ВӦР ОВМӦС МЕХАНИЗИРУЙТӦМ ВӦР ОВМӦС МЕХАԊІԄІРУЈТӦМ
ПОБЕДАЛӦН ТУЙЫС — СТАЛИН ЁРТЛӦН КВАЙТ УСЛОВЙӦ. ПОБЕԀАЛӦН ТУЈЫС — СТАԈІН-ЈОРТЛӦН КВАЈТ УСЛОВЈӦ.
Миян странаса экономикаын вӧрлӧн зэв ыджыд рольыс. Вӧр колӧ миян гигант стройкаяс вылӧ. Вӧр колӧ нянь вӧдитан да скӧт видзан уна сюрс совхозъяслы да уна дас сюрс колхозъяслы. Вӧр колантор Донбасса шахтаяслы, Кузбасса шахтаяслы да из шом перъян мукӧд бассейнъяслы. Вӧр колӧ бумага вӧчан промышленносьтлы сырьё вылӧ. Вӧр колӧ пес вылӧ. Вӧрыд — ва мода, социалистическӧй индустрия гигантъяслы, Магнитогорсклы, Кузнецкстройлы, Тагильскӧй гигантъяслы оборудованньӧ ньӧбӧм вылӧ. Вӧрыд — народнӧй овмӧс быд отрасльӧ колантор. Міјан странаса економікаын вӧрлӧн зев ыҗыԁ роԉыс. Вӧр колӧ міјан гігант стројкајас вылӧ. Вӧр колӧ ԋаԋ вӧԃітан ԁа скӧтвіԇан уна ԍурс совхозјаслы ԁа уна ԁас ԍурс колхозјаслы. Вӧр колантор Ԁонбасса шахтајаслы, Кузбасса шахтајаслы ԁа ізшом перјан мукӧԁ баԍԍејнјаслы. Вӧр колӧ бумага вӧчан промышԉенноԍԏлы сырјӧ вылӧ. Вӧр колӧ пес вылӧ. Вӧрыԁ — вамоԁа, соціаԉіԍԏіческӧј інԁустріја гігантјаслы, Магнітогорсклы, Кузԋецкстројлы, Тагіԉскӧј гігантјаслы оборуԁоваԋԋӧ ԋӧбӧм вылӧ. Вӧрыԁ нароԁнӧј овмӧс быԁ отраԍԉӧ колантор.
Вӧр промышленносьт успешнӧя тыртӧ вит вося плансӧ. Сьӧкыд (тяжёлая) промышленносьт кыпӧдӧмын успехъясыс отсалісны лӧсьӧдны ассьыным база техника боксянь реконструкциялысь. Сідзкӧ вӧр промышленносьт индустриализируйтӧм вылӧ эмӧсь став предпосылкаясыс. Воысь воӧ вӧр материалсӧ вӧчӧмыс содӧ асланым страналы дай экспорт вылӧ. Вӧр промышԉеннӧԍԏ уԍпешнӧја тыртӧ віт воԍа плансӧ. Ԍӧкыԁ (ԏажолаја) промышԉенноԍԏ кыпӧԁӧмын уԍпехјасыс отсалісны лӧԍӧԁны асԍыным база ԏехԋіка бокԍаԋ реконструкціјалыԍ. Сіԇ-кӧ вӧр промышԉенноԍԏ інԁустріаԉіԅірујтӧм вылӧ емӧԍ став преԁпосылкајасыс. Воыԍ-воӧ вӧр маԏерјалсӧ вӧчӧмыс соԁӧ асланым страналы ԁај експорт вылӧ.
Со некымын лыдпасъяс вӧр промышленносьт продукция содӧмыслӧн. 1921-ӧд воын вӧлі вӧчӧма 1700 сюрс кубометр пиломатериал, 1931-ӧд воын продукцияыс кыптіс 27 миллион кубометрӧдз пиломатериал да делӧвӧй древесина кузя. 1929-ӧд воын вӧлі вӧчӧма 88 миллион кубометр, 1930-ӧд воын 112 миллион да 1931-ӧд воын 129 миллион. Со ԋекымын лыԁпасјас вӧр промышԉенноԍԏ проԁукціја соԁӧмыслӧн. 1921-ӧԁ воын вӧлі вӧчӧма 1 700 ԍурс кубометр піломаԏерјал, 1931-ӧԁ воын проԁукціјаыс кыптіс 27 міԉԉон кубометрӧԇ піломаԏерјал ԁа ԃелӧвӧј ԁревеԍіна куԅа. 1929-ӧԁ воын вӧлі вӧчӧма 88 міԉԉон кубометр, 1930-ӧԁ воын 112 міԉԉон ԁа 1931-ӧԁ воын 129 міԉԉон.
Кӧть и вель ёна содӧ-паськалӧ вӧр промышленносьтыд, сӧмын сійӧ содӧм-паськалӧмыс народнӧй овмӧслы век на оз тырмы. Народнӧй овмӧслы вӧр материал колӧм лыдыс важӧн нин панйис вӧр промышленносьт кузя вит вося планын индӧм лыдсӧ. Металл, транспорт, из шом, выль стройкаяс, керкаяс стрӧитӧм зэв ёна корӧны вӧр материал. Вӧр материалыдлӧн тырмытӧмыс вермас торъя участокъясын падмӧдны вит вося план успешнӧя тыртӧмсӧ. Кӧԏ і веԉ јона соԁӧ-паԍкалӧ вӧр промышԉенноԍԏыԁ, сӧмын сіјӧ соԁӧм-паԍкалӧмыс нароԁнӧј овмӧслы век-на оз тырмы. Нароԁнӧј овмӧслы вӧр маԏерјал колӧм лыԁыс важӧн-ԋін панјіс вӧр промышԉенноԍт куԅа віт воԍа планын інԁӧм лыԁсӧ. Металл, транспорт, ізшом, выԉ стројкајас, керкајас стрӧітӧм зев јона корӧны вӧр маԏерјал. Вӧр маԏерјалыԁлӧн тырмытӧмыс вермас торја участокјасын паԁмӧԁны віт воԍа план уԍпешнӧја тыртӧмсӧ.
Веськыда колӧ шуны: вӧр промышленносьтыд кольӧ бӧрӧ, бӧрӧ кольӧ сы вӧсна, мый омӧля пӧртӧ олӧмӧ Сталин ёртлысь квайт условйӧсӧ. Веԍкыԁа колӧ шуны: вӧр промышԉенноԍԏыԁ коԉӧ бӧрӧ, бӧрӧ коԉӧ сы вӧсна, мыј омӧԉа пӧртӧ олӧмӧ Стаԉін јортлыԍ квајт условіјӧсӧ.
Бӧрӧ кольӧ сы вӧсна, мый техника боксянь эз на перевооружитчы. Бӧрӧ кольӧ сы вӧсна, мый научно-исследовательскӧй мысльыс омӧля на уджаліс вӧр овмӧс реконструкция кузяыс. Бӧрӧ коԉӧ сы вӧсна, мыј ԏехԋіка бокԍаԋ ез-на перевооружітчы. Бӧрӧ коԉӧ сы вӧсна, мыј научно-ісԍԉеԁоваԏеԉскӧј мыԍԉыс омӧԉа-на уҗаліс вӧр овмӧс реконструкціја куԅаыс.
