| КЫДЗИ СКӦТӦС ВИДЗНЫ ВИСЬӦМЪЯСЫСЬ | КЫԆІ СКӦТӦС ВІԆНЫ ВІԌӦМЈАСЫԌ |
| Паськӧдам дзоньвидза скӧт видзӧм | Паԍкӧԁам ԇоԋвіԇа скӧт віԇӧм |
| Партиялӧн XVI съезд шуис чорыда паськӧдны скӧт видзӧм, торъя нин совхозъясын да колхозъясын, быд ногӧн отсавны тайӧ уджыслы. | Парԏіјалӧн XVI сјезԁ шуіс чорыԁа паԍкӧԁны скӧт віԇӧм, торја-ԋін совхозјасын ԁа колхозјасын, быԁногӧн отсавны тајӧ уҗыслы. |
| Коми обласьтувса партийнӧй да сӧветскӧй съездъяс шуӧм серти Коми обласьтувса видз-му овмӧс водзӧ кыпӧдӧмын колӧ сетчыны скӧт видзӧмлань. Скӧт видзӧм паськӧдӧмлы Коми муын эм зэв паськыд туйяс. | Комі облаԍтувса парԏіјнӧј ԁа сӧветскӧј сјезԁјас шуӧм ԍерԏі Комі облаԍтувса віԇму овмӧс воԇӧ кыпӧԁӧмын колӧ ԍетчыны скӧт віԇӧмлаԋ. Скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧмлы комі муын ем зев паԍкыԁ тујјас. |
| Видз-му уджалӧмсӧ скӧт видзӧмлы колӧм серти бергӧдӧмӧн позьӧ лӧсьӧдны скӧтлы тырмымӧн кӧрым. Миянлысь скӧт рӧдсӧ бурмӧдны ёна на позьӧ. Скӧт видзӧм паськӧдны сиктса уджалысь крестьяна ёна босьтчасны, сӧмын колӧ индыны туйяс тырмымӧн лӧсьӧдны кӧрым, паськӧдны бурджык скӧт рӧд, а тайӧ туйяссӧ верман бурджыка нуӧдны сӧмын ӧтувтчӧмӧн, колхозъясӧ котыртчӧмӧн. | Віԇму уҗалӧмсӧ, скӧт віԇӧмлы колӧм ԍерԏі бергӧԁӧмӧн поԅӧ лӧԍӧԁны скӧтлы тырмымӧн кӧрым. Міјанлыԍ скӧт рӧԁсӧ бурмӧԁны јона-на поԅӧ. Скӧт віԇӧм паԍкӧԁны ԍіктса уҗалыԍ креԍԏана јона боԍтчасны, сӧмын колӧ інԁыны тујјас тырмымӧн лӧԍӧԁны кӧрым, паԍкӧԁны бурҗык скӧт рӧԁ, а тајӧ тујјассӧ верман бурҗыка нуӧԁны сӧмын ӧтувтчӧмӧн, колхозјасӧ котыртчӧмӧн. |
| Позьӧ скӧттӧ уна лӧсьӧдны, позьӧ и кӧрымсӧ тырмымӧн дасьтыны, сӧмын сійӧс вермас суны ускӧттьӧ, шуам, висьмасны да кулавны кутасны скӧтыс. Оз ӧмӧй овлы сэтшӧмыд? Овлӧ. | Поԅӧ скӧттӧ уна лӧԍӧԁны, поԅӧ-і кӧрымсӧ тырмымӧн ԁаԍтыны, сӧмын сіјӧс вермас суны ускӧԏԏӧ, шуам, віԍмасны ԁа кулавны кутасны скӧтыс. Оз-ӧмӧј овлы сещӧмыԁ? Овлӧ. |
| Лӧсьӧдас колхозыд либӧ мужикыд вӧв, тӧвнас кӧсъяс кер лэдзны мунны, а арнад сылӧн вӧлыд висьмас да тӧвбыд висяс, тӧвбыд уджавныс оз вермы. | Лӧԍӧԁас колхозыԁ ԉібӧ мужікыԁ вӧв, тӧвнас кӧсјас керлеԇны мунны, а арнаԁ сылӧн вӧлыԁ віԍмас ԁа тӧвбыԁ віԍас, тӧвбыԁ уҗавныс оз вермы. |
| А мыйта вӧлыс вӧсна тӧждысьӧмыс да шогсьӧмыс | А мыјԁа вӧлыс вӧсна тӧжԁыԍӧмыс ԁа шогԍӧмыс |
| Сідзкӧ скӧт висьӧмыд ёна торкалӧ уджалысь войтырлы овмӧссӧ кыпӧдны, ыджыд омӧльтор (убытка) вайӧ. Колӧ пуктыны могӧн: чинтыны скӧт висьӧмсӧ. Скӧт висьӧмсӧ позьӧ чинтыны сӧмын сэки, кор крестьянаыс тӧдмасясны, кыдзи видзны скӧтсӧ висьӧмъясысь, кыдзи сійӧс дӧзьӧритны, кыдзи видзны-бурмӧдны. | Сіԇ-кӧ, скӧт віԍӧмыԁ јона торкалӧ уҗалыԍ војтырлы овмӧссӧ кыпӧԁны, ыҗыԁ омӧԉтор (убытка) вајӧ. Колӧ пуктыны могӧн: чінтыны скӧт віԍӧмсӧ. Скӧт віԍӧмсӧ поԅӧ чінтыны сӧмын секі, кор креԍԏанаыс тӧԁмаԍасны, кыԇі віԇны скӧтсӧ віԍӧмјасыԍ, кыԇі сіјӧс ԁӧԅӧрітны, кыԇі віԇны бурмӧԁны. |
| Миян оз на тырмыны ветеринаръяс, кодъяс дінӧ эськӧ вермисны шыӧдчыны колхозникъяс да ӧтка крестьяна скӧтныс висьмӧм йылысь. Быд колхозниклы, быд уджалысь крестьянинлы колӧ пуктыны аслыс могӧн — лоны гортса ветеринарӧн. Сідзи ми вермам чинтыны скӧт висьӧм да скӧт кулӧм. | Міјан оз-на тырмыны веԏерінарјас, коԁјас ԁінӧ еԍкӧ вермісны шыӧԁчыны колхоԅԋікјас ԁа ӧтка креԍԏана скӧтныс віԍмӧм јылыԍ. Быԁ колхоԅԋіклы, быԁ уҗалыԍ креԍԏаԋінлы колӧ пуктыны аслыс могӧн — лоны гортса веԏерінарӧн. Сіԇі мі вермам чінтыны скӧт віԍӧм ԁа скӧт кулӧм. |
| Сиктъясӧд ёна ветлӧдлӧны кӧнӧвалъяс, «тӧдысьяс» да сідз водзӧ. На дінӧ крестьяна медъёна вӧлі шыӧдчывлӧны. | Ԍіктјасӧԁ јона ветлӧԁлӧны кӧнӧвалјас, „тӧԁыԍјас“ ԁа сіԇ воԇӧ. Наԁінӧ креԍԏана меԁјона вӧлі шыӧԁчывлӧны. |
| Ӧні уджалыс крестьяналӧн тӧдлуныс да вежӧрыс паськалӧ. Гӧгӧрвоны пондісны кӧнӧвалъяслысь лёк уджсӧ. Оз нин важ моз эскыны налы, гежӧдджыка нин шыӧдчывлӧны кӧнӧвалъяс дорӧ. Кутісны тӧдны, — кӧнӧвал аслас «лекарствоясӧн» (шуам, солӧн да сім шылаӧн) некутшӧм бур отсӧг висян скӧтлы сетны оз вермы. | Ӧні уҗалыс креԍԏаналӧн тӧԁлуныс ԁа вежӧрыс паԍкалӧ. Гӧгӧрвоны понԁісны кӧнӧвалјаслыԍ ԉок уҗсӧ. Оз-ԋін важ моз ескыны налы, гежӧԁҗыка-ԋін шыӧԁчывлӧны кӧнӧвалјас ԁорӧ. Кутісны тӧԁны, — кӧнӧвал аслас „ԉекарствојасӧн“ (шуам, солӧн ԁа сім шылаӧн) ԋекущӧм бур отсӧг віԍан скӧтлы ԍетны оз вермы. |
| Кывтӧм пемӧс висигӧн отсӧг корӧм могысь колӧ шыӧдчывны ветеринаръяс дінӧ. Сӧмын сійӧ кужас лючки тӧдмавны скӧтлысь висьӧмсӧ да сетны отсӧг. | Кывтӧм пемӧс віԍігӧн отсӧг корӧм могыԍ колӧ шыӧԁчывны веԏерінарјас ԁінӧ. Сӧмын сіјӧ кужас ԉучкі тӧԁмавны скӧтлыԍ віԍӧмсӧ ԁа ԍетны отсӧг. |
| Овлӧ и сідзи: шуам, висьмас вӧв либӧ мӧс, а ветеринар матігӧгӧрын абу. Сідзкӧ быд крестьянинлы торъя нин колхозниклы аслыс колӧ кужны сетны висьысь скӧтлы отсӧгсӧ. | Овлӧ-і сіԇі: шуам, віԍмас вӧв ԉібӧ мӧс, а веԏерінар матігӧгӧрын абу. Сіԇ-кӧ быԁ креԍԏаԋінлы торја-ԋін колхоԅԋіклы аслыс колӧ кужны ԍетны віԍыԍ скӧтлы отсӧгсӧ. |
