| ЛӦСЬӦДАМ ТРАНСПОРТ КОМИ ОБЛАСЬТЫН СОЦИАЛИСТИЧЕСКӦЙ СТРӦИТЕЛЬСТВОЛЫ | ЛӦԌӦԀАМ ТРАНСПОРТ КОМІ ОБЛАԌТЫН СОЦІАԈІСԎІЧЕСКӦЈ СТРОІԎЕԈСТВОЛЫ |
| ВОДЗКЫВ | ВОԆКЫВ |
| X да XII съезд решенньӧясын на партия пуктіс мог — кыпӧдны экономика боксянь национальнӧй районъясӧс, индустриализируйтны найӧӧс, бырӧдны налысь экономика да культура боксянь бӧрӧ кольӧмсӧ, кӧні (бӧрӧ кольӧмас) видзліс найӧс сар правительство, капитализмлӧн системаыс. Посни ас сёрниа йӧзлысь экономика да культура кыпӧдан могыс тӧд вылас кутӧ ас сёрниа йӧзъяслысь фактическӧй неравенствосӧ бырӧдӧм, кодӧс (неравенство бырӧдӧмсӧ) ленинскӧй партия пыр нуӧдіс дай водзӧ нуӧдӧ последовательнӧя. Та йылысь висьталӧны (подтверждайтӧны) национальнӧй районъясын экономика кыптӧмлӧн да национальнӧй формаа пролетарскӧй содержанньӧа культура кыптӧмлӧн лыдтӧм фактъясыс. | X ԁа XII сјезԁ решеԋԋӧјасын-на парԏіја пуктіс мог — кыпӧԁны економіка бокԍаԋ націонаԉнӧј рајонјасӧс, інԁустріаԉіԅірујтны најӧӧс, бырӧԁны налыԍ економіка ԁа куԉтура бокԍаԋ бӧрӧ коԉӧмсӧ, кӧні (бӧрӧкоԉӧмас) віԇліс најӧс цар правіԏеԉство, капітаԉізмлӧн ԍіԍԏемаыс. Посԋі асԍорԋіа јӧзлыԍ економіка ԁа куԉтура кыпӧԁан могыс тӧԁвылас кутӧ асԍорԋіа јӧзјаслыԍ факԏіческӧј ԋеравенствосӧ бырӧԁӧм, коԁӧс (ԋеравенство бырӧԁӧмсӧ) ԉеԋінскӧј парԏіја пыр нуӧԁіс ԁај воԇӧ нуӧԁӧ поԍԉеԁоваԏеԉнӧја. Тајылыԍ віԍталӧны (поԁтвержԁајтӧны) націонаԉнӧј рајонјасын економіка кыптӧмлӧн ԁа націонаԉнӧј формаа проԉетарскӧј соԃержаԋԋӧа куԉтура кыптӧмлӧн лыԁтӧм фактјасыс. |
| Ӧні, кор СССР-ын социализм стрӧитӧмын лоины вӧвлытӧм гырысь успехъяс, кор эштӧдӧма нин лои социализм стрӧитӧмлысь фундаментсӧ, кор «коді кодӧс?» вопрос лои помӧдз да бергӧдчывтӧм вылӧ разрешитӧма капитализмлы паныд социализмлы пӧльза вылӧ карын и сиктын, кор пятилетка успешнӧя тырӧ нёль воӧн, — ӧні миян лоины гырысьджык возможносьтъяс фактическӧй неравенствосӧ бырӧдӧм вылӧ, кутіс позьны практическӧя разрешайтны тайӧ вопроссӧ. | Ӧні, кор СССР-ын соціаԉізм стрӧітӧмын лоіны вӧвлытӧм гырыԍ уԍпехјас, кор ештӧԁӧма-ԋін лоі соціаԉізм стрӧітӧмлыԍ фунԁаментсӧ, кор „коԁі-коԁӧс?“ вопрос лоі помӧԇ ԁа бергӧԁчывтӧм вылӧ разрешітӧма капітаԉізмлы паныԁ соціаԉізмлы пӧԉза вылӧ карын і ԍіктын, кор пјаԏіԉетка уԍпешнӧја тырӧ ԋоԉ воӧн, — ӧні міјан лоіны гырыԍҗык возможноԍтјас факԏіческӧј ԋеравенствосӧ бырӧԁӧм вылӧ, кутіс поԅны пракԏіческӧја разрешајтны тајӧ вопроссӧ. |
| XVII конференция решенньӧын партия шуӧ: | XVII конференціја решеԋԋӧын парԏіја шуӧ: |
| «Мӧд пятилетка дырйи национальнӧй республикаяслӧн да обласьтъяслӧн социалистическӧй овмӧс ӧдйӧ быдмӧмыс лӧсьӧдӧ условйӧ национальносьтъяслысь экономика да культура боксянь бӧрӧ кольӧмсӧ (отсталосьтсӧ) бырӧдӧм вылӧ, коді (отсталосьтыс) коли сарскӧй колониально-капиталистическӧй режимсянь». | „Мӧԁ пјаԏіԉетка ԁырјі націонаԉнӧј респубԉікајаслӧн ԁа облаԍтјаслӧн соціаԉіԍԏіческӧј овмӧс ӧԁјӧ быԁмӧмыс лӧԍӧԁӧ условјӧ націонаԉноԍтјаслыԍ економіка ԁа куԉтура бокԍаԋ бӧрӧ коԉӧмсӧ (отсталоԍтсӧ) бырӧԁӧм вылӧ, коԁі (отсталоԍԏыс) коԉі царскӧј колоԋіаԉно-капітаԉіԍԏіческӧј режімԍаԋ“. |
| Национальнӧй окраинаяслысь бӧрӧ кольӧмсӧ бырӧдны, налысь экономикасӧ кыпӧдны, мӧд ног шуӧмӧн налысь фактическӧй неравенство бырӧдӧмсӧ позьӧ ӧддзӧдны да успешнӧя эштӧдны сэтчӧ туйяс (транспорт) писькӧдӧмӧн. | Націонаԉнӧј окраінајаслыԍ бӧрӧ коԉӧмсӧ бырӧԁны, налыԍ економікасӧ кыпӧԁны, мӧԁног шуӧмӧн налыԍ факԏіческӧј ԋеравенство бырӧԁӧмсӧ поԅӧ ӧԁԇӧԁны ԁа уԍпешнӧја ештӧԁны сетчӧ тујјас (транспорт) піԍкӧԁӧмӧн. |
| XVII партконференция решенньӧын пасйӧма: | XVII партконференціја решеԋԋӧын пасјӧма: |
| «...Национальнӧй республикаяслысь да уна районъяслысь, кодъяслӧн нуждаясыс важӧн вывті омӧля обслуживайтсьывліс, кӧрт туй вӧчӧм пыр лоӧ ӧддзӧдӧма найӧ овмӧслысь кыптӧмсӧ». Коми ужалысь йӧз нуждаяс вӧсна (ӧнія обласьтӧс босьтӧмӧн) сар правительство некутшӧма эз тӧждысьлы. Коми обласьтӧ сійӧ эз вӧчлы ньӧти километр кӧрт туй ни мукӧд туйяс. Ва туйысь да омӧлик трактъясысь кындзи Коми обласьтын нинӧм эз вӧв. Туйяс вӧчӧм кузя ёна гырысь проблемаяс вермис сувтӧдны да практическӧя разрешайтны сӧмын сӧветскӧй власьт партия веськӧдлӧм улын ленинскӧй национальнӧй политика олӧмӧ пӧртӧмӧн. | „... Націонаԉнӧј респубԉікајаслыԍ ԁа уна рајонјаслыԍ, коԁјаслӧн нужԁајасыс важӧн вывті омӧԉа обслужівајтчывліс, кӧрттуј вӧчӧм пыр лоӧ ӧԁԇӧԁӧма најӧ овмӧслыԍ кыптӧмсӧ“. Комі ужалыԍ јӧз нужԁајас вӧсна (ӧніја облаԍтӧс боԍтӧмӧн) цар правіԏеԉство ԋекущӧма ез тӧжԁыԍлы. Комі облаԍтӧ сіјӧ ез вӧчлы ԋі ӧԏі кілометр кӧрт туј ԋі мукӧԁ тујјас. Ватујыԍ ԁа омӧԉік трактјасыԍ кынԇі Комі облаԍтын ԋінӧм ез вӧв. Тујјас вӧчӧм куԅа јона гырыԍ пробԉемајас верміс сувтӧԁны ԁа пракԏіческӧја разрешајтны сӧмын сӧветскӧј влаԍт парԏіја веԍкӧԁлӧм улын ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка олӧмӧ пӧртӧмӧн. |
| Коми обласьтлысь социалистическӧй экономикасӧ кыпӧдӧм вылӧ медводз колӧ паськӧдны транспортнӧй стрӧительство. Сійӧс олӧмӧ пӧртӧмӧ ӧні кутчысьӧма нин, сійӧ збыльмӧ нин. | Комі облаԍтлыԍ соціаԉіԍԏіческӧј економікасӧ кыпӧԁӧм вылӧ меԁвоԇ колӧ паԍкӧԁны транспортнӧј стрӧіԏеԉство. Сіјӧс олӧмӧ пӧртӧмӧ ӧні кутчыԍӧма-ԋін, сіјӧ збыԉмӧ-ԋін. |
| Тайӧ нигасӧ Муравьёв ёртлысь ми лэдзам Коми обласьтын да Войвыв крайын (кӧні обласьтыс эм торъявтӧм юкӧн) социалистическӧй транспорт стрӧитӧм йылысь. Тайӧ нигаыс Муравьёв ёртлӧн Коми обласьтын транспортнӧй стрӧительство вопрос кузяыс эм первойя печатнӧй удж на. Тӧдӧмысь, кор нигасӧ лоис гижны дзик выльысь, сырӧй материалысь, вермисны лоны тырмытӧмторъяс. Ӧти судзсьытӧмторйӧн редакция лыддьӧ сійӧ, мый Муравьёв ёрт кольӧма югдӧдтӧг Нем ю вылӧ мӧд пятилеткаын плотина да дамба стрӧитан мог, кодкӧд йитчӧма сэтчӧ гырысь стрӧительствояс (целлюлозно-бумажнӧй комбинат стрӧитӧм, вӧр пилитан уна рамаяс установитӧм да мук.), а стрӧительствоыскӧд — и сылы кӧрт туй вӧчӧм. | Тајӧ ԋігасӧ Муравјов јортлыԍ мі леԇам Комі облаԍтын ԁа Војвыв крајын (кӧні облаԍтыс ем торјавтӧм јукӧн) соціаԉіԍԏіческӧј транспорт стрӧітӧм јылыԍ. Тајӧ ԋігаыс Муравјов јортлӧн Комі облаԍтын транспортнӧј стрӧіԏеԉство вопрос куԅаыс ем первојја печатнӧј уҗ-на. Тӧԁӧмыԍ, кор ԋігасӧ лоіс гіжны ԇік выԉыԍ, сырӧј маԏерјалыԍ, вермісны лоны тырмытӧм торјас. Ӧԏі сујтчытӧм торјӧн реԁакціја лыԃԃӧ сіјӧ, мыј Муравјов јорт коԉӧма југԁӧԁтӧг Ԋем ју вылӧ мӧԁ пјаԏіԉеткаын плоԏіна ԁа ԁамба стрӧітан мог, коԁкӧԁ јітчӧма сетчӧ гырыԍ стрӧіԏеԉствојас (цеԉԉулозно-бумажнӧј комбінат стрӧітӧм, вӧрпіԉітан уна рамајас установітӧм ԁа мук.), а стрӧіԏеԉствоыскӧԁ — і сылы кӧрттуј вӧчӧм. |
| Редакция шыӧдчӧ лыддьысьяс дінӧ гижны тырмытӧмторъяс йывсьыс миянлы, нига мышкас индӧм адрес серти. | Реԁакціја шыӧԁчӧ лыԃԃыԍјас ԁінӧ гіжны тырмытӧм торјас јывԍыс міјанлы, ԋіга мышкас інԁӧм аԁрес ԍерԏі. |
| Редактор. | Реԁактор. |
| Социализм стрӧитӧмлӧн успехъяс | Соціаԉізм стрӧітӧмлӧн успехјас |
| Дас ӧти во сайын мирӧвӧй пролетариатлӧн вождь В. И. Ленин шуліс: «Видзӧдлӧй РСФСР карта вылӧ. Вӧлӧгдасянь войвывлань, Ростов-Дон вывсянь да Саратовсянь асыв-лунвывлань, Оренбургсянь да Омсксянь лунвывлань да Томсксянь войвывлань куйлӧны зэв паськыд местаяс (простаранства), кытчӧ эськӧ вермисны тӧрны дасъясӧн зэв гырысь культурнӧй государствояс. И став сійӧ местаас ыджыдалӧ патриархальщина^Патриархальщина, лоӧ общество быдман историяын капитализм водзся стройысь тӧвартӧм кӧзяйство, коді котыртчыссьӧ торъя ас ай рӧдвужӧн. Революция помаліс помещикъясӧс. Но патриархальщиналӧн вужйыс коли на./^, джын выйӧ чудлуна олӧм да тырвыйӧ чудлун (дикость). А россияса мукӧд крестьянскӧй пельӧсъясын? Быдлаын, кытӧні сиктӧс торйӧдӧ кӧрт туйысь дас кымын верст — некод овтӧм кост, веськыдджыка шуӧмӧн: уна дас верст туйтӧмин... Оз ӧмӧй быдлаын сэтшӧм местаясас ыджыдав ёнджыкасӧ сійӧ жӧ патриархальщина, обломовщина^Обломовщина кывйыс петіс Гончаров писатель гижӧдсянь. Тані сійӧ петкӧдлӧ сиктлысь бакшасьӧмсӧ, водзӧ кыптытӧмсӧ./^, джынвыйӧ чудлун (полудикосьт)». ^Ленин т. XXVI. стр. 338/^ | Ԁасӧԏі во сајын мірӧвӧј проԉетаріатлӧн вожԃ В. І. Ԉеԋін шуліс: „Віԇӧԁлӧј РСФСР карта вылӧ. Вӧлӧгԁаԍаԋ војвывлаԋ, Ростов-Ԁон-вывԍаԋ ԁа Саратовԍаԋ асыв-лунвывлаԋ, Оренбургԍаԋ ԁа Омскԍаԋ лун вывлаԋ ԁа Томскԍаԋ војвывлаԋ кујлӧны зев паԍкыԁ местајас (простаранства), кытчӧ еԍкӧ вермісны тӧрны ԁасјасӧн зев гырыԍ куԉтурнӧј госуԁарствојас. I став сіјӧ местаас ыҗыԁалӧ патріархаԉшщіна^Патріархаԉшщіна, лоӧ общество быԁман історіјаын капітаԉізм воԇԍа стројыԍ тӧвартӧм хоԅајство, коԁі котыртчыԍӧ торја ас ај-рӧԁвужӧн. Ревоԉуціја помаліс помешщікјасӧс. Но патріархаԉшщіналӧн вужјыс коԉі-на./^, җынвыјӧ-чуԁлуна олӧм ԁа тырвыјӧ чуԁлун (дикость). А роԍԍіјаса мукӧԁ креԍԏанскӧј пеԉӧсјасын?. Быԁлаын, кытӧні ԍіктӧс торјӧԁӧ кӧрттујыԍ ԁаскымын верст — ԋекоԁовтӧм кост, веԍкыԁҗыка шуӧмӧн: уна ԁас верст тујтӧмін... Озӧмӧј быԁлаын сещӧм местајасас ыҗыԁав јонҗыкасӧ сіјӧ-жӧ патріархаԉшщіна, обломовшщіна^Обломовшщіна кывјыс петіс Гончаров пісаԏеԉ гіжӧԁԍаԋ. Тані сіјӧ петкӧԁлӧ ԍіктлыԍ бакшаԍӧмсӧ, воԇӧ кыптытӧмсӧ./^, җынвыјӧ чуԁлун (полуԃікоԍԏ)“. ^Ԉеԋін т. XXVI. стр. 338./^ |
| Татшӧм кывъясӧн Ленин дзик веськыда петкӧдліс миянлы важ Россияса народнӧй овмӧслысь мукӧд государствоясса народнӧй овмӧсысь бӧрӧ кольӧмсӧ да омӧля олӧмсӧ. Сэк жӧ сійӧ индіс рабочӧйяслы да уджалысь крестьяналы, кыдзи колӧ стрӧитны социализм, классъястӧм общество, бырӧдны мортӧн мортӧс нартитӧм. | Тащӧм кывјасӧн Ԉеԋін ԇік веԍкыԁа петкӧԁліс міјанлы важ Роԍԍіјаса нароԁнӧј овмӧслыԍ мукӧԁ госуԁарствојасса нароԁнӧј овмӧсыԍ бӧрӧ коԉӧмсӧ ԁа омӧԉа олӧмсӧ. Сек-жӧ сіјӧ інԁіс рабочӧјјаслы ԁа уҗалыԍ креԍԏаналы, кыԇі колӧ стрӧітны соціаԉізм, классјастӧм общество, бырӧԁны мортӧн мортӧс нарԏітӧм. |
| Октябрся революциясянь Ленин велӧдӧм серти муніс дай мунӧ став вын зэвтӧмӧн социализм стрӧитан удж да чорыд классӧвӧй тыш. Рабочӧй класс да гӧль да шӧркоддьӧм крестьяна ленинскӧй партия нырнуӧдӧмӧн социализм стрӧитысь странаӧс вайӧдісны историяын вӧвлытӧм успехъясӧдз. Социалистическӧй промышленносьт, электрификация, транспорт — став народнӧй овмӧсыс веськӧдчис социалистическӧй туйӧд сы вылысь кежлытӧг мунӧм вылӧ. | Окԏабрԍа ревоԉуціјаԍаԋ Ԉеԋін велӧԁӧм ԍерԏі муніс ԁај мунӧ став вын зевтӧмӧн соціаԉізм стрӧітан уҗ ԁа чорыԁ классӧвӧј тыш. Рабочӧј класс ԁа гӧԉ ԁа шӧркоԃԃем креԍԏана, ԉеԋінскӧј парԏіја нырнуӧԁӧмӧн соціаԉізм стрӧітыԍ странаӧс вајӧԁісны історіјаын вӧвлытӧм уԍпехјасӧԇ. Соціаԉіԍԏіческӧј промышԉенноԍт, еԉектріфікаціја, транспорт, — став нароԁнӧј овмӧсыс веԍкӧԁчіс соціаԉіԍԏіческӧј тујӧԁ сы вылыԍ кежлытӧг мунӧм вылӧ. |
| Важ промышленнӧй районъяс (Московскӧй, Ленинградскӧй да мукӧд) выль техникаӧн ставнас вежсисны да ёна водзӧ кыптісны. Петкӧдчисны быдлаын выль промышленнӧй гигантъяс. СССР-лӧн картаыс вежсис. Промышленносьтлӧн вужйыс чорыда паськаліс, вуджис асыввылӧ. Неважӧн кыптіс став страна вын зэвтӧмӧн Урало-Кузнецкӧй металлургическӧй, из шом перъян да машиностроительнӧй комбинат. | Важ промышԉеннӧј рајонјас (Московскӧј, Ԉеԋінграԁскӧј ԁа мукӧԁ) выԉ ԏехԋікаӧн ставнас вежԍісны ԁа јона воԇӧ кыптісны. Петкӧԁчісны быԁлаын выԉ промышԉеннӧј гігантјас. СССР-лӧн картаыс вежԍіс. Промышԉенноԍтлӧн вужјыс чорыԁа паԍкаліс, вуҗіс асыв вылӧ. Ԋеважӧн кыптіс став страна вын зевтӧмӧн Урало-Кузԋецкӧј металлургіческӧј, ізшом перјан ԁа машіностроіԏеԉнӧј комбінат. |
| Башкирскӧй АССР-ын кыптіс цветнӧй-металлургия. Казахскӧй АССР-ын мойданкывйын моз ӧдйӧ паськаліс из шом промышленносьт. Сэні дзик куш местаын ӧти воӧн чужис Карагандинскӧй из шом перъян бассейн. | Башкірскӧј АССР-ын кыптіс цветнӧј-металлургіја. Казакскӧј АССР-ын мојԁан кывјын моз ӧԁјӧ паԍкаліс ізшом промышԉенноԍт. Сені ԇік куш местаын ӧԏі воӧн чужіс Караганԃіјскӧј ізшом перјан баԍԍејн. |
| Татшӧм ногӧн жӧ вежсис лунвыв. Важ промышленносьт ассьыс техническӧй подувсӧ вежис, лои стрӧитӧма вӧвлытӧм гырысь комбинатъяс: Днепропетровскӧй комбинат — став страналӧн ыдждӧдчанлун — ӧтнас петкӧдлӧ лунвывлысь вежсьӧмсӧ. Дзик на неважӧн кутіс Днепрострой сетны ва вын вылын электроэнергия. Ас бердас сійӧ чужтӧ химическӧй промышленносьт, цементнӧй промышленносьт, алюминиевӧй комбинат, ферросплав — высококачественнӧй сталь вӧчысь комбинат да сідз водзӧ. Сы бердӧ кӧ содтам Донбасслысь реконструкциясӧ, Харьковскӧй тракторнӧй завод, реконструкция да выль стрӧительство чёрнӧй металлургическӧй заводъяс, машиностроительнӧй заводъяс да Сталинградскӧй тракторнӧй гигантсӧ — аддзам лунвылын социалистическӧй стрӧительстволысь мунӧмсӧ. | Тащӧм ногӧн жӧ вежԍіс лунвыв. Важ промышԉенноԍт асԍыс ԏехԋіческӧј поԁувсӧ вежіс, лоі стрӧітӧма вӧвлытӧм гырыԍ комбінатјас: Ԃԋепро-Петровскӧј комбінат — став страналӧн ыҗԁӧтчанлун — ӧтнас петкӧԁлӧ лунвывлыԍ вежԍӧмсӧ. Ԇік-на ԋеважӧн кутіс Ԃԋепрострој ԍетны ва вын вылын еԉектроеԋергіја. Ас берԁас сіјӧ чужтӧ хіміческӧј промышԉенноԍт, цементнӧј промышԉенноԍт, аԉԉуміԋіјевӧј комбінат, феросплав — высококачественнӧј стаԉ вӧчыԍ комбінат ԁа сіԇ воԇӧ. Сы берԁӧ-кӧ соԁтам Ԁонбасслыԍ реконструкціјасӧ, Харковскӧј тракторнӧј завоԁ, реконструкціја ԁа выԉ стрӧіԏеԉство чорнӧј металлургіческӧј завоԁјас, машіностроіԏеԉнӧј завоԁјас, ԁа Стаԉінграԁскӧј тракторнӧј гігантсӧ — аԁԇам лунвылын соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉстволыԍ мунӧмсӧ. |
| Социалистическӧй промышленносьт кыптӧмкӧд бурмӧ тшӧтш рабочӧй класслӧн оланногыс. | Соціаԉіԍԏіческӧј промышԉенноԍт кыптӧмкӧԁ бурмӧ щӧщ рабочӧј класслӧн оланногыс. |
| Странаын нуӧдчыссьӧ дорвыв коллективизация да сійӧ подув вылын кулакӧс кыдзи классӧс бырӧдӧм. Лунысь-лун кыптӧ колхозъяслӧн овмӧсыс, содӧ налӧн производствоыс, бурмӧ колхозникъяслӧн оланногыс. Лои стрӧитӧма гырысь совхозъяс — социалистическӧй видз-му фабрикаяс. | Странаын нуӧԁчыԍԍӧ ԁорвыв коԉԉекԏівізаціја ԁа сіјӧ поԁув вылын кулакӧс кыԇі классӧс бырӧԁӧм. Луныԍ лун кыптӧ колхозјаслӧн овмӧсыс, соԁӧ налӧн проізвоԁствоыс, бурмӧ колхоԅԋікјаслӧн оланногыс. Лоі стрӧітӧма гырыԍ совхозјас — соціаԉіԍԏіческӧј віԇму фабрікајас. |
| Сӧветскӧй союз му-видз уджалысь (аграрнӧй) крестьянскӧй странаысь вуджис, лоис индустриально-аграрнӧй странаӧн да мирас медгырысь му-видз ужалысь странаӧн. | Сӧветскӧј сојуз мувіԇ уҗалыԍ (аграрнӧј) креԍԏанскӧј странаыԍ вуҗіс, лоіс інԁустріаԉно-аграрнӧј странаӧн ԁа мірас меԁгырыԍ мувіԇ ужалыԍ странаӧн. |
| Став тайӧ гигантскӧй успехъясыс лоины ЦК веськӧдлӧм улын Сталин ёрт юрнуӧдӧмӧн партияӧн правильнӧй политика нуӧдӧм помысь, партия генеральнӧй туйвизь вӧсна веськыдвыв оппортунизмкӧд, коді вӧлі паныд мунӧ индустриализация нуӧдӧмлы, да «шуйгавыв» оппортунизмкӧд нем миритчытӧм тыш нуӧдӧм помысь. | Став тајӧ гігантскӧј уԍпехјасыс лоіны ЦК веԍкӧԁлӧм улын Стаԉін јорт јурнуӧԁӧмӧн парԏіјаӧн правіԉнӧј поԉіԏіка нуӧԁӧм помыԍ, парԏіја геԋераԉнӧј тујвіԅ вӧсна веԍкыԁвыв оппортуԋізмкӧԁ, коԁі вӧлі паныԁ мунӧ інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧмлы, ԁа „шујгавыв“ оппортуԋізмкӧԁ ԋеммірітчытӧм тыш нуӧԁӧм помыԍ. |
| Национальнӧй республикаяслӧн да обласьтъяслӧн культура да экономика кыпӧдӧмын успехъяс | Націонаԉнӧј респубԉікајаслӧн ԁа облаԍтјаслӧн куԉтура ԁа економіка кыпӧԁӧмын уԍпехјас |
| Эз вермыны кольны бокӧ ленинскӧй национальнӧй политика олӧмӧ пӧртӧм дырйи сар правительство политика вӧсна бӧрӧ кольӧм национальнӧй районъяс. Миян уна сикас сёрниа уджалысь йӧзлӧн Союз партия веськӧдлӧм улын пуктӧ ас водзас торъя ыджыд мог: посни национальносьтъяслысь культура да овмӧс боксянь кольччӧмсӧ бырӧдӧм. | Ез вермыны коԉны бокӧ Ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка олӧмӧ пӧртӧм ԁырјі цар правіԏеԉство поԉіԏіка вӧсна бӧрӧ коԉӧм націонаԉнӧј рајонјас. Міјан уна ԍікас ԍорԋіа уҗалыԍ јӧзлӧн Сојуз парԏіја веԍкӧԁлӧм улын пуктӧ ас воԇас торја ыҗыԁ мог: посԋі націонаԉноԍтјаслыԍ куԉтура ԁа овмӧс бокԍаԋ коԉтчӧмсӧ бырӧԁӧм. |
| Тайӧ дерт оз ло, мый быдлаын быть колӧ восьтыны металлургическӧй комбинатъяс да машиностроительнӧй гигантъяс. | Тајӧ ԃерт оз ло, мыј быԁлаын быԏ колӧ воԍтыны металлургіческӧј комбінатјас ԁа машіностроіԏеԉнӧј гігантјас. |
| Сэтшӧмторъясыс вермас лоны сэнъясын, кӧні эм сырьевӧй (руда, топливо) да потребительскӧй подувъяс. Но народнӧй овмӧс миян уна пельӧса, быдлаын вермас кыптыны социалистическӧй индустрия уна мукӧд сикас сырьё озырлун вылын. | Сещӧмторјасыс вермас лоны сенјасын, кӧні ем сырјӧвӧј (руԁа, топԉіво) ԁа потребіԏеԉскӧј поԁувјас. Но нароԁнӧј овмӧс міјан уна пеԉӧса, быԁлаын вермас кыптыны соціаԉіԍԏіческӧј інԁустріја уна мукӧԁ ԍікас сырјо озырлун вылын. |
| Став Среднеазиатскӧй республикаяс дзикӧдз вежисны ассьыныс овмӧс бансӧ и зэв успешнӧя мездӧны Сӧветскӧй Союзӧс мукӧд государствоясысь хлопок вайӧмысь, стрӧитӧны текстильнӧй промышленносьт, горнӧй промышленносьт да мукӧд сикас промышленносьтъяс. | Став Среԃԋе-Аԅіатскӧј респубԉікајас ԇікӧԇ вежісны асԍыным овмӧс бансӧ і зев уԍпешнӧја мезԁӧны Сӧветскӧј сојузӧс мукӧԁ госуԁарствојасыԍ хлопок вајӧмыԍ, стрӧітӧны ԏекԍԏіԉнӧј промышԉенноԍт, горнӧј промышԉенноԍт ԁа мукӧԁ ԍікас промышԉенноԍтјас. |
| Средньӧй Азия вӧлі важӧн сарскӧй колонияӧн сідз жӧ, кыдзи и кыз мукӧд национальнӧй обласьтъяс. Сэні вӧлі быдсяма ногӧн нартитӧны асыввывса уджалысь йӧзӧс. Нэмӧвӧйся аслас местаясысь найӧс зырисны омӧлик му да гӧраяс вылӧ, да унаӧс на пытшкысь батракъясӧ пӧртісны роч дай асланыс буржуазия. Дас во сайын^Революцияыс воис сэтчӧдз сёрӧнджык./^ революциялӧн гыыс помӧдз сэні веніс да мӧдарӧ бергӧдіс асыввывса уджалысь йӧзлысь историясӧ. Помасис сэк сарскӧй колониальнӧй политика. Заводитчис нуӧдсьыны ленинскӧй национальнӧй политика, уджалысь йӧзӧс социализм стрӧитӧм бердӧ ӧтувтӧм. Тайӧ политика улын среднеазиатскӧй республикаяс ставныс кыптӧны Союзса мукӧд республикаяскӧд орччӧн. Сійӧн петкӧдлӧны ӧні капитализм гыж улын на олысь став асыввывса колониальнӧй нартитӧм йӧзлы (индусскӧй, арабскӧй китайса да мукӧд уджалысьяслы) империализмысь мездысян туйсӧ. Пример вылӧ позьӧ босьтны асыввывса республикаяс пытшкысь любӧй республикаӧс, ставныс ӧткодя петкӧдлӧны миян партиялысь правильнӧй национальнӧй политикасӧ. | Среԃԋеј Аԅіја вӧлі важӧн царскӧј колоԋіјаӧн, сіԇжӧ кыԇі і кыз мукӧԁ націонаԉнӧј облаԍтјас. Сені вӧлі быԁԍама ногӧн нарԏітӧны асыввывса уҗалыԍ јӧзӧс. Немӧвӧјԍа аслас местајасыԍ најӧс зырісны омӧԉік му ԁа гӧрајас вылӧ, ԁа унаӧс на пыщкыԍ батракјасӧ пӧртісны роч ԁај асланыс буржуаԅіја. Ԁас во сајын^Ревоԉуціјаыс воіс сетчӧԇ ԍорӧнҗык./^ ревоԉуціјалӧн гыыс помӧԇ сені веніс ԁа мӧԁарӧ бергӧԁіс асыввывса уҗалыԍ јӧзлыԍ історіјасӧ. Помаԍіс сек царскӧј колоԋіаԉнӧј поԉіԏіка. Завоԃітчіс нуӧԁԍыны ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка, уҗалыԍ јӧзӧс соціаԉізм стрӧітӧм берԁӧ ӧтувтӧм. Тајӧ поԉіԏіка улын Среԃԋе-Аԅіатскӧј респубԉікајас ставныс кыптӧны Сојузса мукӧԁ респубԉікајаскӧԁ ортчӧн. Сіјӧн петкӧԁлӧны ӧні капітаԉізм гыжулын-на олыԍ став асыввывса колоԋіаԉнӧј нарԏітӧм јӧзлы (інԁускӧј, арабскӧј кітајса ԁа мукӧԁ уҗалыԍјаслы) імперіаԉізмыԍ мезԁыԍан тујсӧ. Прімер вылӧ поԅӧ боԍтны асывывса респубԉікајас пыщкыԍ ԉубӧј респубԉікаӧс, ставныс ӧткоԃа петкӧԁлӧны міјан парԏіјалыԍ правіԉнӧј націонаԉнӧј поԉіԏікасӧ. |
| Босьтам Туркменскӧй ССР-ӧс. Сійӧ 1925 восянь 1932 воӧдз хлопок вӧдитӧм содтіс куим мында (62,8 сюрс гасянь 181,4 сюрс гаӧдз), восьтіс текстильнӧй, химическӧй, нефтянӧй промышленносьтъяс, сійӧ каднас жӧ рабочӧйлӧн лыдыс содіс 16 сюрссянь 35 сюрсӧдз, 62% гӧль да шӧркоддьӧма дехканаяс (крестьяна) коллективын нин, а став гӧра-кӧдза муяс коллективъяс улын 69% мында нин. | Боԍтам Туркменскӧј ССР-ӧс. Сіјӧ 1925 воԍаԋ 1932 воӧԇ хлопок вӧԃітӧм соԁтіс кујім мынԁа (62,8 ԍурс гаԍаԋ 181,4 ԍурс гаӧԇ), воԍтіс ԏекԍԏіԉнӧј, хіміческӧј, ԋефԏаннӧј промышԉенноԍԏјас, сіјӧ каԁнас жӧ рабочӧјлӧн лыԁыс соԁіс 16 ԍурсԍаԋ 35 ԍурсӧԇ, 62% гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема ԃекханјас (креԍԏана) коԉԉекԏівын ԋін, а став гӧра-кӧԇа мујас коԉԉекԏівјас улын 69% мынԁа ԋін. |