Миян уджъяслӧн гигантскӧй планыс — мӧд вит вося планыс — нӧшта уна корӧ вӧрсӧ вӧр промышленносьтыдлысь: вӧр промышленносьтлы колӧ уна пӧв содтыны ассьыс продукциясӧ социализм стрӧитӧм вылӧ. Вӧр промышленносьтлы колӧ локтан кык воас сэтшӧм ёна водзӧ мунны, медым сылӧн продукцияыс тырмас народнӧй овмӧслы. Міјан уҗјаслӧн гігантскӧј планыс — мӧԁ вітвоԍа планыс — нӧшта уна корӧ вӧрсӧ вӧр промышԉенноԍԏыԁлыԍ: вӧр промышԉенноԍԏлы колӧ уна пӧв соԁтыны асԍыс проԁукціјасӧ соціаԉізм стрӧітӧм вылӧ. Вӧр промышԉенноԍԏлы колӧ локтан кык воас сещӧм јона воԇӧ мунны, меԁым сылӧн проԁукціјаыс тырмас нароԁнӧј овмӧслы.
Сідз кӧ (а мый сійӧ сідз, некод соссьысьны оз кут), миянлы медвойдӧр збыльысь колӧ босьтчыны вӧр овмӧс техника боксянь реконструируйтны. Сіԇ-кӧ (а мыј сіјӧ сіԇ, ԋекоԁ соԍԍыԍны оз кут), міјанлы меԁвојԁӧр збыԉыԍ колӧ боԍтчыны вӧр овмӧс ԏехԋіка бокԍаԋ реконструірујтны.
Сталин ёрт кӧзяйственникъяс сӧвещанньӧ вылын выль ногӧн уджалӧм йывсьыд висьталіг торъя упор вӧчис народнӧй омӧс механизируйтӧм вылӧ. Тайӧ медвойдӧр инмӧ вӧр промышленносьтлы, вӧр промышленносьтыс народнӧй овмӧсын медтрудоёмкӧй отрасль да. Стаԉін јорт, хоԅајствеԋԋікјас совешщаԋԋӧ вылын выԉногӧн уҗалӧм јывԍыԁ віԍталіг, торја упор вӧчіс нароԁнӧј омӧс мехаԋіԅірујтӧм вылӧ. Тајӧ меԁвојԁӧр інмӧ вӧр промышԉенноԍтлы, вӧр промышԉенноԍтыс нароԁнӧј овмӧсын меԁ труԁојомкӧј отрасԉ-ԁа.
Ӧні колӧ сідзи лӧсьӧдны уджсӧ вӧрас, медым сэні уджалан сьӧкыд условйӧяссӧ радикальнӧя вӧлі кокньӧдӧма, сытӧг пыр уджалысь кадръястӧ, вообще уджалан вынтӧ, сьӧкыд лоӧ кутны вӧр уджад. «Реконструкция кадӧ техника ставсӧ решайтӧ». Вӧр промышленносьт реконструкцияыд ставыс жӧ техника сайын. Техника отсалас миянлы шедӧдны пуысь ставсӧ, мый позьӧ сыысь шедӧдны. Техника миянӧс дугӧдас пуыскӧд (древесина) варвар ногӧн вӧдитчӧмсьыс. Пӧрӧдӧм пу ӧнӧдз на ми используйтам сӧмын 30–40% вылӧ. Мукӧдсӧ ми талялам кок уланым, сісьтам, сотам, вӧйтам ваӧ. Техникалы колӧ дугӧдны тайӧ озырлун таргайтӧмсӧ. Ӧні колӧ cіԇі лӧԍӧԁны уҗсӧ вӧрас, меԁым сені уҗалан ԍӧкыԁ условјӧјассӧ раԃікаԉнӧја вӧлі кокԋӧԁӧма, сытӧг пыр уҗалыԍ каԁрјастӧ, вообще уҗалан вынтӧ, ԍӧкыԁ лоӧ кутны вӧр уҗаԁ. „Реконструкціја каԁӧ ԏехԋіка ставсӧ решајтӧ“. Вӧр промышԉенноԍԏ реконструкціјаыԁ ставыс-жӧ ԏехԋіка сајын. Ԏехԋіка отсалас міјанлы шеԁӧԁны пуыԍ ставсӧ, мыј поԅӧ сыыԍ шеԁӧԁны. Ԏехԋіка міјанӧс ԁугӧԁас пуыскӧԁ (древесина) варварногӧн вӧԃітчӧмԍыс. Пӧрӧԁӧм пу ӧнӧԇ на мі іспоԉзујтам сӧмын 30%–40% вылӧ. Мукӧԁсӧ мі таԉалам кокуланым, сіԍтам, сотам, вӧјтам ваӧ. Ԏехԋікалы колӧ ԁугӧԁны тајӧ озырлун таргајтӧмсӧ.
Позьӧ ӧмӧй терпитны, медым сэтшӧм ыджыд материальнӧй ресурсъясыс мунісны миян бокӧ, государственнӧй доходлы вӧчны сэтшӧм урӧн? Техникалы колӧ вӧрысь отходъяссӧ используйтӧм кындзи кыпӧдны уджыслысь производительносьтсӧ. Миян вӧрын уджыдлӧн производительносьтыс зэв на ичӧт. Вӧлӧмкӧ, вӧрын уджалысьлӧн Германияын удж производительносьтыс сизим пӧв вылынджык, а Америкаын ӧкмыс пӧв вылынджык миянын дорысь. Германияын Ринко пилаӧн куим пилитчысь пӧрӧдӧны 170 пуӧдз лун. А миян киӧн пилитан пилаӧн кык морт пӧрӧдӧны сэтшӧм пусӧ луннас 15–17-ӧс сӧмын. САСШ-ын, Тихӧй океан бердын, кытӧн пуясыс гигант кодь гырысьӧсь, пӧрӧдчӧны сӧмын механическӧй пилаӧн. Фордлӧн 90 сантиметр кыза путӧ пилитӧны 20 секундӧн. Поԅӧ ӧмӧј ԏерпітны, меԁым сещӧм ыҗыԁ маԏерјаԉнӧј рессурсјасыс мунісны міјан бокӧ, госуԁарственнӧј ԁохоԁлы вӧчны сещӧм урӧн? Ԏехԋікалы колӧ вӧрыԍ отхоԁјассӧ іспоԉзујтӧм кынԇі кыпӧԁны уҗыслыԍ проізвоԃіԏеԉноԍԏсӧ. Міјан вӧрын уҗыԁлӧн проізвоԃіԏеԉноԍԏыс зев-на ічӧт. Вӧлӧмкӧ, вӧрын уҗалыԍлӧн Гермаԋіјаын уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏыс ԍіԅім пӧв вылынҗык а Амерікаын ӧкмыс пӧв вылынҗык міјанын ԁорыԍ. Гермаԋіјаын Рінко-пілаӧн кујім піԉітчыԍ пӧрӧԁӧны 170 пуӧԇ лун. А міјан кіӧн піԉітан пілаӧн кык морт пӧрӧԁӧны сещӧм пусӧ луннас 15–17-ӧс сӧмын. САСШ-ын, Ԏіхіј океан берԁын, кытӧн пујасыс гіганткоԃ гырыԍӧԍ, пӧрӧԁчӧны сӧмын мехаԋіческӧј пілаӧн. Форԁлӧн 90 саԋԏіметр кыза путӧ піԉітӧны 20 ԍекунԁӧн.