| Дерт, мукӧд висьӧмсӧ (эж выв висьӧмъяс, пыкӧс да мый да) тӧдны кокни, а пытшкӧс висьӧмъястӧ сӧкыд нин казявныд. Сэсся кӧть и висьӧмсӧ тӧдан, бара он куж мыйӧн да кыдзи бурдӧднысӧ, либӧ оз сюрны колана лекарствояс, инструментъяс да отсӧг сетан мукӧд кӧлуй. | Ԃерт, мукӧԁ віԍӧмсӧ (ежвыв віԍӧмјас; пыкӧс-ԁа мыј-ԁа) тӧԁны кокԋі, а пыщкӧс віԍӧмјастӧ сӧкыԁ-ԋін каԅавныԁ. Сеԍԍа кӧԏ-і віԍӧмсӧ тӧԁан, бара он куж мыјӧн ԁа кыԇі бурԁӧԁнысӧ, ԉібӧ оз ԍурны колана ԉекарствојас, інструментјас ԁа отсӧг ԍетан мукӧԁ кӧлуј. |
| Тайӧ нигаас лоӧ висьталӧма, кутшӧм бурдӧдчан кӧлуй да лекарствояс колӧ заптыны да видзны гортса ветеринарнӧй аптечкаын. Сэсся колӧ кужны видзны скӧтӧс висьӧмъясысь. Висьмӧмсьыс ӧд видзныс кокньыдджык, висьмӧм бӧрас бурдӧдӧм дорысь. | Тајӧ ԋігаас лоӧ віԍталӧма, кущӧм бурԁӧԁчан кӧлуј ԁа ԉекарствојас колӧ заптыны ԁа віԇны гортса веԏерінарнӧј апԏечкаын. Сеԍԍа колӧ кужны віԇны скӧтӧс віԍӧмјасыԍ. Віԍмӧмԍыс-ӧԁ віԇныс кокԋіԁҗык, віԍмӧм бӧрас бурԁӧԁӧм ԁорыԍ. |
| Сідзкӧ скӧтсӧ колӧ дӧзьӧритны да видзны сідзи, мед эз босьт найӧс висьӧмыс. | Сіԇ-кӧ скӧтсӧ колӧ ԁӧԅӧрітны ԁа віԇны сіԇі, меԁ ез боԍт најӧс віԍӧмыс. |
| Тайӧ нигаас лоӧ висьталӧма, мыйла, шуам, сэтшӧмтӧ висьӧмъясыс скӧтӧс висьмӧдӧны. Кыдзи видзны пытшкӧс висьӧмъясӧн висьмӧмъясысь, ковйӧн висьӧмъясысь, заразаа висьӧмъясысь да сідз водзӧ. | Тајӧ ԋігаас лоӧ віԍталӧма, мыјла, шуам, сещӧмтӧ віԍӧмјасыс скӧтӧс віԍмӧԁӧны. Кыԇі віԇны пыщкӧс віԍӧмјасӧн віԍмӧмјасыԍ, ковјӧн віԍӧмјасыԍ, заразаа віԍӧмјасыԍ ԁа сіԇ в. |
| Висьмас кӧ либӧ доймас вӧлыд, мӧскыд ли, абу нин ылын сэки налы кулӧмӧдзныс. А гӧль крестьяниныдлӧн кӧ вӧлыс кулӧ, сэки сійӧ дзикӧдз матӧ воас вӧвтӧгыд: нажӧткаыс оз ло ни, видз-муыс эндас. Мӧскыд кӧ кулӧ — йӧв-выйыд оз ло. А кыдзи нӧ посни челядя овмӧсад мӧстӧгыд олан, кутшӧм вӧлӧга верман лӧсьӧдны? Ускӧттьӧыд лоӧм бӧрти гӧль крестьянинлы быть лоӧ петны «дядьӧ» ордӧ да кевмысигтыр корны «отсӧг». А озыр крестьянинлысь, кулаклысь отсӧг сетӧмсӧ быдӧн тӧдӧ. Сетас кӧ — кык кучик вывсьыд кульыштас. Позьӧ оз ужалысь крестьяниныдлы кыдзкӧ петны татшӧм матӧ воӧмсьыс? Дерт, позьӧ. Кулас кӧ нин скӧтыд, сэки на крестьяниныд оз ор. Сӧмын колӧ страхуйтны скӧттӧ содтӧда страховкаӧн (по добровольному страхованию). Страхуйтӧм скӧтысь кулӧм бӧрас государство сетӧ сьӧм, медым ӧтка крестьяниныслӧн овмӧсыс эз киссьы, медым сійӧ кулӧм скӧт местаас вермис лӧсьӧдны выль скӧтӧс. Скӧт страхуйтны вермасны страхӧвӧй агент либӧ ветеринар. Медбур дерт скӧттӧ видзны висьӧмъясысь колхозын, ыджыд колхозыд ачыс вермӧ кутны ветеринарӧс. | Віԍмас-кӧ ԉібӧ ԁојмас вӧлыԁ, мӧскыԁ-ԉі, абу-ԋін ылын секі налы кулӧмӧԇныс. А гӧԉ креԍԏаԋіныԁлӧн-кӧ вӧлыс кулӧ, секі сіјӧ ԇікӧԇ матӧвоас вӧвтӧгыԁ: нажеткаыс оз ло-ԋі, віԇмуыс енԁас. Мӧскыԁ-кӧ кулӧ — јӧв-выјыԁ оз ло. А кыԇі-нӧ посԋі чеԉаԃа овмӧсаԁ мӧстӧгыԁ олан, кущӧм вӧлӧга верман лӧԍӧԁны? Ускӧԏԏӧыԁ лоӧм бӧрԏі гӧԉ креԍԏаԋінлы быԏ лоӧ петны „ԃаԃӧ“ орԁӧ ԁа кевмыԍігтыр корны „отсӧг“. А озыр креԍԏаԋінлыԍ, кулаклыԍ отсӧг ԍетӧмсӧ быԁӧн тӧԁӧ. Ԍетас-кӧ — кык кучік вывԍыԁ куԉыштас. Поԅӧ оз ужалыԍ креԍԏаԋіныԁлы кыԇкӧ петны тащӧм матӧвоӧмԍыс? Ԃерт, поԅӧ. Кулас-кӧ-ԋін скӧтыԁ, секі-на креԍԏаԋіныԁ оз ор. Сӧмын колӧ стракујтны скӧттӧ соԁтӧԁа страковкаӧн (по добровольному страхованию). Стракујтӧм скӧтыԍ кулӧм бӧрас госуԁарство ԍетӧ ԍӧм, меԁым ӧтка креԍԏаԋіныслӧн овмӧсыс ез кіԍԍы, меԁым сіјӧ кулӧм скӧт местаас верміс лӧԍӧԁны выԉ скӧтӧс. Скӧт стракујтны вермасны стракӧвӧј агент ԉібӧ веԏерінар. Меԁбур ԃерт, скӧттӧ віԇны віԍӧмјасыԍ колхозын, ыҗыԁ колхозыԁ ачыс вермӧ кутны веԏерінарӧс. |
| Ыджыд-ӧ убытка вайӧ скӧт кулӧмыс уджалысь коми крестьяналы | Ыҗыԁ-ӧ убытка вајӧ скӧт кулӧмыс уҗалыԍ комі креԍԏаналы |
| Коми обласьтувса Госстрахконтораса лыдпасъяс серти миян обласьтын 1925–26ʼ воын кулӧма 1070 мӧс. Артавны кӧ 100 ш-ӧн быд мӧскӧс-кайӧ 107.000 шайт дон. | Комі облаԍтувса Госстрахконтораса лыԁпасјас ԍерԏі міјан облаԍтын 1925–26 воын кулӧма 1070 мӧс. Артавны-кӧ 100 ш-ӧн быԁ мӧскӧс-кајӧ 107.000 шајт ԁон. |
| 1926–27ʼ воын кулӧма 1797 мӧс, — либӧ 179.600 ш. дон. 1927–28ʼ воын кулӧма 1234 мӧс, либӧ 123400 ш. дон. Со ӧд мыйта вайӧма убыткасӧ коми крестьяналы куим во чӧжӧн мӧс ускӧттьӧыд. | 1926–27 воын кулӧма 1797 мӧс, — ԉібӧ 179.600 ш. ԁон. 1927–28-ӧԁ воын кулӧма 1234 мӧс, ԉібӧ 123400 ш. ԁон. Со-ӧԁ мыјԁта вајӧма убыткасӧ комі креԍԏаналы кујім во чӧжӧн мӧс ускӧԏԏӧыԁ. |
| Куим воӧн кулӧма 4100 мӧс, сьӧм вылӧ кӧ бергӧдам лоӧ 410000 шайт дон. | Куім воӧн кулӧма 4100 мӧс, ԍӧм вылӧ-кӧ бергӧԁам лоӧ 410000 шајт ԁон. |
| Тайӧ лыдпасъясас пырӧны сӧмын мӧсъяс, а мыйта кулӧ вӧлыс, посни скӧтыс — ставсӧ кӧ артавны, каяс уна сюрс шайт дон. | Тајӧ лыԁпасјасас пырӧны сӧмын мӧсјас, а мыјԁа кулӧ вӧлыс, посԋі скӧтыс — ставсӧ-кӧ артавны кајас уна ԍурс шајт ԁон. |
| Сідзкӧ колӧ колхозникъяслы и ӧтка крестьяниныдлы мӧвпыштлыны, мый вӧсна татшӧма кулӧ скӧтыс. | Сіԇкӧ колӧ колхоԅԋікјаслы і ӧтка креԍԏаԋіныԁлы мӧвпыштлыны, мыј вӧсна тащӧма кулӧ скӧтыс. |