| Татшӧм жӧ гырысь успехъяс вӧчӧма культура кыпӧдӧм боксянь. Революцияӧдз кӧреннӧй населенньӧ пытшкас грамотнӧйыс вӧлі сӧмын 0,7%, ӧні сылӧн лыдыс соді 35,0%. Ӧні сэні пуктӧма дай бура мунӧ ставыслы медводдза грамота (всеобщее начальное обучение) сетӧм. Воссисны гырысь школаяс, кӧні велӧдчӧны 6000 морт. Чужис туркменскӧй кывйӧн гижӧдъяс: петӧны нигаяс дай 16 газет ас кыв вылын. | Тащӧм жӧ гырыԍ уԍпехјас вӧчӧма куԉтура кыпӧԁӧм бокԍаԋ. Ревоԉуціјаӧԇ кореннӧј наԍеԉеԋԋе пыщкас грамотнӧјыс вӧлі сӧмын 0,7%, ӧні сылӧн лыԁыс соԁі 35,0%. Ӧні сені пуктӧма ԁај бура мунӧ ставыслы меԁвоԇԇа грамота (всеобщее начальное обучение) ԍетӧм. Воԍԍісны гырыԍ школајас, кӧні велӧԁчӧны 6000 морт. Чужіс туркменскӧј кывјӧн гіжӧԁјас: петӧны ԋігајас ԁај 16 гаԅет ас кыв вылын. |
| Колониальнӧй рабство да культураысь бӧрӧ кольччӧм понда асыввывса йӧз пытшкын нывбабаяслӧн олӧмыс вӧлі ещӧ нин сьӧкыдджык. Ӧні найӧ ассьыныс паранджасӧ (чужӧм тупкӧдсӧ) — рабстволысь коляссӧ — збоя шыблалӧны да водзмӧстчӧмӧн кутчысьӧны социализм стрӧитӧм бердӧ. | Колоԋіаԉнӧј рабство ԁа куԉтураыԍ бӧрӧ коԉтчӧм понԁа асыввывса јӧз пыщкын нывбабајаслӧн олӧмыс вӧлі јешщӧ ԋін ԍӧкыԁҗык. Ӧні најӧ асԍыныс паранԁжасӧ (чужӧмтупкӧԁсӧ) — рабстволыԍ коԉассӧ — збоја шыблалӧны ԁа воԇмӧстчӧмӧн кутчіԍӧны соціаԉізм стрӧітӧм берԁӧ. |
| Быдӧнлы зэв ыджыд пример: 1931 воын Туркменскӧй ССР-ын карса сӧвет шленъяс пытшкын нывбаба вӧлі нин 21%, а сиктса сӧветъясын — 24%. Со кыдзи петкӧдчысьӧны среднеазиатскӧй республикаяс. Тайӧ ёна синмӧ чеччана артмӧмторъясыс асьныс ас вӧснаыс висьталӧны. | Быԁсӧнлы зев ыҗыԁ прімер: 1931 воын Туркменскӧј ССР-ын карса сӧвет шԉенјас пыщкын нывбаба вӧлі ԋін 21%, а ԍіктса сӧветјасын — 24%. Со, кыԇі петкӧԁчыԍӧны Среԃԋе-Аԅіатскӧј респубԉікајас. Тајӧ јона ԍінмӧ четчана артмӧмторјасыс аԍныс асвӧснаыс віԍталӧны. |
| А кутшӧм кыптӧмыс мукӧд республикаясын? Быдлаын ӧтсяма, сёрни сӧмын вермас мунны ассикасаторъяс йылысь. Уна сикаса кывъя уджалысь йӧз кавказскӧй, финскӧй, угро-финскӧй, бурято-монгольскӧй да мукӧд сёрниа уджалысь йӧз пытшкын мунӧ ӧтитор — ыджыд ӧдъясӧн социализм стрӧитӧм. Векӧвӧй национальнӧй зыксӧ вужсяньыс вежис мӧда-мӧдлы отсалӧмӧн дружнӧй удж. Нэмӧвӧйя рӧдӧвӧй колясъяс — рӧдвужӧн мӧда-мӧдлысь помасьтӧма вир кисьтӧм, мӧд сёрниа йӧзкӧд лёксьӧм — быри быдлаын. Кавказын со нефть перъян витвося план тырис кык во да джынйӧн. Некутшӧм зыктӧг вӧдитчӧны скӧт видзан пӧскӧтинаясӧн, вуджавлывлӧны скӧтъясӧн ӧти республикасянь мӧд республика пыр коймӧд республикаӧдз. Ӧтвыв паськӧдӧны хлопкӧвӧй кӧзяйство да мукӧд субтропическӧй культураяс (чай, каучук) вӧдитӧм. Ӧтвыв ва вын вылын вӧчӧны асланыс овмӧслы электрическӧй да ирригационнӧй подув^Кавказын да Ср. Азияын васӧ вӧчӧм канаваясӧн нуӧдӧны хлопок да мукӧд субтропическӧй культураяс дінӧ. Сійӧ шусьӧ ирригацияӧн./^. Дженьыдджыка висьталӧмӧн, найӧ топыда йитчӧмӧн вӧчӧны ӧтувъя социалистическӧй овмӧс. Мукӧд ног Закавказскӧй федерацияыд эз вермы 1932 во заводитігӧн, аслас дас во тыригкежлас кыпӧдны народнӧй овмӧссӧ ӧкмыс пӧв. | А кущӧм кыптӧмыс мукӧԁ респубԉікајасын? Быԁлаын ӧтԍама, ԍорԋі сӧмын вермас мунны ас ԍікаса торјас јылыԍ? Уна ԍікаса кывја уҗалыԍ јӧз кавказскӧј, фінскӧј, угрофінскӧј, бурјато-монгоԉскӧј ԁа мукӧԁ ԍорԋіа уҗалыԍ јӧз пыщкын мунӧ ӧԏітор — ыҗыԁ ӧԁјасӧн соціаԉізм стрӧітӧм. Вековӧј націонаԉнӧј зыксӧ вужԍаԋыс вежіс мӧԁа мӧԁлы отсалӧмӧн ԁружнӧј уҗ. Немӧвӧјја роԁовӧј коԉасјас — рӧԁвужӧн мӧԁа мӧԁлыԍ помаԍтӧма вір кіԍтӧм, мӧԁ ԍорԋіја јӧзкӧԁ ԉокԍӧм — бырі быԁлаын. Кавказын, со, ԋефԏ перјан вітвоԍа план тыріс кык во ԁа җынјӧн. Ԋекущӧм зыктӧг вӧԃітчӧны скӧтвіԇан пӧскӧԏінајасӧн, вуҗавлывлӧны скӧтјасӧн ӧԏі респубԉікаԍаԋ мӧԁ респубԉіка пыр којмӧԁ респубԉікаӧԇ. Ӧтвыв паԍкӧԁӧны хлопковӧј хоԅајство ԁа мукӧԁ субтропіческӧј куԉтурајас (чај, каучук) вӧԃітӧм. Ӧтвыв ва вын вылын вӧчӧны асланыс овмӧслы еԉектріческӧј ԁа іррігаціоннӧј поԁув^Кавказын ԁа Ср. Аԅіјаын васӧ вӧчӧм канавјасӧн нуӧԁӧны хлопок ԁа мукӧԁ субтропіческӧј куԉтурајас ԁінӧ. Сіјӧ шуԍӧ іррігаціјаӧн./^. Җеԋыԁҗыка віԍталӧмӧн, најӧ топыԁа јітчӧмӧн вӧчӧны ӧтувја соціаԉіԍԏіческӧј овмӧс. Мукӧԁ ног Закавказскӧј феԃераціјаыԁ ез вермы 1932 во завоԃітігӧн, аслас ԁас во тыріг кежлас кыпӧԁны нароԁнӧј овмӧссӧ ӧкмыс пӧв. |
| Водзджык Кавказса ас сёрниа уджалысь йӧз пытшкысь грамотнӧй мортӧс вӧлі сьӧкыд корсьны. Ӧні, дас ӧти во вылӧ петігӧн, олӧмӧ пырӧ нин ставыслы грамота сетӧм. | Воԇҗык Кавказса асԍорԋіа уҗалыԍ јӧз пыщкыԍ грамотнӧј мортӧс вӧлі ԍӧкыԁ корԍны. Ӧні, ԁас ӧԏі во вылӧ петігӧн олӧмӧ пырӧ ԋін ставыслы грамота ԍетӧм. |
| Партия веськӧдлӧм улын кыптӧ социалистическӧй войвыв | Парԏіја веԍкӧԁлӧм улын кыптӧ соціаԉіԍԏіческӧј војвыв |
| Тадзи кыпалӧ да паськалӧ социализм стрӧитӧм быдлаын, став СССР пасьтаын. Тадз жӧ кыпалӧ олӧм войвылын. | Таԇі кыпалӧ ԁа паԍкалӧ соціаԉізм стрӧітӧм быԁлаын, став СССР паԍтаын. Таԇжӧ кыпалӧ олӧм војвылын. |
| Карело-Мурманскӧй край дзикӧдз вежис ассьыс овмӧс бансӧ. Сэні, Кольскӧй полуостров вылын, бӧръя кык воын хибинскӧй нефелино-апатитовӧй порода вылын вывті ӧдйӧн кыптіс ыджыд промышленнӧй кар. Войдӧр сэтчӧ вӧлі гоз-мӧд-коймӧд кӧр видзысьяс сӧмын волывлӧны, а ӧні сэні олысьяслӧн лыдыс 100 сюрс морт сайын нин. | Карело-Мурманскӧј крај ԇікӧԇ вежіс асԍыс овмӧс бансӧ. Сені Коԉскӧј полуостров вылын, бӧрја кык воын хібінскӧј ԋефеԉіно-апаԏітовӧј пороԁа вылын вывті ӧԁјӧн кыптіс ыҗыԁ промышԉеннӧј кар. Војԁӧр сетчӧ вӧлі гозмӧԁ-којмӧԁ кӧрвіԇыԍјас сӧмын волывлӧны, а ӧні сені олыԍјаслӧн лыԁыс 100 ԍурс морт сајын ԋін. |
| Ещӧ гоз-мӧд во бӧрын Хибиногорскас да рудникъясас кутас лыддьысьны 500 сюрс морт гӧгӧр. Ӧні нин Хибиныыд мездіс миян странаӧс Мароккоысь (Войвыв Африкаысь) фосфорит вайӧмысь. Хибинскӧй нефелино-апатитовӧй породасӧ перерабатывайтӧны химическӧй удобренньӧ (мувынсьӧдан) вылӧ да мукӧд уна пӧлӧс прӧдуктаяс вылӧ став СССР Европейскӧй юкӧд пасьтаын. Уна совхознӧй да колхознӧй муяс ӧні нин кутісны ассьыныс урожайсӧ кыпӧдны сійӧ хибинскӧй удобренньӧӧн. Кымын водзӧ, сӧмын ӧдйӧджык Хибиногорск кутас паськавны. Сы вылӧ эм дзик тыр подув. | Јешщӧ гозмӧԁ во бӧрын Хібіногорскас ԁа руԃԋікјасас кутас лыԃԃыԍны 500 ԍурс морт гӧгӧр. Ӧні ԋін Хібіныԁ мезԁіс міјан странаӧс Мароккоыԍ (Војвыв Афрікаыԍ) фосфоріт вајӧмыԍ. Хібінскӧј ԋефеԉіно-апаԏітовӧј пороԁасӧ перерабатывајтӧны хіміческӧј уԁобреԋԋӧ (мувынԍӧԁан) вылӧ ԁа мукӧԁ уна пӧлӧс проԁуктјас вылӧ став СССР Јевропејскӧј јукӧԁ паԍтаын. Уна совхознӧј ԁа колхознӧј мујас ӧні ԋін кутісны асԍыныс урожајсӧ кыпӧԁны сіјӧ хібінскӧј уԁобреԋԋеӧн. Кымын воԇӧ, сымын ӧԁјӧҗык Хібіногорск кутас паԍкавны. Сы вылӧ ем ԇік тыр поԁув. |
| Карело-Мурманскӧй край ёна озыр ва вынӧн (Нива, Ковда, Колвица, Выг) — электрификация подулӧн. Нефилино-апатитовӧй породаыс лыдтӧм уна. Сэн жӧ матын эм кӧрт руда (Мокча тундра). Хибиногорскӧй промышленнӧй комбинатлы мӧд вит воын Печӧра кутас сетны из шом. Ставыс тайӧ, кыдз тыдалӧ, зэв бура ӧтлаӧ йитчӧмӧн сетӧны ыджыд подув Хибиногорск кыптӧмлы. | Карело-мурманскӧј крај јона озыр ва вынӧн (Ԋіва, Ковԁа, Колвіца, Выг) — еԉектріфікаціја поԁулӧн. Ԋефіԉіно-апаԏітовӧј пороԁаыс лыԁтӧм уна. Сен жӧ матын ем кӧрт руԁа (Мокча-тунԁра). Хібіногорскӧј промышԉеннӧј комбінатлы мӧԁ віт воын Печера кутас ԍетны ізшом. Ставыс тајӧ, кыԇ тыԁалӧ, зев бура ӧтлаӧ јітчӧмӧн ԍетӧны ыҗыԁ поԁув Хібіногорск кыптӧмлы. |
| Карельскӧй АССР водзын, Севернӧй край водзын моз жӧ, ыджыд мог пуктысьӧ леснӧй промышленносьт кузя. Вӧр лэдзӧм да сійӧс переработайтӧм асьсӧ войвывсӧ индустриализируйтӧм йитчӧ веськыда странаӧс индустриализируйтӧмкӧд: металлургия, машиностроенньӧ кыптӧмкӧд, му-видз уджалӧм механизируйтӧмкӧд да быдсяма мукӧд сикас промышленносьткӧд. Кыдзи сійӧ артмӧ? А со кыдзи. Миян войвыв медводдза вӧр экспортёр, заграничаӧ вӧр вузалысь. Вӧр продукцияыс миянӧн заграничаӧ вузаланторъяс пытшкас пуктыссьӧ медводдза местаӧ. Ми унатор вузалам заграничаӧ фабрично-заводскӧй да мукӧд сикасъяс оборудованньӧ (машинаяс) ньӧбӧм понда. Миянлы сытӧг промышленносьт кыпӧдны ӧнія ӧдӧн оз вӧлі тырмы эбӧсным. Оборудованньӧ (машинаяс) вӧчысь фабрикаяс-заводъяс, ӧнӧдз вӧлі эбӧстӧмӧсь дай унатор дзикӧдз эз вӧчсьывсьы миян странаын. Сы понда миянлы колӧ вӧлі унджык тӧваръяс вузавны заграничаӧ да сэтысь унджык машинаяс ньӧбны. Тайӧ могсӧ бура гӧгӧрвоисны войвывса уджалысь йӧз. Пӧсьӧдчӧмӧн найӧ выннысӧ зэвтісны вӧр экспортируйтан программа олӧмӧ пӧртӧм вӧсна. Сы понда позьӧ шуны: социалистическӧй индустриальнӧй гигантъяс стрӧитӧмын найӧлӧн уджыс тыра инмис медответственнӧй юкӧдӧ — заграничнӧй оборудованньӧ лӧсьӧдӧмӧ. | Кареԉскӧј АССР воԇын, Ԍевернӧј крај воԇын мозжӧ, ыҗыԁ мог пуктыԍӧ ԉеснӧј промышԉенноԍт куԅа. Вӧрлеԇӧм ԁа сіјӧс переработајтӧм аԍсӧ војвывсӧ інԁустріаԉіԅірујтӧм јітчӧ веԍкыԁа странаӧс інԁустріаԉіԅірујтӧмкӧԁ: металлургіја, машіностроеԋԋӧ кыптӧмкӧԁ, мувіԇ уҗалӧм мехаԋіԅірујтӧмкӧԁ ԁа быԁԍама мукӧԁ ԍікас промышԉенноԍткӧԁ. Кыԇі сіјӧ артмӧ? А со кыԇі. Міјан војвыв меԁвоԇԇа вӧр експорԏор, заграԋіцаӧ вӧр вузалыԍ. Вӧр проԁукціјаыс міјанӧн заграԋіцаӧ вузаланторјас пыщкас пуктыԍԍӧ меԁвоԇԇа местаӧ. Мі унатор вузалам заграԋіцаӧ фабрічно-завоԁскӧј ԁа мукӧԁ ԍікасјас оборуԁоваԋԋӧ (машінајас) ԋӧбӧм понԁа. Міјанлы сытӧг промышԉенноԍт кыпӧԁны ӧнја ӧԁӧн оз вӧлі тырмы ебӧсным. Оборуԁоваԋԋӧ (машінајас) вӧчыԍ фабрікајас завоԁјас, ӧнӧԇ вӧлі ебӧстӧмӧԍ ԁај унатор ԇікӧԇ ез вӧчԍывԍы міјан странаын. Сыпонԁа міјанлы колӧ вӧлі унҗык тӧварјас вузавны заграԋіцаӧ ԁа сетыԍ унҗык машінајас ԋӧбны. Тајӧ могсӧ бура гӧгӧрвоісны војвывса уҗалыԍ јӧз. Пӧԍӧԁчӧмӧн најӧ выннысӧ зевтісны вӧр експорԏірујтан программа олӧмӧ пӧртӧм вӧсна. Сыпонԁа поԅӧ шуны: соціаԉіԍԏіческӧј інԁустріаԉнӧј гігантјас стрӧітӧмын најӧлӧн уҗыс тыра інміс меԁ ответственнӧј јукӧԁӧ — заграԋічнӧј оборуԁоваԋԋӧ лӧԍӧԁӧмӧ. |
| Карельскӧй АССР-ын 1932 воын кыптіс вӧр лэдзӧм 6,9 млн. м³, вежсис деревообрабатывающӧй промышленносьтыс. Важ киссьӧм лесопильнӧй заводъяс пыдди воссисны реконструируйтӧм да выль заводъяс. Заводитчис быдмыны бумажнӧй производство. Ӧні нин кондопожскӧй бумажнӧй фабрика сетӧ страналы 25 сюрс тонна гӧгӧр газетнӧй бумага. | Кареԉскӧј АССР-ын 1932 воын кыптіс вӧрлеԇӧм 6,9 мԉ. кб. мт., вежԍіс ԃеревообрабатывајушщӧј промышԉенноԍтыс. Важ кіԍԍӧм ԉесопіԉнӧј завоԁјас пыԃԃі воԍԍісны реконструірујтӧм ԁа выԉ завоԁјас. Завоԃітчіс быԁмыны бумажнӧј проізвоԁство. Ӧні ԋін канԁапожскӧј бумажнӧј фабріка ԍетӧ страналы 25 ԍурс тонна гӧгӧр гаԅетнӧј бумага. |
| Кодар боксянь ми ог босьтӧ олӧмсӧ карелияса рабочӧйяслысь да колхозникъяслысь, быд боксянь миянлы тыдалӧ налӧн ӧдйӧн кыптӧмыс. | Коԁар бокԍаԋ мі ог боԍтӧ олӧмсӧ кареԉса рабочӧјјаслыԍ ԁа колхозԋікјаслыԍ, быԁ бокԍаԋ міјанлы тыԁалӧ налӧн ӧԁјӧн кыптӧмыс. |
| Вуджам асланым Севернӧй край вылӧ. Медыджыд мог пыдди край водзын сідзжӧ пуктыссьӧ заграничаӧ вӧр вузалан план олӧмӧ пӧртӧм. Та кузя витвося планын бӧръя во кежлӧ урчитӧм лыдпасыс коймӧд решающӧй воын лои тыртӧма. Сы серти войвывса рабочӧйяс, колхозникъяс да став уджалысь йӧз вермасны веськыда шуны: «Край странаса валютнӧй цехӧн нимтӧдчӧмсӧ пӧртіс олӧмӧ». Тайӧ Войвыв крайын медыджыд экономическӧй да политическӧй итог. | Вуҗам асланым Ԍевернӧј крај вылӧ. Меԁ ыҗыԁ мог пыԃԃі крај воԇын сіԇжӧ пуктыԍӧ заграԋіцаӧ вӧр вузалан план олӧмӧ пӧртӧм. Та куԅта вітвоԍа планын бӧрја во кежлӧ урчітӧм лыԁпасыс којмӧԁ решајушщӧј воын лоі тыртӧма. Сы ԍерԏі војвывса рабочӧјјас, колхоԅԋікјас ԁа став уҗалыԍ јӧз вермасны веԍкыԁа шуны: „крај странаса ваԉутнӧј цехӧн ԋімтӧтчӧмсӧ пӧртіс олӧмӧ“. Тајӧ Војвыв крајын меԁ ыҗыԁ економіческӧј ԁа поԉіԏіческӧј ітог. |
| Кыдз тайӧ вермис лоны? | Кыԇ тајӧ верміс лоны? |
| Медбура та йылысь висьталӧ войвывса 27.126 уджалысьлӧн, водзын мунысь вӧр лэдзысьяслӧн ВКП(б) XVII конференциялы шыӧдчӧм. Вайӧдам сійӧ документсьыс гоз-мӧд ин. Со мый сэні шуӧма: «Сӧветскӧй странаса леснӧй фронтсянь, Севернӧй крайса вӧр пытшсянь ми, вӧр лэдзысьяс, шыӧдам социалистическӧй стрӧительстволы ассьыным сьӧлӧмсянь сетчӧм йылысь да петкӧдлам ленинскӧй партиялы ассьыным тыр дӧверйӧ, кодлӧн веськыд да чорыд политикаыс успешнӧя вайӧдіс миян странаын социалистическӧй экономикалы подув тэчӧм эштӧдӧмӧдз». | Меԁ бура та јылыԍ віԍталӧ војвыса 27126 уҗалыԍлӧн, воԇын муныԍ вӧрлеԇыԍјаслӧн ВКП(б) XVII конференціјалы шыӧԁчӧм. Вајӧԁам сіјӧ ԁокументԍыс гоз-мӧԁ ін. Со мыј сені шуӧма: „Сӧветскӧј странаса ԉеснӧј фронтԍаԋ, Ԍевернӧј крајса вӧр пыщԍаԋ мі вӧрлеԇыԍјас шыӧԁам соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉстволы асԍыным ԍӧлӧмԍаԋ ԍетчӧм јылыԍ ԁа петкӧԁлам ԉеԋінскӧј парԏіјалы асԍыным тыр ԁоверјӧ, коԁлӧн веԍкыԁ ԁа чорыԁ поԉіԏікаыс уԍпешнӧја вајӧԁіс міјан странаын соціаԉіԍԏіческӧј економікалы поԁув течӧм ештӧԁӧмӧԇ“. |
| Водзӧ тайӧ революционнӧй документыс висьталӧ: «Партия веськӧдлӧм улын войвывса вӧр лэдзысьяс, Сталин ёртлысь «удж организуйтӧм йылысь» условйӧ вунӧдтӧг, пӧртӧны олӧмӧ бригадаясӧн уджалӧм вылӧ вуджӧм, водзын мунысь предприяттьӧяслысь социалистическӧй удж ладсӧ вӧрӧ пыртӧны. Ӧні нин кыз вӧр лэдзысьясыс организуйтчӧмаӧсь сквӧзнӧй, хозрасчётнӧй да мукӧд бригадаясӧ. Бригаднӧй метод да социалистическӧй соревнованньӧ 1926 восянь кык мында нин лэптіс вӧрын уджлысь производительносьтсӧ. Ӧні оз нин этша бригадаяс сетны уджлысь производительносьтсӧ дас кубометрӧдз. Эмӧсь и сэтшӧм бригадаяс, кодъяс лэдзӧны луннас дас вит кубометрӧдз морт вылӧ». | Воԇӧ тајӧ ревоԉуціоннӧј ԁокументыс віԍталӧ: „Парԏіја веԍкӧԁлӧм улын војвывса вӧрлеԇыԍјас, Стаԉін јортлыԍ „уҗ оргаԋізујтӧм јылыԍ“ условјӧ вунӧԁтӧг, пӧртӧны олӧмӧ брігаԁајасӧн уҗалӧм вылӧ вуҗӧм, воԇын муныԍ преԁпріјаԏԏӧјаслыԍ соціаԉіԍԏіческӧј уҗ лаԁсӧ вӧрӧ пыртӧны. Ӧні-ԋін кыз вӧрлеԇыԍјасыс оргаԋізујтчӧмаӧԍ сквознӧј, хозрасчотнӧј ԁа мукӧԁ брігаԁајасӧ. Брігаԁнӧј метоԁ ԁа соціаԉіԍԏіческӧј соревноваԋԋӧ 1926 воԍаԋ кык мынԁа ԋін лептіс вӧрын уҗлыԍ проізвоԃіԏеԉноԍԏсӧ. Ӧні оз-ԋін еща брігаԁајас ԍетны уҗлыԍ проізвоԃіԏеԉноԍԏсӧ ԁас кубометрӧԇ. Емӧԍ і сещӧм брігаԁјас, коԁјас леԇӧны луннас ԁасвіт кубометрӧԇ морт вылӧ“. |
| Войвывса вӧр пытшкын ыджыд гыӧн мунӧ бригадаяслӧн социалистическӧй соревнованньӧ, социализм стрӧитӧмын водзмӧстчӧм, партия генеральнӧй визь гӧгӧр котыртчӧм. Сытӧг эз вермы лоны 1930–31 воын вӧр лэдзан витвося план тыртӧм. | Војвывса вӧр пыщкын ыҗыԁ гыӧн мунӧ брігаԁајаслӧн соціаԉіԍԏіческӧј соревноваԋԋӧ, соціаԉізм стрӧітӧмын воԇмӧстчӧм, парԏіја геԋераԉнӧј віԅ гӧгӧр котыртчӧм. Сытӧг ез вермы лоны 1930–31 воын вӧрлеԇан вітвоԍа план тыртӧм. |
| План серти крайын 1932 воын колӧ лэдзны 30,6 млн. м³. Пятилетка заводитчигӧн вӧлі лэдзӧма сӧмын 7,6 млн. м³, а мӧд пятилетка бӧръя во кежлӧ вӧлі урчитӧма 22,0 млн. м³. Кост бура тӧдчӧ, торъя индӧм оз ков. Но оз позь мунны син тупкӧмӧн ВКП(б) ЦК постановленньӧ бердті, коді урчитліс вит во помасиг кежлӧ 60–65 миллион кубическӧй метр мында вӧр лэдзӧм. Сійӧ постановленньӧыс эз на, дай сьӧкыда на пӧрӧ олӧмӧ. Ковмас сійӧс пӧртігӧн ещӧ ёнджыка да бурджыка паськӧдны уджын социалистическӧй формаяс, уджавны Сталин ёртӧн сетӧм индӧдъяс серти. | План ԍерԏі крајын 1932 воын колӧ леԇны 30,6 мԉ. кб. мт. Пјаԏіԉетка завоԃітчігӧн вӧлі леԇӧма сӧмын 7,6 мԉ. кб. мт. а мӧԁ пјаԏіԉетка бӧрја во кежлӧ вӧлі урчітӧма 22,0 мԉ. кб. мт. Кост бура тӧԁчӧ, торја інԁӧм оз ков. Но оз поԅ мунны ԍін тупкӧмӧн ВКП(б) ЦК постановԉеԋԋӧ берԁті, коԁі урчітліс віт во помаԍіг кежлӧ 60–65 міԉԉон кубіческӧј метр мынԁа вӧр леԇӧм. Сіјӧ постановԉеԋԋӧыс ез на ԁај ԍӧкыԁа на пӧрӧ олӧмӧ. Ковмас сіјӧс пӧртігӧн јешщӧ јонҗыка ԁа бурҗыка паԍкӧԁны уҗын соціаԉіԍԏіческӧј формајас, уҗавны Стаԉін јортӧн ԍетӧм інԁӧԁјас ԍерԏі. |
| Вӧр лэдзӧмкӧд ӧттшӧтш сэтшӧм жӧ ӧдӧн кыптіс вӧр пилитӧм. План серти 1932 воын пилитӧм вӧрлы колӧ лыднас лоны 1084 сюрс стандарт, 1931 воын вӧлі 860 сюрс, а пятилеткаӧдз вӧлі сӧмын 384 сюрс стандарт. | Вӧрлеԇӧмкӧԁ ӧтщӧщ сещӧм жӧ ӧԁӧн кыптіс вӧр піԉітӧм. План ԍерԏі 1932 воын піԉітӧм вӧрлы колӧ лыԁнас лоны 1084 ԍурс станԁарт, 1931 воын вӧлі 860 ԍурс, а пјаԏіԉеткаӧԇ вӧлі сӧмын 384 ԍурс станԁарт. |
| Вӧр пилитӧмлӧн куим мында содӧм оз вермы лоны важ киссьӧм лесопильнӧй заводъясӧн. Витвося план тыртігӧн лои кыз важ заводъяссӧ реконструируйтны, электрифицируйтны, вежны рамаяссӧ, сувтӧдны обрезнӧй станокъяс, лесокаткаяс да мукӧдторъяс. Сыысь ӧтар куим во чӧжӧн кыптіс дас нёль выль завод. На пытшкысь квайт завод, квайт да унджык рамаа. Архангельскын кыптісны дас кык рамаа гигантъяс. Заводъяслӧн производительносьтыс 1928 восянь 1932 воӧдз содіс 40% мында. | Вӧр піԉітӧмлӧн кујім мынԁа соԁӧм оз вермы лоны важ кіԍԍӧм ԉесопіԉнӧј завоԁјасӧн. Вітвоԍа план тыртігӧн лоі кыз важ завоԁјассӧ реконструірујтны, еԉектріфіцірујтны, вежны рамајассӧ, сувтӧԁны обрезнӧј станокјас, ԉесокаткајас ԁа мукӧԁторјас. Сыыԍ ӧтар кујім во чӧжӧн кыптіс ԁасԋоԉ выԉ завоԁ. На пыщкыԍ квајт завоԁ, квајт ԁа унҗык рамаа. Архангеԉскын кыптісны ԁаскык рамаа гігантјас. Завоԁјаслӧн проізвоԃіԏеԉноԍтыс 1928 воԍаԋ 1932 воӧԇ соԁіс 40% мынԁа. |
| Выль техника да социалистическӧй соревнованньӧ паськалӧм вылын кыптіс рамалӧн производительносьтыс. 1928 воын вочӧжся уджалысь рамалӧн выработкаыс волі 2,7 сюрс стандарт, а 1931 воын 4,7 сюрс. Уджлӧн производительносьтыс кыптіс сійӧ жӧ каднас 21% мында, ӧти рабочӧйлӧн продукцияыс содіс 2,8 сюрс шайт донсянь 3,7 сюрсӧдз. | Выԉ ԏехԋіка ԁа соціаԉіԍԏіческӧј соревноваԋԋӧ паԍкалӧм вылын кыптіс рамалӧн проізвоԃіԏеԉноԍтыс. 1928 воын во чӧжԍа уҗалыԍ рамалӧн выработкаыс волі 2,7 ԍурс станԁарт, а 1931 воын 4,7 ԍурс. Уҗлӧн проізвоԃіԏеԉноԍтыс кыптіс сіјӧ жӧ каԁнас 21% мынԁа, ӧԏі рабочӧјлӧн проԁукціјаыс соԁіс 2,8 ԍурс шајт ԁонԍаԋ 3,7 ԍурсӧԇ. |
| Татшӧм медыджыд да медводдза кӧзяйственнӧй и политическӧй итог Севернӧй крайлӧн. | Тащӧм меԁыҗыԁ ԁа меԁ воԇԇа хоԅајственнӧј і поԉіԏіческӧј ітог Ԍевернӧј крајлӧн. |
| Коми обласьт пырӧ Севернӧй крайӧ. Крайлӧн став бур и омӧль итогыс веськыда инмӧ Коми обласьтӧ. Сідз жӧ и мӧдарӧ, став бур и омӧль итогыс Коми обласьтлӧн инмӧ крайлы. Мӧд ног шуны оз позь; став ӧдыс мунӧ ӧти сьӧлӧмсянь — войвылын социализм стрӧитӧм могсянь. Коми обласьт Севернӧй край пытшкӧ пырис ӧтсяма кӧзяйственнӧй могъяс понда. Медыджыд могыс обласьтлӧн вӧр промышленносьт кыпӧдӧмын. Сэтшӧм жӧ мог сувтӧдӧма и став Севернӧй край водзын. | Комі облаԍт пырӧ Ԍевернӧј крајӧ. Крајлӧн став бур і омӧԉ ітогыс веԍкыԁа інмӧ Комі облаԍтӧ. Сіԇ-жӧ і мӧԁарӧ, став бур і омӧԉ ітогыс Комі облаԍтлӧн інмӧ крајлы. Мӧԁног шуны оз поԅ; став ӧԁыс мунӧ ӧԏі ԍӧлӧмԍаԋ — војвылын соціаԉізм стрӧітӧм могԍаԋ. Комі облаԍт Ԍевернӧј крај пыщкӧ пыріс ӧтԍама хоԅајственнӧј могјас понԁа. Меԁыҗыԁ могыс облаԍтлӧн вӧр промышԉенноԍт кыпӧԁӧмын. Сещӧм-жӧ мог сувтӧԁӧма і став Ԍевернӧј крај воԇын. |
| Позьӧ шуны: коми обласьтса уджалысьяс, кыдз и Севернӧй крайсаяс дзоньнас, краевӧй да областнӧй парторганизация веськӧдлӧм улын сійӧ могнас справитчӧны дай водзӧ вылӧ кутасны справитчыны. | Поԅӧ шуны: комі облаԍтса уҗалыԍјас, кыԇі Ԍевернӧј крајсајас ԇоԋнас, краевӧј ԁа областнӧј парторгаԋізаціја веԍкӧԁлӧм улын сіјӧ могнас справітчӧны ԁај воԇӧ вылӧ кутасны справітчыны. |
| Вӧр лэдзны обласьтын пятилетка серти куим воӧн шуӧма вӧлі 6,2 млн. м³, а лои лэдзӧма 8,9 млн. м³. Во сайын вӧр лэдзысьяс пытшкын бригадаяс вӧлі ӧткымын, ӧні на пытшкысь 70%-ыс бригадаын нин. Кольӧм воын дас кубометрӧдз вӧчысьяс вӧлі зэв этша. Ершовӧн да Кармановӧн да ещӧ гоз-мӧдӧн тайӧ лыдыс вӧлі тупкысьӧ, а таво эмӧсь дас вит кубометрӧдз вӧчысь вель уна бригадаяс. Ӧні мог — пӧртны татшӧм уджалӧмсӧ массӧвӧйӧ, медым татшӧм ударникъясыс вӧліны сюрсъясӧн. | Вӧр леԇны облаԍтын пјаԏіԉетка ԍерԏі кујім воӧн шуӧма вӧлі 6,2 мԉн. кбм. а лоі леԇӧма 8,9 мԉн. кбм. Во сајын вӧр леԇыԍјас пыщкын брігаԁјас вӧлі ӧткымын, ӧні на пыщкыԍ 70%-ыс брігаԁаын ԋін. Коԉӧм воын ԁас кубометрӧԇ вӧчыԍјас вӧлі зев еща. Јершовӧн ԁа Кармановӧн ԁа јешщӧ гозмӧԁӧн тајӧ лыԁыс вӧлі тупкыԍӧ, а таво емӧԍ ԁасвіт кубометрӧԇ вӧчыԍ веԉуна брігаԁјас. Ӧні мог — пӧртны тащӧм уҗалӧмсӧ массӧвӧјӧ, меԁым тащӧм уԁарԋікјасыс вӧліны ԍурсјасӧн. |
| Му-видз уджалӧмын обласьтын сідзжӧ эмӧсь зэв гырысь успехъяс. Важӧн кӧ, сар правительство дырйи, му уджалысь коми крестьянин нинӧм эз тӧдлы пу гӧр да пу агасысь кындзи, ӧні быд овмӧсын нин эм плуг, эмӧсь кӧдзан, вартан, вундан, ытшкан да мукӧд машинаяс. | Мувіԇ уҗалӧмын облаԍтын сіԇ жӧ емӧԍ зев гырыԍ уԍпехјас. Важӧн кӧ цар правіԏеԉство ԁырјі му уҗалыԍ комі креԍԏаԋін ԋінӧм ез тӧԁлы пугӧр ԁа пу агасыԍ кынԇі, ӧні быԁ овмӧсын ԋін ем плуг, емӧԍ кӧԇан, вартан, вунԁан, ыщкан ԁа мукӧԁ машінајас. |