Миян, кинад пилитӧмнад, сэтшӧм пусӧ пӧрӧдӧны кызь пӧв дырджык. Міјан, кінаԁ піԉітӧмнаԁ, сещӧм пусӧ пӧрӧԁӧны кыԅ пӧв ԁырҗык.
ТУЙЫС ӦТИ — ТРУДОЁМКӦЙ УДЖЪЯС МЕХАНИЗИРУЙТӦМ. ТУЈЫС ӦԎІ — ТРУԀОЈОМКӦЈ УҖЈАС МЕХАԊІԄІРУЈТӦМ.
Социализм овмӧс вермас победитны да победитас, лоӧ кӧ миян бур, вылын техника да уджлӧн вылын производительносьт. Соціаԉізм овмӧс вермас побеԃітны ԁа побеԃітас, лоӧ-кӧ міјан бур, вылын ԏехԋіка ԁа уҗлӧн вылын проізвоԃіԏеԉноԍԏ.
Вӧр промышленносьтлӧн могъяссӧ лоӧ нуӧдӧма таво, пятилетка эштӧдан воӧ, да локтан (мӧд) пятилеткаӧ, кыптас кӧ вӧрын удж производительносьтыс. Вӧр промышԉенноԍԏлӧн могјассӧ лоӧ нуӧԁӧма таво, пјаԏіԉетка ештӧԁан воӧ, ԁа локтан (мӧԁ) пјаԏіԉеткаӧ, кыптас-кӧ вӧрын уҗ проізвоԃіԏеԉноԍԏыс.
Кутшӧм туйяс эмӧсь вӧр промышленносьт водзын тайӧ основнӧй могъяссӧ нуӧдӧм вылӧ? Эм сӧмын ӧти туй — трудоёмкӧй процессъяссӧ механизируйтны. Кущӧм тујјас емӧԍ вӧр промышԉенноԍԏ воԇын тајӧ основнӧј могјассӧ нуӧԁӧм вылӧ? Ем сӧмын ӧԏі туј — труԁоемкӧј процессјассӧ мехаԋіԅірујтны.
Мый миян ӧні керсьӧ вӧрас? Миянлы оз позь ошйысьны зэв ыджыд успехъясӧн, ми зэв на матӧ колим первобытнӧй техникатӧ. Кыдзи дас вояс сайын черӧн керасим да вӧлӧн вӧрсӧ кыскалім, сідзи и ӧні киӧн пилитчан пила, чер, пу додь да крестьянскӧй вӧв вӧр промышленносьтын уджалан основнӧй средствоясыс. Мыј міјан ӧні керԍӧ вӧрас? Міјанлы оз поԅ ошјыԍны зев ыҗыԁ успехјасӧн, мі зев-на матӧ коԉім первобытнӧј ԏехԋікатӧ. Кыԇі ԁас војас сајын черӧн кераԍім ԁа вӧлӧн вӧрсӧ кыскалім, сіԇі і ӧні кіӧн піԉітчан піла, чер, пу ԁоԃ ԁа креԍԏанскӧј вӧв вӧр промышԉенноԍԏын уҗалан основнӧј среԁствојасыс.
Миян научно-исследовательскӧй мысль тайӧ уджалан кӧлуйсӧ перестроитӧм кузяыс зэв на этша вӧчис. Зэв нин ми копияалім Рытыввывлысь да Америкалысь достиженньӧяссӧ. Дерт, сэні омӧльыс нинӧм абу — ми некор на эг чӧвтчылӧй капиталистическӧй техникаыслысь бурджыкторсӧ босьтӧмсьыс да сійӧ социализм системаӧ пыртӧмсьыс. Но та выйын оз на позь эновтчыны. Міјан научно-іԍԍԉеԁоваԏеԉскӧј мыԍԉ тајӧ уҗалан кӧлујсӧ перестроітӧм куԅаыс зев на еща вӧчіс. Зев-ԋін мі копіјаалім Рытыв-вывлыԍ ԁа Амерікалыԍ ԁоԍԏіжеԋԋӧјассӧ. Ԃерт, сені омӧԉыс ԋінӧм абу — мі ԋекор-на ег чӧвтчылӧј капітаԉіԍԏіческӧј ԏехԋікаыслыԍ бурҗыкторсӧ боԍтӧмԍыс ԁа сіјӧ соціаԉізм ԍіԍԏемаӧ пыртӧмԍыс. Но та выјын оз-на поԅ еновтчыны.
Миянлы колӧ сэтшӧм уджалан кӧлуй лӧсьӧдны, медым локтан воясӧ жӧ панйыны да бӧрӧ кольны капитализмлысь вӧрын уджалан техникасӧ. Міјанлы колӧ сещӧм уҗалан кӧлуј лӧԍӧԁны, меԁым локтан војасӧ-жӧ панјыны ԁа бӧрӧ коԉны капітаԉізмлыԍ вӧрын уҗалан ԏехԋікасӧ.
Кутшӧм туйясӧд колӧ мунны вӧр овмӧс механизируйтӧмыс? Туйыс ӧти. Сійӧс индіс миян партияным — ён машиннӧй станцияяс лӧсьӧдан туй. Ті быдсӧн тӧданныд социалистическӧй сиктса овмӧслысь зэв бур опытсӧ, МТС лӧсьӧдан опытсӧ. Сійӧ опытыс уджнас асьсӧ правдайтіс. И вот тайӧ опытсӧ вӧр овмӧсӧ вуджӧдӧмсӧ, дерт, кытъястікӧ вежлалӧмӧн, колӧ решитны кӧзяйственнӧй, профсоюзнӧй да медся нин комсомольскӧй организацияяслы. Машинно-вӧр станцияясыд сійӧ лоӧны сэтшӧм индустриальнӧй предприяттьӧяс, кодъяс видзасны механизация кӧлуйсӧ вӧр пасьталаыс разӧдӧмсьыс-шыблалӧмсьыс да шымыртасны берданыс уджалан став процессъясӧ, медым найӧ сетасны медыджыд эффект. Машино-вӧр станцияыслы колӧ механизируйтавны вӧр пӧрӧдӧмсӧ, пилитӧмсӧ, кыскалӧмсӧ, став процессӧ медводдза уджсяньыс да ваӧ лэдзӧмӧдзыс либӧ кӧрт туй вылӧ сдайтӧмӧдзыс. Кущӧм тујјасӧԁ колӧ мунны вӧр овмӧс мехаԋіԅірујтӧмыс? Тујыс ӧԏі. Сіјӧс інԁіс міјан парԏіјаным — јон машіннӧј станціјајас лӧԍӧԁан туј. Ті быԁсӧн тӧԁанныԁ соціаԉіԍԏіческӧј ԍіктса овмӧслыԍ зев бур опытсӧ, МТС лӧԍӧԁан опытсӧ. Сіјӧ опытыс уҗнас аԍсӧ правԁајтіс. І вот тајӧ опытсӧ вӧр овмӧсӧ вуҗӧԁӧмсӧ, ԃерт, кытјастікӧ вежлалӧмӧн, колӧ решітны хоԅајственнӧј профсојузнӧј ԁа меԁԍа-ԋін комсомоԉскӧј оргаԋізаціјајаслы. Машінно-вӧр станціјајасыԁ сіјӧ лоӧны сещӧм інԁустріаԉнӧј преԁпріјаԏԏӧјас, коԁјас віԇасны мехаԋізаціја кӧлујсӧ вӧрпаԍталаыс разӧԁӧмԍыс, шыблалӧмԍыс, ԁа шымыртасны берԁаныс уҗалан став процессјасӧ, меԁым најӧ ԍетасны меԁыҗыԁ ефект. Машіно-вӧр станціјаыслы колӧ мехаԋіԅірујтавны вӧр пӧрӧԁӧмсӧ, піԉітӧмсӧ, кыскалӧмсӧ, став процессӧ меԁвоԇԇа уҗԍаԋыс ԁа ваӧ леԇӧмӧԇыс, ԉібӧ кӧрт туј вылӧ зԁајтӧмӧԇыс.