| Госстрахконтора висьталӧм серти жӧ 1925–26ʼ воын вуджана висьӧмъяс понда кулӧма 7 мӧс. Мукӧд пӧлӧс висьӧмъяс понда 477 мӧс да ошъяс сёйӧмӧн, сибдалӧмӧн, доймӧмӧн да мукӧдтор понда кулӧма 586 мӧс. 1926–27ʼ воӧ висьӧмъяс вӧсна кулӧма 962 мӧс да мукӧд помкаяс вӧсна 834 мӧс. Тайӧ лыдпасъясыс петкӧдлӧны, мый скӧт унджыкысьсӧ кулӧ висьӧмъяс помысь. Сідзкӧ колӧ тӧдны, кутшӧмӧсь помкаясыс скӧт висьӧмлӧн да кыдзи скӧтсӧ висьӧмъясысь видзны, кыдзи дӧзьӧритны да кыдзи вердны скӧтсӧ, медым эськӧ эз босьт ньӧтчыд некутшӧм висьӧм. | Госстрахконтора віԍталӧм ԍерԏі-жӧ 1925–26-ӧԁ воын вуҗана віԍӧмјас понԁа кулӧма 7 мӧс. Мукӧԁ пӧлӧс віԍӧмјас понԁа 477 мӧс ԁа ошјас ԍојӧмӧн, ԍібԁалӧмӧн, ԁојмӧмӧн ԁа мукӧԁтор понԁа кулӧма 586 мӧс. 1926–27-ӧԁ воӧ віԍӧмјас вӧсна кулӧма 962 мӧс ԁа мукӧԁ помкајас вӧсна 834 мӧс. Тајӧ лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны, мыј скӧт унҗыкыԍсӧ кулӧ віԍӧмјас помыԍ. Сіԇкӧ колӧ тӧԁны кущӧмӧԍ помкајасыс скӧт віԍӧмлӧн ԁа кыԇі скӧтсӧ віԍӧмјасыԍ віԇны, кыԇі ԁӧԅӧрітны ԁа кыԇі верԁны скӧтсӧ, меԁым еԍкӧ ез боԍт ԋӧтчыԁ ԋекущӧм віԍӧм. |
| Бура видзӧмӧн да дӧзьӧритӧмӧн ёна чинтам скӧтлысь висьӧм | Бура віԇӧмӧн ԁа ԁӧԅӧрітӧмӧн јона чінтам скӧтлыԍ віԍӧм |
| Медводзын скӧт видзысь крестьянинлы колӧ бура видзӧдны скӧт оланін вылас. Кутшӧм колӧ оланіныс скӧтлы? | Меԁвоԇын скӧтвіԇыԍ креԍԏаԋінлы колӧ бура віԇӧԁны скӧт оланін вылас. Кущӧм колӧ оланіныс скӧтлы? |
| Гожӧмын мӧс вайӧ унджык йӧв оз сӧмын бура да чӧскыд турун сёйӧм вӧсна, а тшӧтш и сӧстӧм сынӧд вылын олӧм вӧсна. | Гожӧмын мӧс вајӧ унҗык јӧв, оз сӧмын бура ԁа чӧскыԁ турун ԍојӧм вӧсна, а щӧщ-і сӧстӧм сынӧԁ вылын олӧм вӧсна. |
| Гожӧмын скӧтыд олӧ оз тӧлын моз дурк, дука гидъясын, а ветлӧ пыр югыдінын. | Гожӧмын скӧтыԁ олӧ оз тӧлын-моз ԁурк, ԁука гіԁјасын, а ветлӧ пыр југыԁінын. |
| Скӧтлы, бура вердӧм кындзи, нӧшта колӧ шоныд оланін да тырмымӧн сӧстӧм сынӧд. | Скӧтлы, бура верԁӧм кынԇі, нӧшта колӧ шоныԁ оланін ԁа тырмымӧн сӧстӧм сынӧԁ. |
| Татшӧмӧс и колӧ вӧчны скӧт оланінтӧ. | Тащӧмӧс-і колӧ вӧчны скӧт оланінтӧ. |
| Мыйла колӧ югыдыс скӧтлы? | Мыјла колӧ југыԁыс скӧтлы? |
| Шулывлӧны: «Кытчӧ пыравлӧ шонді, сэтчӧ оз пыравлы врач». Тайӧ лӧсялӧ и скӧт дінӧ. Шонді виӧ уна микробӧс (синмӧн аддзытӧм висьӧм новлӧдлысь ловъяс). Микробъясӧс вины шондіысь бурджык лекарство абу. Сідзкӧ югыдінын олігӧн скӧтлы этшаджык сюрӧ бактерияыс. Этшаыд озджык вермы висьӧдны скӧтсӧ. | Шулывлӧны: „кытчӧ пыравлӧ шонԁі, сетчӧ оз пыравлы врач“. Тајӧ лӧԍалӧ-і скӧт ԁінӧ. Шонԁі віјӧ уна мікробӧс (ԍінмӧн аԁԇытӧм віԍӧм новлӧԁлыԍ ловјас). — Мікробјасӧс віны шонԁіыԍ бурҗык ԉекарство абу. Сіԇкӧ југыԁінын олігӧн скӧтлы ещаҗык ԍурӧ бакԏеріјаыс. Ещаыԁ озҗык вермы віԍӧԁны скӧтсӧ. |
| Сэсся ӧд югыдінад олігӧн мӧсъясыд унджык йӧв вайӧны, дай посни скӧтыд бурджыка быдмӧны. Миян сиктъясын унджык крестьяниныслӧн на вывті пемыдӧсь гидъясыс. Мукӧд гидас весиг ӧти ӧшинь абу, ывласянь пыран сэтчӧ да нинӧм он аддзы — сап пемыд. | Сеԍԍа-ӧԁ југыԁінаԁ олігӧн мӧсјасыԁ унҗык јӧв вајӧны, ԁај посԋі скӧтыԁ бурҗыка быԁмӧны. Міјан ԍіктјасын унҗык креԍԏаԋіныслӧн-на вывті пемыԁӧԍ гіԁјасыс. Мукӧԁ гіԁас веԍіг ӧԏі ӧшіԋ абу, ывлаԍаԋ пыран сетчӧ ԁа ԋінӧм он аԁԇы — сап пемыԁ. |
| Татшӧм пемыд гидъясын олігӧн скӧтыд жугыльтчӧ, омӧльтчӧ, мӧскыд этша лысьтӧ йӧвсӧ, тшыкӧ сылӧн синъясыс да кокньыдджыка висьмӧ висьӧмъясӧн, шуам чакоткаӧн. | Тащӧм пемыԁ гіԁјасын олігӧн скӧтыԁ жугыԉтчӧ, омӧԉтчӧ, мӧскыԁ еща лыԍтӧ јӧвсӧ, щыкӧ сылӧн ԍінјасыс ԁа кокԋыԁҗыка віԍмӧ віԍӧмјасӧн, шуам чакоткаӧн. |
| Мед эськӧ тырмымӧн вӧлі югыдыс, колӧ гидъясӧ вӧчны ӧшиньяс. Гырысь ӧшиньяс понда кӧ полан гидсӧ кӧдзӧдӧмысь, позьӧ посньыдджык ӧшиньяс вӧчавны да унджыкӧс. Гид ӧшиньяслӧн ыдждаыс колӧ лоны джодж пасьта серти 15–20-ӧд юкӧныс кымын. Шуам, гидын кӧ джоджыслӧн ыдждаыс 15 квадр. метр (кузьтаыс 5 метр да пасьтаыс 3 метр), та ыджда гидӧ ӧшиньтӧ колӧ вӧчны ӧтик квадратнӧй метра кымын. Ӧшиньяс вӧчны колӧ асыввывса стенӧ. Войвывса стенад кӧ вӧчан воссяна ӧшиньтӧ, тӧвнад ӧшинь пырыс ёна кӧдзалас гидыс. Мед эськӧ югыдыс скӧт вылӧ вӧлі усьӧ, колӧ ӧшиньяссӧ вӧчны вевдорсянь либӧ бӧрсяньыс (вевдорсянь бурджык, озджык жугӧд скӧтыд дай югыдджык). | Меԁ еԍкӧ тырмымӧн вӧлі југыԁыс, колӧ гіԁјасӧ вӧчны ӧшіԋјас. Гырыԍ ӧшіԋјас понԁа-кӧ полан гіԁсӧ кӧԇӧԁӧмыԍ, поԅӧ посԋыԁҗык ӧшіԋјас вӧчавны ԁа унҗыкӧс. Гіԁ ӧшіԋјаслӧн ыҗԁаыс колӧ лоны җоҗ паԍта ԍерԏі 15–20-ӧԁ јукӧныс кымын. Шуам, гіԁын-кӧ җоҗыслӧн ыҗԁаыс 15 кваԁр. метр, (куԅтаыс 5 метр ԁа паԍтаыс 3 метр), таыжԁа гіԁӧ ӧшіԋтӧ колӧ вӧчны ӧԏік кваԁратнӧј метра кымын. Ӧшіԋјас вӧчны колӧ асыввывса ԍтенӧ. Војвывса ԍтенаԁ-кӧ вӧчан воԍԍана ӧшіԋтӧ, тӧвнаԁ ӧшіԋ пырыс јона кӧԇалас гіԁыс. Меԁ еԍкӧ југыԁыс скӧт вылӧ вӧлі уԍӧ, колӧ ӧшіԋјассӧ вӧчны вевԁорԍаԋ ԉібӧ бӧрԍаԋыс (вевԁорԍаԋ бурҗык, озҗык жугӧԁ скӧтыԁ ԁај југыԁҗык). |
| Кутшӧм бур вайӧ скӧтлы шоныдін | Кущӧм бур вајӧ скӧтлы шоныԁін |
| Гидтӧ колӧ вӧчны сідзи, медым эз вӧв кӧдзыд либӧ вывті пӧсь. Скӧтыд ӧд ачыс шонтӧ оланінсӧ. Ёна кӧ пӧсь гидыс, сэки пӧсьыслы (скӧт пытшкысь петан пӧсьлы) петныс некытчӧ нин лоӧ да водзӧсӧ пӧсьыс петӧмсьыс дугдас. Скӧтыдлы овны лоӧ сэтшӧм гидад сьӧкыд, вермас и висьӧмӧдз воны. | Гіԁтӧ колӧ вӧчны сіԇі, меԁым ез вӧв кӧԇыԁ ԉібӧ вывті пӧԍ. Скӧтыԁ-ӧԁ ачыс шонтӧ оланінсӧ. Јона-кӧ пӧԍ гіԁыс, секі пӧԍыслы (скӧт пыщкыԍ петан пӧԍлы) петныс ԋекытчӧ ԋін лоӧ ԁа воԇӧсӧ пӧԍыс петӧмԍыс ԁугԁас. Скӧтыԁлы овны лоӧ сещӧм гіԁаԁ ԍӧкыԁ, вермас-і віԍӧмӧԇ воны. |