| 1932 вося январ 1 лун кежлӧ коллективизируйтӧма вӧлі 50% гӧля да шӧркоддьӧма крестьяна овмӧсысь. 1931 воын воссисны кык гырысь совхозъяс: ӧти — Печӧраын йӧла скӧт видзан, мӧд — Лузаын шабді вӧдитан. | 1932 воԍа јанвар 1 лун кежлӧ коԉԉекԏівіԅірујтӧма вӧлі 50% гӧԉа ԁа шӧркоԃԃема креԍԏана овмӧсыԍ. 1931 воын воԍԍісны кык гырыԍ совхозјас: ӧԏі — Печораын јӧла скӧтвіԇан, мӧԁ — Лузаын шабԁівӧԃітан. |
| Культура боксянь Коми обласьт сідзжӧ зэв ӧдйӧ кыптӧ мукӧдысь кольтӧг. Челядьӧс школаясӧн шымыртӧма 99,5% вылӧ. Грамота йӧзлӧн содіс лыднас дай выннас. Ӧні первойя восяньыс челядь велӧдчӧны ас кыв вылын. Гӧгӧрвоӧмӧн велӧдчӧм ёна торъялӧ ас бурнас важӧн гӧгӧрвотӧма велӧдӧмысь. Сійӧ (ас кывйӧн велӧдӧмыс) вежӧрлы сетӧ кыпӧд ичӧтысянь. | Куԉтура бокԍаԋ Комі облаԍт сіԇ-жӧ зев ӧԁјӧ кыптӧ мукӧԁыԍ коԉтӧг. Чеԉаԃӧс школајасӧн шымыртӧма 99,5% вылӧ. Грамота јӧзлӧн соԁіс лыԁнас ԁај выннас. Ӧні первојја воԍаԋыс чеԉаԃ велӧԁчӧны аскыв вылын. Гӧгӧрвоӧмӧн велӧԁчӧм јона торјалӧ ас бурнас важӧн гӧгӧрвотӧма велӧԁӧмыԍ. Сіјӧ (ас кывјӧн велӧԁӧмыс) вежӧрлы ԍетӧ кыпӧԁ ічӧтыԍаԋ. |
| Грамотнӧй йӧзлӧн лыдыс содіс 76%-ӧдз. Бӧрыньтчам кӧ 1913 воӧдз, кор вӧлі 27% грамотнӧйыс, позьӧ бура гӧгӧрвоны, кутшӧм ыджыда водзӧ лои воськовтӧма революция дырйи. Татшӧм достиженньӧясыс сетісны обласьтлы ас водзас пуктыны ставыслы грамота сетан мог, дай ещӧ вынмӧдны челядьлысь велӧдчӧмсӧ, нёль во пыдди вит во велӧдчӧмӧн, техника бердӧ велӧдчӧмсӧ матыстӧмӧн да гырысь школа восьтӧмӧн. Оз позь не индыны Сыктывкарын педагогическӧй институт да уна сикаса техническӧй техникумъяс вӧсьтӧм вылӧ. Кокньӧдчӧмӧн лолыштсьӧ, видзӧдлам кӧ важся да ӧнія велӧдчӧмъяс вылӧ. | Грамотнӧј јӧзлӧн лыԁыс соԁіс 76%-ӧԇ. Бӧріԋчам-кӧ 1913 воӧԇ, кор вӧлі 27% грамотнӧјыс, поԅӧ бура гӧгӧрвоны, кущӧм ыҗыԁа воԇӧ лоі воԍковтӧма ревоԉуціја ԁырјі. Тащӧм ԁоԍԏіжеԋԋӧјасыс ԍетісны облаԍтлы ас воԇас пуктыны ставыслы грамота ԍетан мог, ԁај јешщӧ вынмӧԁны чеԉаԃлыԍ велӧԁчӧмсӧ, ԋоԉ во пыԃԃі віт во велӧԁчӧмӧн, ԏехԋіка берԁӧ велӧԁчӧмсӧ матыԍтӧмӧн ԁа гырыԍ школа воԍтӧмӧн. Оз поԅ ԋе інԁыны Сыктывкарын пеԁагогіческӧј інԍԏітут ԁа уна ԍікаса ԏехԋіческӧј ԏехԋікумјас вӧԍтӧм вылӧ. Кокԋӧԁчӧмӧн лолыштчӧ, віԇӧԁлам-кӧ важԍа ԁа ӧнја велӧԁчӧмјас вылӧ. |
| Татшӧмӧсь кӧзяйственнӧй да культурно-политическӧй итогъясыс Коми обласьтлӧн. Дерт немтор та пытшкысь оз мун сідз, ас визувтӧмнас. Социализм стрӧитӧм Коми обласьтын, кыдзи и став странаын, оз вермы лоны став вын зэвттӧг, чорыд классӧвӧй тыштӧг да социалистическӧй соревнованньӧтӧг. Водзмӧстчытӧг, партия генеральнӧй визь гӧгӧр котыртчытӧг да сы вӧсна вермасьтӧг оз вермы мунны войвылын социализм стрӧитӧм. Коми уджалысь йӧз партия визьысь быдсяма сикас кежысьяскӧд да классӧвӧй врагъяскӧд косясьӧмӧн успешнӧя стрӧитӧны социализм. Эм тыр подув, мый водзӧ ленинскӧй национальнӧй политика крайсянь да обласьтын ӧніӧдз моз жӧ кутӧмӧн ещӧ одйӧнджык кутасны кыптыны водзӧ. Роч, коми да ненеч костын некутшӧм национальнӧй зыклы абу места. Зыксьӧмӧн ӧти план серти стрӧитны оз позь. Ленинскӧй национальнӧй политика нуӧдны колӧ вежӧрӧн. Краевӧй да областнӧй ленинскӧй партийнӧй руководство миритчытӧг тышкасьӧ ленинскӧй национальнӧй политика дзугысьяскӧд. Но классӧвӧй кось эз на помась — вужъясыс веськыдвылӧ да «шуйгавылӧ» кежысьяслӧн да национальнӧй политика торкысьяслӧн коли на. Ковмас водзӧ сійӧ вужъяссӧ да увъяссӧ сотны пӧсь кӧртӧн, сытӧг войвылын социализм артмыны оз вермы, гырысь кӧзяйственнӧй да политическӧй могъяс олӧмӧ пӧртсьыны оз вермыны. | Тащӧмӧԍ хоԅајственнӧј ԁа куԉтурно-поԉіԏіческӧј ітогјасыс Комі облаԍтлӧн. Ԃерт ԋемтор та пыщкыԍ оз мун сіԇ ас візувтӧмнас. Соціаԉізм стрӧітӧм Комі облаԍтын, кыԇі і став странаын, оз вермы лоны став вын зевттӧг, чорыԁ классӧвӧј тыштӧг ԁа соціаԉіԍԏіческӧј соревноваԋԋӧтӧг. Воԇмӧстчытӧг, парԏіја геԋераԉнӧј віԅ гӧгӧр котыртчытӧг ԁа сывӧсна вермаԍтӧг оз вермы мунны војвылын соціаԉізм стрӧітӧм. Комі уҗалыԍ јӧз парԏіја віԅыԍ быԁԍама ԍікас кежыԍјаскӧԁ ԁа классӧвӧј врагјаскӧԁ коԍаԍӧмӧн уԍпешнӧја стрӧітӧны соціаԉізм. Ем тыр поԁув, мыј воԇӧ Ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка крајԍаԋ ԁа облаԍтын ӧніӧԇмоз-жӧ кутӧмӧн јешщӧ оԁјӧнҗык кутасны кыптыны воԇӧ. Роч, комі ԁа ԋеԋец костын ԋекущӧм націонаԉнӧј зыклы абу места. Зыкԍӧмӧн ӧԏі план ԍерԏі стрӧітны оз поԅ. Ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка нуӧԁны колӧ вежӧрӧн. Крајевӧј ԁа областнӧј ԉеԋінскӧј парԏіјнӧј руковоԁство мірітчытӧг тышкаԍӧ ԉеԋінскӧј націонаԉнӧј поԉіԏіка ԇугыԍјаскӧԁ. Но классӧвӧј коԍ ез на помаԍ — вужјасыс веԍкыԁвылӧ, ԁа „шујгавылӧ“ кежыԍјаслӧн ԁа націонаԉнӧј поԉіԏіка торкыԍјаслӧн коԉі на. Ковмас воԇӧ сіјӧ вужјассӧ ԁа увјассӧ сотны пӧԍ кӧртӧн, сытӧг војвылын соціаԉізм артмыны оз вермы, гырыԍ хоԅајственнӧј ԁа поԉіԏіческӧј могјас олӧмӧ пӧртԍыны оз вермыны. |
| Медгырысь могъяс мӧд пятилеткаын | Меԁгырыԍ могјас мӧԁ пјаԏіԉеткаын |
| ВКП(б) XVII конференция став страналы сетіс индӧд — мӧд пятилеткаын эштӧдны классъястӧм социалистическӧй общество стрӧитӧм, мортӧн мортӧс некутшӧм боксянь нартиттӧм общество стрӧитӧм, быд боксянь кыпӧдны йӧзыслысь благосостоянньӧсӧ. Воддза пятилетка нёль воӧн олӧмӧ пӧртӧм, зэв гырысь успехъяс промышленносьт кыпӧдӧмын, выль техникаӧн да ӧтувтӧм му-видз уджалӧм перестроитӧмын да рабочӧй класслӧн да став уджалысь йӧзлӧн вӧляыс лоӧны тырмымӧнъя сійӧ индӧдсӧ олӧмӧ пӧртӧм вылӧ. Миян вождь Сталин ёрт шуліс, план пӧ эм миян вӧля, миян желанньӧ. Ни вӧля, ни желанньӧ социализм стрӧитны рабочӧй класслӧн да уджалысь йӧзлӧн эз кус, а лунысь лунӧ водзӧ ӧзйӧ. Материальнӧй подулыс сідзжӧ лунысь лунӧ содӧ. Партиялӧн XVII конференция первоя пятилеткалы итог пуктігӧн шуис, мый миян промышленносьт ас кыптӧмнас вермас нин сетны страналы тыра подув ас вынӧн промышленносьт водзӧ кыпӧдны. Заграничаысь промышленнӧй оборудованньӧ быть вайӧмысь миян страна мездысис нин, быд сикас машинаяс да мукӧд кӧлуйяс миян артмӧ нин асланым промышленносьтлӧн. Сійӧ, кыдз шуис конференция, лоӧ рабочӧй класслӧн медыджыд итог. Социалистическӧй индустриялы некутшӧм экономическӧй блокада, заграничаӧн тӧргуйтӧмысь да кредитъясысь йӧртӧм, абу страшнӧ. Мӧд вит воын социализм помӧдз стрӧитӧм дзик ас киын, сылы став подулыс миян эм асланым странаын. Мед сӧмын сійӧ подувсӧ интервенцияӧн капиталистическӧй государствояс оз дзугны. | ВКП(б) XVII конференціја став страналы ԍетіс інԁӧԁ — мӧԁ пјаԏіԉеткаын ештӧԁны классјастӧм, соціаԉіԍԏіческӧј общество стрӧітӧм, мортӧн мортӧс ԋекущӧм бокԍаԋ нарԏіттӧм общество стрӧітӧм, быԁ бокԍаԋ кыпӧԁны јӧзыслыԍ благосостојаԋԋесӧ. Воԇԇа пјаԏіԉетка ԋоԉ воӧн олӧмӧ пӧртӧм, зев гырыԍ уԍпехјас промышԉенноԍт кыпӧԁӧмын, выԉ ԏехԋікаӧн ԁа ӧтувтӧм мувіԇ уҗалӧм перестроітӧмын ԁа рабочӧј класслӧн ԁа став уҗалыԍ јӧзлӧн вӧԉаыс лоӧны тырмымӧнја сіјӧ інԁӧԁсӧ олӧмӧ пӧртӧм вылӧ. Міјан вожԃ Стаԉін јорт шуліс, план-пӧ ем міјан вӧԉа, міјан желаԋԋӧ. Ԋі вӧԉа ԋі желаԋԋӧ соціаԉізм стрӧітны рабочӧј класслӧн ԁа уҗалыԍ јӧзлӧн ез кус, а луныԍ лунӧ воԇӧ ӧзјӧ. Маԏеріаԉнӧј поԁулыс сіԇ жӧ луныԍ лунӧ соԁӧ. Парԏіјалӧн XVII конференціја первӧј пјаԏіԉеткалы ітог пуктігӧн шуіс, мыј міјан промышԉенноԍт ас кыптӧмнас вермас ԋін ԍетны страналы тыра поԁув ас вынӧн промышԉенноԍт воԇӧ кыпӧԁны. Заграԋіцаыԍ промышԉеннӧј оборуԁоваԋԋӧ быԏ вајӧмыԍ міјан страна мезԁыԍіс ԋін, быԁ ԍікас машінајас ԁа мукӧԁ кӧлујјас міјан артмӧ-ԋін асланым промышԉенноԍтлӧн. Сіјӧ, кыԇ шуіс конференціја, лоӧ рабочӧј класслӧн меԁыҗыԁ ітог. Соціаԉіԍԏіческӧј інԁустріјалы ԋекущӧм економіческӧј блокаԁа, заграԋіцаӧн тӧргујтӧмыԍ ԁа креԃітјасыԍ јӧртӧм, абу страшнӧ. Мӧԁ віт воын соціаԉізм помӧԇ стрӧітӧм ԇік ас кіын, сылы став поԁулыс міјан ем асланым странаын. Меԁ сӧмын сіјӧ поԁувсӧ інтервенціјаӧн капітаԉіԍԏіческӧј госуԁарствојас оз ԇугны. |
| Социалистическӧй страна мӧд вит во помасигкежлӧ ещӧ ёнджыка ӧнія дорысь вежсяс. Ленинлысь да Сталинлысь лозунгсӧ «вӧтӧдны дай ордйыны капиталистическӧй государствоясӧс экономикаӧн» олӧмӧ пӧртӧм сетас ещӧ унджык да гырысьджык гигантъяс. Сійӧ жӧ сетас дзикӧдз вежсьӧм борӧ кольӧм районъяслы, кодъяс оз на вермыны тыра петкӧдлыны ассьыныс природнӧй богатствояссӧ. | Соціаԉіԍԏіческӧј страна мӧԁ віт во помаԍіг кежлӧ јешщӧ јонҗыка ӧнја ԁорыԍ вежԍас. Ԉеԋінлыԍ ԁа Стаԉінлыԍ лозунгсӧ „вӧтӧԁны ԁај орԁјыны капітаԉіԍԏіческӧј госуԁарствојасӧс економікаӧн“ олӧмӧ пӧртӧм ԍетас јешщӧ унҗык ԁа гырыԍҗык гігантјас. Сіјӧ жӧ ԍетас ԇікӧԇ вежԍӧм борӧ коԉӧм рајонјаслы, коԁјас оз на вермыны тыра петкӧԁлыны асԍыныс пріроԁнӧј богатствојассӧ. |
| Европейскӧй юкӧнса СССР войвыв мӧд вит воын лоас тшӧтш медводдза районъяс пытшкын, кодъяслы лоӧ пуктӧма найӧс кыпӧдӧм могысь ёна ыджыд вниманньӧ. Ми петкӧдлім сылысь лыднас да выннас вежсьӧмсӧ. Но кӧть кыдзи ми сійӧс эг арталӧ да нимкодялӧ, войвыв ещӧ виччысьӧ да корсьӧ странаын ассьыс местасӧ, сійӧ ещӧ эз на петкӧдлы аслас став природнӧй озырлуныслысь (богатствоыслысь) вынсӧ. | Јевропејскӧј јукӧнса СССР војвыв мӧԁ віт воын лоас щӧщ меԁвоԇԇа рајонјас пыщкын, коԁјаслы лоӧ пуктӧма најӧс кыпӧԁӧм могыԍ јона ыҗыԁ вԋімаԋԋӧ. Мі петкӧԁлім сылыԍ лыԁнас ԁа выннас вежԍӧмсӧ. Но кӧԏ кыԇі мі сіјӧс ег арталӧ ԁа ԋімкоԃалӧ, војвыв јешщӧ вітчіԍӧ ԁа корԍӧ странаын асԍыс местасӧ, сіјӧ јешщӧ ез на петкӧԁлы аслас став пріроԁнӧј озырлуныслыԍ (богатствоыслыԍ) вынсӧ. |
| Босьтам вӧр озырлун. Войвыв край да Карело-Мурманскӧй край вӧр улын кутӧны 92 млн. га, либӧ 65,7% став войвывса площадьсьыс. Войвыв крайлӧн вӧрыс кутӧ 70,8 млн. га либӧ 63% став площадьсьыс. Ыджыд-ӧ сійӧ озырлунысь, позьӧ бура аддзыны, кутам кӧ сійӧс мыйкӧдкӧ муртавны, сравнивайтны. Войвыв крайлӧн вӧр площадьыс кутӧ став Союзса вӧр площадьысь 8,6%, а РСФСР-са вӧр площадьысь — 9,0%. Став вӧрыс Швециялӧн, Норвегиялӧн да Финляндиялӧн сы мында жӧ, мыйта и Войвыв крайлӧн. Колӧ ещӧ казьтыштлыны, мый вӧр пӧрӧдаыс сылӧн кызыс промышленносьтлы кивыв — (86%) пожӧм да коз. А кутшӧма сійӧ вӧр богатствоыс пӧльзуйтчыссьӧ? Омӧля, дай ёна омӧля. Вӧр лэдзсьӧ ӧні сӧмын 40% гӧгӧр площадь вылас, а мукӧдлаас, медся нин Печӧраын, Мезеньын да Эжва-Сыктыв вож катыдын вӧрыс вуж вылас сісьмӧ, тшакасьӧ, тшыксьӧ ачыс дай тшыкӧдӧ площадьсӧ. Вӧрсӧ омӧля пӧльзуйтӧмыс торъя ёна инмӧ Коми обласьтӧ. Став войвылас ещӧ абу на ӧти вӧр дача, кытӧні эськӧ пуктӧма вӧр кӧзяйство колӧм ног. Быдлаын йылыс, увйыс да вужйыс шыбласьӧ, места вылас сісьмӧны да вӧр площадьсӧ портитӧны. Некытӧні оз мун нарӧсьнӧ вӧр быдтӧм, весалӧм да косьтӧм. Вӧрсӧ пилитӧмыс да водзӧ пӧльзуйтӧмыс сэтшӧм жӧ, пӧшти джынйыс (44%) шыбласьӧ дорӧ — гӧрбушӧ да пилипызьӧ. А ӧд ставыс сійӧ Финляндияын используйтчыссьӧ. И миян эськӧ сійӧ вермис лоны тыр дона сырьёӧн целлюлозалы, бумагалы да мукӧд сикас химическӧй продукциялы. А ӧні биржаясас сійӧ «ёгысь» весалӧмысь ӧти стандарт вылӧ усьӧ вит шайтӧдз. | Боԍтам вӧр озырлун. Војвыв крај ԁа Карело-Мурманскӧј крај вӧр улын кутӧны 92 мԉн. га, ԉібӧ 65,7% став војвывса плошщаԃԍыс. Војвыв крајлӧн вӧрыс кутӧ 70,8 мл. га ԉібӧ 63% став плошщаԃԍыс. Ыҗыԁӧ сіјӧ озырлуныԍ, поԅӧ бура аԁԇыны, кутамкӧ сіјӧс мыјкӧԁкӧ муртавны, сравԋівајтны. Војвыв крајлӧн вӧр плошщаԃыс кутӧ став сојузса вӧр площаԃыԍ 8,6%, а РСФСР-са вӧр плошщаԃыԍ — 9,0%. Став вӧрыс Швеціјалӧн, Норвегіјалӧн ԁа Фінԉанԃіјалӧн сымынԁажӧ, мыјтӧм і Војвыв крајлӧн. Колӧ јешщӧ каԅтыштлыны, мыј вӧр порӧԁаыс сылӧн кызыс промышԉенноԍԏлы ківыв — (86%) пожӧм ԁа коз. А кущӧма сіјӧ вӧр богатсвоыс пӧԉзујтчыԍӧ? Омӧԉа, ԁај јона омӧԉа. Вӧр леԇԍӧ ӧні сӧмын 40% гӧгӧр плошщаԃ вылас, а мукӧԁлаас, меԁԍа ԋін Печераын, Меԅеԋын ԁа Ежва-Сыктыввож катыԁын вӧрыс вуж вылас сіԍмӧ, щакаԍӧ, щыкԍӧ ачыс ԁај щыкӧԁӧ плошщаԃсӧ. Вӧрсӧ омӧԉа пӧԉзујтӧмыс торја јона інмӧ Комі облаԍтӧ. Став војвылас јешщӧ абу на ӧԏі вӧр ԁача, кытӧні еԍкӧ пуктӧма вӧр хоԅајство колӧм ног. Быԁлаын јылыс, увјыс ԁа вужјыс шыблаԍӧ места вылас сіԍмӧны ԁа вӧр плошщаԃсӧ порԏітӧны. Ԋекытӧні оз мун нарӧԍнӧ вӧр быԁтӧм, весалӧм ԁа коԍтӧм. Вӧрсӧ піԉітӧмыс ԁа воԇӧ пӧԉзујтӧмыс сещӧм жӧ, пӧшԏі җынјыс (44%) шыблаԍӧ ԁорӧ гӧрбушӧ ԁа піԉіпыԅӧ. А ӧԁ ставыс сіјӧ Фінԉанԃіјаын іспоԉзујтчыԍӧ. I міјан еԍкӧ сіјӧ верміс лоны тыр ԁона сырјоӧн цеԉԉулозалы, бумагалы ԁа мукӧԁ ԍікас хіміческӧј проԁукціјалы. А ӧні біржајасас сіјӧ „јогыԍ“ весалӧмыс ӧԏі станԁарт вылӧ уԍӧ віт шајтӧԇ. |
| Водзӧ вылӧ бӧрӧ кольӧмсӧ вӧр промышленносьтысь, вӧрӧ эновтӧмсӧ, заводъясысь шыблалӧмъяссӧ ковмас тыра используйтны. Сідзжӧ вӧр лэдзӧмыслысь лыдсӧ ковмас ещӧ содтыны. Севернӧй край мӧд пятилеткаын, ӧнія моз жӧ, лоас «валютнӧй цехӧн», — заграничаӧ вӧр вузалысьӧн, но сэк жӧ сылы ковмас босьтны ас вылас ыджыд мог — страна пытшса вӧр нуждасӧ могмӧдны. | Воԇӧ вылӧ бӧрӧ коԉӧмсӧ вӧр промышԉенноԍтыԍ, вӧрӧ еновтӧмсӧ, завоԁјасыԍ шыблалӧмјассӧ ковмас тыра іспоԉзујтны. Сіԇ жӧ вӧрлеԇӧмыслыԍ лыԁсӧ ковмас јешщӧ соԁтыны. Ԍевернӧј крај мӧԁ пјаԏіԉеткаын, ӧнја моз жӧ, лоас „ваԉутнӧј цехӧн“, — заграԋіцаӧ вӧр вузалыԍӧн, но сек жӧ сылы ковмас боԍтны ас вылас ыҗыԁ мог — страна пыщса вӧр нужԁасӧ могмӧԁны. |
| Вӧр СССР-ын уна, мирӧвӧй запасысь коймӧд юкӧныс усьӧ СССР вылӧ. Но страналӧн вӧрыс ылын вӧр потребляйтысь районъясысь. Азиатскӧй вӧр мӧд вит воын кутас уджавсьыны сымда, мыйта колӧ ас районас. Сибирскӧй вӧр кутас петны сӧмын Средньӧй Азияӧ, а Дальневосточнӧй вӧр экспортируйтсьыны заграничаӧ. Союзлӧн рытыввывса юкӧд (Уральскӧй гӧрасянь рытыввыв) кутас ставнас пыксьыны аслас вӧр вылӧ. | Вӧр СССР-ын уна, міровӧј запасыԍ којмӧԁ јукӧныс уԍӧ СССР вылӧ. Но страналӧн вӧрыс ылын вӧр потребԉајтыԍ рајонјасыԍ. Аԅіатскӧј вӧр мӧԁ віт воын кутас уҗавԍыны сымԁа, мынԁа колӧ ас рајонас. Ԍібірскӧј вӧр кутас петны сӧмын Среԃԋеј Аԅіјаӧ, а Ԁаԉԋевосточнӧј вӧр експорԏірујтчыны заграԋіцаӧ. Сојузлӧн рытыввывса јукӧԁ (Ураԉскӧј гӧраԍаԋ рытыввыв) кутас ставнас пыкԍыны аслас вӧр вылӧ. |
| Дженьыдджыка висьталӧмӧн, ӧні бура нин тыдовтчӧ, мый Уральскӧй гора вывті сибырскӧй вӧр мӧд вит воын ылӧдз оз вудж. Кытысь нӧ ковмас босьтны вӧрсӧ да сылысь продукциясӧ европейскӧй юкӧдыслы? Рытыввывса районъясысь, Центрально-промышленнӧй, Чернозёмнӧй, лунвывса районъясысь, Волга увъясысь буракӧ сійӧс он босьт. Сэні кыз вӧрсӧ куштӧма нин. Кольӧны войвывса районъяс, рытыввывса Ураллӧн склоныс да Нижегородскӧй край. | Җеԋыԁҗыка віԍталӧмӧн, ӧні бура ԋін тыԁовтчӧ, мыј Ураԉскӧј гора вывті ԍібірскӧј вӧр мӧԁ віт воын ылӧԇ оз вуҗ. Кытыԍ нӧ ковмас боԍтны вӧрсӧ ԁа сылыԍ проԁукціјасӧ јевропејскӧј јукӧԁыслы? Рытыввывса рајонјасыԍ, Центраԉнӧ-промышԉеннӧј, Черноԅемнӧј, лунвывса рајонјасыԍ, Волга увјасыԍ буракӧ сіјӧс он боԍт. Сені кыз вӧрсӧ куштӧма ԋін. Коԉӧны војвывса рајонјас, рытыввывса Ураллӧн склоныс ԁа Ԋіжегороԁскӧј крај. |
| Медводдза лыдалӧм урчитӧ страналы вӧр колӧмсӧ мӧд вит во помасигкежлӧ 500 миллион кубическӧй метр гӧгӧр. Тайӧ лыдсянь петӧ Севернӧй край водзын сійӧ кад кежлӧ зэв ыджыд вӧр лэдзан программа. Наркомлес кӧсйысьӧ крайлы сетны заданньӧ 104 млн. м³. Вермас сійӧ неуна чиныштны либӧ содыштны, но ӧні ёна югыда нин тыдалӧ, мый Севернӧй крайлы ковмас мӧд вит воын вӧр промышленносьтӧс пуктыны ӧнія моз жӧ народнӧй овмӧсын нырнуӧдысьӧ. Мӧд ног оз вермы лоны, сідз тшӧктӧ странаын социалистическӧй стрӧительство. | Меԁвоԇԇа лыԁалӧм урчітӧ страналы вӧр колӧмсӧ мӧԁ віт во помаԍіг кежлӧ 500 міԉԉон кубіческӧј метр гӧгӧр. Тајӧ лыԁԍаԋ петӧ Ԍевернӧј крај воԇын сіјӧ каԁ кежлӧ зев ыҗыԁ вӧрлеԇан программа. Наркомԉес кӧсјыԍӧ крајлы ԍетны заԁаԋԋӧ 104 мԉн. кб. м. Вермас сіјӧ ԋеуна чіныштны ԉібӧ соԁышны, но ӧні јона југыԁа ԋін тыԁалӧ, мыј Ԍевернӧј крајлы ковмас мӧԁ віт воын вӧр промышԉенноԍтӧс пуктыны ӧнја моз-жӧ нароԁнӧј овмӧсын нырнуӧԁыԍӧ. Мӧԁ ног оз вермы лоны, сіԇ щӧктӧ странаын соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉство. |
| Тайӧ ыджыд могыс миян водзын пуктӧ выльнога удж. Ковмас мый вермам ӧдйӧ освоитны выль вӧр площадьяс Печӧраысь, Мезеньысь, Эжва вожысь да мукӧдлаысь; сідзжӧ ковмас вӧрсӧ ёнджыка лэдзны, кытӧні ӧні лэдзсьысьӧ нин. | Тајӧ ыҗыԁ могыс міјан воԇын пуктӧ выԉ ногса уҗ. Ковмас мыјвермам ӧԁјӧ освоітны выԉ вӧр плошщаԃјас Печераыԍ, Меԅеԋыԍ, Ежвавожыԍ ԁа мукӧԁлаыԍ сіԇ жӧ ковмас вӧрсӧ јонҗыка леԇны, кытӧні ӧні леԇԍыԍӧ-ԋін. |
| Татшӧм могъясыс некутшӧма оз торкны вӧрлысь кӧзяйствосӧ. Ӧти-кӧ, кыз вӧрыс арлыднас воӧма да вывті пӧрысь нин, мӧд-кӧ, выль вӧр площадьясас, кыдз ми казьтыштім нин, вӧрыс сісьмӧ ас вуж вылас пӧрысьлаыс. Дерт некутшӧм бур вӧр кӧзяйство оз вермы лоны вӧрӧн пӧльзуйтчысьтӧм. Колӧ керавны унджык, сӧмын мед лесообрабатывающӧй промышленносьтлы вӧлі ас кадӧ сетӧма вӧр сырйӧ. Гырысь целлюлозно-бумажнӧй комбинатъяслы ковмас кутны чинтӧм сырьевӧй подувсӧ 30 во гӧгӧр, сійӧ срокыс тырмас. Кутам кӧ артавны крайлысь вӧр запассӧ да сылысь быдмӧмсӧ 100 млн. м³ лэдзӧмӧн, ӧкурат вӧрыслӧн запасыс тырмас сійӧ кад гӧгӧрӧдз. | Тащӧм могјасыс ԋекущӧма оз торкны вӧрлыԍ хоԅајствосӧ. Ӧԏікӧ, кыз вӧрыс арлыԁнас воӧма ԁа вывті пӧрыԍ ԋін, мӧԁкӧ, выԉ вӧр плошщаԃјасас, кыԇ мі каԅтыштім ԋін, вӧрыс ԍіԍмӧ ас вужвылас пӧрыԍлаыс. Ԃерт, ԋекущӧм бур вӧр хоԅајство оз вермы лоны вӧрӧн пӧԉзујтчыԍтӧм. Колӧ керавны унҗык сӧмын меԁ ԉесообрабатывајушщӧј промышԉенноԍтлы вӧлі ас каԁӧ ԍетӧма вӧр сырјӧ. Гырыԍ цеԉԉулозно-бумажнӧј комбінатјаслы ковмас кутны чінтӧм сырјӧвӧј поԁувсӧ 30 во гӧгӧр, сіјӧ срокыс тырмас. Кутам-кӧ артавны крајлыԍ вӧр запассӧ ԁа сылыԍ быԁмӧмсӧ 100 мԉ. кб. мт. леԇӧмӧн, ӧкурат вӧрыслӧн запасыс тырмас сіјӧ каԁ гӧгӧрӧԇ. |
| Унаӧн шогсьӧны, мый пӧ сэсся, сійӧ кад бӧртиыс, кутам вӧртӧгыс керны? Этшаджык кутам сы бӧрын лэдзны Севернӧй крайын, сэк сибырса вӧрӧн пӧльзуйтчыны кутас миян страна — со кутшӧм вочакыв колӧ сетны сэтшӧм мӧвпъяслы. Таысь ӧтар, оз ков син вылысь воштыны вӧр перерабатывайтан техника кыптӧмсӧ. Ӧні ми вӧрсӧ пилитам, сылы колӧ гырысь вӧр. Но эмӧсь нин миян сэтшӧм заводъяс, кытӧні пилипызьысь да мукӧд дзоля путоръясыс прессуйтчӧмӧн (ёна топӧдӧмӧн) вӧчсьыссьӧ пластическӧй пӧвъяс (дӧскаяс), кодъяс ёна бурджыкӧсь пилитӧм пӧвйысь. Веськыда позьӧ шуны, мый комын во бӧрти вӧр ыдждаыслӧн оз ло ӧніякодь значенньӧыс. | Унаӧн шогԍӧны, мыј пӧ сеԍԍа сіјӧ каԁ бӧрԏіыс кутам вӧртӧгыс керны? Ещаҗык кутам сы бӧрын леԇны Ԍевернӧј крајын, сек ԍібірса вӧрӧн поԉзујтчыны кутас міјан страна — со кущӧм вочакыв колӧ ԍетны сещӧм мӧвпјаслы. Таыԍ ӧтар, оз ков ԍінвылыԍ воштыны вӧр перерабатывајтан ԏехԋіка кыптӧмсӧ. Ӧні мі вӧрсӧ піԉітам, сылы колӧ гырыԍ вӧр. Но емӧԍ ԋін міјан сещӧм завоԁјас, кытӧні піԉіпыԅыԍ ԁа мукӧԁ ԇоԉа путорјасыс прессујтчӧмӧн (јона топӧԁӧмӧн) вӧчԍыԍԍӧ плаԍԏіческӧј пӧвјас (ԁоскајас), коԁјас јона бурҗыкӧԍ піԉітӧм пӧвјыԍ. Веԍкыԁа поԅӧ шуны, мыј комын во бӧрԏі вӧр ыҗԁаыслӧн оз ло ӧнјакоԃ значеԋԋеыс. |
| Эм ещӧ гырысь вӧр лэдзан программалы сэтшӧм паныда мӧвп, мый войвылас оз тырмы сы вылӧ йӧзыс. Сылы позьӧ сетны сэтшӧм кыв: ӧні механизация муніс вӧр лэдзанінын омӧля на, пыр уджалысь (постояннӧй) вӧр лэдзысь рабочӧй кадръяс этша на, дай ёна на омӧля найӧс устроитӧма, а эмӧсь нин тырыс бригадаяс 15 кубометрӧдз лэдзысьяс. Тайӧ олӧмсьыс примерыс петкӧдлӧ, мый сэні абу топыд местаыс. Пыр уджалысь рабочӧй кадрлӧн механизируйтӧм труд сійӧ задачасӧ разрешитас кокньыда. Дерт Печӧра да Мезень коддьӧмӧ ковмас уджалысь йӧзӧс вайны Севернӧй крайса сэтшӧм районъясысь, кытӧні йӧзыс лишалӧ. Сідзжӧ ёна ковмас рабочӧйяслысь удж условйӧсӧ бурмӧдны. Важӧн вӧлі вӧр лэдзысьяслӧн оланіныс — сьӧд, муӧ пырӧм керка, а молльӧн вӧр кылӧдысьяслӧн ноддя бокын вӧлі шойччаніныс. Ӧні дерт сійӧс унаӧн нин вунӧдісны. Сідзжӧ уналӧн нин вуніс вӧлӧга пыдди пур вывсянь Эжваысь васӧ чибльӧгӧн гумлалӧм да сукар кӧтӧдӧм либӧ асывсянь рытӧдз кын нянь вылын лым пытшті собӧм да рытын куньса синмӧн треска юква либӧ кӧч югыд шыд панялӧм. | Ем јешщӧ гырыԍ вӧрлеԇан программалы сещӧм паныԁа мӧвп, мыј војвылас оз тырмы сы вылӧ јӧзыс. Сылы поԅӧ ԍетны сещӧм кыв: ӧні мехаԋізаціја муніс вӧрлеԇан інын омӧԉа-на, пыруҗалыԍ (постојаннӧј) вӧрлеԇыԍ рабочӧј каԁрјас еща-на ԁај јона-на омӧԉа најаӧс устрӧітӧма, а емӧԍ ԋін тырыс брігаԁајас 15 кубометрӧԇ леԇыԍјас. Тајӧ олӧмԍыс прімерыс петкӧԁлӧ, мыј сені абу топыԁ местаыс. Пыруҗалыԍ рабочӧј каԁрлӧн мехаԋіԅірујтӧм труԁ сіјӧ заԁачасӧ разрешітас кокԋіԁа. Ԃерт Печора ԁа Меԅеԋкоԃԃемӧ ковмас уҗалыԍ јӧзӧс вајны Ԍевернӧј крајса сещӧм рајонјасыԍ, кытӧні јӧзыс ԉішалӧ. Сіԇ жӧ јона ковмас рабочӧјјаслыԍ уҗ условіјӧсӧ бурмӧԁны. Важӧн вӧлі вӧрлеԇыԍјаслӧн оланіныс — ԍӧԁ, муӧ пырӧм керка, а моԉԉӧн вӧр кылӧԁыԍјаслӧн ноԃја бокын вӧлі шојтчаніныс. Ӧні ԃерт сіјӧс унаӧн ԋін вунӧԁісны. Сіԇ-жӧ уналӧн ԋін вуніс вӧлӧга пыԃԃі пур вывԍаԋ Ежваыԍ васӧ чібԉӧгӧн гумлалӧм ԁа сукар кӧтӧԁӧм, ԉібӧ асывԍаԋ рытӧԇ кын ԋаԋ вылын лым пыщті собӧм ԁа рытын куԋса ԍінӧн треска јуква ԉібӧ кӧч југыԁ шыԁ паԋалӧм. |