Вӧр лэдзан став процессъясӧ механизируйттӧг ми некыдзи огӧ вермӧ босьтны став бурсӧ вӧрыслысь. Механизацияыслысь миян колӧ босьтны ставсӧ, мый позьӧ босьтны сы помысь. Вӧрлеԇан став процессјасӧ мехаԋіԅірујттӧг мі ԋекыԇі огӧ вермӧ боԍтны став бурсӧ вӧрыслыԍ. Мехаԋізаціјаыслыԍ міјан колӧ боԍтны ставсӧ, мыј поԅӧ боԍтны сы помыԍ.
Машинно-вӧр станция вермас лӧсьӧдны вӧр лэдзан ён пыр уджалысь кадръяс, машинно-вӧр станция бырӧдас сезонся вор лэдзӧмсӧ да отсалас пуктыны вӧ гӧгӧр чӧж вӧр лэдзан удж. Машінно-вӧр станціја вермас лӧԍӧԁны вӧрлеԇан јон пыруҗалыԍ каԁрјас, машінно-вӧр станціја бырӧԁас ԍезонԍа вор леԇӧмсӧ ԁа отсалас пуктыны вӧгӧгӧрчӧж вӧрлеԇан уҗ.
Позьны кутас гожӧмнас тшӧтш вӧрсӧ лэдзны, сыын сылӧн зэв ыджыд преимуществоыс. Вӧр лэдзан машиннӧй станцияыдлысь уджсӧ позяс нуны и вӧр кылӧдӧм кузя. Вӧр кылӧдан уджсӧ ставсӧ жӧ колӧ механизируйтны. Поԅны кутас гожӧмнас щӧщ вӧрсӧ леԇны, сыын сылӧн зев ыҗыԁ преімушществоыс. Вӧрлеԇан машіннӧј станціјаыԁлыԍ уҗсӧ поԅас нуны і вӧр кылӧԁӧм куԅа. Вӧр кылӧԁан уҗсӧ ставсӧ-жӧ колӧ мехаԋіԅірујтны.
ТЕХНИКА ФРОНТЫД — СІЙӦ КЛАССӦВӦЙ ТЫШ ФРОНТ. ԎЕХԊІКА ФРОНТЫԀ — СІЈӦ КЛАССӦВӦЈ ТЫШ ФРОНТ.
Мый миян эм збыльысьсӧ? Мыј міјан ем збыԉыԍсӧ?
Эмӧсь сэтшӧм роботникъяс, кодъяс думайтӧны, мый водзӧ вӧртӧ колӧ лэдзны крестьяна вынӧн, да колхозса да крестьяна вӧвъясӧн. Мукӧдыс думайтӧны, мый простой механизацияыд да весиг узкоколейнӧй подвеснӧй туйясыд, тракторъясыд да автомобильясыд — сійӧ дзик нинӧм. Мый ӧні жӧ колӧ ставка вӧчны сложнӧй механизмъяс вылӧ, вӧр кыскалан паськыд кӧрт туй вылӧ. Веськыдвыв да «шуйгавыв» оппортунизм татшӧм элементъясыс видзӧдӧны, кыдзи эськӧ орӧдны вӧр лэдзан удж механизируйтӧмсӧ, найӧ падмӧдӧны партиялысь директивасӧ пыр уджалысь кадръяс лӧсьӧдӧм йылысь да социализм формаа удж лӧсьӧдӧм йылысь директива олӧмӧ пӧртӧмсӧ. Емӧԍ сещӧм рабоԏԋікјас, коԁјас ԁумајтӧны, мыј воԇӧ вӧртӧ колӧ леԇны кресԏана вынӧн, ԁа колхозса ԁа креԍԏана вӧвјасӧн. Мукӧԁыс ԁумајтӧны, мыј простој мехаԋізаціјаыԁ ԁа веԍіг узкокоԉејнӧј поԁвеснӧј тујјасыԁ, тракторјасыԁ ԁа автомобіԉјасыԁ — сіјӧ ԇік ԋінӧм. Мыј ӧні-жӧ колӧ ставка вӧчны сложнӧј мехаԋізмјас вылӧ, вӧркыскалан паԍкыԁ кӧрт туј вылӧ. Веԍкыԁвыв ԁа „шујгавыв“ оппортуԋізм тащӧм еԉементјасыс віԇӧԁӧны, кыԇі еԍкӧ орӧԁны вӧрлеԇан уҗ мехаԋіԅірујтӧмсӧ, најӧ паԁмӧԁӧны парԏіјалыԍ ԃірекԏівасӧ пыр уҗалыԍ каԁрјас лӧԍӧԁӧм јылыԍ ԁа соціаԉізм формаа уҗ лӧԍӧԁӧм јылыԍ ԃірекԏіва олӧмӧ пӧртӧмсӧ.