| Он кӧ сынӧдсӧ вежлав, скӧтыд лоӧ унзіля, ёна кутас пӧсявны, дугдас сёйӧмысь да с. в. | Он-кӧ сынӧԁсӧ вежлав, скӧтыԁ лоӧ унзіԉа, јона кутас пӧԍавны, ԁугԁас ԍојӧмыԍ ԁа с. в. |
| Ӧтка крестьяналӧн унджыкыслӧн карта-гидныс кӧдзыдӧсь. Сы вӧсна скӧтныс унджык и сёйӧ. Ӧд скӧтыд и мортыд шоныдсӧ перйӧ сёян помысь. Сэсся кӧдзыд карта-гидад скӧтыд кынмалӧ да висьмӧ, мӧсъяс чинтӧны йӧвсӧ да с. в. | Ӧтка креԍԏаналӧн унҗыкыслӧн карта-гіԁныс кӧԇыԁӧԍ. Сы вӧсна скӧтныс унҗык-і ԍојӧ. Ӧԁ скӧтыԁ і мортыԁ шоныԁсӧ перјӧ ԍојан помыԍ. Сеԍԍа кӧԇыԁ карта-гіԁаԁ скӧтыԁ кынмалӧ ԁа віԍмӧ, мӧсјас чінтӧны јӧвсӧ ԁа с. в. |
| Сэсся ӧд кӧдзыд гидъясад скӧттӧ видзигӧн он вермы сійӧс сэтшӧма дӧзьӧритныс; шуам, он лысьт юктавны шоныд ваӧн. Он вермы сетны бур отсӧг висигъясӧн, весавны кучиквывсӧ да с. в. | Сеԍԍа-ӧԁ кӧԇыԁ гіԁјасаԁ скӧттӧ віԇігӧн он вермы сіјӧс сещӧма ԁӧԅӧрітныс; шуам, он лыԍт јуктавны шоныԁ ваӧн. Он вермы ԍетны бур отсӧг віԍігјасӧн, весавны кучіквывсӧ ԁа с. в. |
| Татысь ми гӧгӧрвоам кутшӧм бур вайӧ ӧтувъя вӧчӧм картаыд (гидыд). Колӧ бара жӧ тӧдны, мый оз позь и гидъясын видзны скӧтӧс, кӧні вывті пӧсь да ва руа. Пӧсь гидыд омӧльджык нин кӧдзыд гид дорысь. Гидад кӧ шоныдыс 20 градусысь унджык (Реомюр термометр серти), сэні скӧтыд вермас висьмыны, кувтӧдзыс на вермас лоны и, дай йӧла мӧсъяс йӧвсӧ кутасны чинтыны. Шоныдыс скӧт оланінын медым вӧлі пырджык ӧткодь 12–15 градусъяс. | Татыԍ мі гӧгӧрвоам кущӧм бур вајӧ ӧтувја вӧчӧм картаыԁ (гіԁыԁ). Колӧ бара-жӧ тӧԁны, мыј оз поԅ-і гіԁјасын віԇны скӧтӧс, кӧні вывті пӧԍ ԁа ва руа. Пӧԍ гіԁыԁ омӧԉҗык-ԋін кӧԇыԁ гіԁ ԁорыԍ. Гіԁаԁ-кӧ шоныԁыс 20 граԁусыԍ унҗык (Реомјур ԏермометр ԍерԏі), сені скӧтыԁ вермас віԍмыны, кувтӧԇыс-на вермас лоны-і, ԁај јӧла мӧсјас јӧвсӧ кутасны чінтыны. Шоныԁыс скӧт оланінын меԁым вӧлі пырҗык ӧткоԃ 12–15 граԁусјас. |
| Видз скӧттӧ сӧстӧм сынӧда инын | Віԇ скӧттӧ сӧстӧм сынӧԁа інын |
| Асьныд казялад, ывлавывсянь кӧ пыран дука да буса керкаӧ, лолавнытӧ лоӧ зэв сьӧкыд. Сідз жӧ и скӧтыд радейтӧ сӧстӧм сынӧдтӧ. Дука да тшыкӧм сынӧдӧн лолалӧмысь скӧтыдлӧн висьмӧ юрыс. Тэрыбджыка лоӧ уджавны сьӧлӧмыслы, мед эськӧ удитіс тынас весавны сынӧдсӧ ковтӧм газъяссьыс, ёна скӧтыд слабмӧ, висьмӧ ты пытшса висьӧмъясӧн мӧсъяс чинтӧны йӧвсӧ да с. в. | Аԍныԁ каԅалаԁ, ывлавывԍаԋ-кӧ пыран ԁука ԁа буса керкаӧ, лолавнытӧ лоӧ зев ԍӧкыԁ. Сіԇ-жӧ-і скӧтыԁ раԃејтӧ сӧстӧм сынӧԁтӧ. Ԁука ԁа щыкӧм сынӧԁӧн лолалӧмыԍ скӧтыԁлӧн віԍмӧ јурыс. Терыбҗыка лоӧ уҗавны ԍӧлӧмыслы, меԁ еԍкӧ уԃітіс тынас весавны сынӧԁсӧ ковтӧм газјасԍыс, јона скӧтыԁ слабмӧ, віԍмӧ ты пыщса віԍӧмјасӧн мӧсјас чінтӧны јӧвсӧ ԁа с. в. |
| Мед эськӧ эз висьмыны скӧтыд, колӧ весавны сынӧдсӧ да шоныдджык лунъясӧ лэдзлывлыны скӧтсӧ ывла вылӧ, сӧдз сынӧднас лолыштны. Сынӧд вежлавны колӧ лӧсьӧдны вентиляторъяс, медым гидын либӧ картаын вӧлі век сӧстӧм сынӧд. | Меԁ еԍкӧ ез віԍмыны скӧтыԁ, колӧ весавны сынӧԁсӧ ԁа шоныԁҗык лунјасӧ леԇлывлыны скӧтсӧ ывлавылӧ, сӧԇ сынӧԁнас лолыштны. Сынӧԁ вежлавны колӧ лӧԍӧԁны віԋԏеԉаторјас, меԁым гіԁын ԉібӧ картаын вӧлі век сӧстӧм сынӧԁ. |
| Эмӧсь кӧ гидас ӧшиньяс, гожӧмъясын да шоныд поводдяяс дырйи позьӧ дай колӧ ӧшиньяссӧ видзны восьсӧн, сӧмын, уна кӧ ӧшиньыс, оз ков ӧтпырйӧ восьтыны ставсӧ, мед оз ло пыр ветлан тӧв (сквозняк), мед сы вӧсна скӧтыс эз кынмы да висьмы. Вочасӧн сӧстӧм сынӧд сетӧмӧн микробъяс оз вермыны рӧдмыны скӧт оланінас. Микробъяс вермасны сюрны скӧтлы гырк пытшкӧсас да висьмӧдны быдсяма пӧлӧс висьӧмнас. Медбур лоӧ, вӧчан кӧ вентиляциясӧ Мюир системаӧн. Вӧчсьӧ со кыдзи: гидсянь сувтӧдчӧ вевт вылас нёль пельӧса труба. Сійӧ трубаас крестӧн пуктыссьӧ кык пӧв. Лым пырӧмсьыс вевдорыс вевттьысьӧ да кольсьӧ сӧмын нёль розь сынӧдыслы пырны; гидладор помсӧ трубаыслысь колӧ тупкыны увдорсяньыс паськыдджык пӧвйӧн да быд вежӧс бокӧ вӧчны розь. Розьыс мед эськӧ пӧдлавсис задвижкаӧн. Татшӧм системанас вӧчӧмӧн ӧти жырйӧдыс пырӧ сӧстӧм сынӧдыс, а мӧдӧдыс петӧ лёк сынӧдыс. | Емӧԍ-кӧ гіԁас ӧшіԋјас, гожӧмјасын ԁа шоныԁ повоԃԃајас ԁырјі поԅӧ ԁај колӧ ӧшіԋјассӧ віԇны воԍсӧн, сӧмын уна-кӧ ӧшіԋыс оз ков ӧтпырјӧ воԍтыны ставсӧ, меԁ оз-ло пырветлан тӧв (сквоԅԋак), меԁ сы вӧсна скӧтыс ез кынмы ԁа віԍмы. Вочасӧн сӧстӧм сынӧԁ ԍетӧмӧн мікробјас оз вермыны рӧԁмыны скӧт оланінас. Мікробјас вермасны ԍурны скӧтлы гырк пыщкӧсас ԁа віԍмӧԁны быԁԍама пӧлӧс віԍӧмнас. Меԁбур лоӧ, вӧчан-кӧ веԋԏіԉатсіјасӧ Мјуір ԍіԍԏемаӧн. Вӧчԍӧ со кыԇі: гіԁԍаԋ сувтӧԁчӧ вевт вылас ԋоԉ пеԉеса труба. Сіјӧ трубаас крестӧн пуктыԍԍӧ кык пӧв. Лым пырӧмԍыс вевԁорыс вевԏыԍӧ ԁа коԉԍӧ сӧмын ԋоԉ роԅ сынӧԁыслы пырны; гіԁлаԁор помсӧ трубаыслыԍ колӧ тупкыны увԁорԍаԋыс паԍкыԁҗык пӧвјӧн ԁа быԁ вежӧс бокӧ вӧчны роԅ. Роԅыс меԁ еԍкӧ пӧԁлавԍіс заԁвіжкаӧн. Тащӧм ԍіԍԏеманас вӧчӧмӧн ӧԏі жырјӧԁыс пырӧ сӧстӧм сынӧԁыс, а мӧԁӧԁыс петӧ ԉок сынӧԁыс. |
| Пелька видзӧй скӧтлысь кучик вывсӧ | Пеԉка віԇӧј скӧтлыԍ кучік вывсӧ |