| Сійӧ вежсис шоныд бур керкаясӧн, ленинскӧй уголокъясӧн, газетъясӧн, радиоясӧн, столӧвӧйясӧн. Но рабочӧй вӧр лэдзысь кадръяслы унатор на оз тырмы. Кымын налӧн бурмӧ олӧмыс, сымын ӧдйӧ кыптӧ налӧн ковмӧмторыс, но сэк жӧ и кыптӧ уджлӧн производительносьтыс. Топыда быд боксянь рабочӧй кадръяслысь производственно-бытӧвӧй условйӧяссӧ йитӧмӧн да лӧсьӧдӧмӧн кыптас вӧр лэдзан удж. | Сіјӧ вежԍіс шоныԁ бур керкајасӧн, ԉеԋінскӧј уголокјасӧн, гаԅетјасӧн, раԃіјојасӧн, столовӧјјасӧн. Но рабочӧј вӧрлеԇыԍ каԁрјаслы унатор-на оз тырмы. Кымын налӧн бурмӧ олӧмыс, сымын ӧԁјӧ кыптӧ налӧн ковмӧмторыс, но сек жӧ і кыптӧ уҗлӧн проізвоԃіԏеԉноԍтыс. Топыԁа быԁ бокԍаԋ рабочӧј каԁрјаслыԍ проізвоԁственно-бытовӧј условіјӧјассӧ јітӧмӧн ԁа лӧԍӧԁӧмӧн кыптас вӧрлеԇан уҗ. |
| Сьӧкыдджык лӧсьӧдны лесообрабатывающӧй промышленносьтсӧ да сетны сылы квалифицируйтчӧм рабочӧй кадрсӧ. Но и сійӧ могыс мӧд вит воын лоӧ олӧмӧ пӧртӧма. Сьӧктӧдыс сылӧн сэні, мый миян целлюлозно-бумажнӧй комбинатъяслы оборудованньӧ вӧчысь заводъяс оз кутны вевъявны вӧчны колӧм мында оборудованньӧсӧ да рабочӧй кадръяссӧ ковмас велӧдны первойсяньыс. | Ԍӧкыԁҗык лӧԍӧԁны ԉесообрабатывајущщӧј промышԉенноԍтсӧ ԁа ԍетны сылы кваԉіфіцірујтчӧм рабочӧј каԁрсӧ. Но і сіјӧ могыс мӧԁ віт воын лоӧ олӧмӧ пӧртӧма. Ԍӧктӧԁыс сылӧн сені, мыј міјан цеԉԉулозо-бумажнӧј комбінатјаслы оборуԁоваԋԋӧ вӧчыԍ завоԁјас оз кутны вевјавны вӧчны колӧм мынԁа оборуԁоваԋԋӧсӧ ԁа рабочӧј каԁрјассӧ ковмас велӧԁны первојԍаԋыс. |
| Торъя почётнӧй места войвывса вӧр промышленносьт кыпӧдӧмын лоӧ Коми обласьтлӧн. Сійӧс торйӧдӧ аслас вӧр озырлуныс. Севернӧй крайлӧн пӧшти джын вӧр площадьыс усьӧ Коми обласьт вылӧ. Став площадьыс сылӧн лыддьысьӧ 32 млн. га, а вӧр улын 24 млн. га. | Торја почотнӧј места војвывса вӧр промышԉенноԍт кыпӧԁӧмын лоӧ Комі облаԍтлӧн. Сіјӧс торјӧԁӧ аслас вӧр озырлуныс. Ԍевернӧј крајлӧн пӧшԏі җын вӧр плошщаԃыс уԍӧ Комі облаԍт вылӧ. Став плошщаԃыс сылӧн лыԃԃыԍӧ 32 мԉ. га, а вӧр улын 24 мԉ. га. |
| Вӧрсӧ ӧнія мында лэдзӧмыс Коми обласьтын дерт ылӧдз на оз матысмы быдвося вӧр быдмӧмӧдзыс. Войвылын сылӧн вӧр озырлуныс используйтчысьӧ медомӧля. | Вӧрсӧ ӧнја мынԁа леԇӧмыс Комі облаԍтын ԃерт ылӧԇ-на оз матыԍмы быԁвоԍа вӧр быԁмӧмӧԇыс. Војвылын сылӧн вӧр озырлуныс іспоԉзујтчыԍӧ меԁ омӧԉа. |
| Кыз вӧр площадьысь оз на весиг тӧд сы бердӧ черӧн инмӧдчӧмсӧ, а Печӧраысь вӧрсӧ весиг омӧля на тӧдмалӧма. | Кыз вӧр плошщаԃыԍ оз на веԍіг тӧԁ сыберԁӧ черӧн інмӧԁчӧмсӧ, а Печераыԍ вӧрсӧ веԍіг омӧԉа на тӧԁмалӧма. |
| Мӧд вит во помасигкежлӧ, ме ног, ковмас Коми обласьтлы босьтны ас вылас вӧр лэдзан программа 30 млн. м³ гӧгӧр. Тайӧ дерт зэв ыджыд мог. Торйӧн сулалӧ Печӧраӧс вӧр боксянь збыльысь осваивайтӧм. Ме ногӧн, Печӧралысь ковмас босьтны 12 млн. м³ гӧгӧр. Сьӧкыд сымда вӧр лэдзны йӧз тырмытӧм понда; сэні 400 сюрс кв. километр площадь вылын ӧні став йӧзыслӧн лыдыс сӧмын 67.000. Сэні вӧр промышленносьтысь ӧтарӧ кутасны кыптыны мукӧд промышленносьтъяс, кодъяс сідзжӧ кутасны корны йӧзӧс. Но сійӧ дзескыдін вӧснаыс эновтчыны оз шогмы, ковмас решитчыны Печераӧ мукӧдлаысь йӧз пыртӧм вылӧ. Зэв ылӧса арталӧмӧн ковмас пыртны миян обласьтӧ мӧд вит воын 350–400 сюрс морт. Дерт, сы мында йӧзыд сюрас на Севернӧй крайысь, весиг ӧти Вӧлӧгодскӧй (зона) районысь, кытӧні крайлӧн пӧшти 40% йӧзыс олӧ да кытӧні ӧти кв. километр вылӧ сиктса йӧзыс усьӧ 35,4 морт. Сыысь ӧтар ещӧ эм Котласскӧй (зона) район, кытӧні йӧзыс сідзжӧ ёна чукӧра, — 27,8 морт ӧти кв. километр вылын. | Мӧԁ віт во помаԍіг кежлӧ, ме ног, ковмас Комі облаԍтлы боԍтны ас вылас вӧрлеԇан программа 30 мԉн. кб. гӧгӧр. Тајӧ ԃерт зев ыҗыԁ мог. Торјӧн сулалӧ Печораӧс вӧр бокԍаԋ збыԉыԍ освајівајтӧм. Ме ногӧн, Печоралыԍ ковмас боԍтны 12 мԉ. кб. мт. гӧгӧр. Ԍӧкыԁ сымԁа вӧр леԇны јӧзтырмытӧм понԁа; сені 400 ԍурс кв. кілометр плошщаԃ вылын ӧні став јӧзыслӧн лыԁыс сӧмын 67 000. Сені вӧр промышԉенноԍтыԍ ӧтарӧ кутасны кыптыны мукӧԁ промышԉенноԍтјас, коԁјас сіԇжӧ кутасны корны јӧзӧс. Но сіјӧ ԇескыԁін вӧснаыс еновтчыны оз шогмы, ковмас решітчыны Печераӧ мукӧԁлаыԍ јӧз пыртӧм вылӧ. Зев ылӧса арталӧмӧн ковмас пыртны міјан облаԍтӧ мӧԁ віт воын 350–400 ԍурс морт. Ԃерт, сымынԁа јӧзыԁ ԍурас на Ԍевернӧј крајыԍ, веԍіг ӧԏі Вологоԁскӧј (зона) рајоныԍ, кытӧні крајлӧн пӧшԏі 40% јӧзыс олӧ ԁа кытӧні ӧԏі кв. кілометр вылӧ ԍіктса јӧзыс уԍӧ 35,4 морт. Сыыԍ ӧтар јешщӧ ем Котласкӧј (зона) рајон, кытӧні јӧзыс сіԇжӧ јона чукӧра, — 27,8 морт ӧԏі кв. кілометр вылын. |
| Коми обласьтын вӧр обрабатывайтан промышленносьт вӧлисти на заводитӧ чужны. Мӧд вит воын бура транспортнӧй вопрос разрешитӧмӧн ловзясны уна гырысь промышленнӧй узелъяс. Вӧр лэдзӧм серти да сырьевӧй база серти, позьӧ урчитны лесопромышленнӧй узел пыдди: Сыктывкар, Емдін, Ухта, Кожва, Усть-Цильма да Мылдін. Особӧ вына найӧ пытшкын колӧ лоны Сыктывкарлы, коді кутас перерабатывайтны став Эжва катыдса да Сыктывса вӧр сырьёсӧ, кытӧні лесопильнӧй делӧысь ӧтар вермас лоны, дай колӧ вӧчны целлюлозно-бумажнӧй комбинат 100 сюрс тонна вонас вӧчӧм вылӧ да ещӧ ӧти целлюлознӧй (сульфатнӧй)^Целлюлоза — бумагалы сырьё. Сульфат целл. вылӧ мунӧ пожӧм пу, сульфит целл. вылӧ — коз пу./^ завод 56 сюрс тонна вонас вӧчӧм вылӧ. | Комі облаԍтын вӧр обрабатывајтан промышԉенноԍт вӧԉіԍԏіна завоԃітӧ чужны. Мӧԁ віт воын бура транспортнӧј вопрос разрешітӧмӧн ловԅасны уна гырыԍ промышԉеннӧј уԅелјас. Вӧр леԇӧм ԍерԏі ԁа сырјевӧј база ԍерԏі, поԅӧ урчітны ԉесопромышԉеннӧј уԅел пыԃԃі: Сыктывкар, Јемԁін, Ухта, Кожва, Уԍԏ-Ціԉма ԁа Тр.-Печорск. Особӧ вына најӧ пыщкын колӧ лоны Сыктывкарлы, коԁі кутас перерабатывајтны став Ежва катыԁса ԁа Сыктывса вӧр сырјосӧ, кытӧні ԉесопіԉнӧј ԃелӧыԍ ӧтар вермас лоны, ԁај колӧ вӧчны цеԉԉулозо-бумажнӧј комбінат 100 ԍурс тонна вонас вӧчӧм вылӧ ԁа јешшӧ ӧԏі цеԉԉулознӧј (суԉфатнӧј)^Цеԉԉулоза бумагалы сырјо. Суԉфат цеԉԉ. вылӧ мунӧ пожӧмпу, суԉфіт цеԉԉ. вылӧ — козпу./^ завоԁ 56 ԍурс тонна вонас вӧчӧм вылӧ. |
| Интереснӧй узелӧн вермас лоны Мылдін, Камо-Печерскӧй канал вӧчӧмӧн, сійӧ электростанциясянь энергия сэтчӧ вуджӧдӧм понда. Сэні вермас бура паськавны сідзжӧ целлюлозно-бумажнӧй делӧ. | Іԋԏереснӧј уԅелӧн вермас лоны Тр.-Печорск, Камо-Печерскӧј канал вӧчӧмӧн, сіјӧ еԉектростанціјаԍаԋ еԋергіја сетчӧ вуҗӧԁӧм понԁа. Сені вермас бура паԍкавны сіԇжӧ цеԉԉулозо-бумажнӧј ԃелӧ. |
| Бӧръя кывйӧн позьӧ шуны: войвылын, медся нин Коми обласьтын, вӧр промышленносьтлӧн помӧдз паськӧдчӧмыс ӧнӧдз на эз ло. Мӧд вит воын сылӧн петкӧдчӧмыс лоас став красканас, сӧмын сылы колӧ сетны став подувсӧ, кытчӧ транспорт пырӧ медводдза местаӧ. | Бӧрја кывјӧн поԅӧ шуны: војвылын, меԁԍа ԋін Комі облаԍтын вӧр промышԉенноԍтлӧн помӧԇ паԍкӧԁчӧмыс ӧнӧԇ на ез ло. Мӧԁ віт воын сылӧн петкӧԁчӧмыс лоас став красканас, сӧмын сылы колӧ ԍетны став поԁувсӧ, кытчӧ транспорт пырӧ меԁвоԇԇа местаӧ. |
| Вӧр боксянь Севернӧй крайлӧн да Коми обласьтлӧн тыдалӧ налӧн олӧмын бӧрӧ кольӧмыс да сэтысянь жӧ тыдалӧ налӧн гырысь могъясыс мӧд вит во кежлӧ. Но найӧ лыднас сідзжӧ ӧнӧдз бӧрӧ кольӧны и овмӧсса мукӧд боксянь. | Вӧр бокԍаԋ Ԍевернӧј крајлӧн ԁа Комі облаԍтлӧн тыԁалӧ налӧн олӧмын бӧрӧ коԉӧмыс ԁа сетыԍаԋ жӧ тыԁалӧ налӧн гырыԍ могјасыс мӧԁ віт во кежлӧ. Но најӧ лыԁнас сіԇ-жӧ ӧнӧԇ бӧрӧ коԉӧны і овмӧсса мукӧԁ бокԍаԋ. |
| Му-видз налӧн кутӧ ас улас зэв ичӧт площадь, сійӧ лоӧ став площадьсьыс сӧмын 2,9%. Бурджыка му-видз уджалӧны крайысь сӧмын Вӧлӧгда гӧгӧрын. Мукӧдлаас, особеннӧ Коми обласьтын да сійӧ асыв-войвылын му-видзлӧн паськалӧмыс шогмытӧм ичӧт. Вӧлӧгда гӧгӧрын — крайса ичӧтик рытывлун пельӧсын — крайса 6,3% площадь вылын, сэні крайлӧн лыддьыссьӧ 43,5% уджалан му-виддзыс. Сэні — став площадьысь витӧд юкӧныс (21,5%) усьӧ му-виддзӧ. Севернӧй крайлӧн 11.250 сюрс га став площадь вылын пашняыс, виддзыс да усадьбаыс 3270 сюрс га гӧгӧр. Сё сюрс га площадь вылӧ му-видз сюрӧ сӧмын 2,9 га. | Мувіԇ налӧн кутӧ ас улас зев ічӧт плошщаԃ, сіјӧ лоӧ став плошщаԃԍыс сӧмын 2,9%. Бурҗыка мувіԇ уҗалӧны крајыԍ сӧмын Вӧлӧгԁа гӧгӧрын. Мукӧԁлаас, особеннӧ Комі облаԍтын ԁа сіјӧ асыв-вој вылын мувіԇлӧн паԍкалӧмыс шогмытӧм ічӧт. Вӧлӧгԁа гӧгӧрын — крајса ічӧԏік рытывлун пеԉесын — крајса 6,3% плошщаԃ вылын, сені крајлӧн лыԃԃыԍԍӧ 43,5% уҗалан мувіԇԇыс. Сені — став плошщаԃыԍ вітӧԁ јукӧныс (21,5%) уԍӧ мувіԇԇӧ. Ԍевернӧј крајлӧн 11 250 ԍурс га став плошщаԃ вылын пашԋаыс, віԇԇыс ԁа усаԃбаыс 3270 ԍурс га гӧгӧр. Ԍо ԍурс га плошщаԃ вылӧ мувіԇ ԍурӧ сӧмын 2,9 га. |
| Тайӧ 2,9 гаысь лоӧ шӧркоддьӧм, а Коми Эжва вожын сійӧ усьӧ 1,6 гаӧдз, Печӧраын 0,4 гаӧдз. Оз позь шуны, мый сӧмын Вӧлӧгда гӧгӧрын позьӧ му-виддзӧн вӧдитчыны. Севернӧй крайын дай Коми обласьтын позьӧ зэв бура му-виддзӧн вӧдитчыны быдлаын; рытыв-лунвывсянь дзик асыв-войвылӧдз вермас мунны скӧт видзӧм, сідзжӧ и кӧдзаыс вермас бура ёна на паськавны войлань да асыв-войлань. Сідзжӧ ёна на вермас паськавны шабді кӧдзӧм. | Тајӧ 2,9 гаыԍ лоӧ шӧркоԃԃем, а Комі Ежва вожын сіјӧ уԍӧ 1,6 гаӧԇ, Печераын 0,4 гаӧԇ. Оз поԅ шуны, мыј сӧмын Вӧлӧгԁа гӧгӧрын поԅӧ мувіԇԇӧн вӧԃітчыны. Ԍевернӧј крајын ԁај Комі облаԍтын поԅӧ зев бура мувіԇԇӧн вӧԃітчыны быԁлаын; рытыв лун-вывԍаԋ ԇік асыв-војвылӧԇ вермас мунны скӧтвіԇӧм, сіԇжӧ, і кӧԇаыс вермас бура јона-на паԍкавны војлаԋ ԁа асыв-војлаԋ. Сіԇжӧ јона-на вермас паԍкавны шабԁі кӧԇӧм. |
| Мӧд вит волы ӧнія коллективизация паськыда мунӧм да сійӧ организационнӧ да кӧзяйственнӧ крепитӧм сетӧ зэв ён подув водзӧ кыпӧдны да паськӧдны му-видз уджалӧм. Колӧ тані казьтыштны, мый выль местаясын му-видз паськӧдӧмлӧн мӧд вит воын лоас ёна ыджыд значенньӧ. Торйӧн ёна ковмас мӧвпыштны Печӧраын скӧт видзӧм паськӧдӧм йылысь. Дерт ӧні тыдалӧ, мый Севернӧй край дай Коми обласьт мӧд вит воын важ моз колясны няньсӧ бокысь вайысьӧн, но сідзжӧ бара тыдалӧ, мый найӧ кутасны сетны страналы асьныс лишка шабді, мӧс вый да мыетшкӧ яй. | Мӧԁ віт волы ӧнја коԉԉекԏівізаціја паԍкыԁа мунӧм ԁа сіјӧ оргаԋізаціонно ԁа хоԅајственнӧ крепітӧм ԍетӧ зев јон поԁув воԇӧ кыпӧԁны ԁа паԍкӧԁны мувіԇ уҗалӧм. Колӧ тані каԅтыштны, мыј выԉ местајасын мувіԇ паԍкӧԁӧмлӧн мӧԁ віт воын лоас јона ыҗыԁ значеԋԋӧ. Торјӧн јона ковмас мӧвпыштны Печораын скӧтвіԇӧм паԍкӧԁӧм јылыԍ. Ԃерт ӧні тыԁалӧ, мыј Ԍевернӧј крај ԁај Комі облаԍт мӧԁ віт воын важмоз коԉасны ԋаԋсӧ бокыԍ вајыԍӧн, но сіԇ жӧ бара тыԁалӧ, мыј најӧ кутасны ԍетны страналы аԍныс ԉішка шабԁі, мӧсвыј ԁа мыјещкӧ јај. |
| Медшӧр да гырысь могъяс сиктса овмӧсын Коми обласьтлӧн мӧд вит воын коллективизация подув вылын да колхозъясӧс организация да овмӧс боксянь ёнмӧдан подув вылын лоӧ выльысь вылӧ му-виддзӧн паськӧдчӧм, урожайносьт кыпӧдӧм, скӧт видзӧм кыпӧдӧм да выль му-видз уджалан техника освоитӧм. Сійӧн коллективизациякӧд пуктыссяс зумыд подув выль вит воын водзӧ кыптӧмлы. Сійӧ дерт вит во чӧжӧн оз вермы вӧтӧдны мукӧд бокӧвӧй районъясӧс. Сідзжӧ и Вӧлӧгдаса районӧс дыр на лоӧ суӧдны Коми обласьтлы му-видз лыднас. Сӧмын, тӧдӧмысь, сійӧ мӧд вит воын восьтас ассьыс выль паськыд туй му-видз паськӧдӧмын да кыпӧдӧмын ассьыс качествосӧ. | Меԁ шӧр ԁа гырыԍ могјас ԍіктса овмӧсын Комі облаԍтлӧн мӧԁ віт воын коԉԉекԏівізаціја поԁув вылын ԁа колхозјасӧс оргаԋізаціја ԁа овмӧс бокԍаԋ јонмӧԁан поԁув вылын лоӧ выԉыԍ вылӧ мувіԇԇӧн паԍкӧԁчӧм, урожајноԍт кыпӧԁӧм, скӧтвіԇӧм кыпӧԁӧм ԁа выԉ мувіԇ уҗалан ԏехԋіка освоітӧм. Сіјӧн коԉԉекԏівізаціјакӧԁ пуктыԍԍас зумыԁ поԁув выԉ віт воын воԇӧ кыптӧмлы. Сіјӧ ԃерт віт во чӧжӧн оз вермы вӧтӧԁны мукӧԁ бокӧвӧј рајонјасӧс. Сіԇ жӧ і Вӧлӧгԁаса рајонӧс ԁыр-на лоӧ суӧԁны Комі облаԍтлы мувіԇ лыԁнас. Сӧмын тӧԁӧмыԍ сіјӧ мӧԁ віт воын воԍтас асԍыс выԉ паԍкыԁ туј мувіԇ паԍкӧԁӧмын ԁа кыпӧԁӧмын асԍыс качествосӧ. |
| Воан вит во оз сувт индӧмторъясӧн, сійӧ Севернӧй крайлы дай Коми обласьтлы восьтас зэв ыджыд, а бӧръявылас нырын мунысь отрасль горноруднӧй богатство подув вылын. | Воан віт во оз сувт інԁӧмторјасӧн, сіјӧ Ԍевернӧј крајлы ԁај Комі облаԍтлы воԍтас зев ыҗыԁ, а бӧрја вылас нырын муныԍ отраԍԉ горно-руԁнӧј богатство поԁув вылын. |
| Бӧръя воясын став странасянь ёна ыджыд вниманньӧ ас бердас кыскӧ Печӧра. Важӧн, революцияӧдз, Печӧра йылысь сёрнитлісны жӧ, сӧмын кыз сёрниясыс вӧліны индӧмаӧсь сійӧс кыдзкӧ-мыйкӧ омӧльтыштӧм вылӧ. Революция став сійӧ сісьмӧм вӧйпӧмыслы пуктіс пом да заводитіс выльысь тӧдмавны Печӧраӧс. | Бӧрја војасын став странаԍаԋ јона ыҗыԁ вԋімаԋԋӧ ас берԁас кыскӧ Печора. Важӧн ревоԉуціјаӧԇ Печора јылыԍ ԍорԋітлісны жӧ, сӧмын кыз ԍорԋіјасыс вӧліны інԁӧмаӧԍ сіјӧс кыԇкӧ-мыјкӧ омӧԉтыштӧм вылӧ. Ревоԉуціја став сіјӧ сіԍмӧм вӧјпӧмыслы пуктіс пом ԁа завоԃітіс выԉыԍ тӧԁмавны Печораӧс. |
| Ухтаысь нефть петанінсӧ важӧн вӧлі сайӧдӧны, боквывтӧны. Торъя нин сійӧс зілис вӧйпны нефтянӧй капиталист Нобель, медым сылӧн Бакуын нефть перъян прӧмыселыс коли монополистӧн, ӧткӧн. | Ухтаыԍ ԋефԏ петанінсӧ важӧн вӧлі сајӧԁӧны, боквывтӧны. Торја ԋін сіјӧс зіԉіс вӧјпны ԋефԏаннӧј капітаԉіст Нобеԉ, меԁым сылӧн Бакуын ԋефԏ перјан промыслыс коԉі монопоԉістӧн ӧткӧн. |
| Революция бӧрын Ухтаысь нефтьсӧ восьтіс миян ӧти кыйсьысь Кожва юын. Сэтысь сійӧ индіс быдса ты, кытысь бензин да мукӧд кокньыдджык маслӧыс пакталӧма нин вӧлі, но карасин бердса составъясыс вӧлі кольӧма на. | Ревоԉуціја бӧрын Ухтаыԍ ԋефԏсӧ воԍтіс міјан ӧԏі кыјԍыԍ Кожва-јуын. Сетыԍ сіјӧ інԁіс быԁса ты, кытыԍ бенԅін ԁа мукӧԁ кокԋіԁҗык маслӧыс пакталӧма-ԋін вӧлі, но караԍін берԁса составјасыс вӧлі коԉӧма-на. |
| Ӧні кутшӧмакӧ тӧдмалӧма Ухтаысь, Изьва гӧгӧрысь, Кожваысь, Воя да Соплеска юяс гӧгӧрысь нефтьсӧ. Помӧдз тӧдмавны кокньыд, ещӧ во мӧд на мунас нефть запасъяс йылысь медбӧръя кыв шуӧмӧдз. Ӧні сэні паськыда мунӧ видласян удж. Во-мӧд бӧрти сідзжӧ паськыда кутас мунны нефть перйӧм, сыысь ми рӧд ог ыдъясьӧ^Ог колебайтчӧ./^, но пырысь-пыр урчитны, мыйта нефть лоӧ перйӧма мӧд вит воын, зэв сьӧкыд. Нефть эм, кутам нин сійӧс мӧд вит воын перйыны дзик, — сӧмын тадзи позьӧ шуны. | Ӧні кущӧма-кӧ тӧԁмалӧма Ухтаыԍ, Іԅва гӧгӧрыԍ, Кожваыԍ, Воја ԁа Сопԉеска јујас гӧгӧрыԍ ԋефԏсӧ. Помӧԇ тӧԁмавны кокԋіԁ, јешщӧ во мӧԁ на мунас ԋефԏ запасјас јылыԍ меԁбӧрја кыв шуӧмӧԇ. Ӧні сені паԍкыԁа мунӧ віԁлаԍан уҗ. Во мӧԁ бӧрԏі сіԇ жӧ паԍкыԁа кутас мунны ԋефԏ перјӧм, сыыԍ мі рӧԁ ог ыԁјаԍӧ^Ог коԉебајтчӧ./^, но пырыԍпыр урчітны мыјԁа ԋефԏ лоӧ перјӧма мӧԁ віт воын, зев ԍӧкыԁ. Ԋефԏ ем, кутам ԋін сіјӧс мӧԁ віт воын перјыны ԇік, — сӧмын таԇі поԅӧ шуны. |
| 1924 воын профессор А. А. Чернов восьтіс Печӧраын из шом (каменнӧй уголь). Ёна важӧн нин восьтывлісны из шом дай уна местаын, сӧмын водзӧсӧ эз кыптывлы сы дінӧ интересыс. 1924 восянь ӧнӧдз зэв успешнӧя муніс став Печӧраас из шом корсьӧм. Ӧні сійӧ аддзӧмъяс кузяыс шуӧма, мый Печӧраын эм промышленнӧй значенньӧа из шом, мый сы бердӧ колӧ ӧдйӧнджык кутчысьны. И збыль, Усваӧ усьысь Вӧркута юын восьтӧма вит пласт, кӧні из шомыс вермас орччӧн пуктысьны медбур сорт из шомъяскӧд: этша пӧимыс да сераыс, бура коксуйтчӧ^Коксуйтчысь из шомыс мунӧ металлургияӧ, бурӧй из шом туйӧ ломтыны./^. Заостреннӧй ю (сэтчӧ жӧ усьӧ) гӧгӧр эм лыдтӧм бурӧй из шом. Тшугӧр ю (Печӧраӧ усьӧ) гӧгӧр бӧръя вояснас сюрины из шом пластъяс. Этша кывйӧн кӧ шуны, Печӧраын вермас воссьыны из шом перъян бассейн, коді вермас бергӧдны став олӧмсӧ не сӧмын Севернӧй крайлысь да Коми обласьтысь, но и войвывса мукӧд районъяслысь. Печӧраса из шом транспортнӧй вопрос разрешитӧм бӧрын кутас ломтыны став войвывса портъясӧс, войвывса кӧрт туйясӧс, Севернӧй крайӧс, гашкӧ тшӧтш и Ленинградскӧй, Ивановскӧй, Московскӧй, Уральскӧй обласьтъясӧс, Нижегородскӧй крайӧс, Карельскӧй АССР-ӧс. | 1924 воын профессор А. А. Чернов воԍтіс Печораын ізшом (каменнӧј угоԉ). Јона важӧн ԋін воԍтывлісны ізшом ԁај уна местаын, сӧмын воԇӧсӧ ез кыптывлы сы ԁінӧ іԋԏересыс. 1924 воԍаԋ ӧнӧԇ зев уԍпешнӧја муніс став Печораас ізшом корԍӧм. Ӧні сіјӧ аԁԇӧмјас куԅаыс шуӧма, мыј Печораын ем промышԉеннӧј значеԋԋӧа ізшом, мыј сы берԁӧ колӧ ӧԁјӧнҗык кутчіԍны. I збыԉ Усаӧ уԍыԍ Воркута-јуын воԍтӧма віт пласт, кӧні ізшомыс вермас ортчӧн пуктыԍны меԁбур сорт ізшомјаскӧԁ: еща пӧјімыс ԁа ԍераыс, бура коксујтчӧ^Коксујтчыԍ ізшомыс мунӧ металлургіјаӧ, бурӧј ізшом тујӧ ломтыны./^. Заостреннӧј ју (сетчӧ жӧ уԍӧ) гӧгӧр ем лыԁтӧм бурӧј ізшом. Щугур ју (Печораӧ уԍӧ) гӧгӧр бӧрја војаснас ԍуріны ізшом пластјас. Еща кывјӧн кӧ шуны, Печораын вермас воԍԍыны ізшом перјан баԍԍејн, коԁі вермас бергӧԁны став олӧмсӧ ԋе сӧмын Ԍевернӧј крајлыԍ ԁа Комі облаԍтыԍ, но і војвывса мукӧԁ рајјонјаслыԍ. Печораса ізшом транспортнӧј вопрос разрешітӧм бӧрын кутас ломтыны став војвывса портјасӧс, војвывса кӧрт тујјасӧс, Ԍевернӧј крајӧс, ԁашкӧ щӧщ і Ԉеԋінграԁскӧј, Івановскӧј, Московскӧј, Ураԉскӧј облаԍтјасӧс, Ԋіжегороԁскӧј крајӧс, Кареԉскӧј АССР-ӧс. |
| Тайӧ колӧмъяс пондаыс Войвыв краювса веськӧдлысь органъяс ӧттшӧтш Коми обласьтувса веськӧдлысь органъяскӧд ёна тӧждысьӧны да водзӧ йӧткӧны Печӧраса из шом перйӧмсӧ. Збыльысь ӧд, войвывса портъяс весиг ӧнӧдз на мыетшкӧ вайӧны из шомсӧ заграничаысь. А мӧд вит во помас найӧ кутасны видзны из шомсӧ 2,5 млн. тонна гӧгӧр. Ӧні эм водзӧ нюжӧдны позьтӧм мог — восьтыны Печӧраын из шом перъянін. Мӧд вит во заводитӧмсянь, дай ӧнісянь нин колӧ сетны сылы подув, медым мӧд вит во помасигкежлӧ вӧлі перйӧма 4–5 млн. тонна из шом. | Тајӧ колӧмјас понԁаыс Војвыв крајувса веԍкӧԁлыԍ органјас ӧтщӧщ Комі облаԍтувса веԍкӧԁлыԍ органјаскӧԁ јона тӧжԁыԍӧны ԁа воԇӧ јӧткӧны Печораса ізшом перјӧмсӧ. Збыԉыԍ-ӧԁ, војвывса портјас веԍіг ӧнӧԇ-на мыјещкӧ вајӧны ізшомсӧ заграԋіцаыԍ. А мӧԁ віт во помас најӧ кутасны віԇны ізшомсӧ 2,5 мԉн. тонна гӧгӧр. Ӧні ем воԇӧ ԋужӧԁны поԅтӧм мог — воԍтыны Печораын ізшом перјанін. Мӧԁ віт во завоԃітӧмԍаԋ, ԁај ӧніԍаԋ ԋін колӧ ԍетны сылы поԁув, меԁым мӧԁ віт во помаԍіг кежлӧ вӧлі перјӧма 4–5 мԉ. тонна ізшом. |
| Тайӧ выль угольнӧй бассейныс урчитӧм районъяслы энергия сетӧмысь ӧтар вермас ыджыд перспектива восьтыны став войвывса Урал вылас, кытӧні эм кӧрт да мукӧд руда. | Тајӧ выԉ угоԉнӧј баԍԍејныс урчітӧм рајјонјаслы еԋергіја ԍетӧмыԍ ӧтар вермас ыҗыԁ перспекԏіва воԍтыны став војвывса Урал вылас, кытӧні ем кӧрт ԁа мукӧԁ руԁа. |
| Огӧ вермӧй, дай тані оз и зэв паськыда ков сувтлыны мукӧд горноруднӧй богатствояс вылӧ. Сӧмын казьтыштлам, мый Печӧра быдсяма руданас озыр, колӧ сӧмын заводитны сійӧясӧс ёнджыка тӧдмавны да осваивайтны. А Печӧраӧс йитны став странакӧд да сылысь озырлунсӧ пуктыны социалистическӧй стрӧительство подулӧ абу дзик кокни. Ӧти-кӧ, сійӧс колӧ осваивайтны быд боксянь ӧтпырйӧ, мӧд-кӧ, сійӧ вель бокын, коймӧд-кӧ, сылӧн некытчӧ туйтӧм транспорт, нёльӧд-кӧ, сэні йӧзыс сы вылӧ оз тырмы дай сідз водзӧ. Сьӧкыд ставсӧ вӧчны ӧтпырйӧ, но мукӧд ногӧн оз позь, став мырсьӧмыс вермас вошны весьшӧрӧ. Пример вылӧ босьтлам сэтшӧм лоны вермантор: перйим из шом, а транспорт абу дась, из шом сы понда коляс места вылас. Кодлы сійӧ колӧ. Сэтшӧм уджтӧ некод оз ошкы. | Ог вермӧ ԁај тані оз і зев паԍкыԁа ков сувтлыны мукӧԁ горно-руԁнӧј богатствојас вылӧ. Сӧмын каԅтыштлам, мыј Печора быԁԍама руԁанас озыр, колӧ сӧмын завоԃітны сіјӧјасӧс јонҗыка тӧԁмавны ԁа осваівајтны. А Печораӧс јітны став странакӧԁ ԁа сылыԍ озырлунсӧ пуктыны соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉство поԁулӧ абу ԇік кокԋі. Ӧԏі-кӧ, сіјӧс колӧ осваівајтны быԁ бокԍаԋ ӧтпырјӧ, мӧԁ-кӧ, сіјӧ веԉ бокын, којмӧԁ-кӧ, сылӧн ԋекытчӧ тујтӧм транспорт, ԋоԉӧԁ-кӧ, сені јӧзыс сы вылӧ оз тырмы ԁај сіԇ воԇӧ. Ԍӧкыԁ ставсӧ вӧчны ӧтпырјӧ, но мукӧԁ ногӧн оз поԅ, став мырԍӧмыс вермас вошны веԍшӧрӧ. Прімер вылӧ боԍтлам сещӧм лоны вермантор: перјім ізшом, а транспорт абу ԁаԍ, ізшом сы понԁа коԉас меставылас. Коԁлы сіјӧ колӧ. Сещӧм уҗтӧ ԋекоԁ оз ошкы. |