Правительство сетіс бӧръя кык воас 300 миллион кымын шайт вӧр лэдзан удж механизируйтӧм вылӧ. А видзӧдлыны кӧ, кыдзи, кутшӧма уджалісны механизмъяснас, аддзам, мый уна кӧзяйственнӧй организацияяс уджалӧмаӧсь явӧ некытчӧ шогмытӧма. Шуам Войвыв крайын Яреньгаса Семигороднӧй подвеснӧй туйяс — кодъясӧс таво вӧчӧма — планнысӧ тыртісны сӧмын 1% вылӧ. Зэв бур мотовозъяс сулалӧны уджтӧг, кӧні став условйӧясыс эмӧсь налы уджавнысӧ вӧр лэдзанінас. Тракторнӧй парк Ленинградса обласьтын тыртіс ассьыс заданньӧсӧ сӧмын 12% мында. Уралын механизируйтӧм туйясыс ассьыныс планнысӧ тыртісны сӧмын 16% мында вылӧ. 208 импортнӧй механическӧй пилаысь Ленинградса обласьтын кык тӧлысь мысти коли сӧмын джынйыс; 100-ыс сы пиысь тшыки. 80 кубометр пилитан норма пыдди пилитісны сӧмын 12–15 кубометр. Правіԏеԉство ԍетіс бӧрја кык воас 300 міԉԉіон кымын шајт вӧрлеԇан уҗ мехаԋіԅірујтӧм вылӧ. А віԇӧԁлыны-кӧ, кыԇі, кущӧма уҗалісны мехаԋізмјаснас, аԁԇам, мыј уна хоԅајственнӧј оргаԋізаціјајас уҗалӧмаӧԍ јавӧ ԋекытчӧ шогмытӧма. Шуам Војвыв крајын Јареԋгаса Семігороԁнӧј поԁвеснӧј тујјас — коԁјасӧс таво вӧчӧма — планнысӧ тыртісны сӧмын 1% вылӧ. Зев бур мотовозјас сулалӧны уҗтӧг, кӧні став условіјӧјасыс емӧԍ налы уҗавнысӧ вӧрлеԇанінас. Тракторнӧј парк Ԉеԋінграԁса облаԍтын тыртіс асԍыс заԁаԋԋӧсӧ сӧмын 12% мынԁа. Уралын мехаԋіԅірујтӧм тујјасыс асԍыныс планнысӧ тыртісны сӧмын 16% мынԁа вылӧ. 208 імпортнӧј мехаԋіческӧј пілаыԍ Ԉеԋінграԁса облаԍтын кык тӧлыԍ мыԍԏі коԉі сӧмын җынјыс; 100-ыс сы-піыԍ щыкі. 80 кубометр піԉітан норма пыԃԃі піԉітісны сӧмын 12–15 кубометр.
Мый вӧсна тадзи артмӧ? Ӧти-кӧ, механизируйтӧм процессъясӧн веськӧдлыны кужтӧмла, мӧд-кӧ, механизмъяскӧд кыдз сюрӧ некытчӧ туйтӧма вӧдитчӧмла. Мыј вӧсна таԇі артмӧ? Ӧԏі кӧ, мыј мехаԋіԅірујтӧм процессјасӧн веԍкӧԁлыны кужтӧмла, мӧԁкӧ, мехаԋізмјаскӧԁ кыԇ ԍурӧ ԋекытчӧ тујтӧма вӧԃітчӧмла.
Эмӧсь дерт и зэв бур уджъяс. Босьтам Плесецкса тракторнӧй база Войвыв крайысь. Тайӧ базаас тракторъяс тӧвбыд уджалісны куим сменаӧн, сӧмын 20–30 минут сувтӧмъясӧн (остановка) заправка вылӧ, посни ремонт вылӧ да. Результатыс вӧлі сэтшӧм: база тыртіс ассьыс плансӧ 1932-ӧд вося январ тӧлысьын 120% вылӧ, мартын 154% вылӧ. Йи туйяссӧ тӧв чӧжыс кутісны зэв бура. Кык во чӧжӧн ӧтчыд выйӧдз эз вӧв подшипник расплавитчӧм. Базаын лӧсьӧдӧма хозрасчёт, зэв бура пуктӧма учёт быдлунъя уджлысь. Трактористъяс нажӧвитісны 250–300 шайтӧдз тӧлысьӧн. Татшӧм бур результатъясыс лоины тайӧ базаас сы понда, мый сэні большевик ногӧн тышкасисны, медъёнасӧ комсомолечьяс, Сталин ёртлысь квайт условйӧсӧ олӧмӧ пӧртӧм кузя. Тані уджсӧ пуктісны выль ногӧн, сюйисны механизация да овладейтісны техникаӧн. Емӧԍ ԃерт і зев бур уҗјас. Боԍтам Пԉеԍецкса тракторнӧј база Војвыв крајыԍ. Тајӧ базаас тракторјас тӧвбыԁ уҗалісны кујім ԍменаӧн, сӧмын 20–30 мінут сувтӧмјасӧн (остановка) заправка вылӧ, посԋі ремонт вылӧ-ԁа. Резуԉтатыс вӧлі сещӧм: база тыртіс асԍыс плансӧ 1932-ӧԁ воԍа јанвар тӧлыԍын 120% вылӧ, мартын 154% вылӧ. Јі тујјассӧ тӧв чӧжыс кутісны зев бура. Кык во чӧжӧн ӧтчыԁ выјӧԇ ез вӧв поԁшіпԋік расплавітчӧм. Базаын лӧԍӧԁӧма хозрасчот, зев бура пуктӧма учот быԁлунја уҗлыԍ. Тракторістјас нажӧвітісны 250–300 шајтӧԇ тӧлыԍӧн. Тащӧм бур резуԉтатјасыс лоіны тајӧ базаас сыпонԁа, мыј сені боԉшевікногӧн тышкаԍісны, меԁјонасӧ комсомоԉечјас Стаԉін јортлыԍ квајт условјӧсӧ олӧмӧ пӧртӧм куԅа. Тані уҗсӧ пуктісны выԉногӧн, ԍујісны мехаԋізаціја ԁа овлаԃејтісны ԏехԋікаӧн.
Мый техника фронтыд, медся нин вӧрын, классӧвӧй тыш нуӧдан фронт, сійӧ тыдалӧ сыысь, мый классӧвӧй враглӧн падмӧдчӧмыс вӧлі век лёкджык да лёкджык, быд выль механизм лӧсьӧдігӧн. Мыј ԏехԋіка фронтыԁ, меԁԍа-ԋін вӧрын, классӧвӧј тыш нуӧԁан фронт, сіјӧ тыԁалӧ сыыԍ, мыј классӧвӧј враглӧн паԁмӧԁчӧмыс вӧлі век ԉокҗык ԁа ԉокҗык, быԁ выԉ мехаԋізм лӧԍӧԁігӧн.
Трактор база ӧзтӧмъясыд да тракторъястӧ тшыкӧдӧмыд вӧр овмӧсын вӧлі обычнӧй явленньӧӧн. Сэтчӧ жӧ сэсся вӧр наукаын лоины сэтшӧм «теоретикъяс», кодъяс выступайтісны вӧр промышленносьт механизируйтӧмлы паныд. Ми дыр огӧ вунӧдӧй Орлов, Морозов, Богословскӧй да Шулий профессоръясӧс. Огӧ вунӧдӧ найӧс вӧр промышленносьтлы ыджыд омӧльсӧ вӧчӧм кузяныс. Трактор база ӧзтӧмјасыԁ ԁа тракторјастӧ щыкӧԁӧмыԁ вӧр овмӧсын вӧлі обычнӧј јавԉеԋԋӧӧн. Сетчӧ жӧ сеԍԍа вӧр наукаын лоіны сещӧм „ԏеореԏікјас“, коԁјас выступајтісны вӧр промышԉенноԍԏ мехаԋіԅірујтӧмлы паныԁ. Мі ԁыр огӧ вунӧԁӧј Орлов, Морозов, Богословскіј ԁа Шуԉіј профессорјасӧс. Огӧ вунӧԁӧ најӧс вӧр промышԉенноԍԏлы ыҗыԁ омӧԉсӧ вӧчӧм куԅаныс.
