Г. С. ЛЫТКИН Г. С. ЛЫТКИН
Этша вӧлі Коми муын ёна велӧдчӧм йӧз. Сьӧкыд вӧлі важӧн коми йӧзлы ыджыд школаын велӧдчыны. Сӧмын кодсюрӧ (поп пиян, купеч пиян) вермылісны велӧдчыны ёнджыка. Но сэтшӧм йӧзыд унджыкыс Коми мусьыд пышъяліс, яндысис комияскӧд сёрнитны, непӧштӧ на дор сулавны, на понда тӧждысьны. Еща вӧлі комі муын јона велӧԁчӧм јӧз. Ԍӧкыԁ вӧлі важӧн комі јӧзлы ыҗыԁ школаын велӧԁчыны. Сӧмын коԁ-ԍурӧ: поп піјан, купеч піјан вермылісны велӧԁчыны јонҗыка. Но сещӧм јӧзыԁ унҗыкыс комі муԍыԁ пышјаліс, јанԁыԍіс коміјаскӧԁ ԍорԋітны, ԋеԁапӧштӧ наԁор сулавны, на понԁа тӧжԁыԍны.
Ёна на чорыда вӧлі узьӧ Коми муыс. Ёна нин тӧдчӧ вӧлі коми йӧз вылын сарлӧн нартитчӧмыс, нем яндысьтӧг вӧлі увтыртӧны коми кыв. Јона-на чорыԁа вӧлі уԅӧ комі муыс. Јона-ԋін тӧԁчӧ вӧлі комі јӧз вылын сарлӧн нарԏітчӧмыс, ԋем јанԁыԍтӧг вӧлі увтыртӧны комі кыв.
Сэки оліс коми учёнӧй филолог Г. С. Лыткин. Сійӧ чужӧма 1836 воын Сыктывдін карын. Велӧдчӧма Питерын университетын (Восточный факультет). Сэсся Питерын велӧдӧма гимназияын. Кулӧма 1907 в. Сійӧ олӧм йылысь ӧні ми зэв на этша вермам висьтавны. Секі оліс комі учонӧј филолог Г. С. Лыткин. Сіјӧ чужӧма 1836 воын Сыктывԁін карын. Велӧԁчӧма Піԏірын уԋіверԍіԏетын (Восточный факультет). Сеԍԍа Піԏірын велӧԁӧма гімнаԅіјаын. Кулӧма 1907 в. Сіјӧ олӧм јылыԍ ӧні мі зев-на еща вермам віԍтавны.
Г. С. Лыткин нэм чӧжыс коми йӧз понда уджалӧма: уна пӧлӧс вӧлі сылӧн уджыс. Сійӧ вӧлі филолог, этнограф, педагог, историк. Сійӧ лӧсьӧдіс коми шыпасъяс (буквы). Гижис коми школалы буквар, посни школьникъяслы лыддян нига. Вӧчис зэв бур коми-роча словар, роча-комиа словар, коми грамматика. Роч вылысь зэв уна нига коми вылӧ лӧсьӧдліс. Коми йӧз история гижис. Г. С. Лыткин нем чӧжыс комі јӧз-понԁа уҗалӧма: уна пӧлӧс вӧлі сылӧн уҗыс. Сіјӧ вӧлі филолог, етнограф, пеԁагог, історік. Сіјӧ лӧԍӧԁіс комі шыпасјас (буквы). Гіжіс комі школалы буквар, посԋі шкоԉԋікјаслы лыԃԃан ԋіга. Вӧчіс зев бур комі-роча словар, роча-коміа словар, комі грамаԏіка. Роч вылыԍ зев уна ԋіга комі вылӧ лӧԍӧԁліс. Комі јӧз історіја гіжіс.
Сылӧн медбур гижӧдъясыс чукӧртӧма ӧти кыз нигаӧ: «Зырянский край и зырянский язык». Сылӧн меԁ бур гіжӧԁјасыс чукӧртӧма ӧԏі кыз ԋігаӧ: „Зырянский край и зырянский язык“.
Г. С. Лыткинӧс ми ыджыдӧ пуктам со мый понда: Г. С. Лыткинӧс мі ыҗыԁӧ пуктам со мыј-понԁа:
1) Сійӧ, мый вӧлі сыӧдз коми йӧз йылысь, коми кыв йылысь збыльторйыс, босьтіс да ӧтлааліс. Эз босьт ставсӧ, мый сюри кипод улас, ёна видлалӧмӧн збыльторсӧ бӧрйис. 1) Сіјӧ, мыј вӧлі сыӧԇ комі јӧз-јылыԍ, комі кыв јылыԍ збыԉ торјыс, боԍтіс ԁа ӧтлааліс. Ез боԍт ставсӧ мыј ԍурі кіпод улас, јона віԁлалӧмӧн збыԉ торсӧ бӧрјіс.
2) Лӧсьӧдӧма коми шыпас чукӧр (алфавит). Ӧнія алфавит (С. Васьӧлӧн) дзик жӧ сы моз вӧчӧма, сӧмын мукӧд шыпасъяссӧ кокньӧдыштӧма. Г. С. Лыткинлысь вӧлі он куж некыдз гижны комиӧн. 2) Лӧԍӧԁӧма комі шыпас чукӧр (алфавит). Ӧніја алфавит (С. Ваԍӧлӧн) ԇік-жӧ сы-моз вӧчӧма, сӧмын мукӧԁ шыпасјассӧ кокԋӧԁыштӧма. Г. С. Лыткинлыԍ вӧлі он куж ԋекыԇ гіжны коміӧн.
3) Петкӧдлӧма, кыдзи колӧ роч вылысь коми кыв вылӧ лӧсьӧдлыны, роч кывъяс гижавны. 3) Петкӧԁлӧма, — кыԇі колӧ роч вылыԍ комі кыв вылӧ лӧԍӧԁлыны, роч кывјас гіжавны.
4) Вӧчис коми литература кыв. Ӧні кӧть ми и огӧ гижалӧй нигаяс Лыткин кывйӧн, но кор лоӧны миян наука нигаяс, миянлы Лыткинлысь кывтӧ лоӧ на босьтны. 4) Вӧчіс комі ԉіԏература кыв. Ӧні кӧԏ мі і огӧ гіжалӧј ԋігајас Лыткин кывјӧн, но кор лоӧны міјан наука ԋігајас, міјанлы Лыткинлыԍ кывтӧ лоӧ-на боԍтны.
5) Сійӧ аслас ниганас восьтіс туй, индіс, кыдзи колӧ велӧдны коми йӧзӧс, коми кыв. 5) Сіјӧ аслас ԋіганас воԍтіс туј, інԁіс кыԇі колӧ велӧԁны комі јӧзӧс, комі кыв.
Со мый понда ми, коми йӧз, ыджыдӧ пуктам Г. С. Лыткинӧс. Оз сӧмын коми йӧз, став наукаа (Россияса и Европаса) йӧзыс сійӧс пуктӧ филолог пыдди, прапермса группа кывъяс тӧдысь пыдди (знаток прапермской группы языков) да коми этнограф пыдди. Со мыј понԁа мі, комі јӧз, ыҗыԁӧ пуктам Г. С. Лыткинӧс. Оз сӧмын комі јӧз, став наукаа (Рӧԍԍіјаса и Јевропаса) јӧзыс сіјӧс пуктӧ філолог-пыԃԃі, прапермса группа кывјас тӧԁыԍ-пыԃԃі (знаток пра-пермской группы языков) ԁа комі етнограф-пыԃԃі.
Комиӧн
Важ коми гижӧд