| Печӧраӧс освоитӧм, социалистическӧй стрӧительстволы сійӧс подулӧ пуктӧм лоас комплекснӧй — став кӧзяйство боксянь ӧтпырйӧ да йитчӧмӧн босьтӧм. Тайӧ могысь мӧд вит воын сувтас дзоньнас дай лоас не сӧмын Коми обласьтлы да Севернӧй крайлы ыджыд могӧн, но и став страналы. | Печораӧс освоітӧм, соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉстволы сіјӧс поԁулӧ пуктӧм лоас компԉекснӧј — став хоԅајство бокԍаԋ ӧтпырјӧ ԁа јітчӧмӧн боԍтӧм. Тајӧ могыԍ мӧԁ віт воын сувтас ԇоԋнас ԁај лоас ԋе сӧмын Комі облаԍтлы ԁа Ԍевернӧј крајлы ыҗыԁ могӧн, но і став страналы. |
| Вот татшӧм гырысь могъяс пуктыссьӧны Коми обласьт водзын да Севернӧй край водзын. Ставыс дерт татчӧ оз на пыр, ми весиг эгӧ казьтыштлӧй Гамскӧй металлургическӧй да мукӧд заводъясӧс, тӧчила вочӧм, чери кыйӧм да мукӧд прӧмыс вылӧ да уна мукӧдтор вылӧ. Ми мукӧдторъяс вылас эгӧ сувтлӧй, транспорт стрӧитӧмыс на вылӧ омӧля пыксьӧ да сы понда. Вӧр да печӧраса озырлун мӧд вит во кежлӧ пуктӧны транспорт водзӧ пӧшти став могъяссӧ. Быдлаын бура гӧгӧрвоӧны, оз кӧ ло разрешитӧма транспортнӧй вопрос, оз ло овмӧслӧн бура кыптӧм мӧд вит воын. Ставыс медводз пыксьӧ, мытшасьӧ омӧлик туйяссӧ, кӧрт туйтӧмӧ да омӧль ва туйӧ. Транспортлы кыскавны решающӧй грузыс лоас вӧр да из шом. | Вот тащӧм гырыԍ могјас пуктыԍԍӧны Комі облаԍт воԇын ԁа Ԍевернӧј крај воԇын. Ставыс ԃерт татчӧ оз на пыр, мі веԍіг ег каԅтыштлӧј Гамскӧј металлургіческӧј ԁа мукӧԁ завоԁјасӧс, тӧчіла вочӧм, чері кыјӧм ԁа мукӧԁ промыс вылӧ ԁа уна мукӧԁтор вылӧ. Мі мукӧԁ торјас вылас ег сувтлӧ транспорт стрӧітӧмыс најӧ вылӧ омӧԉа пыкԍӧ-ԁа сы понԁа. Вӧр ԁа печераса озырлун мӧԁ віт во кежлӧ пуктӧны транспорт воԇӧ пӧшԏі став могјассӧ. Быԁлаын бура гӧгӧрвоӧны, озкӧ ло разрешітӧма транспортнӧј вопрос, оз ло овмӧслӧн бура кыптӧм мӧԁ віт воын. Ставыс меԁвоԇ пыкԍӧ, мыщаԍӧ омӧԉік тујјассӧ, кӧрт тујтӧмӧ ԁа омӧԉ ватујӧ. Транспортлы кыскавны решајущӧј грузыс лоас вӧр ԁа ізшом. |
| Овмӧс кыптӧм вылӧ подулыс — туйяс паськӧдӧм | Овмӧс кыптӧм вылӧ поԁулыс — тујјас паԍкӧԁӧм |
| Севернӧй край, а сы пытшкын и Коми обласьт вермасны олӧмӧ пӧртны вылӧ индӧм гырысь кӧзяйственнӧй могъяссӧ да пуксьыны аслас местаясас став странаса социалистическӧй кӧзяйствоын, решительнӧя кӧ кутасны войдӧр транспортнӧй условйӧяссӧ бурмӧдны. Транспорт — овмӧслӧн вир новлӧдлысь сӧн да нерв. Омӧля кӧ сійӧ уджалӧ, овмӧс омӧль, сылӧн кыптӧм чинӧ, заводитчӧ ставыс торксьыны. Сылӧн значенньӧыс войвыв условйӧясын ещӧ ёнджыка содӧ. Мыйла войвылын унджык сиктъясыс ю дорын? Абу сьӧкыд гӧгӧрвоны: сэні ӧнӧдз пӧшти сӧмын ва туйыс сетӧ олӧмлы подувсӧ, мукӧд сикас туйыс вӧчтӧм либӧ омӧльлаыс оз вермы водзсасьны ва туйыскӧд, сы понда унджык олӧмыс ва гӧгӧрын. | Ԍевернӧј крај, а сы пыщкын і Комі облаԍт вермасны олӧмӧ пӧртны вылӧ інԁӧм гырыԍ хоԅајственнӧј могјассӧ ԁа пукԍыны аслас местајасас став странаса соціаԉіԍԏіческӧј хоԅајствоын — решіԏеԉнӧјакӧ кутасны војԁӧр транспортнӧј условіјӧјассӧ бурмӧԁны. Транспорт — овмӧслӧн вір новлӧԁлыԍ сӧн ԁа ԋерв. Омӧԉа кӧ сіјӧ уҗалӧ, — овмӧс омӧԉ, сылӧн кыптӧм чінӧ, завоԃітчӧ ставыс торкԍыны. Сылӧн значеԋԋӧыс војвыв условіјӧјасын јешщӧ јонҗыка соԁӧ. Мыјла војвылын унҗык ԍіктјасыс ју ԁорын? Абу ԍӧкыԁ гӧгӧрвоны: сені ӧнӧԇ пӧшԏі сӧмын ва тујыс ԍетӧ олӧмлы поԁувсӧ, мукӧԁ ԍікас тујыс вӧчтӧм ԉібӧ омӧԉлаыс оз вермы воԇсаԍны ва тујыскӧԁ, сы понԁа унҗык олӧмыс ва гӧгӧрын. |
| Ва туй Коми обласьтын кутӧ ас вылас став олӧмсӧ, дай дзоньнас Войвыв крайын сылӧн исключительнӧ ыджыд значенньӧыс. Но миян кыз юыс ӧнӧдз на олӧ пӧшти аслас авйӧн. Джудждӧдӧм могысь ва пыдӧссӧ кодйӧм мунӧ зэв этшалаын, изъясысь да лӧпъясысь весалӧм этша ю тӧдӧ, паракодъяс да баржаяс оз тырмыны, весиг уна судоходнӧй ю оз тӧд паракодъясыслысь ветлӧдлӧмсӧ. Уна ю на ещӧ абу тӧдмӧдӧма, ва кутысь берегдорса вӧрсӧ куштӧма. Дженьыдджыка кӧ шуны, ва туйсӧ ми омӧля бурмӧдам. Сӧмын и татшӧм сямӧн миян вӧдитӧмыс рӧд оз чинты ва туйлысь значенньӧсӧ. Сідзжӧ и водзӧ ва туй лоас медыджыд подулӧн; особеннӧ вӧр промышленносьт дзоньнас ӧнія моз жӧ кутас пыксьыны сы вылӧ. Ог ыджыда ӧшыбитчӧй, шуам кӧ, мый мӧд пятилетка бӧръя воын ковмас Севернӧй крайлы 90 млн. тонна гӧгӧр уна сикас груз нуны ва туйӧд. Вӧр грузыс ӧтнас лоас 75 млн. тонна гӧгӧр. Дерт, сылӧн ылӧ мунӧмыс ёна чинӧ, но та мындаӧдз содӧмыс, торъя нин посни юяслы, сетас зэв ыджыд удж. Ковмас ӧнісянь жӧ думыштны ва туйлысь вынсӧ кыпӧдӧм йылысь. | Ва туј Комі облаԍтын кутӧ ас вылас став олӧмсӧ, ԁај ԇоԋнас Војвыв крајын сылӧн іскԉучіԏеԉнӧ ыҗыԁ значеԋԋӧыс. Но міјан кыз јуыс ӧнӧԇ-на олӧ пӧшԏі аслас алјӧн. Җуҗԁӧԁӧм могыԍ ва пыԁӧссӧ коԁјӧм мунӧ зев ещалаын, ізјасыԍ ԁа лӧпјасыԍ весалӧм еща ју тӧԁӧ, парохоԁјас ԁа баржајас оз тырмыны, веԍіг уна суԁохоԁнӧј ју оз тӧԁ парохоԁјасыслыԍ ветлӧԁлӧмсӧ. Уна ју-на јешщӧ абу тӧԁмӧԁӧма, ва кутыԍ берегԁорса вӧрсӧ куштӧма. Җеԋыԁҗыка-кӧ шуны, ва тујсӧ мі омӧԉа бурмӧԁам. Сӧмын і тащӧм ԍамӧн міјан вӧԃітӧмыс рӧԁ оз чінты ва тујлыԍ значеԋԋӧсӧ. Сіԇ-жӧ і воԇӧ ва туј лоас меԁыҗыԁ поԁулӧн; особеннӧ вӧр промышԉенноԍт ԇоԋнас ӧнја моз жӧ кутас пыкԍыны сы вылӧ. Ог ыҗыԁа ӧшібітчӧј, шуамкӧ, мыј мӧԁ пјаԏіԉетка бӧрја воын ковмас Ԍевернӧј крајлы 90 мԉ. тонна гӧгӧр уна ԍікас груз нуны ва тујӧԁ. Вӧр грузыс ӧтнас лоас 75 мԉ. тонна гӧгӧр. Ԃерт, сылӧн ылӧ мунӧмыс јона чінӧ, но тамынԁаӧԇ соԁӧмыс, торја ԋін посԋі јујаслы, ԍетас зев ыҗыԁ уҗ. Ковмас ӧніԍаԋ жӧ ԁумыштны ва тујлыԍ вынсӧ кыпӧԁӧм јылыԍ. |
| Медыджыд ва артерия Севернӧй крайлӧн — Севернӧй Двина. Кутшӧм сылы ӧні нин сьӧкыд, позьӧ аддзыны вӧр кылӧдӧм боксянь. Тулыссяньыс арӧдз Двина бассейнын мунӧ став вын зэвтӧмӧн вӧр кылӧдӧм. Сійӧ уджсӧ сьӧктӧдӧны унатор, но медыджыд сьӧктӧдыс ляпкыд васянь петӧ. Двина вывті кывтігӧн уна матка сибдӧ да косьмӧ. Сійӧс позьӧ аддзыны Котлассянь Архангельскӧдз. Неуна кӧ вӧлі эськӧ джуджыдджык ваыс, сэк дзик мӧд нога лои серпасыс. Эжва вожын ва туй оз жӧ бурмы. Та вӧсна косджык воясын кылӧдан вӧрыс косьмӧ, тӧвар катӧдӧм торксьӧ, пассажиръяслы унаысь ковмывлӧ берегдортіыс мунӧмӧн ордйысьны паракодыскӧд. | Меԁ ыҗыԁ ва арԏеріја Ԍевернӧј крајлӧн — Ԍевернӧј Ԁвіна. Кущӧм сылы ӧні ԋін ԍӧкыԁ, поԅӧ аԁԇыны вӧр кылӧԁӧм бокԍаԋ. Тулысԍаԋыс арӧԇ Ԁвіна баԍԍејнын мунӧ став вын зевтӧмӧн вӧр кылӧԁӧм. Сіјӧ уҗсӧ ԍӧктӧԁӧны унатор, но меԁыҗыԁ ԍӧктӧԁыс ԉапкыԁ ваԍаԋ петӧ. Ԁвіна вывті кывтігӧн уна матка ԍібԁӧ ԁа коԍмӧ. Сіјӧс поԅӧ аԁԇыны Котласԍаԋ Архангеԉскӧԇ. Ԋеуна-кӧ вӧлі еԍкӧ җуҗыԁҗык ваыс, сек ԇік мӧԁнога лоі ԍерпасыс. Ежва вожын ва туј оз жӧ бурмы. Тавӧсна косҗык војасын кылӧԁан вӧрыс коԍмӧ, тӧвар катӧԁӧм торкԍӧ, пассажірјаслы унаыԍ ковмывлӧ берегԁортіыс мунӧмӧн орԁјыԍны парохоԁыскӧԁ. |
| Удора районысь ӧтар Коми обласьт артмӧ кык бассейнысь — Эжваысь да Печӧраысь. Эжва петкӧдӧ да кутшӧмакӧ йитӧ 121.789 кв. км площадь Котласкӧд — кӧрт туй узелкӧд. Йӧз лыд серти кӧ босьтны, сійӧ кыз обласьтсӧ обслуживайтӧ. Сылӧн посни юяскӧд нюжалӧмыс сетӧ 16.792 км, а судоходнӧйӧн лыддьысьӧ сӧмын 1603 км. Но кутны кӧ тӧд вылын сылысь качествосӧ, серпасыс омӧльтчӧ. 949 км судоходнӧй участок кутысь Эжва ю юксьӧ куим пельӧ. Помӧсдінсянь Кулӧмдінӧдз паракодъяс вермӧны ветлыны сӧмын тулыснас 15 сутки гӧгӧр. Кулӧмдінсянь Сыктывкарӧдз юльын паракодъяс ветлӧмысь дугдывлӧны. Сыктывкарсянь Котласӧдз паракодъяс дугдывтӧг ветлӧдлӧны, но гожӧмнас унаысь ковмывлӧ вежласьлыны переходъяснас ляпкыд ва понда. Сыктыв, Емва, Висер, Нившера, Севернӧй Кельтма, Весляна, Лӧкчим да Вилядь судоходнӧйӧсь, но паракодъяслысь ветлӧдлӧмъяссӧ омӧля тӧдӧны. Паракодъяс омӧля ветлӧдлӧны ляпкыд ва понда, лӧп понда да паракодъяслӧн джуджыда пукалӧм понда. | Уԁора рајоныԍ ӧтар Комі облаԍт артмӧ кык баԍԍејныԍ — Ежваыԍ ԁа Печораыԍ. Ежва петкӧԁӧ ԁа кущӧма-кӧ јітӧ 121789 кв. км. плошщаԃ Котласкӧԁ — кӧрт туј уԅелкӧԁ. Јӧз лыԁ ԍерԏі-кӧ боԍтны, сіјӧ кыз облаԍтсӧ обслужівајтӧ. Сылӧн посԋі јујаскӧԁ ԋужалӧмыс ԍетӧ 16792 км., а суԁохоԁнӧјӧн лыԃԃыԍӧ сӧмын 1603 км. Но кутны кӧ тӧԁвылын сылыԍ качествосӧ ԍерпасыс омӧԉтчӧ. 949 км. суԁохоԁнӧј участок кутыԍ Ежва ју јукԍӧ кујім пеԉӧ. Помӧзԁінԍаԋ Кулӧмԁінӧԇ парохоԁјас вермӧны ветлыны сӧмын тулыснас 15 суткі гӧгӧр. Кулӧмԁінԍаԋ — Сыктывкарӧԇ јуԉын парахоԁјас ветлӧмыԍ ԁугԁывлӧны. Сыктывкарԍаԋ Котласӧԇ парохоԁјас ԁугԁывтӧг ветлӧԁлӧны, но гожӧмнас унаыԍ ковмывлӧ вежлаԍлыны перехоԁјаснас ԉапкыԁ ва понԁа. Сысола, Вым, Віԍер, Ԋівшера, Ԍевернӧј Кеԉтма, Веԍԉана, Лӧкчім ԁа Віԉаԃ суԁохоԁнӧјӧԍ, но парохоԁјаслыԍ ветлӧԁлӧмјассӧ омӧԉа тӧԁӧны. Парохоԁјас омӧԉа ветлӧԁлӧны ԉапкыԁ ва понԁа, лӧп понԁа ԁа парохоԁјаслӧн җуҗыԁа пукалӧм понԁа. |
| Печӧра медомӧля вӧдитчыссьӧ. Сылӧн посни юяскӧд нюжалӧмыс сетӧ 9783 км, а судоходнӧй участокыс 2205 км. Сійӧ босьтӧ ассьыс визувтӧмсӧ Уральскӧй гӧра рытыв бансянь да Волосница ю усьӧмӧдз визувтӧ пӧшти пыр порогъяс пыр. Якшаса пристаньсянь Мылдінӧдз сылӧн визувтӧмыс ёнджык, но гӧжӧмнас порогъяс да перекатъяс понда паракодъяс оз жӧ ветлыны. Шӧр участокас Мылдінсянь Усаӧдз ва джудждаыс 55–60 см. Водзӧ Печӧра визувтӧ зэв паськыда да гожӧмнас сылӧн медляпкыд местаыс 125 сантиметр. | Печора меԁ омӧԉа вӧԃітчыԍӧ. Сылӧн посԋі јујаскӧԁ ԋужалӧмыс ԍетӧ 9783 км., а суԁохоԁнӧј участокыс 2205 км. Сіјӧ боԍтӧ асԍыс візувтӧмсӧ Ураԉскӧј гӧра рытыв банԍаԋ ԁа Волоԍԋіца ју уԍӧмӧԇ візувтӧ пӧшԏі пыр порогјас пыр. Јакшаса прістаԋԍаԋ Тр.-Печорскӧԇ сылӧн візувтӧмыс јонҗык, но гӧжӧмнас порогјас ԁа перекатјас понԁа парохоԁјас оз жӧ ветлыны. Шӧр участокас Тр. Печерскԍаԋ Усаӧԇ ва җуҗԁаыс 55–60 см. Воԇӧ Печора візувтӧ зев паԍкыԁа ԁа гожӧмнас сылӧн меԁԉапкыԁ местаыс 125 санԏіметр. |
| Медулі да шӧр участокъясас паракодъяс гожӧмнас вермӧны ветлӧдлӧны дугдывтӧг. Медвылі участокас паракодъяс ветлӧдлӧны 50 сутки гӧгӧр, шӧрас 163 сутки да медуліас — 152 сутки гӧгӧр. | Меԁ улі ԁа шӧр участокјасас парохоԁјас гожӧмнас вермӧны ветлӧԁлӧны ԁугԁывтӧг. Меԁвылі участокас парахоԁјас ветлӧԁлӧны 50 суткі гӧгӧр, шӧрас 163 суткі ԁа меԁуліас — 152 суткі гӧгӧр. |
| Печӧралӧн бассейныс став юяснас зэв ыджыд, но омӧля тӧдмалӧма, этша паракодъяс ветлӧдлӧны, да уна тырмытӧмторъяс сэні эмӧсь. Сылӧн ӧти вель ыджыд омӧльтор петӧ вылі участокса порогъясысь да ляпкыд порогъясысь. Мӧд ён торксьӧм эм устьӧас да морскӧй плаванньӧ сьӧкыд условйӧас. Тельвискасянь Печӧра визувтӧ зэв уна вожӧн, кодсянь артмӧмаӧсь зэв уна да гырысь діяс. 15–30 километр кузьта діяслӧн лыдыс комын гӧгӧр. Тулыснас діясыс тупкысьӧны ваӧн да берегысь берегӧ пасьтаыс артмӧ 20 да унджык километрӧдз, а гожӧмнас, ва чинӧм бӧрти, сійӧ зэв ёна ляпкалӧ. Ичӧт ва понда морскӧй судноясыс Куйскӧй портсянь мунӧны 180 км морелань Болванскӧй губаӧ да сэні содтӧд грузитчӧны лихтернӧй судноясӧн. Морскӧй навигацияыс вӧвлывлі 86-сянь 110 суткиӧдз бӧръя воясӧдз. Сылӧн ичӧт кадыс лоӧ войвыв тӧв понда, коді тыртӧ туйсӧ сьӧкыд йиясӧн Колгуев дісянь Печӧрскӧй лиманӧдз — юыслӧн дзик море дорӧдзыс петӧмӧдз. | Печоралӧн баԍԍејныс став јујаснас зев ыҗыԁ, но омӧԉа тӧԁмалӧма, еща парохоԁјас ветлӧԁлӧны, ԁа уна тырмытӧмторјас сені емӧԍ. Сылӧн ӧԏі веԉыҗыԁ омӧԉтор петӧ вылі участокса порогјасыԍ ԁа ԉапкыԁ порогјасыԍ. Мӧԁ јон торкԍӧм ем уԍԏјӧас ԁа морскӧј плаваԋԋӧ ԍӧкыԁ условіјӧас. Ԏеԉвісочнӧјԍаԋ Печора візувтӧ зев уна вожӧн, коԁԍаԋ артмӧмаӧԍ зев уна ԁа гырыԍ ԁіјас. 15–30 кілометр куԅта ԁіјаслӧн лыԁыс комын гӧгӧр. Тулыснас ԁіјасыс тупкыԍӧны ваӧн ԁа берегыԍ берегӧ паԍтаыс артмӧ 20 ԁа унҗык кілометрӧԇ, а гожӧмнас, ва чінӧм бӧрԏі, сіјӧ зев јона ԉапкалӧ. Ічӧт ва понԁа морскӧј суԁнојасыс Кујскӧј портԍаԋ мунӧны 180 км. морелаԋ Болванскӧј губаӧ ԁа сені соттӧԁ груԅітчӧны ԉіхԏернӧј суԁнојасӧн. Морскӧј навігаціјаыс вӧвлывлі 86-ԍаԋ 110 суткіӧԇ бӧрја војасӧԇ. Сылӧн ічӧт каԁыс лоӧ војвыв тӧв понԁа, коԁі тыртӧ тујсӧ ԍӧкыԁ јіјасӧн Колгујев ԁіԍаԋ Печерскӧј ԉіманӧԇ — јуыслӧн ԇік море ԁорӧԇыс петӧмӧԇ. |
| Тайӧ сьӧкыд морскӧй плаванньӧлӧн условйӧясыс ёна сьӧкыда усьӧны тӧвар нуӧм дон вылӧ. Ӧти стандарт пилитӧм вӧр заграничаӧ нуӧм 1930 воын сувтіс 23 шайт асланым сьӧмӧн да ещӧ 13 шайт да 89 ур валютаӧн (заграничаса сьӧмӧн). Дона грузитӧмыс, сьӧкыд уджыс, портитчӧ лихтернӧй суднояс, ёна портитчӧ тӧварыс дай портыс оз вермы кыпӧдны грузсӧ. 1930 воын 6 сюрс тонна груз Печӧралӧн коли Белощельеӧ, дай мыйтакӧ вӧрыс Печӧраысь эз вермы петны заграничаӧ. Вӧр грузитӧм да заграничаӧ нуӧм войвывса портъяссянь вообще дона дай сьӧкыда мунӧ, сӧмын Куйскӧй порт наысь на ёна кольӧ. 1932 воын Архангельсксянь заграничаӧ ӧти стандарт нуӧм сувтіс 12 шайт, Мезеньсянь 19 шайт да 32 ур, Онегасянь 18 шайт да 98 ур, а Печӧрасянь, кыдз нин висьталім, 23 шайт да валютаӧн 13 шайт да 89 ур. | Тајӧ ԍӧкыԁ морскӧј плаваԋԋӧлӧн условіјӧјасыс јона ԍӧкыԁа уԍӧны тӧвар нуӧм ԁон вылӧ. Ӧԏі станԁарт піԉітӧм вӧр заграԋіцаӧ нуӧм 1930 воын сувтіс 23 шајт асланым ԍӧмӧн ԁа јешщӧ 13 шајт ԁа 89-ур. ваԉутаӧн (заграԋіцаса ԍӧмӧн). Ԁона груԅітӧмыс, ԍӧкыԁ уҗыс, порԏітчӧ ԉіхԏернӧј суԁнајас, јона порԏітчӧ тӧварыс ԁај портыс оз вермы кыптӧԁны грузсӧ. 1930 воын 6 ԍурс тонна груз Печоралӧн коԉі Белощеԉӧӧ, ԁај мыјԁакӧ вӧрыс Печораыԍ ез вермы петны заграԋіцаӧ. Вӧр груԅітӧм ԁа заграԋіцаӧ нуӧм војвывса портјасԍаԋ вообщӧ ԁона ԁај ԍӧкыԁа мунӧ, сӧмын Кујскӧј порт наыԍ на јона коԉӧ. 1932 воын Архангеԉскԍаԋ заграԋіцаӧ ӧԏі станԁарт нуӧм сувтіс 12 шајт, Меԅеԋԍаԋ 19 шајт ԁа 32 ур, Оԋегаԍаԋ 18 шајт ԁа 98 ур, а Печораԍаԋ, кыԇ ԋін віԍталім, 23 шајт ԁа ваԉутаӧн 13 шајт ԁа 89 ур. |
| Татысянь зэв бура тыдалӧ Печӧраса бассейнлӧн пробкаыс. Сэсь писькӧдчыны ёна ковмас устьӧ да йыв пырыс да Индига пыр. Водзӧ писькӧдчытӧг Печӧраса зэв ыджыд бассейн оз вермы социалистическӧй стрӧительство бердӧ дзоньнас йитчыны. | Татыԍаԋ зев бура тыԁалӧ Печораса баԍԍејнлӧн пробкаыс. Сеԍ піԍкӧԁчыны јона ковмас уԍԏјӧ ԁа јыв пырыс ԁа Іԋԃіга пыр. Воԇӧ піԍкӧԁчытӧг Печораса зев ыҗыԁ баԍԍејн оз вермы соціаԉіԍԏіческӧј стрӧіԏеԉство берԁӧ ԇоԋнас јітчыны. |
| Мӧд вит во кежлӧ зэв ыджыд да зэв колана мог пуктыссьӧ — сійӧ Печӧраӧс Камакӧд йитӧм. 1927 восянь нин муніс тайӧ могсӧ зэв ёна тӧдмалӧм. Ӧні дзик югыда тыдовтчис сійӧ кык гырысь юяссӧ йитны шогмӧмыс. Проект сертиыс тайӧ йитӧмыс артмӧ куим плотина вӧчӧмӧн. Ӧти плотина (пруд) ковмас Колва ю вылын (усьӧ Камаӧ) Бобыки сикт весьтын. Мӧд плотина ковмас Печӧра йылӧ Якшаса пристань вевдорӧ. Коймӧд плотина ковмас Нем йылын. Первойя плотинаыс васӧ пыкас 30 метр судта вылӧ, мӧдыс 25 метр, коймӧдыс 12 метр судта вылӧ. Нем вылӧ ковмас плотинаыс сы понда, мый 30 метрӧдз ва кыпӧдӧм Колвинскӧй плотинасянь да 25 метрӧдз кыпӧдӧм Печорскӧй плотинасянь сетӧ Молох ю да Нем ю костӧ ва кыптӧм, а ляпкыдджык плотинаяснас торъявтӧм йитӧд Печӧралӧн Камакӧд оз артмы дай абу ковтӧм налӧн йитчӧмыс ещӧ Эжва вожкӧд да сы пыр Двинакӧд да Мариинскӧй системакӧд. | Мӧԁ віт во кежлӧ зев ыҗыԁ ԁа зев колана мог пуктыԍӧ — сіјӧ Печораӧс Камакӧԁ јітӧм. 1927 воԍаԋ ԋін муніс тајӧ могсӧ зев јона тӧԁмалӧм. Ӧні ԇік југыԁа тыԁовтчіс сіјӧ кык гырыԍ јујассӧ јітны шогмӧмыс. Проект ԍерԏіыс тајӧ јітӧмыс артмӧ кујім плоԏіна вӧчӧмӧн. Ӧԏі плоԏіна (пруԁ) ковмас Колва ју вылын (уԍӧ Камаӧ) Бобыкі ԍікт веԍтын. Мӧԁ плоԏіна ковмас Печора јылӧ Јакшаса прістаԋ велԁорӧ. Којмӧԁ плоԏіна ковмас Ԋем јылын. Первојја плоԏінаыс васӧ пыкас 30 метр суԁта вылӧ, мӧԁыс 25 метр, којмӧԁыс 12 метр суԁта вылӧ. Ԋем вылӧ ковмас плоԏінаыс сы понԁа, мыј 30 метрӧԇ ва кыпӧԁӧм Колвінскӧј плоԏінаԍаԋ ԁа 25 метрӧԇ кыпӧԁӧм Печорскӧј плоԏінаԍаԋ ԍетӧ Молох-ју ԁа Ԋем-ју костӧ ва кыптӧм, а ԉапкыԁҗык плоԏінајаснас торјавтӧм јітӧԁ Печоралӧн Камакӧԁ оз артмы ԁај абу ковтӧм налӧн јітчӧмыс јешщӧ Ежва вожкӧԁ ԁа сы пыр Ԁвінакӧԁ ԁа Маріінскӧј ԍіԍԏемакӧԁ. |
| Тайӧ плотинаяссьыс ӧтар ещӧ ӧти плотина ковмас Ылыдз ю устьӧ бердӧ. Ми войдӧр казьтыштлім нин Печӧра йывса порогъяс да перекатъяс йылысь. Ӧти плотина кӧ толькӧ вӧчны Якшинскӧй пристань бердӧ, сэтысянь улӧдзджык ва туйыс омӧля бурмас ляпкыд ва вӧсна. Кутшӧмкӧ мӧд места, коді эськӧ вермис Камакӧд йитӧд сетны да Мылдінӧдз кымын бурмӧдны ва туйсӧ, оз сюр. | Тајӧ плоԏінајасԍыс ӧтар јешщӧ ӧԏі плоԏіна ковмас Ылыч-ју уԍԏјӧ берԁӧ. Мі војԁӧр каԅтыштлім ԋін Печора јывса порогјас ԁа перекатјас јылыԍ. Ӧԏі плоԏіна-кӧ тоԉкӧ вӧчны Јакшінскӧј прістаԋ берԁӧ, сетыԍаԋ улӧԇҗык ва тујыс омӧԉа бурмас ԉапкыԁ ва вӧсна. Кущӧм-кӧ мӧԁ места, коԁі еԍкӧ верміс Камакӧԁ јітӧԁ ԍетны ԁа Тр. Печорскӧԇ кымын бурмӧԁны ва тујсӧ, оз ԍур. |
| Плотинаяс костас ва чӧжӧмӧн, сылысь визувтӧмсӧ регулируйтӧмӧн артмас ыджыд ты. Площадьыс сылӧн лоас 2000 кв. километрӧдз, а колана ваыс 7–8 миллиард м³-ӧдз. | Плоԏінајас костас ва чӧжӧмӧн сылыԍ візувтӧмсӧ регуԉірујтӧмӧн артмас ыҗыԁ ты. Плошщаԃыс сылӧн лоас 2000 кв. кілометрӧԇ, а колана ваыс 7–8 міԉԉарԁ кб. метрӧԇ. |
| Плотинаясас вӧчсьыссьӧ посъясӧн шлюзъяс (ва чӧжысь да лэдзысь камераяс), кодъяс кутасны вуджӧдны плотина пырыс 110 метр кузьта, 16 метр пасьта да 2,85 метр джуджда пукалысь суднояс. Татшӧм сямӧн ва йитӧд сетӧ используйтны ва вынсӧ электричество вылӧ. Колвинскӧй плотина вылӧ станцияыслӧн пуктӧм выныс лоӧ 60 сюрс киловатт-час, Печӧраса первой плотина вылын 50 сюрс, мӧд плотина вылын 40 сюрс. | Плоԏінајасас вӧчԍыԍӧ посјасӧн шԉузјас (ва чӧжыԍ ԁа леԇыԍ камерајас), коԁјас кутасны вуҗӧԁны плоԏіна пырыс 110 метр куԅта, 16 метр паԍта ԁа 2,85 метр җуҗԁа пукалыԍ суԁнојас. Тащӧм ԍамӧн ва јітӧԁ ԍетӧ іспоԉзујтны ва вынсӧ еԉектрічество вылӧ. Колвінскӧј плоԏіна вылӧ станціјаыслӧн пуктӧм выныс лоӧ 60 ԍурс кіловатт-час, Печораса первој плоԏіна вылын 50 ԍурс, мӧԁ плоԏіна вылын 40 ԍурс. |
| Мый сетӧ тайӧ комбинатыс. Сійӧн: | Мыј ԍетӧ тајӧ комбінатыс. Сіјӧн: |
| 1) Артмӧ орлытӧм ва туй Волгасянь Печӧраӧдз, Архангельскӧдз, а Мариинскӧй канал пыр Ленинградӧдз, Волга да Донъяс ӧтлаалӧм бӧрын сійӧ туйыс кутас мунны Украинаӧдз да лунвыв портъясӧдз. | 1) Артмӧ орлытӧм ва туј Волгаԍаԋ Печораӧԇ, Архангеԉскӧԇ, а Маріінскӧј канал пыр Ԉеԋінграԁӧԇ, Волга ԁа Ԁонјас ӧтлалӧм бӧрын сіјӧ тујыс кутас мунны Украінаӧԇ ԁа лунвыв портјасӧԇ. |
| 2) Печорскӧй пробка воссьӧ лунвывсянь. | 2) Печорскӧј пробка воԍԍӧ лунвывԍаԋ. |
| 3) Артмӧ сэк жӧ электро-энергетическӧй подув Севернӧй Ураллы да Печӧра катыдлы. | 3) Артмӧ сек жӧ еԉектро-еԋергеԏіческӧј поԁув Ԍевернӧј Ураллы ԁа Печора катыԁлы. |
| 4) Тайӧ жӧ ва туйысь уна ва чукӧртӧмнас да сійӧс гожӧмнас лэдзӧмнас содтӧ васӧ Камалысь, Печӧралысь да Эжвалысь кык метр джудждаӧдз. | 4) Тајӧ жӧ ва тујыԍ уна ва чукӧртӧмнас ԁа сіјӧс гожӧмнас леԇӧмнас соԁтӧ васӧ Камалыԍ, Печоралыԍ ԁа Ежвалыԍ кык метр җуҗԁаӧԇ. |
| 5) Сійӧ восьтӧ водзӧ вылӧ выль гырысь ва туй нюжӧдӧм Индигаӧдз. | 5) Сіјӧ воԍтӧ воԇӧ вылӧ выԉ гырыԍ ва туј ԋужӧԁӧм Іԋԃігаӧԇ. |
| Печӧраысь тайӧ ва туйнас кутас петны вӧр Волга вылӧ, из шом Севернӧй Урал вылӧ, тӧчила из да мукӧдтор сэтчань жӧ. Мӧдарӧ кутас пырны нянь, сов, промышленнӧй тӧваръяс, машинаяс. Эжва пыр Уралсянь кутас мунны Архангельскӧ экспортнӧй тӧвар калийнӧй сов, промышленнӧй тӧвар да уна сикас машина да сёян-юан тӧвар. | Печораыԍ тајӧ ва тујнас кутас петны вӧр Волга вылӧ, ізшом Ԍевернӧј Урал вылӧ, тӧчіла-із ԁа мукӧԁтор сетчаԋ жӧ. Мӧԁарӧ кутас пырны ԋаԋ, сов, промышԉеннӧј тӧварјас, машінајас. Ежва пыр Уралԍаԋ кутас мунны Архангеԉскӧ експортнӧј тӧвар каԉіјнӧј сов, промышԉеннӧј тӧвар ԁа уна ԍікас машіна ԁа ԍојан-јуан тӧвар. |
| Тайӧ комбинатыс да сылӧн уджыс пырӧ мӧд витвося планӧ да лоӧ пӧртӧма олӧмӧ. Мӧд витвоысь петас коймӧд вит воӧ ва туй вӧчӧм Печӧрасянь Индигаӧдз да сэтчӧ порт вӧчӧм. | Тајӧ комбінатыс ԁа сылӧн уҗыс пырӧ мӧԁ вітвоԍа планӧ ԁа лоӧ пӧртӧма олӧмӧ. Мӧԁ вітвоыԍ петас којмӧԁ віт воӧ ва туј вӧчӧм Печораԍаԋ Іԋԃігаӧԇ ԁа сетчӧ порт вӧчӧм. |
| Вылынджык ми сувтлім Печӧра устьӧ да сійӧ порт вылӧ. Сэні порт вӧчны ковмас зэв ӧдйӧн, зэв тэрмасьӧмӧн. Сытӧг ог вермӧ ӧнісянь заводитны перйыны из шом да пуктыны медводдза подув Печӧраӧс освоитӧмлы. Но Печорскӧй порт водзӧ вылӧ оз вермы лоны тырманаӧн. Сы понда лоӧ миянлы видзӧдлыны мукӧд местаясын мореӧ петӧмъяс вылӧ. Мурманскӧй порт зэв бур, сӧмын сійӧ Печӧрасянь зэв ылын. Архангельск сідзжӧ оз туй ылын понда. Мезень Печӧрскӧй портысь на омӧльджык: кольӧ медматын Индига бухта (67°42' сев. широтаын да 18°48' долготаын Пулковосянь). | Вылынҗык мі сувтлім Печора уԍԏјӧ ԁа сіјӧ порт вылӧ. Сені порт вӧчны ковмас зев ӧԁјӧн, зев термаԍӧмӧн. Сытӧг ог вермӧ ӧніԍаԋ завоԃітны перјыны ізшом ԁа пуктыны меԁвоԇԇа поԁув Печораӧс освоітӧмлы. Но Печорскӧј порт воԇӧ вылӧ оз вермы лоны тырманаӧн. Сы понԁа лоӧ міјанлы віԇӧԁлыны мукӧԁ местајасын мореӧ петӧмјас вылӧ. Мурманскӧј порт зев бур, сӧмын сіјӧ Печораԍаԋ зев ылын. Архангеԉск сіԇ-жӧ оз туј ылын понԁа. Меԅеԋ Печерскӧј портыԍ на омӧԉҗык: коԉӧ меԁ матын Іԋԃіга бухта (67°42' ԍев. шіротаын ԁа 18°48' ԁолготаын Пулковԍаԋ). |