| Кучиквывсӧ скӧтлысь сӧстӧммӧдӧны весалӧмӧн (тшӧткаӧн чиститӧмӧн), купайтӧмӧн да мыськалӧмӧн. Сэки скӧт озджык кут висьны. | Кучіквывсӧ скӧтлыԍ сӧстӧммӧԁӧны весалӧмӧн (щӧткаӧн чіԍԏітӧмӧн), купајтӧмӧн ԁа мыԍкалӧмӧн. Секі скӧт озҗык кут віԍны. |
| Ку вылад видзӧдлан да пырысьтӧм-пыр аддзан, дзоньвидза-ӧ кывтӧм пемӧсыд. | Ку вылаԁ віԇӧԁлан ԁа пырыԍтӧм-пыр аԁԇан, ԇоԋвіԇа-ӧ кывтӧм пемӧсыԁ. |
| Дзоньвидза кывтӧм пемӧсыдлӧн кучиквылыс (гӧныс) шыльыд, дженьыд, югъялӧ. | Ԇоԋвіԇа кывтӧм пемӧсыԁлӧн кучіквылыс (гӧныс) шыԉыԁ, җеԋыԁ, југјалӧ. |
| Мисьтӧм, кузь да сулалан гӧна кӧ скӧтыд, сэсь нин тыдалӧ — кывтӧм пемӧслӧн абу быдлаті бур. Сэсся ӧд, кучиквывтӧ кӧ он сӧстӧма видз, скӧтыд вермас висьмыны оз сӧмын кучиквывса висьӧмъясӧн, а тшӧтш и пытшкӧссаӧн. | Міԍтӧм, куԅ ԁа сулалан гӧна-кӧ скӧтыԁ, сеԍ-ԋін тыԁалӧ — кывтӧм пемӧслӧн абу быԁлаті бур. Сеԍԍа-ӧԁ кучік вывтӧ-кӧ он сӧстӧма віԇ скӧтыԁ вермас віԍмыны оз сӧмын кучік вывса віԍӧмјасӧн, а щӧщ-і пыщкӧссаӧн. |
| Мыськывлыны кучиквывсӧ колӧ ваӧн да мыськӧм бӧрас бура косӧдны. Он кӧ косӧд, скӧтыд вермас кынмыны. Мӧслысь вӧрасӧ мыськавлыны дэбыд ваӧн. Вӧвъясӧс гожӧмъясын шоныд поводдяяс дырйи колӧ купайтны. Пӧсялӧм вӧвъясӧс купайтны оз позь. Колӧ видзны кынмӧмысь, прӧстудитчӧмысь. Сідзжӧ оз позь купайтны кӧдзыд ваын, вердӧм бӧрын. Ваыслӧн шоныдыс мед вӧлі 14–15° Реомюр термометр серти. Кӧдзыд ваысь скӧтӧс вермас босьтны быдсяма пӧлӧс висьӧмыс. | Мыԍкывлыны кучіквывсӧ колӧ ваӧн ԁа мыԍкӧм бӧрас бура косӧԁны. Он-кӧ косӧԁ скӧтыԁ вермас кынмыны. Мӧслыԍ вӧрасӧ мыԍкавлыны ԁебыԁ ваӧн. Вӧвјасӧс гожӧмјасын шоныԁ повоԃԃајас ԁырјі колӧ купајтны. Пӧԍалӧм вӧвјасӧс купајтны оз поԅ. Колӧ віԇны кынмӧмыԍ, прӧстуԃітчӧмыԍ. Сіԇ-жӧ оз поԅ купајтны кӧԇыԁ ваын, верԁӧм бӧрын. Ваыслӧн шоныԁыс меԁ вӧлі 14–15° Реомјур ԏермометр ԍерԏі. Кӧԇыԁ ваыԍ скӧтӧс вермас боԍтны быԁԍама пӧлӧс віԍӧмыс. |
| Купайтны колӧ минут дас кымын да косьмытӧдзыс оз ков лэдзны му вылын туплясьны. | Купајтны колӧ мінут ԁас кымын ԁа коԍмытӧԇыс оз ков леԇны му вылын тупԉаԍны. |
| Видзӧдлывлӧй скӧтлысь кокъяссӧ да гыжъяссӧ | Віԇӧԁлывлӧј скӧтлыԍ кокјассӧ ԁа гыжјассӧ |
| Коктӧг уджавны вӧв оз вермы, сы понда колӧ бурджыка видзӧдавны кокъяс вылас. Удж вылысь локтӧм мысти колӧ ва рузумӧн чышкыны коксӧ няйтсьыс. Лудын ветлігӧн гыжъяс дӧзьӧритны торъя ёна оз ков: сэк сылӧн, мый быдмӧ лишнӧйыс, ветлігас бӧр зыртчӧ. А гортад видзигӧн сылӧн быдмӧ, а оз зыртчы. Сы вӧсна колӧ кадысь кадӧ весавлыны гыж дінъяссӧ да вундавлыны косьмӧм (кулӧм) гыжсӧ. Вӧв дорӧм абу буртор, оз кӧ ло ветлӧм чорыд туйяс вывті — дорны оз ков. Дорны кӧ кутан, оз ков вундавны ловъя бур гыжсӧ. | Коктӧг уҗавны вӧв оз вермы, сы понԁа колӧ бурҗыка віԇӧԁавны кокјас вылас. Уҗ вылыԍ локтӧм мыԍԏі колӧ ва рузумӧн чышкыны коксӧ ԋајтԍыс. Луԁын ветлігӧн гыжјас ԁӧԅӧрітны торја јона оз ков: сек сылӧн мыј быԁмӧ ԉішнӧјыс ветлігас бӧр зыртчӧ. А гортаԁ віԇігӧн сылӧн быԁмӧ, а оз зыртчы. Сы вӧсна колӧ каԁыԍ-каԁӧ весавлыны гыжԁінјассӧ ԁа вунԁавлыны коԍмӧм (кулӧм) гыжсӧ. Вӧв ԁорӧм абу буртор, оз-кӧ ло ветлӧм чорыԁ тујјас вывті — ԁорны оз ков. Ԁорны-кӧ кутан оз ков вунԁавны ловја бур гыжсӧ. |
| Медся нин ёна кок гыжъяс чегъясьӧм понда висьӧны мӧсъяс. Тӧвъясын гидын видзигӧн налӧн гыжъясыс ёна нюжалӧ да тулысын луд вылӧ лэдзигӧн кӧ он вундав, ветлігас гыжъясыс чегъясьӧны, сэсся мӧскыд бура дыр чотӧ. Чотігас лоӧ видзны гортад да вердны, да и йӧвсӧ ёна чинтӧ. | Меԁԍа-ԋін јона кок гыжјас чегјаԍӧм понԁа віԍӧны мӧсјас. Тӧвјасын гіԁын віԇігӧн налӧн гыжјасыс јона ԋужалӧ ԁа тулысын луԁ вылӧ леԇігӧн-кӧ он вунԁав, ветлігас гыжјасыс чегјаԍӧны, сеԍԍа мӧскыԁ бура ԁыр чотӧ. Чотігас лоӧ віԇны гортаԁ ԁа верԁны, ԁа-і јӧвсӧ јона чінтӧ. |
| Сідзкӧ колӧ быд тулысын луд вылӧ лэдзтӧдз видлавлыны да, гыжъясыс кӧ ёна нюжалӧмаӧсь, тшӧтшкӧдавны. Мӧсъяс чотігӧн векджык колӧ видзӧдлывлыны гыжъяс вылас, оз-ӧ сы понда чот. | Сіԇкӧ колӧ быԁ тулысын луԁ вылӧ леԇтӧԇ віԁлавлыны ԁа гыжјасыс-кӧ јона ԋужалӧмаӧԍ, щӧщкӧԁавны. Мӧсјас чотігӧн векҗык колӧ віԇӧԁлывлыны гыжјас вылас, оз-ӧ сы понԁа чот. |
| Мӧсъяс да вӧвъяс чотӧм йылысь лоӧ водзын гижӧма унджык. | Мӧсјас ԁа вӧвјас чотӧм јылыԍ лоӧ воԇын гіжӧма унҗык. |
| Чужӧм скӧтӧс дӧзьӧритӧм | Чужӧм скӧтӧс ԁӧԅӧрітӧм |
| Посни скӧтыд медрегыд да медічӧт помкаяс вӧсна вермӧ висьмыны. Найӧс колӧ ёнджыка дӧзьӧритны да видзны висьӧмъясысь. Ӧд босьтас кӧ посни скӧттӧ висьӧмыд, найӧ оз сэтшӧма вермыны лэптыны висьӧмсӧ, кыдзи гырысь скӧтыд. Сы вӧсна сэсся и кулалӧны найӧ быдсяма пӧлӧс висьӧмъяс помсьыс. | Посԋі скӧтыԁ меԁрегыԁ ԁа меԁічӧт помкајас вӧсна вермӧ віԍмыны. Најӧс колӧ јонҗыка ԁӧԅӧрітны ԁа віԇны віԍӧмјасыԍ. Ӧԁ боԍтас-кӧ посԋі скӧттӧ віԍӧмыԁ најӧ оз сещӧма вермыны лептыны віԍӧмсӧ, кыԇі гырыԍ скӧтыԁ. Сы вӧсна сеԍԍа-і кулалӧны најӧ быԁԍама пӧлӧс віԍӧмјас помԍыс. |
| Видзны колӧ посни скӧтӧс шоныд да югыд гидъясын да вердны кӧрымъясӧн. | Віԇны колӧ посԋі скӧтӧс шоныԁ ԁа југыԁ гіԁјасын ԁа верԁны кӧрымјасӧн. |