Сталин ёртлӧн кывъясыс «Ми кӧ эськӧ мӧд ногӧн пуктім овмӧсӧн веськӧдлӧмсӧ, ёна водзджык кӧ эськӧ ми кутчысим техника велӧдӧм-овладейтӧм бердад, тшӧкыдджыка да тӧлкӧн кӧ эськӧ сюйсьылім овмӧсӧн веськӧдлӧмӧ, вредительясыд эськӧ эз вермыны татшӧм ёна вредитны» — тайӧ кывъясыс торйӧн инмӧны вӧр промышленносьтӧ. Стаԉін јортлӧн кывјасыс „Мі-кӧ еԍкӧ мӧԁ-ногӧн пуктім овмӧсӧн веԍкӧԁлӧмсӧ, јона воԇҗык-кӧ еԍкӧ мі кутчіԍім ԏехԋіка велӧԁӧм-овлаԃејтӧм берԁаԁ, щӧкыԁҗыка ԁа тӧлкӧн-кӧ еԍкӧ ԍујԍылім овмӧсӧн веԍкӧԁлӧмӧ, вреԃіԏеԉјасыԁ еԍкӧ ез вермыны тащӧм јона вреԃітны“ — тајӧ кывјасыс торјӧн інмӧны вӧр промышԉенноԍԏӧ.
Вӧр лэдзан фронт вылад классӧвӧй враг вылазкаяслы, буржуазнӧй да оппортунистическӧй теорияясыдлы колан да тырман отпор эз вӧв сетӧма. Вӧрлеԇан фронт вылаԁ классовӧј враг вылазкајаслы, буржуазнӧј ԁа оппортуԋіԍԏіческӧј ԏеоріјајасыԁлы колан ԁа тырман отпор ез вӧв ԍетӧма.
Механизация кузя удж паськӧдӧмкӧд, веськыдвыв оппортунистъясӧс, механизациялы паныд мунысьясӧс эрдӧ петкӧдӧмкӧд тшӧтш колӧ чорыда кучкыны кианыс «шуйгавыв» прожектёръяслы, кодъяс оз колӧм кодя донъявны прӧстӧй уджсӧ, прӧстӧй механизацияяссӧ, кодъяс талун жӧ тшӧктӧны архивӧ сетны чер да пила. Мехаԋізаціја куԅа уҗ паԍкӧԁӧмкӧԁ, веԍкыԁвыв оппортуԋістјасӧс, мехаԋізаціјалы паныԁ муныԍјасӧс ерԁӧ петкӧԁӧмкӧԁ щӧщ колӧ чорыԁа кучкыны кіаныс „шујгавыв“ прожекԏорјаслы, коԁјас оз колӧм коԃа ԁонјавны прӧстӧј уҗсӧ, прӧстӧј мехаԋізаціјајассӧ, коԁјас талун-жӧ щӧктӧны архівӧ ԍетны чер ԁа піла.
ЭЛЕКТРИЧЕСТВО — ВОРӦ! ЕԈЕКТРІЧЕСТВО — ВОРӦ!
Вӧр лэдзан машиннӧй станция вӧчӧмтӧ ӧддзӧдан конкретнӧй могъяскӧд тшӧтш колӧ, медъёнасӧ комсомол организацияяслы, добитчыны решительнӧй перелом ӧнія агрегатъяслысь да механизмъяслысь эффективносьтсӧ кыпӧдӧмас. Торйӧн ыджыд вниманньӧ пуктыны транспорт средствояс тыр вынӧн (с полной нагрузкой) да бура уджӧдӧм вылас. Тані решайтӧны делӧсӧ вынъяс лючки сувтӧдӧм-юклӧм, обезличка бырӧдӧм да хозрасчёт вылӧ вуджӧм. Вӧрлеԇан машіннӧј станціја вӧчӧмтӧ ӧԁԇӧԁан конкретнӧј могјаскӧԁ щӧщ колӧ меԁјонасӧ, комсомол оргаԋізаціјајаслы ԁобітчыны решіԏеԉнӧј перелом ӧніја агрегатјаслыԍ ԁа мехаԋізмјаслыԍ еффекԏівноԍԏсӧ кыпӧԁӧмас. Торјӧн ыҗыԁ вԋімаԋԋӧ пуктыны транспорт среԁствојас тырвынӧн (с полной нагрузкой) ԁа бура уҗӧԁӧм вылас. Тані решајтӧны ԃелӧсӧ вынјас ԉучкі сувтӧԁӧм-јуклӧм, обезԉічка бырӧԁӧм ԁа хозрасчот вылӧ вуҗӧм.
Вӧрын уджалысь комсомолечьяслы, медсясӧ союзӧ выльӧн локтысьяслӧн уджыд помтӧм. Тан оз позь казьтышттӧг кольны Войвыв крайса комсомолечьяслысь вӧрлы электричество сетӧм кузя зільӧмсӧ. Наукаысь маститӧй йӧз вӧлі дольӧны (утверждали), мый ворын электричество — сійӧ фантазия, нинӧм керигмоз дум. Вӧрын уҗалыԍ комсомоԉецјаслы, меԁԍасӧ сојузӧ выԉӧн локтыԍјаслӧн уҗыԁ помтӧм. Тан оз поԅ каԅтышттӧг коԉны Војвыв крајса комсомоԉецјаслыԍ вӧрлы еԉектрічество ԍетӧм куԅа зіԉӧмсӧ. Наукаыԍ маԍԏітӧј јӧз вӧлі ԁоԉӧны (утверждали), мыј ворын еԉектрічество — сіјӧ фантаԅіја, ԋінӧм керігмоз ԁум.
Но Войвыв крайса комсомолечьяс тайӧ уджас партия организация отсӧгӧн решитісны добитчыны ассьыныс да босьтчисны вӧчны электрификацияалӧм медводдза вӧр лэдзан комбинат. Тайӧ комбинатас кутасны нуӧдны опыта уджъяс электричествосӧ вӧрӧ пыртӧм кузя. Став механизация процессыс лоӧ электрификацияалӧма. Думыштӧй сӧмын татшӧм электрификацияалӧм вӧр лэдзан машиннӧй станция йывсьыс, кытӧні ток сетӧмӧн кутасны уджавны пилаяс, электровозъяс, генераторъяс, кытӧні оз ковмы сы мында уджалысь ки, да с. в. Но Војвыв крајса комсомоԉецјас тајӧ уҗас, парԏіја оргаԋізаціја отсӧгӧн решітісны ԁобітчыны асԍыныс ԁа боԍтчісны вӧчны еԉектріфікаціјаалӧм меԁвоԇԇа вӧрлеԇан-комбінат. Тајӧ комбінатас кутасны нуӧԁны опыта уҗјас еԉектрічествосӧ вӧрӧ пыртӧм куԅа. Став мехаԋізаціја процессыс лоӧ еԉектріфікаціјаалӧма. Ԁумыштӧј сӧмын тащӧм еԉектріфікаціјаалӧм вӧрлеԇан машіннӧј-станціја јывԍыс, кытӧні ток ԍетӧмӧн кутасны уҗавны пілајас, еԉектровозјас, геԋераторјас, кытӧні оз ковмы сымынԁа уҗалыԍ кі, ԁа с. в.