| Индига дінті мунӧ морелӧн (Гольфстримлӧн) шоныд визулыс, коді шонтӧ бухтасӧ. Тӧвнас тӧлӧдӧ рытыв-лунвывсянь. Тайӧ кыкторйыс да бухтаыслӧн паськыд море дінӧ матысмӧмыс сетӧны Индигалы кузьджык навигационнӧй кад — йиясысь воссьӧм. Берегдорса 1½–2 фут кызта йияс, кодъяс артмӧны тӧвнас, рытыв-лунвывса тӧвъясӧн — прилив-отлив дырйи вештысьӧны Колгуев ді дінӧ да асывлань. | Іԋԃіга ԁінті мунӧ морелӧн (Голфштремлӧн) шоныԁ візувыс, коԁі шонтӧ бухтасӧ. Тӧвнас тӧлӧԁӧ рытыв-лунвывԍаԋ. Тајӧ кыкторјыс ԁа бухтаыслӧн паԍкыԁ море ԁінӧ матыԍмӧмыс ԍетӧны Іԋԃігалы куԅҗык навігаціоннӧј каԁ — јіјасыԍ воԍԍӧм. Берегԁорса 1½–2 фут кызта јіјас, коԁјас артмӧны тӧвнас, рытыв-лунвывса тӧвјасӧн — пріԉів-отԉів ԁырјі вештыԍӧны Колгујев ԁі ԁінӧ ԁа асывлаԋ. |
| Ва да поводдя тӧдмалысь станция 1923 восянь сэні нуӧ видласьӧм. Сійӧ тӧдмалӧм серти позьӧ шуны, мый Индигалӧн восьса ваыс, дзик йитӧм кадыс лоӧ 8 тӧлысьысь унджык. | Ва ԁа повоԃԃа тӧԁмалыԍ станціја 1923 воԍаԋ сені нуӧ віԁлаԍӧм. Сіјӧ тӧԁмалӧм ԍерԏі поԅӧ шуны, мыј Іԋԃігалӧн воԍса ваыс, ԇік јітӧм каԁыс лоӧ 8 тӧлыԍыԍ унҗык. |
| 1930–31 воясын сэні жӧ муніс паськыда тӧдмалӧм порт стрӧитан местаяссӧ да йилысь режимсӧ — артмӧмсӧ, вешйӧмсӧ да бырӧмсӧ. Сійӧ да воддза материалъяс серти ӧні позьӧ шуны, мый порт стрӧитны места бур, суднояслы сулавны места ыджыд дай лӧнь, ичӧтик землечерпанньӧӧн шогмыны кутас лэдзны 32 футӧдз пукалысь паракодъясӧс, бухтаас пыраніныс сёй да лыа пыдӧса, коді бура сетӧ водзӧ содтыны морскӧй каналысь джудждасӧ. | 1930–31 војасын сені жӧ муніс паԍкыԁа тӧԁмалӧм порт стрӧітан местајассӧ ԁа јілыԍ режімсӧ — артмӧмсӧ, вешјӧмсӧ ԁа бырӧмсӧ. Сіјӧ ԁа воԇԇа маԏерјалјас ԍерԏі ӧні поԅӧ шуны, мыј порт стрӧітны места бур, суԁнојаслы сулавны места ыҗыԁ ԁај лӧԋ, ічӧԏік ԅемԉечерпаԋԋеӧн шогмыны кутас леԇны 32 футӧԇ пукалыԍ парохоԁјасӧс, бухтаас пыраніныс ԍој ԁа лыа пыԁӧса, коԁі бура ԍетӧ воԇӧ соԁтыны морскӧј каналыԍ җуҗԁасӧ. |
| 1930 да 1931 воясын муніс сідзжӧ тӧдмалӧм Индига (бухтаас усьысь) да Сула (Печӧраӧ усьысь) юясӧс ӧтлаалӧм могысь. Важӧн нин сы йылысь муніс сёрни, весиг кутшӧмсюрӧ удж нин муніс тӧдмалӧм могсьыс. Ӧні дзоньнас пӧшти петіс тӧдмалӧмысь, мый тайӧ кык юсӧ позьӧ йитны Камаӧс да Печӧраӧс моз жӧ. Сэк веськыдджык дай матӧдзджык ва туй воссяс Печӧралы, Ураллы да Сибырлы заграничаӧ тӧварӧн петны. Сэк бура лоӧ йитӧма Урало-Печӧрскӧй угольно-металлургическӧй базасӧ войвывса портъяскӧд. Сэк жӧ Камо-Печорскӧй комбинатыс кутас лыддьысьны завершённӧйӧн. Сійӧ йитӧдӧн вермас из шом новлыны нарӧсьнӧ лӧсьӧдӧм паракодъясӧн Усвасянь петны мореӧ да Беломорско-Балтийскӧй канал пыр Ленинградӧдз, сӧмын ӧні оз на позь урчитны, мый Печӧра-Индигскӧй каналыс вермас лоны мӧд вит воын. | 1930 ԁа 1931 војасын муніс сіԇжӧ тӧԁмалӧм Іԋԃіга (бухтаас уԍыԍ) ԁа Сула (Печораӧ уԍыԍ) јујасӧс ӧтлаалӧм могыԍ. Важӧн ԋін сы јылыԍ муніс ԍорԋі, веԍіг кущӧм ԍурӧ уҗ ԋін муніс тӧԁмалӧм могԍыс. Ӧні ԇоԋнас пӧшԏі петіс тӧԁмалӧмыԍ, мыј тајӧ кык јусӧ поԅӧ јітны Камаӧс ԁа Печораӧс моз жӧ. Сек веԍкыԁҗык ԁај матӧԇҗык ва туј воԍԍас Печоралы, Ураллы ԁа Ԍібірлы заграԋіцаӧ тӧварӧн петны. Сек бура лоӧ јітӧма Урало-Печерскӧј угоԉно-металлургіческӧј базасӧ војвывса портјаскӧԁ. Сек жӧ Камо-Печорскӧј комбінатыс кутас лыԃԃыԍны завершоннӧјӧн. Сіјӧ јітӧԁӧн вермас ізшом новлыны нарӧԍнӧ лӧԍӧԁӧм парохоԁјасӧн Усаԍаԋ петны мореӧ ԁа Беломорско-Балԏіјскӧј канал пыр Ԉеԋінграԁӧԇ, сӧмын ӧні оз-на поԅ урчітны, мыј Печора — Іԋԃігскӧј каналыс вермас лоны мӧԁ віт воын. |
| Коми обласьтӧс веськыда интересуйтӧ ещӧ Мезень ю, коді йывнас петӧ Удорсянь. Мезень ляпкыд йылӧдыс, паракодъяс вермӧны ветлӧдлыны сӧмын тулыснас тӧлысь гӧгӧр кымын, а гожӧмын кывтыдас дажӧ ваыс усьӧ 45–55 сантиметрӧдз. Таысь ӧтар сылӧн устьӧыс тӧвнас тупкысьӧ ещӧ ёнджыка Печӧра дорысь. Сетчӧ морскӧй порт вӧчны пӧшти оз позь. Ӧти-кӧ приливыс да отливыс вывті ыджыд (Семжа сикт дінын 6–8 метр, Пыя дінын 5–7 м, Каменка дінын 3–4 м); мӧд-кӧ, вывті ӧдйӧ прилив да отлив дырйиыс визувтӧ (куим метрӧдз секундаын) да зэв гудыр ваӧн (8 килограммӧдз кос няйтыс ӧтик кубическӧй метр ва вылӧ усьӧ). Тайӧ лёк понда фарватерыс (ва визувтӧмлӧн подулыс) пыр вежласьӧ, быд во выль местаын воссьӧны гуяс, кытӧні сӧмын позьӧ приливӧн да отливӧн пӧльзуйтчӧмӧн нуӧдны морскӧй паракодъясӧс грузитны. Дерт абу кокньыд грузитчӧмыс: колӧ плашкутӧн (нарӧсьнӧ вӧчӧм баркаӧн) вӧдитчыны да ёна сюся пӧльзуйтчыны приливнас да отливнас. Сьӧкыд условйӧ пондаыс — паракодъяслӧн джынсяыс унджык кадыс мунӧ прӧстӧ сулалӧм вылӧ, сы понда ӧти паракодсӧ тӧлысьӧдз грузитӧны. Ӧнія состоянньӧӧн Мезень вермӧ грузитны сӧмын 56 сюрс стандарт вӧр. 1929 воын став груз бергӧдчӧмыс лои 81.428 тонна. Мӧд вит во помын ковмас Мезеньысь петкӧдны вӧрсӧ 3 миллион тонна гӧгӧр. Позьӧ ӧні дзик ӧшыбитчытӧг шуны, мый сымында груз петкӧдысь порт вӧчны оз шогмы, а ковмас кыдзкӧ-мыйкӧ туйдӧдчыны кӧрт туйӧн петӧм вылӧ. Дерт татысянь оз ков шыбитны Мезень ю бурмӧдӧм уджсӧ. Сытӧг некыдзи ог вермӧ сэтчӧ пуктыны вӧр промышленносьт дай мукӧд боксянь олӧмсӧ сьӧкыд лоас кыпӧдны. Сэні мӧд вит воын ковмас ёна кыпӧдны ляпкыда пукалысь паракодство дай думыштны ва джудждӧдӧм йылысь. | Комі облаԍтӧс веԍкыԁа інԏересујтӧ јещщӧ Меԅеԋ ју, коԁі јывнас петӧ Уԁорԍаԋ. Меԅеԋ ԉапкыԁ јылӧԁыс, парохоԁјас вермӧны ветлӧԁлыны сӧмын тулыснас тӧлыԍ гӧгӧр кымын, а гожӧмын кывтыԁас ԁаже ваыс уԍӧ 45–55 саԋԏіметрӧԇ. Таыԍ ӧтар сылӧн уԍԏјӧыс тӧвнас тупкыԍӧ јешщӧ јонҗыка Печора ԁорыԍ. Ԍетчӧ морскӧј порт вӧчны пӧшԏі оз поԅ. Ӧԏі-кӧ пріԉівыс ԁа отԉівыс вывті ыҗыԁ (Ԍемжа ԍікт ԁінын 6–8 метр, Пыја ԁінын 5–7 мт., Каменка ԁінын 3–4 мт.); мӧԁ-кӧ, вывті ӧԁјӧ пріԉів ԁа отԉів ԁырјіыс візувтӧ (кујім метрӧԇ ԍекунԁаын) ԁа зев гуԁыр ваӧн (8 кілограммӧԇ кос ԋајтыс ӧԏік кубіческӧј метр ва вылӧ уԍӧ). Тајӧ ԉок понԁа фарваԏерыс — ва візувтӧмлӧн поԁувыс пыр вежлаԍӧ, быԁ во выԉ местаын воԍԍӧны гујас, кытӧні сӧмын поԅӧ пріԉівӧн ԁа отԉівӧн пӧԉзујтчӧмӧн нуӧԁны морскӧј парахоԁјасӧс груԅітны. Ԃерт абу кокԋіԁ груԅітчӧмыс: колӧ плашкутӧн (нарошнӧ вӧчӧм баркаӧн) вӧԃітчыны ԁа јона ԍуԍа пӧԉзујтчыны пріԉівнас ԁа отԉівнас. Ԍӧкыԁ условіјӧ понԁаыс — парохоԁјаслӧн җынԍаыс унҗык каԁыс мунӧ прӧстӧ сулалӧм вылӧ, сы понԁа ӧԏі парохоԁсӧ тӧлыԍӧԇ груԅітӧны. Ӧнја состојаԋԋеӧн Меԅеԋ вермӧ груԅітны сӧмын 56 ԍурс станԁарт вӧр. 1929 воын став грузбергӧԁчӧмыс лоі 81 428 тонна. Мӧԁ віт во помын ковмас Меԅеԋыԍ петкӧԁны вӧрсӧ 3 міԉԉіон тонна гӧгӧр. Поԅӧ ӧні ԇік ӧшібітчытӧг шуны, мыј сымынԁа груз петкӧԁыԍ порт вӧчны оз шогмы, а ковмас кыԇкӧ мыјкӧ тујԁӧԁчыны кӧрт тујӧн петӧм вылӧ. Ԃерт татыԍаԋ оз ков шыбытны Меԅеԋ ју бурмӧԁӧм уҗсӧ. Сытӧг ԋекыԇі ог вермӧ сетчӧ пуктыны вӧр промышԉенноԍԏ ԁај мукӧԁ бокԍаԋ олӧмсӧ ԍӧкыԁ лоас кыпӧԁны. Сені мӧԁ вітвоын ковмас јона кыпӧԁны ԉапкыԁа пукалыԍ парохоԁство ԁај ԁумыштны ва җуҗԁӧԁӧм јылыԍ. |
| Коми обласьтлӧн, кыдзи тыдовтчис, ва туй зэв уна, сӧмын колӧ сійӧс бурмӧдны да паськӧдны сэті паракодъясӧн ветлӧдлӧм вылӧ. Мӧд вит воын не сӧмын тайӧ могъясыс лоӧ паськыда олӧмӧ пӧртӧма, сэк жӧ кыптас Кама–Печӧра–Эжва йитӧм, коді чужӧмбансӧ вежас пӧшти став ва туйясыслысь. | Комі облаԍтлӧн, кыԇі тыԁовтчіс ва туј зев уна, сӧмын колӧ сіјӧс бурмӧԁны ԁа паԍкӧԁны сеті парохоԁјасӧн ветлӧԁлӧм вылӧ. Мӧԁ віт воын ԋе сӧмын тајӧ могјасыс лоӧ паԍкыԁа олӧмӧ пӧртӧма, сек жӧ кыптас Кама-Печора Ежва јітӧм, коԁі чужӧмбансӧ вежас пӧшԏі став ва тујјасыслыԍ. |
| Коми обласьт туйӧн оз торъяв став войвывсьыс. Лыдӧн да качествоӧн войвывса ва туй ӧткодьсяма. Ва туй уна, 1000 квадратнӧй километр площадь вылӧ усьӧ 36,4 километр кузя вӧдитчан ва туй, а став Союзын сэтшӧм площадь вылас сӧмын 12,5 км. Сідзжӧ паракодъясӧн ветлӧдлан туй унджык: войвывлӧн 12,5 км, Союзлӧн 4,2 км. Но войвывлӧн кӧрт туйыс мукӧдъяслӧн дорысь ёна этша. Войвыв водзын пуктыссьӧ торъя мог — вӧр промышленносьт ёна вылӧ лэптӧм, кодӧс ӧні ещӧ оз на позь кыпӧдны ва туйтӧг. Войвывлӧн мӧд вит воын ва туй — медводдза подув, — сійӧс ещӧ ёна ковмас паськӧдны да бурмӧдны, сытӧг войвылын социалистическӧй кӧзяйстволӧн гырысь могъясыс оз вермыны пӧртсьыны олӧмӧ. | Комі облаԍт тујӧн оз торјав став војвывԍыс. Лыԁӧн ԁа качествоӧн војвывса ва туј ӧткоԃԍама. Ватуј уна, 1000 кваԁратнӧј кілометр плошщаԃ вылӧ уԍӧ 36,4 кілометр куԅа вӧԃітчан ва туј, а став Сојузын сещӧм плошщаԃ вылас сӧмын 12,5 км. Сіԇжӧ парохоԁјасӧн ветлӧԁлан туј унҗык: војвывлӧн 12,5 км., Сојузлӧн 4,2 км. Но војвывлӧн кӧрт тујыс мукӧԁјаслӧн ԁорыԍ јона еща. Војвыв воԇын пуктыԍԍӧ торја мог — вӧр промышԉенноԍт јона вылӧ лептӧм, коԁӧс ӧні јешщӧ оз на поԅ кыпӧԁны ва тујтӧг. Војвывлӧн мӧԁ віт воын ва туј — меԁвоԇԇа поԁув, — сіјӧс јешщӧ јона ковмас паԍкӧԁны ԁа бурмӧԁны, сытӧг војвылын соціаԉіԍԏіческӧј хоԅајстволӧн гырыԍ могјасыс оз вермыны пӧртԍыны олӧмӧ. |
| * * * | * * * |
| Мукӧд районъясын кӧзяйство медводдза подулӧ пырӧ кӧрт туй. Сійӧ йитӧ ӧтка районъясӧс ас кӧрт йитӧднас. Кӧрт туйтӧг миян социалистическӧй кӧзяйство оз вермы ӧдйӧ водзӧ паськавны да кыптыны. Миян страна — социалистическӧй олӧм боксянь медпаськыда районъяс костын вежласьӧм нуӧдысь страна, мӧда-мӧд районлы отсасьӧм лӧсьӧдысь страна. Некутшӧм район миян сӧветскӧй, социалистическӧй олӧм боксянь районъяс костын медпаськыд вежласьӧм нуӧдысь, мӧда-мӧд район отсасьӧм лӧсьӧдысь странаын оз коль бокӧ районъяс костын вежласьӧмысь. Севернӧй край (а сы пытшкын и Коми обласьт) ыстӧ Московскӧй обласьтӧ вӧр, а сэтысь вайӧ машинаяс, промышленнӧй тӧваръяс, Поволжьеысь, Сибырысь вайӧ нянь да сідз водзӧ. | Мукӧԁ рајонјасын хоԅајство меԁвоԇԇа поԁулӧ пырӧ кӧрт туј. Сіјӧ јітӧ ӧтка рајонјасӧс ас кӧрт јітӧԁнас. Кӧрт тујтӧг міјан соціаԉіԍԏіческӧј хоԅајство оз вермы ӧԁјӧ воԇӧ паԍкавны ԁа кыптыны. Міјан страна — Соціаԉіԍԏіческӧј олӧм бокԍаԋ меԁ паԍкыԁа рајонјас костын вежлаԍӧм нуӧԁыԍ страна, мӧԁа мӧԁ рајонлы отсаԍӧм лӧԍӧԁыԍ страна. Ԋекущӧм рајон міјан сӧветскӧј соціаԉісԏіческӧј олӧм бокԍаԋ рајјонјас костын меԁ паԍкыԁ вежлаԍӧм нуӧԁыԍ, мӧԁа мӧԁ рајјон отсаԍӧм лӧԍӧԁыԍ странаын оз коԉ бокӧ рајонјас костын вежлаԍӧмыԍ. Ԍевернӧј крај (а сы пыщкын і Комі облаԍт) ыстӧ Московскӧј облаԍтӧ вӧр, а сетыԍ вајӧ машінајас, промышԉеннӧј тӧварјас, Поволжјеыԍ, Ԍібірыԍ вајӧ ԋаԋ ԁа сіԇ воԇӧ. |
| Босьтам странаысь медыджыд комбинат — Урало-Кузнецкӧй комбинат. Уралсянь мунӧ Кузнецкӧй бассейнӧ кӧрт руда, а мӧдарӧ локтӧ из шом. Дженьыдджыка шуӧмӧн, быд районъяс костын мунӧ пыр сувтлытӧг кӧзяйство боксянь дай культура боксянь паськыда вежласьӧм. Сійӧ мунӧ быдсяма транспортӧн, но медъёна корт туйӧн. Ва туй тӧвнас сувтлӧ, дай абу став странаыс сійӧн йитӧма, мукӧд сяма транспортлӧн выныс оз тырмы; колӧ ӧтырышъя уджалысь кӧрт туй — меднадёжнӧй транспорт. Кӧрт туй уджалӧ гӧжӧмын, тӧлын, лунын, войын. Ленинграда-Москваа костын поезд-стрела 605 километр мунӧ 8 час да 45 минут. Москва да Харьков костын поезд-экспресс 800 километр мунӧ 12 час. Москвасянь Владивостокӧдз 9 сюрс километр курьерскӧй поезд воӧ 10-ӧд суткиӧн. Кыдз татысь тыдалӧ, корт туйӧн позьӧ ветлӧдлыны бура ӧдйӧ. Ероплан лэбзьӧ ещӧ ӧдйӧджык, лэбзьӧ 180 километрӧдз ӧти часӧн, но сылӧн кыпӧдӧмыс ӧнӧдз вывті на этша. Дерт миян кӧзяйствоын оз позь сувтӧдны паныд венӧм могысь ӧти транспорт мӧдлы. Миян планӧвӧй кӧзяйствоын быдсяма сикас транспорт мӧда-мӧдыслы отсалӧмӧн вӧчӧны ӧти план серти удж да ставныс лоӧны социализмлы подулӧн. | Боԍтам странаыԍ меԁыҗыԁ комбінат — Урало-Куԅԋецкӧј комбінат. Уралԍаԋ мунӧ Куԅԋецкӧј баԍԍејнӧ кӧрт руԁа, а мӧԁарӧ локтӧ ізшом. Җеԋыԁҗыка шуӧмӧн, быԁ рајонјас костын мунӧ пыр сувтлытӧг хоԅајство бокԍаԋ ԁај куԉтура бокԍаԋ паԍкыԁа вежлаԍӧм. Сіјӧ мунӧ быԁԍама транспортӧн, но меԁјона корт тујӧн. Ва туј тӧвнас сувтлӧ ԁај абу став странаыс сіјӧн јітӧма, мукӧԁ ԍама транспортлӧн выныс оз тырмы; колӧ ӧтырышјӧ уҗалыԍ кӧрт туј — меԁ наԃежнӧј транспорт. Кӧрт туј уҗалӧ гӧжӧмын, тӧлын, лунын, војын. Ԉеԋінграԁа-Москва костын појезԁ-стрела 605 кілометр мунӧ 8 час ԁа 45 мінут. Москва ԁа Харков костын појезԁ-експресс 800 кілометр мунӧ 12 час. Москваԍаԋ Влаԃівостокӧԇ 9 ԍурс кілометр курјерскӧј појезԁ воӧ 10-ӧԁ суткіӧн. Кыԇ татыԍ тыԁалӧ, корт тујӧн поԅӧ ветлӧԁлыны бура ӧԁјӧ. Јероплан лебԅӧ јешщӧ ӧԁјӧҗык, лебԅӧ 180 кілометрӧԇ ӧԏі часӧн, но сылӧн кыпӧԁӧмыс ӧнӧԇ вывті-на еща. Ԃерт міјан хоԅајствоын оз поԅ сувтӧԁны паныԁ венӧм могыԍ ӧԏі транспорт мӧԁлы. Міјан планӧвӧј хоԅајствоын быԁԍама ԍікас транспорт мӧԁа мӧԁыслы отсалӧмӧн вӧчӧны ӧԏі план ԍерԏі уҗ ԁа ставныс лоӧны соціаԉізмлы поԁулӧн. |
| Кӧрт туй Севернӧй крайын зэв дженьыд. Сылӧн кузьтаыс сӧмын 1232 километр, 1000 квадратнӧй километр площадь пасьта вылӧ усьӧ 1,1 км, а Союзын сы мында жӧ площадь вылӧ усьӧ 3,6 км. | Кӧрт туј Ԍевернӧј крајын зев җеԋыԁ. Сылӧн куԅтаыс сӧмын 1 232 кілометр, 1 000 кваԁратнӧј кілометр плошщаԃ паԍта вылӧ уԍӧ 1,1 км., а Сојузын сы мынԁа жӧ плошщаԃ вылӧ уԍӧ 3,6 клм. |
| Коми обласьтын ӧнӧдз кӧрт туй эз на вӧвлы, сӧмын рытыв-лунвывса пельӧс бердӧ матыстчӧ Котласскӧй ветка. Мӧд вит воӧ Коми обласьт петас ӧні вӧчсьысь — Пинюг-Сыктывкар кост туйӧн. Тӧдӧмысь, сійӧ лоас зэв ыджыд достиженньӧӧн. | Комі облаԍтын ӧнӧԇ кӧрт туј ез-на вӧвлы, сӧмын рытывлунвывса пеԉес берԁӧ матыԍтчӧ Котласскӧј ветка. Мӧԁ віт воӧ Комі облаԍт петас ӧні вӧчԍыԍ — Піԋуг-Сыктывкар кост тујӧн. Тӧԁӧмыԍ, сіјӧ лоас зев ыҗыԁ ԁоԍԏіжеԋԋӧӧн. |
| Кӧрт туй вӧчан планлӧн значенньӧыс мӧд вит во кежлӧ зэв ыджыд. Сы понда ми босьтам видласьӧм ӧнія туйяссянь. Севернӧй крайлӧн эм кык линия: Архангельск–Вӧлӧгда да Вятка–Котлас. Кыкнаныслӧн груз бергӧдчӧмыс содӧ ӧдйӧнджык найӧ техникаӧн кыптӧмысь. Архангельскӧ да Котласӧ пырысь грузыс веснас (сьӧктанас) этшаник, но сэтысь петысьыс зэв уна дай воысь воӧ кутас зэв ӧдйӧн кыптыны. Ӧні нин Котласын куйлӧ вӧр груз пӧшти тулысӧдз кӧрт туй омӧль вын понда. Водзӧ, Пинюг–Сыктывкар воссьӧм бӧрын Пинюгсянь Вяткаӧдз Котласскӧй линиялӧн грузӧ пыксьӧмыс лоас особӧ ёна да сӧмын Пинюг–Шекшема воссьӧм бӧрти груз петӧмыс кутас ньӧжйӧджык содны. Котлас линия стрӧитчыліс сибырскӧй нянь Двина да Архангельск пыр экспортируйтӧм понда. Сарскӧй правительство важӧн кӧсйӧ вӧлі помещикъяс понда сибырскӧй няньсӧ торйӧдны лунвывса няньысь. Эз удайтчы сылӧн мӧвпыс, нянь Сибырысь сӧмын муртса заводитліс петкӧдны, мукӧд сикас груз ыдждаӧдз эз и волы. Сы понда важӧн сійӧ туйсӧ омӧля пыдди пуктісны. | Кӧрттуј вӧчан планлӧн значеԋԋӧыс мӧԁ віт во кежлӧ зев ыҗыԁ. Сы понԁа мі боԍтам віԁлаԍӧм ӧніја тујјасԍаԋ. Ԍевернӧј крајлӧн ем кык ԉіԋіја: Архангеԉск-Вӧлӧгԁа ԁа Вјатка-Котлас. Кыкнаныслӧн грузбергӧԁчӧмыс соԁӧ ӧԁјӧнҗык најӧ ԏехԋікаӧн кыптӧмыԍ. Архангеԉскӧ ԁа Котласӧ пырыԍ грузыс веснас (ԍӧктанас) ещаԋік, но сетыԍ петыԍыс зев уна ԁај воыԍ воӧ кутас зев ӧԁјӧн кыптыны. Ӧні ԋін Котласын кујлӧ вӧр груз пӧшԏі тулысӧԇ кӧрт туј омӧԉ вын понԁа. Воԇӧ, Піԋуг-Сыктывкар воԍԍӧм бӧрын Піԋугԍаԋ-Вјаткаӧԇ Котласскӧј ԉіԋіјалӧн грузӧ пыкԍӧмыс лоас особӧ јона ԁа сӧмын Піԋуг-Шекшема воԍԍӧм бӧрԏі груз петӧмыс кутас ԋӧжјӧнҗык соԁны. Котлас ԉіԋіја стрӧітчыліс ԍібірскӧј ԋаԋ Ԁвіна ԁа Архангеԉск пыр експорԏірујтӧм понԁа. Царскӧј правіԏеԉство важӧн кӧсјӧ вӧлі помешщікјас понԁа ԍібірскӧј ԋаԋсӧ торјӧԁны лунвывса ԋаԋыԍ. Ез уԁајтчы сылӧн мӧвпыс, ԋаԋ Ԍібірыԍ сӧмын муртса завоԃітліс петкӧԁны, мукӧԁ ԍікас груз ыҗԁаӧԇ ез і волы. Сы понԁа важӧн сіјӧ тујсӧ омӧԉа пыԃԃі пуктісны. |
| Ӧні паськыда овмӧс кыптӧмӧн воссис Эжва да Сухона вожысь вӧр грузлӧн зэв ыджыда петӧм, коді ставнас ёна йӧткӧ сійӧ туйыслысь техника подув вежӧмсӧ. | Ӧні паԍкыԁа овмӧс кыптӧмӧн воԍԍіс Ежва ԁа Сухона вожыԍ вӧр грузлӧн зев ыҗыԁа петӧм, коԁі ставнас јона јӧткӧ сіјӧ тујыслыԍ ԏехԋіка поԁув вежӧмсӧ. |
| Архангельск–Вӧлӧгда линия вылын сідзжӧ зэв ӧдйӧн содӧ вӧр груз. Вӧлӧгда да Коноша–Вельск гӧгӧрыс кыз вӧрыс дерт кутас и водзӧ мунны Москвалань, нӧ наысь ӧтар пӧшти став экспортнӧй районыс сідзжӧ кутас воысь воӧ кыптӧмӧн мӧдӧдны вӧр продукция сэтчань жӧ. Медся нин Архангельск, Пинега да Усть-Вашка ёна кутасны ыстыны рудникъяс пыкӧд, шпалъяс да уна сикас стрӧйбалы пу кӧлуй (ӧшинь рамаяс, ӧдзӧсъяс, керка срубъяс, джоджъяс да сідзи водзӧ). Сійӧ артмас сы понда, мый заграничаӧ уна сикас вӧр продукция оз вермы экспортнӧй районъясысь мунны ставнас дай вермас кутшӧмсюрӧ воясын миян вӧр экспорт кусны либӧ ёна чинны капиталистическӧй миркӧд олӧм кост омӧльтчӧм понда. Сыысь ӧтар Архангельск–Вӧлӧгда линия ас вылас кутас кыпӧдны апатито-нефелиновӧй зэв ыджыд груз. Кыдз ми казьтыштлім нин, Хибинскӧй химическӧй комбинат мӧд вит во помын кутас сетны страналы 5 миллион да 300 сюрс тонна груз. Сылӧн петан туйыс — Мурманскӧй кӧрт туй, ӧні стрӧитчысь Беломорско-Балтийскӧй канал да море туй. Сӧмын наысь ӧтар ковмас ещӧ писькӧдчыны кӧрт туйӧн Мурманскӧй кӧрт туйсянь Архангельск–Вӧлӧгда линия вылӧ, коді сетас Вӧлӧгдалань мунысь содтӧд груз пӧшти кык миллион тонна. | Архангеԉск-Вӧлӧгԁа ԉіԋіја вылын сіԇ жӧ зев ӧԁјӧн соԁӧ вӧр груз. Вӧлӧгԁа ԁа Коноша-Веԉск гӧгӧрыс кыз вӧрыс ԃерт кутас і воԇӧ мунны Москвалаԋ, нӧ наыԍ ӧтар пӧшԏі став експортнӧј рајоныс сіԇ-жӧ кутас воыԍ воӧ кыптӧмӧн мӧԁӧԁны вӧр проԁукціја сетчаԋжӧ. Меԁԍа-ԋін Архангеԉск, Піԋега ԁа Усԏ-Вашка јона кутасны ыстыны руԁԋікјас пыкӧԁ, шпалјас ԁа уна ԍікас стрӧјбалы пу кӧлуј (ӧшіԋ рамајас, ӧԇӧсјас, керка струбјас, җоҗјас ԁа сіԇі воԇӧ). Сіјӧ артмас сы понԁа, мыј заграԋіцаӧ уна ԍікас вӧр проԁукціја оз вермы експортнӧј рајонјасыԍ мунны ставнас ԁај вермас кущӧм ԍурӧ војасын міјан вӧр експорт кусны ԉібӧ јона чінны капітаԉіԍԏіческӧј міркӧԁ олӧм-кост омӧԉтчӧм понԁа. Сыыԍ ӧтар Архангеԉск-Вӧлӧгԁа ԉіԋіја ас вылас кутас кыпӧԁны апаԏіто-ԋефеԉіновӧј зев ыҗыԁ груз. Кыԇ мі каԅтыштлім ԋін, Хібінскӧј хіміческӧј комбінат мӧԁ віт во помын кутас ԍетны страналы 5 міԉԉон ԁа 300 ԍурс тонна груз. Сылӧн петан тујыс — Мурманскӧј кӧрттуј, ӧні стрӧітчыԍ Беломорско-Балԏіјскӧј канал ԁа море туј. Сӧмын наыԍ ӧтар ковмас јешщӧ піԍкӧԁчыны кӧрт тујӧн Мурманскӧј кӧрт тујԍаԋ Архангеԉск — Вӧлӧгԁа ԉіԋіја вылӧ, коԁі ԍетас Вологԁалаԋ муныԍ соԁтӧԁ груз пӧшԏі кык міԉԉон тонна. |
| Татшӧм могъяс Архангельск–Вӧлӧгда линияӧс пуктӧны гырысь туйяскӧд орччӧн дай найӧ жӧ петкӧдлӧны дзикӧдз сійӧ линиялысь реконструкция ковмӧмсӧ. Мӧд вит воын Архангельск–Вӧлӧгда линияӧс ковмас дзоньнас электрифицируйтны да Вӧлӧгдасянь писькӧдчыны веськыда Рыбинскӧ, коді Москваӧдз кокньӧдӧ дай дженьдӧдӧ туйсӧ. | Тащӧм могјас Архангеԉск-Вӧлӧгԁа ԉіԋіјаӧс пуктӧны гырыԍ тујјаскӧԁ ортчӧн ԁај најӧ жӧ петкӧԁлӧны ԇікӧԇ сіјӧ ԉіԋіјалыԍ реконструкціја ковмӧмсӧ. Мӧԁ віт воын Архангеԉск-Вӧлӧгԁа ԉіԋіјаӧс ковмас ԇоԋнас еԉектріфіцірујтны ԁа Вӧлӧгԁаԍаԋ піԍкӧԁчыны веԍкыԁа Рыбінскӧ, коԁі Москваӧԇ кокԋӧԁӧ ԁај җеԋԁӧԁӧ тујсӧ. |
| Тайӧ вит воын стрӧитчысьӧ Севернӧй крайын сӧмын кык кӧрт туй линия — Пинюг–Сыктывкар да Коноша–Вельск. Первойя туйыс восьтӧ Эжва вожлы зэв ыджыд подув овмӧссӧ водзӧ кыпӧдны, мӧдыс сідзжӧ сетӧ подув освоитны вӧр озырлунсӧ Вельск гӧгӧрысь, сӧмын некоднаныс на оз помасьны, найӧс ковмас мӧд вит воын водзӧ нюжӧдны. | Тајӧ віт воын стрӧітчыԍӧ Ԍевернӧј крајын сӧмын кык кӧрттуј ԉіԋіја — Піԋуг-Сыктывкар ԁа Коноша-Веԉск. Первојја тујыс воԍтӧ Ежва вожлы зев ыҗыԁ поԁув овмӧссӧ воԇӧ кыпӧԁны, мӧԁыс сіԇжӧ ԍетӧ поԁув освоітны вӧр озырлунсӧ Веԉск гӧгӧрыԍ, сӧмын ԋекоԁнаныс на оз помаԍны, најӧс ковмас мӧԁ віт воын воԇӧ ԋужӧԁны. |
| Пинюг–Сыктывкарлӧн нюжалӧмыс лоас рытыв-лунвылӧ Шекшемаӧдз, кытісянь мунӧ нин веськыд туй Москваӧдз, а асыв-войвывлань Сыктывкарсянь туйлӧн колӧ мунны Ухтаӧ, сэсянь Кожва устьӧлань да водзӧ Усваӧ, из шом перъян бассейнӧ. Тайӧ жӧ магистральыс кутас йитчыны из шом перъянінсянь Югорскӧй Шарӧ (Вайгач ді да материккостса морскӧй пролив) мунысь кӧрт туйкӧд. Километр лыдыс тайӧ магистральлӧн ставнас лоас 1.500 гӧгӧр. | Піԋуг-Сыктывкарлӧн ԋужалӧмыс лоас рытыв-лунвылӧ Шекшемаӧԇ, кытыԍаԋ мунӧ ԋін веԍкыԁ туј Москваӧԇ, а асыв-војвывлаԋ Сыктывкарԍаԋ тујлӧн колӧ мунны Ухтаӧ, сеԍаԋ Кожва уԍԏјӧлаԋ ԁа воԇӧ Усаӧ, ізшом перјан баԍԍејнӧ. Тајӧ жӧ магістраԉыс кутас јітчыны ізшом перјанінԍаԋ Југорскӧј Шарӧ (Вајгач ԁі ԁа маԏеріккостса морскӧј проԉів) муныԍ кӧрт тујкӧԁ. Кілометр лыԁыс тајӧ магістраԉлӧн ставнас лоас 1 500 гӧгӧр. |