| Чужӧм бӧрас пырысь-пыр жӧ кӧ гӧгйыс оз ор, вершӧк кык сайті кынӧмсяньыс кӧртавны сунисӧн, сэсся кӧртӧдсьыс улітіджык вундыны. Мамыс кӧ чужӧм бӧрас бура оз нюв, колӧ мича рузумӧн чышкавны. | Чужӧм бӧрас пырыԍ-пыр-жӧ-кӧ гӧгјыс оз ор, вершӧк кык сајті кынӧмԍаԋыс кӧртавны суԋісӧн ԍа кӧртӧԁԍыс улітіҗык вунԁыны. Мамыс-кӧ чужӧм бӧрас бура оз ԋув, колӧ міча рузумӧн чышкавны. |
| Чужӧм мыстиыс колӧ лун нёль-вит вердны мам йӧвнас, сійӧ медбуртор выльчужӧм скӧтыдлы. Оз ков видзны кӧдзыд да васӧд гидъясын, сэтшӧминад видзигӧн регыдджык вермӧ босьтны ревматизм, мыт висьӧм да мукӧд пӧлӧс висьӧмъяс. Шондіа шоныд лунъясӧ лэдзлывлыны посни скӧтӧс ывла вылӧ пальӧдчыштны, оз ков лэдзны зэриг-ульсалігъясӧн — вермасны кынмыны сэк. Гырысь скӧтӧс дай посни скӧтӧс колӧ мыськавлыны шоныд ваӧн, тшӧкыдджыка вежлавны гидъясысь вольӧссӧ, мед эз няйтӧссьыны. Няйтӧн кӧ кутан кучиквывсӧ посни скӧтлысь видзны, найӧ висьмалӧны кучиквывса висьӧмъясӧн, ёнджыкасӧ тойӧссьӧны. Ыжъясысь кындзи скӧтӧс шырны оз ков, шырӧм мысти скӧтыд вермӧ висьмыны. | Чужӧм мыԍԏіыс колӧ лун ԋоԉ-віт верԁны мам јӧвнас, сіјӧ меԁбуртор выԉчужӧм скӧтыԁлы. Оз ков віԇны кӧԇыԁ ԁа васӧԁ гіԁјасын, сещӧм інаԁ віԇігӧн регыԁҗык вермӧ боԍтны ревмаԏізм, мытвіԍӧм ԁа мукӧԁпӧлӧс віԍӧмјас. Шонԁіа шоныԁ лунјасӧ леԇлывлыны посԋі скӧтӧс ывла вылӧ, паԉӧԁчыштны, оз ков леԇны зеріг-уԉсалігјасӧн — вермасны кынмыны сек. Гырыԍ скӧтӧс ԁај посԋі скӧтӧс колӧ мыԍкавлыны шоныԁ ваӧн, щӧкыԁҗыка вежлавны гіԁјасыԍ воԉӧссӧ, меԁ ез ԋајтӧԍԍыны. Ԋајтӧн-кӧ кутан кучіквывсӧ посԋі скӧтлыԍ віԇны, најӧ віԍмалӧны кучіквывса віԍӧмјасӧн, јонҗыкасӧ тојӧԍԍӧны. Ыжјасыԍ кынԇі скӧтӧс шырны оз ков, шырӧм мыԍԏі скӧтыԁ вермӧ віԍмыны. |
| Тыра скӧтӧс дӧзьӧритӧм | Тыра скӧтӧс ԁӧԅӧрітӧм |
| Бура видзӧмӧн-вердӧмӧн да дӧзьӧритӧмӧн, мичаа и быдмӧ пиыс мам рушку пытшкас. Сідзкӧ колӧ тыра мӧскӧс либӧ вӧлӧс видзны да вердны сідзи, мед эськӧ эз висьмӧдчы. Сӧмын тадзи видзигӧн вермас чужны ён, вына да олана посни скӧт (кукань либӧ чань). | Бура віԇӧмӧн-верԁӧмӧн ԁа ԁӧԅӧрітӧмӧн, мічаа-і быԁмӧ піјыс мам рушку пыщкас. Сіԇ-кӧ колӧ тыра мӧскӧс ԉібӧ вӧлӧс віԇны ԁа верԁны сіԇі, меԁ еԍкӧ ез віԍмӧԁчы. Сӧмын таԇі віԇігӧн вермас чужны јон, вына ԁа олана посԋі скӧт (кукаԋ ԉібӧ чаԋ). |
| Гидъясын видзигӧн дӧзьӧритны доймӧмъясысь. Доймас кӧ ӧд, мӧскыд вермас вайны шоймӧм кукань, либӧ кадсьыс водзджык куканясяс, кор эз на ёнмы куканьыс. Мед эз вӧвны ӧдзӧсъяс векньыдӧсь, кӧсякъясыс дорышаӧсь да порогъясыс вылынӧсь. | Гіԁјасын віԇігӧн ԁӧԅӧрітны ԁојмӧмјасыԍ. Ԁојмас-кӧ-ӧԁ, мӧскыԁ вермас вајны шојмӧм кукаԋ, ԉібӧ каԁԍыс воԇҗык кукаԋаԍас, кор ез-на јонмы кукаԋыс. Меԁ ез вӧвны ӧԇӧсјас векԋіԁӧԍ, кӧԍакјасыс ԁорышаӧԍ, ԁа порогјасыс вылынӧԍ. |
| Тӧвъясӧ ю дорын юкталӧмысь видзчысьны, мед йи вылас эз усьны да доймыны, мед эз люкасьны паныдасьысь мӧсъяскӧд. Сы могысь бурджык юктавны гортад. | Тӧвјасӧ ју ԁорын јукталӧмыԍ вітчіԍны, меԁ јі вылас ез уԍны ԁа ԁојмыны, меԁ ез ԉукаԍны паныԁаԍыԍ мӧсјаскӧԁ. Сы могыԍ бурҗык јуктавны гортаԁ. |
| Тыра скӧтӧс уджӧдӧм мамыслы дай пиыслы вайӧ бур, сӧмын уджӧдны оз ков дыр да мудзтӧдзыс. Вӧлӧс чанясьтӧдзыс тӧлысь кымын водзджык дзикӧдз колӧ дугӧдны уджӧдӧмсьыс. | Тыра скӧтӧс уҗӧԁӧм мамыслы ԁај піыслы вајӧ бур, сӧмын уҗӧԁны оз ков ԁыр ԁа муԇтӧԇыс. Вӧлӧс чаԋаԍтӧԇыс тӧлыԍ кымын воԇҗык ԇікӧԇ колӧ ԁугӧԁны уҗӧԁӧмԍыс. |
| Мӧсъясӧс куканясьтӧдзыс тӧлысь войдӧр дугдыны лысьтӧмысь, мед мӧслӧн выльысь лысьтігкежлас вӧраыс шойччыштіс да бурджыка быдмис куканьыс. Лысьтӧмысь друг дугдыны оз ков. Шуам, мӧстӧ кӧ лысьтывлінныд куимысь, колӧ чинтыны кыкӧдз, сэсся ӧтчыдысь лун вылӧ, ӧтчыд кык лун вылӧ да с. в. | Мӧсјасӧс кукаԋаԍтӧԇыс тӧлыԍ војԁӧр ԁугԁыны лыԍтӧмыԍ, меԁ мӧслӧн выԉыԍ лыԍтіг кежлас вӧраыс шојтчыштіс ԁа бурҗыка быԁміс кукаԋыс. Лыԍтӧмыԍ ԁруг ԁугԁыны оз ков. Шуам, мӧстӧ-кӧ лыԍтывлінныԁ кујімыԍ, колӧ чінтыны кыкӧԇ, сеԍԍа ӧтчыԁыԍ лунвылӧ, ӧтчыԁ кык лунвылӧ ԁа с. в. |
| Вердны колӧ бурджыка, дерт оз шогмы вердны ёна бур, вына сёянъясӧн — сэки мӧс вермас госсявны да куканьыс чужас зэв омӧлик. Оз ков вердны омӧлик, тшыкӧм, кынмалӧм, пӧдӧм турунъясӧн. Сэсся оз ков сетны уна сёян ӧтпырйӧ. Бурджык лоӧ вердны этшаникӧн да унджыкысь: витысь-квайтысь лун кежлӧ. Колӧ видзчысьны тулыс-аръясын вуджны другӧн кос турунсянь веж турун вылӧ либӧ веж турунсянь кос турун вылӧ. Сыысь вермас мӧскыд висьмыны пытшкӧс висьӧмъясӧн да куканьыс шоймас. | Верԁны колӧ бурҗыка, ԃерт, оз шогмы верԁны јона бур, вына ԍојанјасӧн, секі мӧс вермас госԍавны ԁа кукаԋыс чужас зев омӧԉік. Оз ков верԁны омӧԉік, щыкӧм, кынмалӧм, пӧԁӧм турунјасӧн. Сеԍԍа оз ков ԍетны уна ԍојан ӧтпырјӧ. Бурҗык лоӧ верԁны ещаԋікӧн ԁа унҗыкыԍ: вітыԍ-квајтыԍ лун кежлӧ. Колӧ віԁчыԍны тулыс-арјасын вуҗны ԁругӧн кос турунԍаԋ веж турун вылӧ, ԉібӧ веж турунԍаԋ кос турун вылӧ. Сыыԍ вермас мӧскыԁ віԍмыны пыщкӧс віԍӧмјасӧн ԁа кукаԋыс шојмас. |