Тайӧ абу нин мечта: Рытыввылын, Америкаын, татшӧм электрификацияалӧм участокъясыс эмӧсь нин. Эффектлунныс налӧн зэв ыджыд. Таво февраль тӧлысьын, Архангельскын волі том йӧзлӧн медводдза ставсоюзса конференция вӧр техника кузя. Сійӧ конференцияыс сетіс подув-мыджӧд войвывса комсомолечьяслы да шуис, мый энергетическӧй овмӧсыд вӧр лэдзан механизируйтӧмад зэв ыджыдтор. Энергетика базаыд вӧрад ломтасъяс ыджыд запас пондаыс (пуыслӧн шыблаланторъясыс) вермас сетны электроэнергия используйтан ыджыд эффект. Вӧра районъясса комсомол организацияяслӧн могыс — босьтны опытсӧ Войвыв крайлысь да практически пуктыны вопрос вӧр лэдзан уджсӧ электрификацияалӧм йывсьыс. Электрификацияавны колӧ вӧр пӧрӧдӧмсӧ, кражъялӧмсӧ, вӧр петкӧдӧмсӧ трасса дорас, вӧр сӧвтӧмсӧ, пуръясьӧмсӧ. Тајӧ абу-ԋін мечта: Рытывылын, Амерікаын тащӧм еԉектріфікаціјаалӧм участокјасыс емӧԍ ԋін. Еффектлунныс налӧн зев ыҗыԁ. Таво февраԉ тӧлыԍын, Архангеԉскын волі том јӧзлӧн меԁвоԇԇа ставсојузса конференціја вӧрԏехԋіка куԅа. Сіјӧ конференціјаыс ԍетіс поԁув мыҗӧԁ војвывса комсомоԉецјаслы ԁа шуіс, мыј еԋергеԏіческӧј овмӧсыԁ вӧрлеԇан мехаԋіԅірујтӧмаԁ зев ыҗыԁтор. Еԋергеԏіка базаыԁ вӧраԁ, ломтасјас ыҗыԁ запас понԁаыс (пуыслӧн шыблаланторјасыс) вермас ԍетны еԉектроеԋергіја іспоԉзујтан ыҗыԁ еффект. Вӧра рајонјасса комсомол оргаԋізаціјајаслӧн могыс — боԍтны опытсӧ Војвыв крајлыԍ ԁа пракԏіческі пуктыны вопрос вӧр леԇан уҗсӧ еԉектріфікаціјаалӧм јывԍыс. Еԉектріфікаціјаавны колӧ вӧр пӧрӧԁӧмсӧ, кражјалӧмсӧ, вӧрпеткӧԁӧмсӧ трасс ԁорас, вӧрсӧвтӧмсӧ, пурјаԍӧмсӧ.
Со кутшӧмӧсь основнӧй могъясыс комсомоллӧн техника боксянь перевооружитчӧмын. Сӧмын медым нуӧдны тайӧ могъяссӧ, колӧ серьёзнӧя пуктыны вопрос асшӧр (собственнӧй) машина вӧчӧм йылысь. Со кущӧмӧԍ основнӧј могјасыс комсомоллӧн ԏехԋіка бокԍаԋ перевооружітчӧмын. Сӧмын, меԁым нуӧԁны тајӧ могјассӧ, колӧ ԍерјознӧја пуктыны вопрос асшӧр (собственнӧј) машіна вӧчӧм јылыԍ.
А та йылысь быть колӧ мӧвпыштны сы понда, мый импортлы колӧ пуктыны пом, сы понда мый импортсӧ оз позь лэдзны сӧветскӧй вӧрӧ. Вӧр овмӧсӧ машина стрӧитӧм ӧнӧдз муніс зэв жеба. Сійӧ и гӧгӧрвоана, ӧд машинаяссӧ медвойдӧр миян лои аслыным вӧчны из шом, металл да транспорт отрасльяслы. Сӧмын мӧд пятилетканас тайӧ уджсӧ колӧ пуктыны зэв паськыда, большевик нога упорствоӧн да настойчивосьтӧн. А та јылыԍ быԏ колӧ мӧвпыштны сыпонԁа, мыј імпортлы колӧ пуктыны пом, сы понԁа, мыј імпортсӧ оз поԅ леԇны сӧветскӧј вӧрӧ. Вӧр овмӧсӧ машіна стрӧітӧм ӧнӧԇ муніс зев жеба. Сіјӧ і гӧгӧрвоана, ӧԁ машінајассӧ меԁвојԁӧр міјан лоі аслыным вӧчны ізшом, металл ԁа транспорт отраԍԉјаслы. Сӧмын мӧԁ пјаԏіԉетканас тајӧ уҗсӧ колӧ пуктыны зев паԍкыԁа, боԉшевікнога упорствоӧн ԁа настојчівоԍԏӧн.
Вӧр промышленносьтлы талун жӧ колӧ пуктыны вопрос механизация йывсьыд да техника боксянь реконструкция йывсьыд став судта-пасьтанас. Вӧр промышԉенноԍԏлы талун-жӧ колӧ пуктыны вопрос мехаԋізаціја јывԍыԁ ԁа ԏехԋіка бокԍаԋ реконструкціја јывԍыԁ став суԁта-паԍтанас.
Практическӧй уджыс сӧвет заводъясын да мастерскӧйын механическӧй агрегатсӧ вӧчӧм кузяыс ӧнӧдз на эз дзикӧдз мезды вӧр промышленносьтӧс импортсьыд. Ӧні тайӧс колӧ пуктыны практическӧй рельсъяс вылӧ. Пракԏіческӧј уҗыс сӧвет завоԁјасын ԁа маԍԏерскӧјын мехаԋіческӧј агрегатсӧ вӧчӧм куԅаыс ӧнӧԇ на ез ԇікӧԇ мезԁы вӧр промышԉенноԍԏӧс імпортԍыԁ. Ӧні тајӧс колӧ пуктыны пракԏіческӧј реԉсјас вылӧ.
Миян фабрикаяс да заводъяс успешнӧя вӧчӧны блюмингъяс, комбайнъяс, дасъясӧн ёна сложнӧй машинаяс. Міјан фабрікајас ԁа завоԁјас уԍпешнӧја вӧчӧны бԉумінгјас, комбајнјас, ԁасјасӧн јона сложнӧј машінајас.
Сідзкӧ найӧ вермасны тшӧтш вӧчны: рамаяс, моторнӧй пилаяс, газогенераторъяс вӧр лэдзан уджсӧ механизацияалӧм вылас. Ярославса заводлӧн вӧр пилитан рама, коді сулалӧ сӧмын 5 сюрс шайт сӧветскӧй валютаӧн, тӧдчана бурджык Болиндер рама дорысь, коді сулалӧ 6–10 сюрс шайт иностраннӧй валютаӧн. Сіԇ-кӧ, најӧ вермасны щӧщ вӧчны: рамајас, моторнӧј пілајас, газогеԋераторјас вӧр леԇан уҗсӧ мехаԋізаціјаалӧм вылас. Јарославса завоԁлӧн вӧр піԉітан рама, — коԁі сулалӧ сӧмын 5 ԍурс шајт сӧветскӧј ваԉутаӧн, тӧԁчана бурҗык Боԉінԃер рама ԁорыԍ, коԁі сулалӧ 6–10 ԍурс шајт іностраннӧј ваԉутаӧн.