| Мый понда стрӧитчысьӧ та кузьта кӧрт туй магистральыс, коді страналысь корас ӧти стрӧитӧмӧ 160 миллион шайт гӧгӧр народнӧй средство? Тайӧ магистральыс овмӧс кыпӧдӧмын зэв бура да ёна ӧтувтчӧ Эжвакӧд да Печӧракӧд. Эжва-Сыктыв да кӧрт туй подув вылын да сійӧ бассейнса вӧр озырлун подув вылын Сыктывкарын кыптас зэв ыджыд вӧр промышленносьт, коді кутас сетны кӧрт туй вылӧ ассьыс продукция 7,5 миллион тонна гӧгӧр. Тайӧ грузыс ӧтнас зэв бура йӧткас Пинюгсянь Шекшемаӧдз кӧрт туй нюжӧдӧмсӧ. Зэв бура тыдалӧ, мый татшӧм груз Пинюгсянь Вяткаӧдз, Вяткасянь Данилов да Буй пыр Москваӧдз дай мукӧдлаӧдз ӧнія кӧрт туй оз вермы ас вылас босьтны. Сы понда Пинюг–Шекшема линия пырӧ медколана линияяс пытшкӧ, кодъясӧс ковмас вӧчны мӧд вит во заводитчӧм дырйи. Колӧ сідзжӧ шуны, мый и Пинюгсянь Шекшемаӧдз туйыс мунӧ вӧра местаяс пытшті да сэті, кӧні позьӧ бура вӧдитчыны видз-муӧн. | Мыј понԁа стрӧітчыԍӧ та куԅта кӧрттуј магістраԉыс, коԁі страналыԍ корас ӧԏі стрӧітӧмӧ 160 міԉԉон шајт гӧгӧр нароԁнӧј среԁство? Тајӧ магістраԉыс овмӧс кыпӧԁӧмын зев бура ԁа јона ӧтувтчӧ Ежвакӧԁ ԁа Печоракӧԁ. Ежва-Сысола ԁа кӧрттуј поԁув вылын ԁа сіјӧ баԍԍејнса вӧр озырлун поԁув вылын Сыктывкарын кыптас зев ыҗыԁ вӧр промышԉенноԍт, коԁі кутас ԍетны кӧрт туј вылӧ асԍыс проԁукціја 7,5 міԉԉіон тонна гӧгӧр. Тајӧ грузыс ӧтнас зев бура јӧткас Піԋугԍаԋ Шекшемаӧԇ кӧрт туј ԋужӧԁӧмсӧ. Зев бура тыԁалӧ, мыј тащӧм груз Піԋугԍаԋ Вјаткаӧԇ, Вјаткаԍаԋ Ԁаԋілов ԁа Буј пыр Москваӧԇ ԁај мукӧԁлаӧԇ ӧнја кӧрт туј оз вермы ас вылас боԍтны. Сы понԁа Піԋуг-Шекшема ԉіԋіја пырӧ меԁколана ԉіԋіјајас пыщкӧ, коԁјасӧс ковмас вӧчны мӧԁ віт во завоԃітчӧм ԁырјі. Колӧ сіԇ жӧ шуны, мыј і Піԋугԍаԋ Шекшемаӧԇ тујыс мунӧ вӧра местајас пыщті ԁа сеті, кӧні поԅӧ бура вӧԃітчыны віԇмуӧн. |
| Сыктывкарсянь асыв-войвылын кӧрт туй магистраль вуджӧ Ухта да Кожва. Найӧ кыкнаныс коланаӧсь нефть да вӧр понда. Миян лыдалӧм серти Кожвасянь вермас петны 1,5 миллион тонна кымын вӧр груз, коді содас Ухтаын 2 миллион тоннаӧдз. Урчитны ӧні нефть груз ыджда йылысь сьӧкыд, но нефть, дӧманик, химическӧй да мукӧд сикас петысь груз, тӧдӧмысь, кутас син вылӧ прамӧя нин усьны. Из шом перъян бассейнсянь Кожваӧдз магистральлӧн могыс лоас из шом петкӧдӧмын да сійӧ бассейныслы мукӧд боксянь производственнӧй подув сетӧмын. Тӧдӧмысь, некутшӧм из шом перйӧм оз вермы ассьыс паськалӧмсӧ аддзыны кӧрт туйтӧг. Сідзжӧ и тані, кӧть кутшӧма бура эз вӧв кыпӧдӧма Усвалысь ва туйсӧ, сійӧ оз вермы ӧтнас сетны из шом перйӧмлы подув. Ӧти-кӧ — сизим тӧлысьӧдз навигация тупкысьлӧ, перйӧм из шомлы ковмас виччысьны петан туй, портитчыны ас сотчӧмӧн, мӧд-кӧ, сэні производственнӧй да культурнӧй олӧм некыдзи оз шогмы пуктыны сизим тӧлысьӧдз странаысь торъялӧмӧн. Ва туй, Камаӧс Печӧракӧд йитӧм, да мукӧд сикас туйяс, оз вермыны освоитны Печӧраысь озырлунсӧ кӧрт туйтӧг. Сӧмын сылӧн мукӧд сикас туйяскӧд ӧтувтчӧмыс вермас Печӧраӧс ӧдйӧ пыртны социалистическӧй овмӧсӧ. Москва–Печӧра кӧрт туй магистраль мукӧд проектъяс серти бурджыка да унджык боксянь сійӧ могсӧ разрешайтӧ. Ковмас быдӧнлы ёна зільны тайӧ вӧвлытӧм ыджыд стрӧительствосӧ олӧмӧ пӧртӧм понда, мӧд ногӧн оз вермы мӧд вит воын овмӧсса мукӧд боксянь кыптыны Печӧра. Сійӧ магистральысь ӧтар Печӧраӧс кыпӧдӧм могысь петкӧдчӧны ещӧ кык проект: Усва — Усть-Вашка – Архангельск – Медвежья Гӧра да Соликамск – Печӧра – Индига. Некод найӧ пытшкысь мӧда-мӧдсӧ оз вежны, ставсӧ бӧрынджык лоӧ вӧчӧма, сӧмын мӧд вит воын бӧръя кык магистральясыс оз на лоны. | Сыктывкарԍаԋ асыв-војвылын кӧрттуј магістраԉ вуҗӧ Ухта ԁа Кожва. Најӧ кыкнаныс коланаӧԍ ԋефԏ ԁа вӧр понԁа. Міјан лыԁалӧм ԍерԏі Кожваԍаԋ вермас петны 1,5 міԉԉон тонна кымын вӧр груз, коԁі соԁас Ухтаын 2 міԉԉіон тоннаӧԇ. Урчітны ӧні ԋефԏ груз ыҗԁа јылыԍ ԍӧкыԁ, но ԋефԏ, ԁомаԋік, хіміческӧј ԁа мукӧԁ ԍікас петыԍ груз тӧԁӧмыԍ кутас ԍінвылӧ прамӧја ԋін уԍны. Ізшом перјан баԍԍејнԍаԋ Кожваӧԇ магістраԉлӧн могыс лоас ізшом петкӧԁӧмын ԁа сіјӧ баԍԍејныслы мукӧԁ бокԍаԋ проізвоԁственнӧј поԁув ԍетӧмын. Тӧԁӧмыԍ ԋекущӧм ізшом перјӧм оз вермы асԍыс паԍкалӧмсӧ аԁԇыны кӧрт тујтӧг. Сіԇжӧ і тані, кӧԏ кущӧма бура ез вӧв кыпӧԁӧма Усалыԍ ва тујсӧ, сіјӧ оз вермы ӧтнас ԍетны ізшом перјӧмлы поԁув. Ӧԏі-кӧ — ԍіԅім тӧлыԍӧԇ навігаціја тупкыԍлӧ, перјӧм ізшомлы ковмас віԁчыԍны петан туј, порԏітчыны ассотчӧмӧн, мӧԁ-кӧ, сені проізвоԁственнӧј ԁа куԉтурнӧј олӧм ԋекыԇі оз шогмы пуктыны ԍіԅім тӧлыԍӧԇ странаыԍ торјалӧмӧн. Ва туј, Камаӧс Печоракӧԁ јітӧм, ԁа мукӧԁ ԍікас тујјас, оз вермыны освоітны Печораыԍ озырлунсӧ кӧрт тујтӧг. Сӧмын сылӧн мукӧԁ ԍікас тујјаскӧԁ ӧтувтчӧмыс вермас Печораӧс ӧԁјӧ пыртны соціаԉіԍԏіческӧј овмӧсӧ. Московско-Печерскӧј кӧрттуј магістраԉ мукӧԁ проектјас ԍерԏі бурҗыка ԁа унҗык бокԍаԋ сіјӧ могсӧ разрешајтӧ. Ковмас быԁсӧнлы јона зіԉны тајӧ вӧвлытӧм ыҗыԁ стрӧіԏеԉствосӧ олӧмӧ пӧртӧм понԁа, мӧԁногӧн оз вермы мӧԁ віт воын овмӧсса мукӧԁ бокԍаԋ кыптыны Печора. Сіјӧ магістраԉыԍ ӧтар Печораӧс кыпӧԁӧм могыԍ петкӧԁчӧны јешщӧ кык проект: Уса — Уԍт-Вашка — Архангеԉск — Меԁвежја-гора ԁа Соԉікамск-Печора — Іԋԃіга. Ԋекоԁ најӧ пыщкыԍ мӧԁа мӧԁсӧ оз вежны, ставсӧ бӧрынҗык лоӧ вӧчӧма, сӧмын мӧԁ віт воын бӧрја кык магістраԉјасыс оз на лоны. |
| Печӧрасянь Соликамскӧ, кыдз ми казьтыштлім нин, кутас мунны ва туй. Тӧдӧмысь, кӧрт туйӧс ва туй некор ставнас оз вермы вежны навигация помасьлӧм понда, дай мукӧд боксянь кӧрт туйлӧн ва туйысь торъялӧм понда. Соликамсксянь Индигаӧ кӧрт туй вывті кутас вермыны петны экспортнӧй продукция калийнӧй промышленносьтлӧн да Сибырысь да Башкирияысь экспортнӧй нянь. Соликамскыслы Индига лоас медматын морскӧй портӧн дай войвывсаджык Сибырлы сійӧ мукӧдысь матынджык. Медым вӧлі гӧгӧрвоана, пасъям километр лыдсӧ Новосибирсксянь портъясӧдзыс. Сэтысянь Мурманскӧдз Котлас да Плесецкӧй пыр лоӧ 4186 километр. Архангельскӧдз Котлас да Плесецкӧй пыр жӧ — 3391 км, Ленинградӧдз — 3624 км, Ростов-Донӧдз — 3700 км, Новороссийскӧдз — 3961 км, а Индигаӧдз — Соликамск, Мылдін да Цильма пыр — 3094 км. Соликамсксянь да Севернӧй Уралсянь портъясӧдз ылнаыс ещӧ ёнджыка лэптӧны Индигаӧс. Портъяссянь Северо-европейскӧй странаясӧдз море туй боксянь медвыгӧднӧй порт лоас Ленинград, сы бӧрын мунӧны Мурманск, Индига, Архангельск, а Черноморскӧй портъяс кольӧны медбӧрӧ. | Печораԍаԋ Соԉікамскӧ, кыԇ мі каԅтыштлім ԋін, кутас мунны ва туј. Тӧԁӧмыԍ кӧрт тујӧс ва туј ԋекор ставнас оз вермы вежны навігаціја помаԍлӧм понԁа, ԁај мукӧԁ бокԍаԋ кӧрт тујлӧн ва тујыԍ торјалӧм понԁа. Соԉікамскԍаԋ Іԋԃігаӧ кӧрт туј вывті кутас вермыны петны експортнӧј проԁукціја каԉіјнӧј промышԉенноԍтлӧн ԁа Ԍібірыԍ ԁа Башкіріјаыԍ експортнӧј ԋаԋ. Соԉікамскыслы Іԋԃіга лоас меԁ матын морскӧј портӧн ԁај војвывсаҗык Ԍібірлы сіјӧ мукӧԁыԍ матынҗык. Меԁым вӧлі гӧгӧрвоана, пасјам кілометр лыԁсӧ Новоԍібірскԍаԋ портјасӧԇыс. Сетыԍаԋ Мурманскӧԇ Котлас ԁа Пԉеԍецскӧј пыр лоӧ 4186 кілометр. Архангеԉскӧԇ Котлас ԁа Пԉеԍецкӧј пыр жӧ — 3391 км., Ԉеԋінграԁӧԇ — 3624 км., Ростов-Ԁонӧԇ — 3700 км., Новороԍԍіјскӧԇ — 3961 км., а Інԃігаӧԇ — Соԉікамск, Тр.-Печорск ԁа Ціԉма пыр — 3094 км. Соԉікамскԍаԋ ԁа Ԍевернӧј Уралԍаԋ портјасӧԇ ылԁаыс јешщӧ јонҗыка лептӧны Іԋԃігаӧс. Портјасԍаԋ Ԍеверо-јевропејскӧј странајасӧԇ море туј бокԍаԋ меԁ выгоԁнӧј порт лоас Ԉеԋінграԁ, сы бӧрын мунӧны Мурманск, Іԋԃіга, Архангеԉск, а Черноморскӧј портјас коԉӧны меԁ бӧрӧ. |
| Ӧні сьӧкыд на шуны, мыйта ми кутам экспортируйтны Сибырысь нянь да Соликамскысь калийнӧй продукция, но огӧ ӧшыбитчӧй, шуам кӧ, мый кыз няньыс кутас мунны Ленинградӧ, а калийнӧй сов ва туйӧн Архангельскӧ. | Ӧні ԍӧкыԁ на шуны, мыјтӧм мі кутам експорԏірујтны Ԍібірыԍ ԋаԋ ԁа Соԉікамскыԍ каԉіјнӧј проԁукціја, но огӧ ӧшібітчӧ, шуам-кӧ, мыј кыз ԋаԋыс кутас мунны Ԉеԋінграԁӧ, а каԉіјнӧј сов ва тујӧн Архангеԉскӧ. |
| Мӧд ногӧн оз вермы лоны. Кыдз ми казьтыштлім нин, Индигаӧ мӧд вит воын стрӧитны порт огӧ удитӧй дай груз серти сійӧ дзикӧдзсӧ ещӧ оз на ковмы. Тӧдӧмысь, сідзжӧ тыдалӧ, мый кӧрт туй Соликамсксянь Индигаӧдз экспортнӧй уральскӧй да сибырскӧй груз понда мӧд вит воын оз на жӧ ковны. | Мӧԁногӧн оз вермы лоны. Кыԇ мі каԅтыштлім ԋін, Іԋԃігаӧ мӧԁ віт воын стрӧітны порт огӧ уԃітӧ ԁај груз ԍерԏі сіјӧ ԇікӧԇсӧ јешщӧ оз на ковмы. Тӧԁӧмыԍ, сіԇ жӧ тыԁалӧ, мыј кӧрт туј Соԉікамскԍаԋ Іԋԃігаӧԇ експортнӧј ураԉскӧј ԁа ԍібірскӧј груз понԁа мӧԁ віт воын оз на жӧ ковны. |
| Видзӧдлам, ёна-ӧ мыджсьӧ Соликамска-Индигаа магистральӧ Печӧраысь петысь груз. Мӧд вит воын вермас петны Печӧраысь Уралӧ да Поволжьеӧ вӧр да неуна из шом, мукӧд груз йылысь урчитны ӧні сьӧкыд. Мӧд ыджыд лыда — вӧр груз, сӧмын сійӧ вермас петны ва туйӧн. Дерт кӧрт туй кӧ вӧлі Соликамсксянь Мылдінӧдз, сэтысь тӧвся продукцияыс петіс кӧрт туйӧн, но лыдыс сылӧн оз ло зэв ыджыд. Из шом перйӧм вермас сетны мӧд вит во помын нёль миллион тонна гӧгӧр груз. Сы пытшкысь неуна кутас мунны Севернӧй Уралӧ, сӧмын сідзжӧ ва туй кутас на вермыны сійӧ лыдсӧ кыпӧдны. | Віԇӧԁлам јонаӧ мыҗԍӧ Соԉікамска — Іԋԃіга магістраԉӧ Печораыԍ петыԍ груз. Мӧԁ віт воын вермас петны Печораыԍ Уралӧ ԁа Поволжјеӧ вӧр ԁа ԋеуна ізшом, мукӧԁ груз јылыԍ урчітны ӧні ԍӧкыԁ. Мӧԁ ыҗыԁ лыԁа — вӧр груз, сӧмын сіјӧ вермас петны ва тујӧн. Ԃерт кӧрт туј-кӧ вӧлі Соԉікамскԍаԋ Тр.-Печорскӧԇ, сетыԍ тӧвԍа проԁукціјаыс петіс кӧрт тујӧн, но лыԁыс сылӧн оз ло зев ыҗыԁ. Ізшом перјӧм вермас ԍетны мӧԁ віт во помын ԋоԉ міԉԉон тонна гӧгӧр груз. Сы пыщкыԍ ԋеуна кутас мунны Ԍевернӧј Уралӧ, сӧмын сіԇ-жӧ ва туј кутас-на вермыны сіјӧ лыԁсӧ кыпӧԁны. |
| Соликамск – Индига кӧрт туй магистраль колӧ стрӧитны мӧд вит во помын ещӧ водзӧ воан кадъяс кежлӧ. Сӧмын тадзи позьӧ шуны та йылысь. Уралӧ Печераысь петысь став грузыс мӧд вит во помасигӧн лоас кык миллион тонна гӧгӧр, мӧдарӧ мунысьыс сыысь этшаджык. Дерт сійӧс ставнас кокньыда на кутас кыпӧдны ва туй — Печераӧс Камакӧд йитӧд дай сылӧн навигация тупкысьлӧмыс оз на груз бергӧдчӧмсӧ торк шогмытӧмӧдз. | Соԉікамск — Іԋԃіга кӧрттуј магістраԉ колӧ стрӧітны мӧԁ віт во помын јешщӧ воԇӧ воан каԁјас кежлӧ. Сӧмын таԇі поԅӧ шуны та јылыԍ. Уралӧ Печераыԍ петыԍ став грузыс мӧԁ віт во помаԍігӧн лоас кык міԉԉон тонна гӧгӧр, мӧԁарӧ муныԍыс сыыԍ ещаҗык. Ԃерт сіјӧс ставнас кокԋіԁа на кутас кыпӧԁны ва туј — Печераӧс Камакӧԁ јітӧԁ ԁај сылӧн навігаціја тупкыԍлӧмыс оз на грузбергӧԁчӧмсӧ торк шогмытӧмӧԇ. |
| Татшӧма жӧ мыджсьӧ кӧрт туй магистраль Усва – Усть-Вашка – Архангельск – Медвежья Гӧра. Сылӧн сэтшӧм жӧ подулыс. Из шом перйӧм ёна паськалӧм бӧрын да войвыв кыптӧм бӧрын сійӧ лоас из шом петкӧдысь туйӧн, сӧмын воан вит воын груз серти оз на сійӧ ставнас ковмы. Архангельсксянь Усть-Вашкаӧдз сылӧн юкӧдыс кутӧ торъя подув. Ми водзджык висьтавлім нин Мезеньса вӧр озырлун кыпӧдӧмын эбӧстӧмсӧ. Кӧрт туйтӧг некыдзи оз позь пуктыны мог Мезеньын вӧр промышленносьт паськӧдӧм йылысь. Ва туй сэні сӧмын вермас кылӧдны, но не петкӧдны гӧтовӧй вӧр продукцияӧс. Тырмымӧнъя та йылысь лои висьталӧма водзын, ӧні бура нин тыдалӧ, мый мӧд войвывса кӧрт туй магистральлӧн юкӧд — Архангельск – Усть-Вашка пырас мӧд вит вося планӧ. Сійӧс ковмас стрӧитны нин 1933 восянь. Ӧттшӧтш ковмас зэв ӧдйӧн стрӧитны Архангельск бокӧ Двина вывті кӧрт туй пос. Сытӧг оз позь водзӧ кӧрт туй стрӧитны дай позьтӧм сьӧкыд паськӧдны Архангельскын промышленносьт, порт дай асьсӧ карсӧ тайӧ боксянь оз позь вунӧдны. Усть-Вашкасянь Архангельскӧдз груз бергӧдчӧмыс мӧд вит во помын кутас лоны 4,5 миллион тонна гӧгӧр, сы пытшкысь куш сӧмын вӧр грузыс кутас лоны 4,1 миллион тонна гӧгӧр, а Архангельска-Плесецкӧя костын ставыс лоас 4,4 миллион тона гӧгӧр. Сы пышкысь Архангельскысь петысь вӧр Мурманскӧ да Москвалань лоас 3 миллион тоннаысь унджык. Тайӧ лыдыс висьталӧ зэв бура, мый Архангельск – Усть-Вашка да Двина вывті пос кутасны мӧд вит воын нуӧдны зэв гырысь удж. Печӧрасянь вӧр нинӧмла петкӧдны Архангельскӧ дай из шом мӧд вит воын оз вермы уна петны сійӧ туйӧд, а мукӧд сикас грузлӧн ичӧта кутас пасйысьны. Мыйла Печӧраысь вӧр оз ковмы петкӧдны Архангельскӧ? Важӧн вӧлі кодсюрӧ мӧвпалӧны петкӧдны сэтчӧ Печӧрасянь экспортнӧй вӧр Печӧраса омӧль порт понда. Ӧні кызыслы тыдалӧ нин, мый Печӧралы ковмас дай шогмӧ вӧчны аслыс дай ас бердас морскӧй порт. Сы понда Архангельскӧ вӧр петкӧдӧм йылысь сёрнияс бырины нин. | Тащӧма-жӧ мыҗԍӧ кӧрттуј магістраԉ Уса — Уԍԏ-Вашка — Архангеԉск — Меԁвежја-Гӧра. Сылӧн сещӧм-жӧ поԁулыс. Ізшом перјӧм јона паԍкалӧм бӧрын ԁа војвыв кыптӧм бӧрын сіјӧ лоас ізшом петкӧԁыԍ тујӧн, сӧмын воан віт воын груз ԍерԏі оз на сіјӧ ставнас ковмы. Архангеԉскԍаԋ Уԍт-Вашкаӧԇ сылӧн јукӧԁыс кутӧ торја поԁув. Мі воԇҗык віԍтавлім ԋін Меԅеԋса вӧр озырлун кыпӧԁӧмын ебӧстӧмсӧ. Кӧрт тујтӧг ԋекыԇі оз поԅ пуктыны мог Меԅеԋын вӧр промышԉенноԍԏ паԍкӧԁӧм јылыԍ. Ва туј сені сӧмын вермас кылӧԁны, но ԋе петкӧԁны гӧтӧвӧј вӧр проԁукціјаӧс. Тырмымӧнја та јылыԍ лоі віԍталӧма воԇын, ӧні бура-ԋін тыԁалӧ, мыј мӧԁ војвывса кӧрт туј магістраԉлӧн јукӧԁ — Архангеԉск — Уԍԏ-Вашка пырас мӧԁ віт воԍа планӧ. Сіјӧс ковмас стрӧітны ԋін 1933 воԍаԋ. Ӧтщӧщ ковмас зев ӧԁјӧн стрӧітны Архангеԉск бокӧ Ԃвіна вывті кӧрттуј пос. Сытӧг оз поԅ воԇӧ кӧрт туј стрӧітны ԁај поԅтӧм ԍӧкыԁ паԍкӧԁны Архангеԉскын промышԉенноԍт, порт ԁај аԍсӧ карсӧ тајӧ бокԍаԋ оз поԅ вунӧԁны. Уԍт-Вашкаԍаԋ Архангеԉскӧԇ грузбергӧԁчӧмыс мӧԁ віт во помын кутас лоны 4,5 міԉԉон тонна гӧгӧр, сы пыщкыԍ куш сӧмын вӧр грузыс кутас лоны 4,1 міԉԉон тонна гӧгӧр, а Архангеԉска Пԉеԍецкӧј костын ставыс лоас 4,4 міԉԉон тона гӧгӧр. Сы пышкыԍ Архангеԉскыԍ петыԍ вӧр Мурманскӧ ԁа Москвалаԋ лоас 3 міԉԉон тоннаыԍ унҗык. Тајӧ лыԁыс віԍталӧ зев бура, мыј Архангеԉск — Уԍт-Вашка ԁа Ԁвіна вывті пос кутасны мӧԁ віт воын нуӧԁны зев гырыԍ уҗ. Печораԍаԋ вӧр ԋінӧмла петкӧԁны Архангеԉскӧ ԁај ізшом мӧԁ віт воын оз вермы уна петны сіјӧ тујӧԁ, а мукӧԁ ԍікас грузлӧн ічӧта кутас пасјыԍны. Мыјла Печораыԍ вӧр оз ковмы петкӧԁны Архангеԉскӧ? Важӧн вӧлі коԁ ԍурӧ мӧвпалӧны петкӧԁны сетчӧ Печораԍаԋ експортнӧј вӧр Печораса омӧԉ порт понԁа. Ӧні кызыслы тыԁалӧ ԋін, мыј Печоралы ковмас ԁај шогмӧ вӧчны аслыс ԁај ас берԁас морскӧј порт. Сы понԁа Архангеԉскӧ вӧр петкӧԁӧм јылыԍ ԍорԋіјас быріны ԋін. |
| Мый понда сійӧ туй кузяыс мӧд вит воын этша на вермас петны из шом? Тӧдӧмысь, из шом медводдза потребительясӧн лоасны войвывса портъяс, Хибиногорск да войвывса жӧ транспорт. Портъясӧдзыс да Хибиногорскӧдз из шомсӧ позьӧ дай выгӧднӧйджык нуны ва туйӧд море пыр. Ва туйӧд кӧ вермас петны куим миллион тонна гӧгӧр, портъяслы да Хибиногорсклы из шом колӧмыс мӧд вит во помасигӧн тупкысяс нин. Кыдз ми водзджык казьтыштлім, сы мындатӧ дерт позяс весиг Печӧра устьӧ пыр петкӧдны, сӧмын ставыс медъёна мытшасьӧ ва туй тупкысьӧм костӧ. Из шом ӧткодя во чӧж кутас перйыссьыны, а ва туй пӧшти сизим тӧлысь йи улын. Сы понда ковмас из шомсӧ ва воссьытӧдз чӧжны. Босьтам кӧ вося перйӧм нёль миллион тонна гӧгӧр, ковмас войвывса потребительяслы ва туй воссьытӧдз чӧжны 830 сюрс тонна гӧгӧр. Сэтысь дерт кызыс вермис мунны Архангельсклань широтнӧй магистраль кузьта, сӧмын сы мында грузыс оз ло кӧрт туйлы тырмымӧнъя. Водзӧ вылӧ, кор из шом перйӧм ёна содас, вермас сійӧ туйӧдыс Медвежья Гӧра пыр Хибинскӧдз да Ленинградӧдз мунны тырыс из шом груз, но сійӧ кадыс воас мӧд вит во бӧрын. Та серти позьӧ шуны — из шом перъянінӧ Архангельск пыр Медвежья Гӧраӧдз кӧрт туй магистраль ковмас заводитлыны вӧчны мӧд вит воын ещӧ водзӧ воан вит во кежлӧ. | Мыј понԁа сіјӧ туј куԅтаыс мӧԁ віт воын еща на вермас петны ізшом? Тӧԁӧмыԍ ізшом меԁвоԇԇа потребіԏеԉјасӧн лоасны војвывса портјас, Хібіногорск ԁа војвывса жӧ транспорт. Портјасӧԇыс ԁа Хібіногорскӧԇ ізшомсӧ поԅӧ ԁај выгӧԁнӧјҗык нуны ва тујӧԁ море пыр. Ва тујӧԁкӧ вермас петны кујім міԉԉон тонна гӧгӧр, портјаслы ԁа Хібіногорсклы ізшом колӧмыс мӧԁ віт во помаԍігӧн тупкыԍас ԋін. Кыԇ мі воԇҗык каԅтыштлім, сымынԁа - мынԁатӧ ԃерт поԅас веԍіг Печора-уԍԏјӧ пыр петкӧԁны, сӧмын ставыс меԁ јона мыщаԍӧ ва туј тупкыԍӧм-костӧ. Ізшом ӧткоԃа во чӧж кутас перјыԍԍыны, а ва туј пӧшԏі ԍіԅім тӧлыԍ јі улын. Сыпонԁа ковмас ізшомсӧ ва воԍԍытӧԇ чӧжны. Боԍтам-кӧ воԍа перјӧм ԋоԉ міԉԉон тонна гӧгӧр, ковмас војвывса потребіԏеԉјаслы ва туј воԍԍытӧԇ чӧжны 830 ԍурс тонна гӧгӧр. Сетыԍ ԃерт кызыс верміс мунны Архангеԉсклаԋ шіротнӧј магістраԉ куԅта, сӧмын сымынԁа грузыс оз ло кӧрт тујлы тырмымӧнја. Воԇӧ вылӧ, кор ізшом перјӧм јона соԁас, вермас сіјӧ тујӧԁыс Меԁвежја-гӧра пыр Хібінскӧԇ ԁа Ԉеԋінграԁӧԇ мунны тырыс ізшом груз, но сіјӧ каԁыс воас мӧԁ віт во бӧрын. Та ԍерԏі поԅӧ шуны — ізшом перјанінӧ Архангеԉск пыр Меԁвежја-гӧраӧԇ кӧрттуј магістраԉ ковмас завоԃітлыны вӧчны мӧԁ віт воын јешщӧ воԇӧ воан віт во кежлӧ. |
| Вӧркутасянь Югорскӧй Шарӧ кӧрт туйӧн петӧм йылысь ӧні мыйкӧ шуны веськыда сьӧкыд. Таво сэтысянь Пай-хой гӧра вывті Югорскӧй шарӧдз мунӧ видласьӧм кӧрт туй стрӧитӧм могысь. Сыысь ӧтар ковмас ёна видлавны моресӧ да море пыр ветлӧдлӧмсӧ. Ӧні сӧмын позьӧ шуны, мый сійӧ туйыс мореӧдз лоас меддженьыдӧн. Шогмас кӧ морскӧй кузьджык навигация восьтыны да берег дорӧ джуджыд местаясӧн матысмӧдчыны, сійӧ туйыс вермас кокньӧдыштны из шом перйӧмлысь кыптӧмсӧ. Но ӧнія кадын эм миянӧн казьтывлӧм куим проект, кодъясӧс ковмас воан вит воын стрӧитны да кодъяс пытшкысь ковмас бӧрйыны воан вит воын восьтӧм вылӧ. | Вӧркутаԍаԋ Југӧрскӧј Шарӧ кӧрт тујӧн петӧм јылыԍ ӧні мыјкӧ шуны веԍкыԁа ԍӧкыԁ. Таво сетыԍаԋ Пајхој гӧра вывті Југорскӧј шарӧԇ мунӧ віԁлаԍӧм кӧрттуј стрӧітӧм могыԍ. Сыыԍ ӧтар ковмас јона віԁлавны моресӧ ԁа море пыр ветлӧԁлӧмсӧ. Ӧні сӧмын поԅӧ шуны, мыј сіјӧ тујыс мореӧԇ лоас меԁҗеԋыԁӧн. Шогмас-кӧ морскӧј куԅҗык навігаціја воԍтыны ԁа берег ԁорӧ җуҗыԁ местајасӧн матыԍмӧԁчыны, сіјӧ тујыс вермас кокԋӧԁыштны ізшом перјӧмлыԍ кыптӧмсӧ. Но ӧнја каԁын ем міјанӧн каԅтывлӧм кујім проект, коԁјасӧс ковмас воан віт воын стрӧітны ԁа коԁјас пыщкыԍ ковмас бӧрјыны воан віт воын воԍтӧм вылӧ. |
| Магистраль бӧрйигӧн подулӧн колӧ лоны: кытісянь кокньыдджыка позьӧ Печӧраӧс освоитны да кутшӧм направленньӧын лоас гырысьджык груз бергӧдчӧм. Ставсӧ кӧ сійӧс ми бура видлалам, медводдза местаӧ петӧ Москва–Печӧра магистраль. Сійӧ груз серти Сыктывкарсянь Москвалань мӧд вит воын нин петкӧдсьӧ зэв ыджыд (вылын) техникаа магистральӧ. Пырысь-пыр жӧ кутас сы водзын сулавны мӧд туй восьтӧм, электрифицируйтӧм, разъездъяс паськӧдӧм да сідз водзӧ, мӧд ногӧн кыпӧдны кӧрт туй магистральыс ӧтарӧ мунысь сымда грузсӧ оз вермы. | Магістраԉ бӧрјігӧн поԁулӧн колӧ лоны: кытыԍаԋ кокԋіԁҗыка поԅӧ Печораӧс освоітны ԁа кущӧм направԉеԋԋӧын лоас гырыԍҗык груз бергӧԁчӧм. Ставсӧ-кӧ сіјӧс мі бура віԁлалам, меԁ воԇԇа местаӧ петӧ Московско-Печорскӧј магістраԉ. Сіјӧ груз ԍерԏі Сыктывкарԍаԋ Москвалаԋ мӧԁ віт воын ԋін петкӧԁчӧ зев ыҗыԁ (вылын) ԏехԋікаа магістраԉӧ. Пырыԍ пыр жӧ кутас сы воԇын сулавны мӧԁ туј воԍтӧм, еԉектріфіцірујтӧм, разјезԁјас паԍкӧԁӧм ԁа сіԇ воԇӧ, мӧԁногӧн кыпӧԁны кӧрт туј магістраԉыс ӧтарӧ муныԍ сымԁа грузсӧ оз вермы. |
| Со татшӧм ногӧн петкӧдчӧ Коми обласьтын — Севернӧй край коймӧд юкӧдын кӧрт туй вӧчан перспектива. | Со тащӧм ногӧн петкӧԁчӧ Комі облаԍтын — Ԍевернӧј крај којмӧԁ јукӧԁын кӧрт туј вӧчан перԍпекԏіва. |