| Сідзжӧ колӧ видзӧдны и мукӧдторъяс бӧрся: кучиквыв весавлыны, оланінсӧ бура вольсавлыны, сӧмын купайтны оз ков. Оз позь тыра мӧсъяслы сетны ёна слабитӧдысь лекарствояс. Куканясьӧм бӧрын оз позь заводитчыны вердны пырысьтӧм-пыр бур вына сёянъясӧн: няньӧн, пызьӧн, ӧтрубӧн да с. в. Сэк пемӧсыд вермас висьмыны. Медбур сёянъяс татшӧмӧсь: ичӧтикаӧн да унджыкысь сеталӧмӧн турун, сэсся дэбыд ва пиын гудрыштӧмӧн пызь. | Сіԇ-жӧ колӧ віԇӧԁны-і мукӧԁторјас бӧрԍа: кучіквыв весавлыны, оланінсӧ бура воԉсавлыны, сӧмын купајтны оз ков. Оз поԅ тыра мӧсјаслы ԍетны јона слабітӧԁыԍ ԉекарствојас. Кукаԋаԍӧм бӧрын оз поԅ завоԃітчыны верԁны пырыԍтӧм-пыр бур вына ԍојанјасӧн: ԋаԋӧн, пыԅӧн, ӧтрубӧн ԁа с. в. Сек пемӧсыԁ вермас віԍмыны. Меԁбур ԍојанјас тащӧмӧԍ: ічӧԏікаӧн ԁа унҗыкыԍ ԍеталӧмӧн, турун сеԍԍа ԁебыԁ ва піјын гуԁрыштӧмӧн пыԅ. |
| Скӧт колӧ вердны кужӧмӧн | Скӧт колӧ верԁны кужӧмӧн |
| Крестьяна овмӧсъясын уна скӧт кулӧ желудочно-кишечнӧй висьӧмъяс понда. 1925–26, 1926–27, 1927–28 воясӧ миян обласьт пасьта кулӧма висьӧмъяс вӧсна 2037 мӧс. Дерт, та пытшкысь унджыкыс кулӧ желудочно-кишечнӧй висьӧмъяс вӧсна. Сэтшӧм висьӧмыс скӧттӧ босьтӧ кужтӧма вердӧмысь да дӧзьӧритӧмысь. Видзӧдлам кӧ, кыдзи найӧс вердӧны, ми гӧгӧрвоам, мыйла сэтшӧм тшӧкыда висьмалӧны да кулалӧны пемӧсъясыс. Татшӧм ичӧтик нигаад он вермы сюйны унатор. Шуам, кутшӧм сёянын мый эм, он вермы став сёянторсӧ лыддьӧдлыны. Сӧмын дженьыдика лоӧ висьталӧма, кутшӧм сёянӧн вердны, кутшӧм оз туй да с. в. Нормаӧн скӧтӧс вердӧм кузя позяс тӧдмавны мукӧд коми нигаясысь. | Креԍԏана овмӧсјасын уна скӧт кулӧ желуԁочно-кішечнӧј віԍӧмјас понԁа. 1925–26-ӧԁ, 1926–27-ӧԁ, 1927–28-ӧԁ војасӧ міјан облаԍт паԍта кулӧма віԍӧмјас вӧсна 2037 мӧс. Ԃерт, та пыщкыԍ унҗыкыс кулӧ желуԁочно-кішечнӧј віԍӧмјас вӧсна. Сещӧм віԍӧмыс скӧттӧ боԍтӧ кужтӧма верԁӧмыԍ ԁа ԁӧԅӧрітӧмыԍ. Віԇӧԁлам-кӧ кыԇі најӧс верԁӧны, мі гӧгӧрвоам, мыјла сещӧм щӧкыԁа віԍмалӧны ԁа кулалӧны пемӧсјасыс. Тащӧм ічӧԏік ԋігааԁ он вермы ԍујны унатор. Шуам, кущӧм ԍојанын мыј ем, он вермы став ԍојанторсӧ лыԃԃӧԁлыны. Сӧмын җеԋіԃіка лоӧ віԍталӧма, кущӧм ԍојанӧн верԁны, кущӧм оз туј ԁа с. в. Нормаӧн скӧтӧс верԁӧм куԅа поԅас тӧԁмавны мукӧԁ комі ԋігајасыԍ. |
| Скӧтӧс вердӧм йылысь | Скӧтӧс верԁӧм јылыԍ |
| Колӧ кӧ ён вӧв, колӧ кужны быдтыны. Вердны колӧ бур сёянъясӧн: зӧрйӧн, турунӧн, ӧтрубӧн да скӧт вердан свеклӧӧн. | Колӧ-кӧ јон вӧв, колӧ кужны быԁтыны. Верԁны колӧ бур ԍојанјасӧн: зӧрјӧн, турунӧн, ӧтрубӧн ԁа скӧт верԁан ԍвеклӧӧн. |
| Миян крестьяна вӧчӧны сідзи: вӧв кӧ оз уджав сьӧкыд удж вылын, либӧ олӧ гортас — зӧрйӧн оз вердны, сӧмын турунӧн вердӧны. Аскинас кӧ, шуам, крестьянин лӧсьӧдчӧ мунны ылі туйӧ либӧ уджавны сьӧкыд удж вылын, сійӧ ӧтпырйӧ сетас вӧлыслы уна зӧр. А ӧтпырйӧтӧ сетӧмсьыд лёкысь кындзи некутшӧм бур абу. Вӧлыд зӧртӧ дыр аддзывлытӧгыд сёйӧ горша, курччавтӧг ньылалӧ да гырк пытшкас курччавтӧм зӧрйыд оз вермы пусьынысӧ-небзьынысӧ да тусьнас асмогасигас бӧр ортсӧ петӧ. Тшӧкыда овлывлӧ и сідзи: вӧв рушку пытшкын заводитчӧ артмыны газъяс да вӧлыд висьмӧ лобдойӧн. Сійӧ зэв чорыд висьӧм, весиг вӧлыд вермӧ кувны. Вӧлӧн кӧ кӧсъян уджавны, колӧ водзвыв заводитны сылы зӧрсӧ сетавны пунт 2–3-ӧн кымын лун вылӧ. Горша кӧ сёйӧ вӧлыд, колӧ зӧртӧ сорлавны шырӧм идзасӧн. Сэки вӧлыд кутас сёйны бура курччалӧмӧн. Вежон кымын кӧ водзджык заводитчан ичӧтиканад вердны, сы бӧрын унджык нин позяс повтӧг сетны. Колӧ быд крестьянинлы, торъя нин колхозниклы, тӧдны вӧв вердӧм йылысь со мый: оз ков пырысьтӧм-пыр босьтчыны уджавны вӧлӧн зӧр сетӧм бӧрын. Сёян сетӧм бӧрас колӧ шойччӧдны час 2 кымын зӧрсӧ рушкуас небзьӧдӧм могысь. Пырысь-пыр кӧ индан уджавны, вӧлыд вермас лобдойӧн висьмыны. Оз ков зӧр сетӧм бӧрын пырысьтӧм-пыр юктавны. Ва пондаыс рушкуас зӧрйыс польдчӧ, топӧдӧ рушкусӧ, дойдӧ, дундӧ. Удж вылысь воан да, час джын мысти колӧ сёӧдны турунӧн либӧ зӧрйӧн. Юктавны вӧлӧс зӧр сетӧм мысти колӧ час 2–3 бӧрын. | Міјан креԍԏана вӧчӧны сіԇі: вӧв-кӧ оз уҗав ԍӧкыԁ уҗ вылын, ԉібӧ олӧ гортас — зӧрјӧн оз верԁны, сӧмын турунӧн верԁӧны. Аскінас-кӧ, шуам, креԍԏаԋін лӧԍӧԁчӧ мунны ылі тујӧ, ԉібӧ уҗавны ԍӧкыԁ уҗ вылын, сіјӧ ӧтпырјӧ ԍетас вӧлыслы уна зӧр. А ӧтпырјӧтӧ ԍетӧмԍыԁ ԉокыԍ кыԋԇі ԋекущӧм бур абу. Вӧлыԁ зӧртӧ ԁыр аԁԇывлытӧгыԁ ԍојӧ горша, куртчавтӧг ԋылалӧ ԁа гырк пыщкас куртчавтӧм зӧрјыԁ оз вермы пуԍынысӧ-ԋебԅынысӧ ԁа туԍнас асмогаԍігас бӧр ортсӧ петӧ. Щӧкыԁа овлывлӧ-і сіԇі: вӧв рушку пыщкын завоԃітчӧ артмыны газјас ԁа вӧлыԁ віԍмӧ лобԁојӧн. Сіјӧ зев чорыԁ віԍӧм, веԍіг вӧлыԁ вермӧ кувны. Вӧлӧн-кӧ кӧсјан уҗавны, колӧ воԇвыв завоԃітны сылы зӧрсӧ ԍетавны пунт 2–3-ӧн кымын лун вылӧ. Горша-кӧ ԍојӧ вӧлыԁ, колӧ зӧртӧ сорлавны шырӧм іԇасӧн. Секі вӧлыԁ кутас ԍојны бура куртчалӧмӧн. Вежон кымын-кӧ воԇҗык завоԃітчан ічӧԏіканаԁ верԁны, сыбӧрын унҗык-ԋін поԅас повтӧг ԍетны. Колӧ быԁ креԍԏаԋінлы, торја-ԋін колхоԅԋіклы, тӧԁны вӧв верԁӧм јылыԍ со мыј: оз ков пырыԍтӧм-пыр боԍтчыны уҗавны вӧлӧн зӧр ԍетӧм бӧрын. Ԍојан ԍетӧм бӧрас колӧ шојтчӧԁны час 2 кымын зӧрсӧ рушкуас ԋебԅӧԁӧм могыԍ. Пырыԍ пыр-кӧ інԁан уҗавны, вӧлыԁ вермас лобԁојӧн віԍмыны. Оз ков зӧр ԍетӧм бӧрын пырыԍтӧм пыр јуктавны. Ва понԁаыс рушкуас зӧрјыс поԉтчӧ, топӧԁӧ рушкусӧ, ԁојԁӧ, ԁунԁӧ. Уҗ вылыԍ воан ԁа часҗын мыԍԏі колӧ ԍоӧԁны турунӧн ԉібӧ зӧрӧн. Јуктавны вӧлӧс зӧр ԍетӧм мыԍԏі колӧ час 2–3 бӧрын. |