Тайӧ сӧмын медводдза воськовъясыс импортсьыс мынӧмын. Водзын эмӧсь зэв ыджыд гарантия, зэв ыджыд возможносьтъяс вӧр овмӧслы тырмымӧн социалистическӧй индустрия гырысь агрегатъяс сетӧм кузяыс. Тајӧ сӧмын меԁвоԇԇа воԍковјасыс імпортԍыс мынӧмын. Воԇын емӧԍ зев ыҗыԁ гаранԏіја, зев ыҗыԁ возможноԍԏјас вӧр овмӧслы тырмымӧн соціаԉіԍԏіческӧј інԁустріја гырыԍ агрегатјас ԍетӧм куԅаыс.
КОТЫРТНЫ МАССАЫСЛЫСЬ ВОДЗМӦСТЧӦМСӦ. КОТЫРТНЫ МАССАЫСЛЫԌ ВОԆМӦСТЧӦМСӦ.
Но тайӧ могъяссӧ нуӧдны он вермы рабочӧйяс, колхозникъяс да медся нин комсомолечьяс участвуйттӧг. Колӧ кыпӧдны массасӧ изобретательство вылӧ. Та сяма инициативаыс миян абу этша. Колӧ сӧмын кужны веськӧдны, нӧшта кыпӧдны сэтшӧм инициативасӧ. И тані комсомолечьяс водзын зэв ыджыд мог. Но тајӧ могјассӧ нуӧԁны он вермы рабочӧјјас, колхоԅԋікјас ԁа меԁԍа-ԋін комсомоԉецјас участвујттӧг. Колӧ кыпӧԁны массасӧ ізобретаԏеԉство вылӧ. Таԍама іԋіціаԏіваыс міјан абу еща. Колӧ сӧмын кужны веԍкӧԁны, нӧшта кыпӧԁны сещӧм іԋіціаԏівасӧ. І тані комсомоԉецјас воԇын зев ыҗыԁ мог.
Вӧр районъясса ленинскӧй комсомол аслас лесотехническӧй конференция вылас босьтіс ас вылас зэв ыджыд мог — кутчысис шефавны вӧр промышленносьт механизируйтӧмын. Вӧр рајонјасса ԉеԋінскӧј комсомол аслас ԉесоԏехԋіческӧј конференціја вылас боԍтіс асвылас зев ыҗыԁ мог — кутчіԍіс шефавны вӧр промышԉенноԍԏ мехаԋіԅірујтӧмын.
Думайтам, мый сійӧ тайӧ могсӧ нуӧдас. Ӧд кутчысьлыны вӧр овмӧс техника боксянь реконструкция дінӧ, кутчысьлыны сӧмын куш ӧти фейерверк ради — сійӧ лоӧ могсӧ не нуӧдӧм. Ԁумајтам, мыј сіјӧ тајӧ могсӧ нуӧԁас. Ӧԁ кутчіԍлыны вӧр овмӧс ԏехԋіка бокԍаԋ реконструкціја ԁінӧ, кутчіԍлыны сӧмын куш ӧԏі фејерверк раԃі — сіјӧ лоӧ могсӧ ԋе нуӧԁӧм.
Колӧ техника боксянь перевооружитан уджсӧ вӧчны большевик сямӧн (настойчивосьтӧн). Сэки техника боксянь бӧрӧ кольӧм участокыс — вӧр промышленносьт — сетас тырмымӧн вӧр быдмысь народнӧй овмӧслы гигантскӧй потребносьтъяссӧ могмӧдны. Сэки ми кокньӧдам вӧр лэдзан удж условйӧяссӧ да сэки ми сэтшӧма кыпӧдам удж производительносьтсӧ, мый капиталистическӧй рационализациялӧн петкӧдласъясыс ёна бӧрӧ колясны. Колӧ ԏехԋіка бокԍаԋ перевооружітан уҗсӧ вӧчны боԉшевік ԍамӧн (настојчівоԍԏӧн). Секі ԏехԋіка бокԍаԋ бӧрӧ коԉӧм участокыс — вӧр промышԉенноԍԏ — ԍетас тырмымӧн вӧр быԁмыԍ нароԁнӧј овмӧслы гігантскӧј потребноԍԏјассӧ могмӧԁны. Секі мі кокԋӧԁам вӧрлеԇан уҗ условіјӧјассӧ ԁа секі мі сещӧма кыпӧԁам уҗ проізвоԃіԏеԉноԍтсӧ, мыј капітаԉіԍԏіческӧј раціонаԉізаціјалӧн петкӧԁласјасыс јона бӧрӧ коԉасны.
Колӧ тӧд вылын кутны, мый вӧр промышленносьт СССР-ын воысь воӧ ёнджыка петӧ паськыд индустрия туй вылӧ, а капиталистическӧй вӧр промышленносьт, кӧні кыз вӧрсӧ кералӧма нин, воысь воӧ чинтӧ уджсӧ. Тані народнӧй овмӧс мукӧд обласьтъясын моз жӧ тыдалӧ преимуществоыс сӧветскӧй социалистическӧй системалӧн капиталистическӧй система водзын. Колӧ тӧԁвылын кутны, мыј вӧр промышԉенноԍԏ СССР-ын воыԍ-воӧ јонҗыка петӧ паԍкыԁ інԁустріја туј вылӧ, а капітаԉіԍԏіческӧј вӧр промышԉенноԍԏ, кӧні кыз вӧрсӧ кералӧма-ԋін, воыԍ воӧ чінтӧ уҗсӧ. Тані нароԁнӧј овмӧс мукӧԁ облаԍтјасын моз-жӧ тыԁалӧ преімуществоыс Сӧветскӧј Соціаԉіԍԏіческӧј ԍіԍԏемалӧн капітаԉіԍԏіческӧј ԍіԍԏема воԇын.
Миянлы сетӧма зэв ичӧт кад капиталистическӧй странаясӧс техника да экономика боксянь панйынысӧ. Сӧмын миянлы туйсӧ вӧтӧднысӧ индӧма, да сійӧ главнӧйыс. Міјанлы ԍетӧма зев ічӧт каԁ капітаԉіԍԏіческӧј странајасӧс ԏехԋіка ԁа економіка бокԍаԋ панјынысӧ. Сӧмын міјанлы тујсӧ вӧтӧԁнысӧ інԁӧма ԁа сіјӧ главнӧјыс.
«Главнӧйыс ӧні сыын, медым вӧлі большевик сяма ёна зільӧм (желание) овладейтны техникаӧн, производство наукаӧн. Сьӧлӧмысь татшӧм зільӧмнас быдтор позьӧ шедӧдны, ставсӧ позьӧ венны» (Сталин). „Главнӧјыс ӧні сыын, меԁым вӧлі боԉшевікԍама јона зіԉӧм (желание) овлаԃејтны ԏехԋікаӧн, проізвоԁство наукаӧн. Ԍӧлӧмыԍ тащӧм зіԉӧмнас быԁтор поԅӧ шеԁӧԁны, ставсӧ поԅӧ венны“ (Стаԉін).
Комиӧн
Важ коми гижӧд