| Коми обласьтӧс быд боксянь интересуйтӧны ещӧ мукӧд проектъяс. Мӧд вит воын ковмас дзикӧдз йитны Архангельск–Вӧлӧгда туй Мурмансккӧд. Архангельскысь, Усть-Вашкаысь да мукӧд экспортнӧй районъясысь Архангельскса порт тупкысьӧм бӧрти дзикӧдз ковмас экспортнӧй вӧр продукциясӧ заграничаӧ нуны Мурманскса восьса порт пыр. Ӧнӧдз ми ёна ворссьывлім заграничнӧй рынокъясын, Финляндияысь да Швецияысь сёрмӧмӧнджык петӧм понда. Кутам кӧ писькӧдны тӧвся продукциясӧ Севернӧй крайсянь Мурманскӧ, ми сійӧн ӧддзӧдам тӧварлысь бергӧдчӧмсӧ. Татшӧм могсӧ вермӧ олӧмӧ пӧртны магистраль Усть-Вашка – Архангельск – Онега – Сорока, коді ӧткодясьӧ миянӧн казьтывлӧм войвывса из шом петкӧдысь широтнӧй магистралькӧд, Усть-Вашкасянь Онегаӧдз. Ӧтпырйӧ сыысь ещӧ коланаджык магистраль петӧ Хибинскӧй апатитӧ нефелинӧвӧй груз Архангельск–Вӧлӧгда туй вылӧ писькӧдчӧмӧн. Кыкнан туйыс ас местаас зэв колана, сӧмын мӧд вит воын сьӧкыд лоӧ кыкнансӧ ӧткодя стрӧитны. Ковмас, тӧдӧмысь, на пытшкысь кодсӧкӧ вӧчны ӧдйӧджык. Сорокасянь Онегаӧдз найӧ кыкнаныс ёна оз торъявны, но сэтысянь кымын водзӧ, сымын ёнджыка косталӧны. Архангельск–Вӧлӧгда туйкӧд йитчӧмын налӧн костыс лоӧ 214 километрӧдз. Архангельсксянь веськыда Сорокаӧдз туй вӧчтӧг экспортнӧй вӧр продукция Архангельсксянь Мурманскӧдз кутас мунны лишнӧй 250 километр. Но сійӧ лишнӧй мунӧмнас буракӧ мӧд вит воын ковмас миритчыны, мӧд ногӧн оз вермы сійӧ вит воын письтыны апатитлӧн Вӧлӧгдалань петӧм. Сыысь ӧтар Плесецкӧй–Сорока линия вермас лоны Ураллы, Сибырлы да мукӧдлы Мурманск пыр заграничаӧ петан туйӧн. Мурманск ылынджык Ленинград дорысь да Архангельск дорысь, но сійӧ тӧвнас оз тупкысьлы. Плесецкӧйсянь Котласӧдз кӧрт туйсӧ нюжӧдӧмӧн сылӧн значенньӧыс быд боксянь содӧ, медсясӧ заграничаӧ сибырскӧй няньлӧн петӧм могысь. Ӧні стрӧитчысьӧ нин линия Коноша–Вельск, водзӧ сійӧ кутас нюжӧдчыны Котласӧдз. Вермас сы понда мӧд вит воын регыдджык лоӧ Котлас–Плесецкӧй линия дорысь Коноша–Вельск–Котлас. Но и сэки Плесецкӧй–Сорокалӧн значенньӧыс оз чин, сӧмын оз на кӧ ло Котласын кӧрт туй пос, бокысь экспортнӧй грузъяс кутасны мунны Вӧлӧгда пыр сійӧ жӧ туй вылӧ. Оз кӧ ло пос Котласын Сухона вомӧн да оз кӧ кут кӧрт туйӧн йитчыны Котлас (Шипицина) Коношасянь, Котласын оз вермы кыптыны вӧр промышленносьт. Сійӧ подувтӧг оз вермы чужны вӧр промышленносьт сэні сы понда, мый заводъяслы местаыс Котлассьыс улынджык, Шипицинаын. Дерт некыдзи оз позь мӧд вит воын миритчыны Котласскӧй узелӧс бокӧ кольӧмӧн, ковмас Вельсксянь нуӧдны туй Котласӧдз дай вӧчны пос Сухона вомӧн. | Комі облаԍтӧс быԁ бокԍаԋ іԋԏересујтӧны јешщӧ мукӧԁ проектјас. Мӧԁ віт воын ковмас ԇікӧԇ јітны Архангеԉск-Вӧлӧгԁа туј Мурмансккӧԁ. Архангеԉскыԍ, Усԏ-Вашкаыԍ ԁа мукӧԁ експортнӧј рајонјасыԍ Архангеԉскса порт тупкыԍӧм бӧрԏі ԇікӧԇ ковмас експортнӧј вӧр проԁукціјасӧ заграԋіцаӧ нуны Мурманскса воԍса порт пыр. Ӧнӧԇ мі јона ворсԍывлім заграԋічнӧј рынокјасын, Фінԉаԋԃіјаыԍ ԁа Швеціјаыԍ ԍормӧмӧнҗык петӧм понԁа. Кутамкӧ піԍкӧԁны тӧвԍа проԁукціјасӧ Ԍевернӧј крајԍаԋ Мурманскӧ, мі сіјӧн ӧԁԇӧԁам тӧварлыԍ бергӧԁчӧмсӧ. Тащӧм могсӧ вермӧ олӧмӧ пӧртны магістраԉ — Уԍт-Вашка — Архангеԉск — Оԋега — Сорока, коԁі ӧткоԃаԍӧ міјанӧн каԅтывлӧм војвывса ізшом петкӧԁыԍ шіротнӧј магістраԉкӧԁ, Уԍԏ-Вашкаԍаԋ Оԋегаӧԇ. Ӧтпырјӧ сыыԍ јешщӧ коланаҗык магістраԉ петӧ Хібінскӧј апаԏітӧ ԋефеԉіновӧј груз Архангеԉск — Вӧлӧгԁа туј вылӧ піԍкӧԁчӧмӧн. Кыкнан тујыс ас местаас зев колана, сӧмын мӧԁ віт воын ԍӧкыԁ лоӧ кыкнансӧ ӧткоԃа стрӧітны. Ковмас тӧԁӧмыԍ на пыщкыԍ коԁсӧкӧ вӧчны ӧԁјӧҗык. Сорокаԍаԋ Оԋегаӧԇ најӧ кыкнаныс јона оз торјавны, но сетыԍаԋ, кымын воԇӧ, сымын јонҗыка косталӧны. Архангеԉск-Вӧлӧгԁа тујкӧԁ јітчӧмын налӧн костыс лоӧ 214 кілометрӧԇ. Архангеԉскԍаԋ веԍкыԁа Сорокаӧԇ туј вӧчтӧг експортнӧј вӧр проԁукціја Архангеԉскԍаԋ Мурманскӧԇ кутас мунны ԉішнӧј 250 кілометр. Но сіјӧ ԉішнӧј мунӧмнас, буракӧ, мӧԁ віт воын ковмас мірітчыны, мӧԁногӧн оз вермы сіјӧ віт воын піԍтыны апаԏітлӧн Вӧлӧгԁалаԋ петӧм. Сыыԍ ӧтар Пԉеԍецкӧј — Сорока ԉіԋіја вермас лоны Ураллы, Ԍібірлы ԁа мукӧԁлы Мурманск пыр заграԋіцаӧ петан тујӧн. Мурманск ылынҗык Ԉеԋінграԁ ԁорыԍ ԁа Архангеԉск ԁорыԍ, но сіјӧ тӧвнас оз тупкыԍлы. Пԉеԍецкӧјԍаԋ Котласӧԇ кӧрт тујсӧ ԋужӧԁӧмӧн сылӧн значеԋԋӧыс быԁ бокԍаԋ соԁӧ, меԁԍасӧ заграԋіцаӧ ԍібірскӧј ԋаԋлӧн петӧм могыԍ. Ӧні стрӧітчыԍӧ-ԋін ԉіԋіја Коноша — Веԉск, воԇӧ сіјӧ кутас ԋужӧԁчыны Котласӧԇ. Вермас сы понԁа мӧԁ віт воын регыԁҗык лоӧ Котлас — Пԉеԍецкӧј ԉіԋіја ԁорыԍ Коноша — Веԉск — Котлас. Но і секі Пԉеԍецкӧј — Сорокалӧн значеԋԋӧыс оз чін, сӧмын оз на кӧ ло Котласын кӧрт туј пос, бокыԍ експортнӧј грузјас кутасны мунны Вӧлӧгԁа пыр сіјӧ жӧ туј вылӧ. Оз-кӧ ло пос Котласын Сухона вомӧн ԁа оз-кӧ кут кӧрт тујӧн јітчыны Котлас (Шіпіціно) Коношаԍаԋ, Котласын оз вермы кыптыны вӧр промышԉенноԍт. Сіјӧ поԁувтӧг оз вермы чужны вӧр промышԉенноԍт сені сы понԁа, мыј завоԁјаслы местаыс Котласԍыс улынҗык, Шіпіцінаын. Ԃерт ԋекыԇі оз поԅ мӧԁ віт воын мірітчыны Котласкӧј уԅелӧс бокӧ коԉӧмӧн, ковмас Веԉскԍаԋ нуӧԁны туј Котласӧԇ ԁај вӧчны пос Сухона вомӧн. |
| Тайӧ урчитӧм кӧрт туйяснас индысьӧны сӧмын медгырысь могъясыс. Дерт ми ог на вермӧ ставсӧ тані петкӧдлыны посниджык да вӧр лэдзан кӧрт туйясӧс. Но колӧ веськыда шуны, мый мӧд вит воын паськыда кӧрт туй вӧчӧмыд восьтӧ войвывсӧ, да торйӧн нин Коми обласьтӧс. ВКП(б) XVII конференция пуктіс страна водзын мог вӧчны 25–30 сюрс километр выль кӧрт туй. Сэтысь войвылӧ дзикӧдз усьӧ 3000 километр дай пӧшти ставнас веськыда инмӧ Коми обласьтӧ. Коми обласьтын кутас стрӧитчыны зэв ыджыд магистраль Шекшема–Усва. Сылӧн километр лыдыс 1500 гӧгӧрӧдз лоӧ. Удора бердлань воас магистраль 250 километр кузьта, коді кутас водзӧ нюжавны Печӧраӧдз. Сідзжӧ вермас заводитчыны вӧчсьыны Соликамск–Индига да дзоньнас войвывса широтнӧй магистраль. | Тајӧ урчітӧм кӧрт тујјаснас інԁыԍӧны сӧмын меԁ гырыԍ могјасыс. Ԃерт мі ог-на вермӧ ставсӧ тані петкӧԁлыны посԋіҗык ԁа вӧрлеԇан кӧрт тујјасӧс. Но колӧ веԍкыԁа шуны, мыј мӧԁ віт воын паԍкыԁа кӧрттуј вӧчӧмыԁ воԍтӧ војвывсӧ, ԁа торјӧн ԋін Комі облаԍтӧс. ВКП(б) XVII конференціја пуктіс страна воԇын мог вӧчны 25–30 ԍурс кілометр выԉ кӧрт туј. Сетыԍ војвылӧ ԇікӧԇ уԍӧ 3 000 кілометр ԁај пӧшԏі ставнас веԍкыԁа інмӧ Комі облаԍтӧ. Комі облаԍтын кутас стрӧітчыны зев ыҗыԁ магістраԉ Шекшема-Уса. Сылӧн кілометр лыԁыс 1500 гӧгӧрӧԇ лоӧ. Уԁора берԁлаԋ воас магістраԉ 250 кілометр куԅта, коԁі кутас воԇӧ ԋужавны Печораӧԇ. Сіԇжӧ вермас завоԃітчыны вӧчԍыны Соԉікамск — Іԋԃіга ԁа ԇоԋнас војвывса шіротнӧј магістраԉ. |
| Татшӧм планъяс вермасны лоны сӧмын веськыд ленинскӧй национальнӧй политикаӧн, странаӧс индустриализируйтан политикаӧн да СССР-ысь став бокиса местаясӧс кыпӧдан политикаӧн. Некутшӧм вын сійӧ политикасӧ оз вермы вежны, оз кӧ империалистическӧй интервенция мыйкӧдыра кежлӧ торклы миянлысь стройкасӧ. | Тащӧм планјас вермасны лоны сӧмын веԍкыԁ ԉеԋінскӧј поԉіԏікаӧн, странаӧс інԁустріаԉіԅірујтан поԉіԏікаӧн ԁа націонаԉнӧј ԁа СССР-ыԍ став бокіса местајасӧс кыпӧԁан поԉіԏікаӧн. Ԋекущӧм вын сіјӧ поԉіԏікасӧ оз вермы вежны, оз-кӧ імперіаԉіԍԏіческӧј інԏервенціја мыјкӧ ԁыра кежлӧ торклы міјанлыԍ стројкасӧ. |
| Вуджам шоссейнӧй да грунтӧвӧй туйяс вылӧ. Вермас лоны сэтшӧм сёрни: кӧрт туй паськалӧ, ва туй бурмӧ да сідзжӧ паськалӧ, еропланъясӧн лэбалан содӧ, кутшӧм мог суис сёрнитны грунтӧвӧй туйяс йылысь? Сэтшӧма сёрнитӧмыслӧн шогмытӧмыс кокньыда петӧ, мӧвпыштам кӧ: ва туй да кӧрт туй лоӧны кызыс магистральясӧн. На бердӧ колӧ матысмӧдчыны посни грузӧн ветлан грунтӧвӧй да шоссейнӧй туйясӧн. Кымын водзӧ паськалӧны сійӧ магистральнӧй туйясыс да кымын водзӧ кыптӧ олӧм, сымын водзӧ ковмас паськӧдны шоссейнӧй да грунтӧвӧй туяссӧ. Медся нин ӧні, кор воссисны Нижньӧй Новгородын, Москваын, Ярославльын автомобиль вӧчысь гигантъяс, кор лои миян тыр вын паськӧдны автомобильясӧн ветлӧдлӧм. Шоссейнӧй да грунтӧвӧй туйяслӧн значенньӧыс зэв ёна содӧ. Войвывса да Коми обласьтса условйӧясын налӧн значенньӧыс ещӧ вылӧджык кыптӧ. Колӧ паськӧдчыны овмӧсъяснас, пыдӧджык да паськыдджыка пырны ва туй бердсянь вӧр пытшкӧ, ковмас овмӧдчыны выль местаясын — ставыс сійӧ вермас лоны сӧмын шоссейнӧй да грунтӧвӧй туйяс паськӧдӧмӧн. | Вуҗам шосԍејнӧј ԁа грунтӧвӧј тујјас вылӧ. Вермас лоны сещӧм ԍорԋі: кӧрт туј паԍкалӧ, ватуј бурмӧ ԁа сіԇжӧ паԍкалӧ, јеропланјасӧн лебалан соԁӧ, кущӧм мог суіс ԍорԋітны грунтӧвӧј тујјас јылыԍ? Сещӧма ԍорԋітӧмыслӧн шогмытӧмыс кокԋіԁа петӧ, мӧвпыштам-кӧ: ва туј ԁа кӧрт туј лоӧны кызыс магістраԉјасӧн. На берԁӧ колӧ матыԍмӧԁчыны посԋі грузӧн ветлан грунтӧвӧј ԁа шоԍԍејнӧј тујјасӧн. Кымын воԇӧ паԍкалӧны сіјӧ магістраԉнӧј тујјасыс ԁа кымын воԇӧ кыптӧ олӧм, сымын воԇӧ ковмас паԍкӧԁны шоԍԍејнӧј ԁа грунтӧвӧј тујассӧ. Меԁԍа-ԋін ӧні, кор воԍԍісны Ԋіжԋӧј Новгороԁын, Москваын, Јарославԉын автомобіԉ вӧчыԍ гігантјас, кор лоі міјан тыр вын паԍкӧԁны автомобіԉјасӧн ветлӧԁлӧм. Шоԍԍејнӧј ԁа грунтӧвӧј тујјаслӧн значеԋԋӧыс зев јона соԁӧ. Војвывса ԁа Комі облаԍтса условіјӧјасын налӧн значеԋԋӧыс јешщӧ вылӧҗык кыптӧ. Колӧ паԍкӧԁчыны овмӧсјаснас, пыԁӧҗык ԁа паԍкыԁҗыка пырны ва туј берԁԍаԋ вӧр пыщкӧ, ковмас овмӧԁчыны выԉ местајасын — ставыс сіјӧ вермас лоны сӧмын шоԍԍејнӧј ԁа грунтӧвӧј тујјас паԍкӧԁӧмӧн. |
| А ӧнія туйяс войвылын зэв омӧльӧсь дай этшаӧсь Севернӧй крайлӧн 1122 сюрс квадратнӧй километр площадь вылын гырысь республиканскӧй да краевӧй туйяс сӧмын 9889 километр кузьта. Налысь кӧ качествосӧ пыдди пуктыны, чужӧмбаныс налӧн ещӧ ёна омӧльтчӧ. Изйӧн вевттьӧм туй сӧмын 58 километр кузьта, сӧмын 6,5% сійӧ гырысь туйяс пытшкысь вермӧны лэдзны ас вывтіыс автомобильясӧн ветлӧдлӧм, 28,5% сьӧкыдапырысь вермӧны кыпӧдны автомобильясӧс да 65% — рӧд оз вермы кыпӧдны машинаӧн ветлӧмсӧ. | А ӧнја тујјас војвылын зев омӧԉӧԍ ԁај ещаӧԍ Ԍевернӧј крајлӧн 1122 ԍурс кваԁратнӧј кілометр плошщаԃ вылын гырыԍ респубԉіканскӧј ԁа крајевӧј тујјас сӧмын 9889 кілометр куԅта. Налыԍкӧ качествосӧ пыԃԃі пуктыны, чужӧм баныс налӧн јешщӧ јона омӧԉтчӧ. Ізјӧн вевԏԏӧм туј сӧмын 58 кілометр куԅта, сӧмын 6,5% сіјӧ гырыԍ тујјас пыщкыԍ вермӧны леԇны ас вывтіыс автомобіԉјасӧн ветлӧԁлӧм, 28,5% ԍӧкыԁа пырыԍ вермӧны кыпӧԁны автомобіԉјасӧс ԁа 65% — рӧԁ оз вермы кыпӧԁны машінаӧн ветлӧмсӧ. |
| Коми обласьт пытшкын туйяс ещӧ этшаджыкӧсь да лёкджыкӧсь. Сэні став туйыс лыднас сӧмын 2300 километр кузьта. Медбур туй пыдди пуктыссьӧ Мурашинскӧй тракт, а сылӧн вевттьӧсыс сӧмын лыа да галька. Дженьыдджыка кӧ шуны, Коми обласьтын кыз туйыс арын да тулысын телегаясӧс вӧйтӧ чӧрсӧдзыс да сибдӧдӧ вӧвъяссӧ. Дерт сійӧ туйясӧн оз шогмы кыпӧдны олӧмсӧ. Ковмас мӧд вит воын став грунтӧвӧй туйсӧ кыпӧдны качествонас, медым вермисны ставыс кыпӧдны автомобильясӧс, ковмас стрӧитны кӧрт туй вылӧ петысь уна туйяс. Особеннӧ гырысь туйяс ковмас стрӧитны Печӧраын. Таво помасьӧ Ухтинскӧй тракт вӧчӧм, ковмас сійӧс ӧдйӧ водзӧ нюжӧдны Цильмаӧдз. Ухтасянь жӧ ковмас нюжӧдны туй Кожва пыр из шом перъянінӧдз. Эжва йывсянь ковмас вуджны бур туйӧн Печӧраӧ. Оз позь вунӧдны Коми пермякъяскӧд йитысь туйӧс. Сы могысь важӧнсянь нин вочсьӧ туй, сӧмын сійӧ кузя нюжаліс вӧчӧмнас. Овмӧс боксянь, национально-культурнӧй стрӧительство опытӧн вежласьӧм могысь ковмас мый вермам ӧдйӧнджык вӧчны сійӧ туйсӧ. | Комі Облаԍт пыщкын тујјас јешщӧ ещаҗыкӧԍ ԁа ԉокҗыкӧԍ. Сені став тујыс лыԁнас сӧмын 2300 кілометр куԅта. Меԁ бур туј пыԃԃі пуктыԍԍӧ Мурашскӧј тракт, а сылӧн вевԏԏӧсыс сӧмын лыа ԁа гаԉка. Җеԋыԁҗыка кӧ шуны, Комі облаԍтын кыз тујыс арын ԁа тулысын ԏеԉегајасӧс вӧјтӧ чӧрсӧԇыс ԁа ԍібԁӧԁӧ вӧвјассӧ. Ԃерт сіјӧ тујјасӧн оз шогмы кыпӧԁны олӧмсӧ. Ковмас мӧԁ віт воын став грунтӧвӧј тујсӧ кыпӧԁны качествонас, меԁым вермісны ставыс кыпӧԁны автомобіԉјасӧс ковмас стрӧітны кӧрт туј вылӧ петыԍ уна тујјас. Особеннӧ гырыԍ тујјас ковмас стрӧітны Печораын. Таво помаԍӧ Ухԏінскӧј тракт вӧчӧм, ковмас сіјӧс ӧԁјӧ воԇӧ ԋужӧԁны Ціԉмаӧԇ. Ухтаԍаԋ жӧ ковмас ԋужӧԁны туј Кожва пыр ізшом перјанінӧԇ. Ежва јывԍаԋ ковмас вуҗны бур тујӧн Печераӧ. Оз поԅ вунӧԁны Комі пермјакјаскӧԁ јітыԍ тујӧс. Сы могыԍ важӧнԍаԋ ԋін вочԍӧ туј, сӧмын сіјӧ куԅа ԋужаліс вӧчӧмнас. Овмӧс бокԍаԋ, націонаԉно-куԉтурнӧј стрӧіԏеԉство опытӧн вежлаԍӧм могыԍ ковмас мыјвермам ӧԁјӧнҗык вӧчны сіјӧ тујсӧ. |
| Гоз-мӧд кывйӧн колӧ ещӧ сувтлыны сынӧдті лэбалӧм вылӧ. Мӧд во нин Архангельсксянь Сыктывкарӧдз лэбалӧны еропланъяс. Ӧткымынысь еропланъяс лэбзьылісны нин Печӧраӧдз. Тӧдӧмысь, сійӧ зэв ыджыд достиженньӧ. | Гозмӧԁ кывјӧн колӧ јешщӧ сувтлыны сынӧԁті лебалӧм вылӧ. Мӧԁ во ԋін Архангеԉскԍаԋ Сыктывкарӧԇ лебалӧны јеропланјас. Ӧткымыныԍ јеропланјас лебԅылісны ԋін Печораӧԇ. Тӧԁӧмыԍ, сіјӧ зев ыҗыԁ ԁоԍԏіжеԋԋӧ. |
| Мӧд вит воын ковмас еропланӧн лэбалан визьяссӧ ёна содтыны. Ковмас восьтыны лэбалӧм Архангельсксянь Мезень да Цильма пыр из шом перъянінӧдз да Новӧй Земляӧдз, Соликамсксянь из шом перъянінӧдз, Архангельсксянь Сыктывкар пыр из шом перъянінӧдз. | Мӧԁ віт воын ковмас јеропланӧн лебалан віԅјассӧ јона соԁтыны. Ковмас воԍтыны лебалӧм Архангеԉскԍаԋ Меԅеԋ ԁа Ціԉма пыр ізшом перјанінӧԇ ԁа Новӧј Ԅемԉаӧԇ, Соԉікамскԍаԋ ізшом перјанінӧԇ, Архангеԉскԍаԋ Сыктывкар пыр ізшом перјанінӧԇ. |
| * * * | * * * |
| Татшӧм краскаясӧн петкӧдчӧ мӧд вит во кежлӧ туйяс паськӧдӧмлӧн план. Сы серти коми уджалысь йӧз транспорт бурмӧмын да кыпӧдӧмын петӧны нин техникаӧн медводзын мунысь транспорт вылӧ. Налӧн важӧн вӧлі туйыс вужъя додь да пыж, сэсся петкӧдчисны паракодъяс да омӧлик телегаӧн ветлан туйяс. Тайӧ вит воын заводитчис стрӧитны кӧрт туй да петісны олӧмӧдз бур шоссейнӧй туй да сынӧдті лэбалӧм. Мӧд вит воын сэтшӧм сикас туйяслӧн колӧ ёна паськавны водзӧ. Сэк жӧ выль ногӧн петкӧдчӧ ва туй, кодлӧн выныс, лыдыс Камо-Печорскӧй каналӧн да мукӧдӧн ёна водзӧ кыптӧ. Тӧдӧмысь, омӧлик доддьысь чеччыны да поездӧ да еропланӧ пуксьыны абу кокньыд, сійӧ оз вермы лоны ас визувтӧмнас, сы понда ковмас коми рабочӧйлы да колхозниклы обласьтувса парторганизация веськӧдлӧм улын ёна зільны да вермасьны. | Тащӧм краскајасӧн петкӧԁчӧ мӧԁ віт во кежлӧ тујјас паԍкӧԁӧмлӧн план. Сы ԍерԏі комі уҗалыԍ јӧз транспорт бурмӧмын ԁа кыпӧԁӧмын петӧны ԋін ԏехԋікаӧн меԁ воԇԇын муныԍ транспорт вылӧ. Налӧн важӧн вӧлі тујыс вужјаԁоԃ ԁа пыж, сеԍԍа петкӧԁчісны парохоԁјас ԁа омӧԉік ԏеԉегаӧн ветлан тујјас. Тајӧ віт воын завоԃітчіс стрӧітны кӧрт туј ԁа петісны олӧмӧԇ бур шоԍԍејнӧј туј ԁа сынӧԁті лебалӧм. Мӧԁ віт воын сещӧм ԍікас тујјаслӧн колӧ јона паԍкавны воԇӧ. Сек жӧ выԉ ногӧн петкӧԁчӧ ва туј, коԁлӧн выныс, лыԁыс Камо-Печорскӧј каналӧн ԁа мукӧԁӧн јона воԇӧ кыптӧ. Тӧԁӧмыԍ омӧԉік ԁоԃԃыԍ четчыны ԁа појезԁӧ ԁа јеропланӧ пукԍыны абу кокԋіԁ, сіјӧ оз вермы лоны ас візувтӧмнас, сы понԁа ковмас Комі рабочӧјлы ԁа колхоԅԋіклы облаԍтувса парторгаԋізаціја веԍкӧԁлӧм улын јона зіԉны ԁа вермаԍны. |
| Коми уджалысь йӧзлы чорыд гаддя киӧн важӧн вӧлі ёна колӧ мырсьыны русско-английскӧй да мукӧд странаса лесопромышленникъяс понда. Эз зэв этша вын пет коми уджалысьлӧн и ас тӧргӧвӧй капиталистъясӧс кыпӧдӧм вылӧ. Сьӧд вӧр шӧрын, быдсяма ногӧн нартитчӧм улын да йӧз пыдди пуктытӧмын овліс коми уджалысь йӧз. | Комі уҗалыԍ јӧзлы чорыԁ гаԃԃа кіӧн важӧн вӧлі јона колӧ мырԍыны русско-ангԉіјскӧј ԁа мукӧԁ странаса ԉесопромышԉеԋікјас понԁа. Ез зев еща вын пет комі уҗалыԍлӧн і ас тӧргӧвӧј капітаԉістјасӧс кыпӧԁӧм вылӧ. Ԍӧԁ вӧр шӧрын, быԁԍама ногӧн нарԏітчӧм улын ԁа јӧз пыԃԃі пуктытӧмын овліс комі уҗалыԍ јӧз. |
| Октябрся революция пуктіс сійӧ сьӧд гудыр олӧмыслы пом. Воссис коми уджалысьлӧн синмыс, аддзыны кутіс социализм стрӧитан туйсӧ. Эз этша вир киссьы Октябрся революция дырйи коми уджалысьлӧн. | Окԏабрԍа ревоԉуціја пуктіс сіјӧ ԍӧԁ гуԁыр олӧмыслы пом. Воԍԍіс комі уҗалыԍлӧн ԍінмыс, аԁԇыны кутіс соціаԉізм стрӧітан тујсӧ. Ез еща вір кіԍԍы Окԏабрԍа ревоԉуціја ԁырјі комі уҗалыԍлӧн. |
| Ӧні коми ударник-лесоруб став вынсьыс уджалӧ социализм стрӧитӧмын, индустриальнӧй гигантъяс стрӧитӧм понда. Днепростройӧ, Урало-Кузнецкӧй комбинатӧ, Нижегородскӧй, Московскӧй, Ленинградскӧй, Харьковскӧй гигантъяс дінӧ коми ударниклӧн веськыда инмис зільлуныс. Ӧні ас дінас нин заводитӧ кыптыны сэтшӧм жӧ гигантъяс. Тӧдӧмысь, сійӧ кутас лоны нимкодьӧн коми уджалысьяслы. Сійӧ кутас налысь кыпӧдны творческӧй энергиясӧ. | Ӧні комі уԁарԋік-ԉесоруб став вынԍыс уҗалӧ соціаԉізм стрӧітӧмын, інԁустріаԉнӧј гігантјас стрӧітӧм понԁа. Ԁԋепростројӧ, Урало-Куԅԋецкӧј комбінатӧ, Ԋіжегороԁскӧј, Московскӧј, Ԉеԋінграԁскӧј, Харковскӧј гігантјас ԁінӧ комі уԁарԋіклӧн веԍкыԁа інміс зіԉлуныс. Ӧні ас ԁінас ԋін завоԃітӧ кыптыны сещӧм жӧ гігантјас. Тӧԁӧмыԍ, сіјӧ кутас лоны ԋімкоԃӧн комі уҗалыԍјаслы. Сіјӧ кутас налыԍ кыпӧԁны творческӧј еԋергіјасӧ. |
| Мӧд пятилеткаын СССР техника боксянь кыпӧдчӧ медводдза местаӧ Европаын. Машина да оборудованньӧяс ваян, ньӧбан странаысь, машина да оборудованньӧ ас вынӧн вӧчан странаӧ СССР-ӧс пӧртӧм могысь воддза вит воас паськӧдӧм уджыс лоас завершитӧма да дзикӧдз «лӧсьӧдас СССР-лы экономика боксянь самостоятельносьт, коді СССР-ӧс видзӧ мирӧвӧй капиталистическӧй кӧзяйство придатокӧ пӧрӧмысь». (ВКП(б) XVII конференция). Ас вынӧн, вӧвлытӧм социалистическӧй ӧдӧн миян страна кутас мӧд вит воын кыптыны быд боксянь да быдлаын. Оз коль некытӧні некутшӧм пельӧс социалистическӧй ӧдтӧг. Ӧні став страна, став уджалысь йӧз да налӧн органъясыс мобилизуйтісны творческӧй вын ВКП(б) конференция индӧм серти мӧд вит во кежлӧ план вӧчӧм вылӧ. Госплансянь, народнӧй овмӧс быд отрасль паськӧдӧм йылысь конференциясянь фабрично-заводскӧй производственнӧй сӧвещанньӧӧдз заводитчис паськавны сійӧ уджыс. Войвылын, Коми обласьтын сійӧ мӧвпӧн жӧ олӧны. Мунісны сэні краевӧй да областнӧй мӧд вит во кежлӧ могъяс урчитысь конференцияяс. Сідзжӧ заводитчис дай водзӧ кутас паськавны общественнӧй организацияяслӧн, уджалысь йӧзъяслӧн мӧд вит во кежлӧ план пуктӧм йылысь, войвылын социализм стрӧитӧм йылысь мӧвпалӧм. Могъяс гырысьӧсь, — вежӧрӧн мӧвпавны ковмас ёна. Вӧвлытӧмтор вӧчны сьӧкыд, сӧмын социалистическӧй ӧдӧн да сьӧлӧмсянь зільӧмӧн коми уджалысь йӧз став странаса рабочӧй отсӧгӧн, краевӧй да областнӧй партийнӧй организация веськӧдлӧмӧн вермасны успешнӧя став гырысь да посньыд могъяссӧ олӧмӧ пӧртны. | Мӧԁ пјаԏіԉеткаын СССР ԏехԋіка бокԍаԋ кыпӧԁчӧ меԁ воԇԇа местаӧ Јевропаын. Машіна ԁа оборуԁоваԋԋӧјас вајан, ԋӧбан странаыԍ, машіна ԁа оборуԁоваԋԋӧ асвынӧн вӧчан странаӧ СССР-ӧс пӧртӧм могыԍ воԇԇа вітвоас паԍкӧԁӧм уҗыс лоас завершітӧма ԁа ԇікӧԇ „лӧԍӧԁас СССР-лы економіка бокԍаԋ самостојаԏеԉноԍт, коԁі СССР-ӧс віԇӧ мірӧвӧј капітаԉіԍԏіческӧј хоԅајство пріԁатокӧ пӧрӧмыԍ“. (ВКП(б) XVII конференціја). Асвынӧн, вӧвлытӧм соціаԉіԍԏіческӧј ӧԁӧн міјан страна кутас мӧԁ віт воын кыптыны быԁ бокԍаԋ ԁа быԁлаын. Оз коԉ ԋекытӧні ԋекущӧм пеԉӧс соціаԉіԍԏіческӧј ӧԁтӧг. Ӧні став страна, став уҗалыԍ јӧз ԁа налӧн органјасыс мобіԉізујтісны творческӧј вын ВКП(б) конференціја інԁӧм ԍерԏі мӧԁ віт во кежлӧ план вӧчӧм вылӧ. Госпланԍаԋ, нароԁнӧј овмӧс быԁ отрасԉ паԍкӧԁӧм јылыԍ конференціјаԍаԋ, фабрічно-завоԁскӧј проізвоԁственнӧј совещаԋԋӧӧԇ завоԃітчіс паԍкавны сіјӧ уҗыс. Војвылын, Комі облаԍтын сіјӧ мӧвпӧн жӧ олӧны. Мунісны сені крајевӧј ԁа областнӧј мӧԁ віт во кежлӧ могјас урчітыԍ конференціјајас. Сіԇ жӧ завоԃітчіс ԁај воԇӧ кутас паԍкавны общественнӧј оргаԋізаціјајаслӧн, уҗалыԍ јӧзјаслӧн мӧԁ віт во кежлӧ план пуктӧм јылыԍ — војвылын соціаԉізм стрӧітӧм јылыԍ мӧвпалӧм. Могјас гырыԍӧԍ, — вежӧрӧн мӧвпавны ковмас јона. Вӧвлытӧм тор вӧчны ԍӧкыԁ, сӧмын соціаԉіԍԏіческӧј ӧԁӧн ԁа ԍӧлӧмԍаԋ зіԉӧмӧн комі уҗалыԍ јӧз став странаса рабочӧј отсӧгӧн, крајевӧј ԁа областнӧј парԏіјнӧј оргаԋізаціја веԍкӧԁлӧмӧн вермасны уԍпешнӧја став гырыԍ ԁа посԋіԁ могјассӧ олӧмӧ пӧртны. |
| «Мӧд пятилетка дырйи национальнӧй республикаяслӧн да обласьтъяслӧн социалистическӧй овмӧс ӧдйӧ быдмӧмыс лӧсьӧдӧ условйӧ национальносьтъяслысь экономика да культура боксянь бӧрӧ кольӧмсӧ (отсталосьтсӧ) бырӧдӧм вылӧ, коді (отсталосьтыс) коли сарскӧй колониально-капиталистическӧй режимсянь» (ВКП(б) XVII конференция). Ленин туйӧд мунӧмӧн вежам став СССР-лысь картасӧ, бӧрӧ кольӧм национальнӧй окраинаясӧс петкӧдам дзоньнас водзын мунысь районъяскӧд ӧти радӧ, бырӧдам вужсяньыс патриархальщиналысь да капитализмлысь колясъяссӧ да став вын зэвтӧмӧн помӧдз стрӧитам социализм. | „Мӧԁ пјаԏіԉетка ԁырјі націонаԉнӧј респубԉікајаслӧн ԁа облаԍтјаслӧн соціаԉіԍԏіческӧј овмӧс ӧԁјӧ быԁмӧмыс лӧԍӧԁӧ условіјӧ, націонаԉноԍԏјаслыԍ економіка ԁа куԉтура бокԍаԋ бӧрӧ коԉӧмсӧ (отсталоԍԏсӧ) бырӧԁӧм вылӧ, коԁі (отсталоԍԏыс) коԉі царскӧј колоԋіаԉно-капітаԉіԍԏіческӧј режімԍаԋ“ (ВКП(б) XVII конференціја). Ԉеԋін тујӧԁ мунӧмӧн вежам став СССР-лыԍ картасӧ, бӧрӧ коԉӧм націонаԉнӧј окраінајасӧс петкӧԁам ԇоԋнас воԇын муныԍ рајонјаскӧԁ ӧԏі раԁӧ, бырӧԁам вужԍаԋыс патріархаԉшщіналыԍ ԁа капітаԉізмлыԍ коԉасјассӧ ԁа став вын зевтӧмӧн помӧԇ стрӧітам соціаԉізм. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