| Сьӧкыд уджъяс вылӧ петтӧдз вӧвтӧ колӧ водзджык заводитны вердны бур сёянъясӧн, медым уджавны петігас вӧлыд вӧлі эбӧса. Сы могысь лун 10-ӧдз сетлывлыны килограмм мындаӧн зӧр. Лунысь лунӧ содтавны да бӧрас сетлывлыны нин 2 кг да унджык. Бур зэв лоӧ, сёян пытшкас кӧ быд лун кутан пуктывлыны пань тыр кык кымын сов. Сэсся колӧ тӧдны, кутшӧм сёянъясӧн оз позь вердны вӧвъясӧс да мӧсъясӧс. Оз позь вердны тшӧкыда ойдлана видзьясвыв турунъясӧн. Сэтшӧм турунӧн вердігӧн скӧтлӧн сювъяс пытшкас вермас чукӧрмыны няйт, тупкыны асмогасян туйсӧ, висьмӧдны скӧтӧс лобдойӧн да мукӧд пӧлӧс висьӧмъясӧн. | Ԍӧкыԁ уҗјас вылӧ петтӧԇ вӧвтӧ колӧ воԇҗык завоԃітны верԁны бур ԍојанјасӧн, меԁым уҗавны петігас вӧлыԁ вӧлі ебӧса. Сы могыԍ лун 10-ӧԇ ԍетлывлыны кілограммынԁаӧн зӧр. Луныԍ-лунӧ соԁтавны ԁа бӧрас ԍетлывлыны-ԋін 2 кгр. ԁа унҗык. Бур зев лоӧ, ԍојан пыщкас-кӧ быԁлун кутан пуктывлыны паԋ-тыр кык кымын сов. Сеԍԍа колӧ тӧԁны, кущӧм ԍојанјасӧн оз поԅ верԁны вӧвјасӧс ԁа мӧсјасӧс. Оз поԅ верԁны щӧкыԁа ојԁлана віԇјасвыв турунјасӧн. Сещӧм турунӧн верԁігӧн скӧтлӧн ԍувјас пыщкас вермас чукӧрмыны ԋајт, тупкыны асмогаԍан тујсӧ, віԍмӧԁны скӧтӧс лобԁојӧн ԁа мукӧԁпӧлӧс віԍӧмјасӧн. |
| Турун-бусыс вермас сюрны синмас, лолалан горшас, ты пытшкас да вермас висьмӧдны синсӧ, пиньсӧ, рушкусӧ да сёян-юан органъяссӧ. Сэтшӧм няйтчӧм турунъястӧ сеттӧдзыс войдӧр колӧ бура буссьыс пыркӧдны. | Турун-бусыс вермас ԍурны ԍінмас, лолалан горшас, ты пыщкас ԁа вермас віԍмӧԁны ԍінсӧ, піԋсӧ, рушкусӧ ԁа ԍојан-јуан органјассӧ. Сещӧм ԋајтчӧм турунјастӧ ԍеттӧԇыс војԁӧр колӧ бура бусԍыс пыркӧԁны. |
| Лым сора, кынмалӧм турунӧн вердігӧн сідз жӧ скӧтыд висьмалӧ дундалӧм висьӧмъясӧн, мытитӧмӧн да лобдойӧн. Мӧс сёркни кӧ кынмаліс, пырысьтӧм пыр колӧ сывдыны да вердны; он кӧ верд — кутас сісьмыны да дзикӧдз оз кут туйны. Мукӧд воясӧ омӧля косьтӧм вӧсна туруныд бакшасьӧ. Сэтшӧм бакшасьӧм турунъясӧн вердігӧн вермас бара жӧ скӧтыд висьмыны пытшкӧс висьӧмъясӧн, да ӧд и бусыс вермӧ сюрны лолалігъясас ты пытшкӧсас да висьмӧдны тысӧ (воспаленньӧ лёгких). Сэсся бакшасьӧм туруннад вердігӧн вермас босьтны и мукӧдпӧлӧс пытшкӧс висьӧмъяс. Сісь турунӧн ньӧти нин оз позь вердны, сыысь скӧтыд вермас чорыда висьмыны. | Лымсора, кынмалӧм турунӧн верԁігӧн сіԇ-жӧ скӧтыԁ віԍмалӧ ԁунԁалӧм віԍӧмјасӧн, мыԏітӧмӧн ԁа лобԁојӧн. Мӧс ԍоркԋі-кӧ кынмаліс, пырыԍтӧм-пыр колӧ сывԁыны ԁа верԁны; он-кӧ верԁ — кутас ԍіԍмыны ԁа ԇікӧԇ оз кут тујны. Мукӧԁ војасӧ омӧԉа коԍтӧм вӧсна туруныԁ бакшаԍӧ. Сещӧм бакшаԍӧм турунјасӧн верԁігӧн вермас бара-жӧ скӧтыԁ віԍмыны пыщкӧс віԍӧмјасӧн ԁа-ӧԁ-і бусыс вермӧ ԍурны лолалігјасас ты пыщкӧсас ԁа віԍмӧԁны тысӧ (воспаԉеԋԋӧ ԉогкіх). Сеԍԍа бакшаԍӧм туруннаԁ верԁігӧн вермас боԍтны-і мукӧԁпӧлӧс пыщкӧс віԍӧмјас. Сіԍ турунӧн ԋӧԏі ԋін оз поԅ верԁны, сыыԍ скӧтыԁ вермас чорыԁа віԍмыны. |
| Тулыс-аръясын велавтӧг выль сёян дінӧ сувтӧдны скӧтӧс оз ков, сыысь вермас босьтны уна пӧлӧс висьӧмъяс, шуам: мытитӧм, запор, тимпанит да с. в. | Тулыс-арјасын велавтӧг выԉ ԍојан ԁінӧ сувтӧԁны скӧтӧс оз ков, сыыԍ вермас боԍтны уна пӧлӧс віԍӧмјас, шуам: мыԏітӧм, запор, ԏімпаԋіт ԁа с. в. |
| Тулысын скӧтлы лудӧ лэдзтӧдз колӧ сетлывлыны лун дас кымын веж турунсӧ кос турун сорӧн, лунысь лунӧ веж турунсӧ содтыштӧмӧн. Скӧтыд кӧ олӧ шоныдінын, оз ков сетавны кӧдзыд сёянъяс, сыысь вермасны висьмыны лобдойӧн (коликӧн), мытитӧмӧн, катар желудкаӧн. Тыра мӧсъяслӧн вермас шоймыны куканьыс. Верданінъяссӧ (кормушкаяссӧ) колӧ весавлыны да мыськавлыны няйтсьыс. | Тулысын скӧтлы луԁӧ леԇтӧԇ колӧ ԍетлывлыны лун ԁас кымын веж турунсӧ кос турун сорӧн, луныԍ-лунӧ веж турунсӧ соԁтыштӧмӧн. Скӧтыԁ-кӧ олӧ шоныԁінын, оз ков ԍетавны кӧԇыԁ ԍојанјас, сыыԍ вермасны віԍмыны лобԁојӧн (коԉікӧн), мыԏітӧмӧн, катарр желуԁкаӧн. Тыра мӧсјаслӧн вермас шојмыны кукаԋыс. Верԁанінјассӧ (кормушкајассӧ) колӧ весавлыны ԁа мыԍкавлыны ԋајтԍыс. |
| Лунын вердны вӧвъясӧс — куимысь, мӧсъясӧс — куимысь-нёльысь, ыжъясӧс — нёльысь-витысь, порсьясӧс — куимысь-нёльысь. Сёян костъястӧ лӧсьӧдны колӧ ӧткузяджыка дай сёянсӧ сетны ӧтмындаӧнджык, нормаӧн. | Лунын верԁны вӧвјасӧс — кујімыԍ, мӧсјасӧс — кујімыԍ-ԋоԉыԍ, ыжјасӧс — ԋоԉыԍ-вітыԍ, порԍјасӧс — кујімыԍ-ԋоԉыԍ. Ԍојан костјастӧ лӧԍӧԁны колӧ ӧткуԅаҗыка ԁај ԍојансӧ ԍетны ӧтмынԁаӧнҗык, нормаӧн. |
| Сэсся видзӧдлам, кутшӧм помкаяс вӧсна нӧшта вермӧны висьмыны кывтӧм пемӧсъясыд. | Сеԍԍа віԇӧԁлам кущӧм помкајас вӧсна нӧшта вермӧны віԍмыны кывтӧм пемӧсјасыԁ. |
| Видзны-дӧзьӧритны кужтӧм понда, дерт, висьмывлӧ бура уна скӧт. Сӧмын эмӧсь на сэтшӧм помкаяс, кор скӧтӧс висьмӧдӧны синмӧн аддзытӧм ловъяс — бактерияяс. Сэтшӧм посни ловъясыс висьмӧдӧны скӧтӧс вуджана висьӧмъясӧн. | Віԇны-ԁӧԅӧрітны кужтӧм понԁа, ԃерт, віԍмывлӧ бура уна скӧт. Сӧмын емӧԍ-на сещӧм помкајас, кор скӧтӧс віԍмӧԁӧны ԍінмӧн аԁԇытӧм ловјас — бакԏеріјајас. Сещӧм посԋі ловјасыс віԍмӧԁӧны скӧтӧс вуҗана віԍӧмјасӧн. |
| Мӧд пӧлӧс ловъяс, кодъяс висьмӧдӧны скӧтӧс быдпӧлӧс висьӧмнас, сійӧ — ковъяс. Коймӧд пӧлӧс — кучиквывса паразитъяс (тойяс, зіяс да мукӧдъяс), кодъяс овмӧдчӧны кучик вылын да висьмӧдӧны скӧтӧс. | Мӧԁпӧлӧс ловјас, коԁјас віԍмӧԁӧны скӧтӧс быԁпӧлӧс віԍӧмнас, сіјