54,6 „ ид30 „ 54,6 „ іԁ30 „
163,8 ар.70 ш. 163,8 ар.70 ш.
8 перемена.20,47 ар пар0 ш. 8 перемена.20,47 ар пар0 ш.
Сымында жӧ сю245,7 кг15 „ Сымынԁа-жӧ ԍу245,7 кіл.15 „
„ „ картупель3276 „50 „ „ „ картупеԉ3276 „50 „
„ „ ид245,7 „12 „ „ „ ід245,7 „12 „
„ „ бобӧнянь 1-й воӧ983 „12 „ „ „ бобӧԋаԋ 1-ј воӧ983 „12 „
„ „ бобӧнянь 2-ӧд воӧ983 „12 „ „ „ бобӧԋаԋ 2-ԁ воӧ983 „12 „
„ „ шабді82 „ 36 „ „ „ шабԁі82 „ 36 „
„ „ зӧр8 „ „ „ зӧр8 „
163,8 ар.145 ш. 163,8 ар.145 ш.
Со, аддзанныд — куим переменанад му вӧдитӧмыд сетӧ сӧмын 70 шайт дон. 8 переменаыд 145 шайт дон. Тайӧ докод кындзи 8 переменаа му вӧдитӧмысь медся ыджыд бурыс скӧт вердан турунъясысь, картупельысь, пуктасысь. Картупельыд кӧ уна, позяс порсьӧс видзны. Сёркниысь, картупельысь, бобӧняньысь мӧсъяслӧн йӧв ёна содӧ, чӧскаммӧ. Сэсся муыс ёна бурмӧ, небзьӧ, ёгъяс весасьӧны. Медся ыджыд бурыс уна переменаӧн му вӧдитӧмсьыд — куйӧд содӧм. Уна куйӧдӧн позьӧ муӧн паськӧдчыны, нянь уджавны ёна босьтчыны. Та понда и колӧ миянлы дзик пырысь-пыр эновтны куима переменанымӧс, босьтчыны уна переменаа му уджалӧмӧ. Сэки миян лоӧ уна нянь, йӧла, яя, выя бур скӧт. Сэки вӧлись коми крестьянинлӧн овмӧс кыптас, озырмас. Вӧлись сэки завод чурка помысь мынӧ коми. Шабді вӧдитӧмыд прӧст нывбабалы кутас нажӧтка гортас вайны, оз ковмы бокысь нажӧтка корсьны. Со, аԁԇанныԁ — кујім переменанаԁ му вӧԃітӧмыԁ ԍетӧ сӧмын 70 шајт ԁон. 8 переменаыԁ 145 шајт ԁон. Тајӧ ԁокоԁ-кынԇі 8 переменаа му вӧԃітӧмыԍ меԁԍа ыҗыԁ бурыс скӧт верԁан турунјасыԍ, картупеԉыԍ, пуктасыԍ. Картупеԉыԁ-кӧ уна, поԅас порԍӧс віԇны. Ԍоркԋіыԍ, картупеԉыԍ, бобӧԋаԋыԍ мӧсјаслӧн јӧв јона соԁӧ, чӧскаммӧ. Сеԍԍа муыс јона бурмӧ, ԋебԅӧ, јогјас весаԍӧны. Меԁԍа ыҗыԁ бурыс уна переменаӧн му вӧԃітӧмԍыԁ — кујӧԁ соԁӧм. Уна кујӧԁӧн поԅӧ муӧн паԍкӧԁчыны, ԋаԋ уҗавны јона боԍтчыны. Та понԁа і колӧ міјанлы ԇік пырыԍ-пыр еновтны кујіма переменанымӧс, боԍтчыны уна переменаа му уҗалӧмӧ. Секі міјан лоӧ уна ԋаԋ, јӧла, јаја, выја бур скӧт. Секі вӧԉіԍ комі креԍԏаԋінлӧн овмӧс кыптас, озырмас. Вӧԉіԍ секі завоԁ чурка помыԍ мынӧ комі. Шабԁі вӧԃітӧмыԁ прӧст нывбабалы кутас нажӧтка гортас вајны, оз ковмы бокыԍ нажӧтка корԍны.
Комиӧн гижис
Исаков В. А.
Важ коми гижӧд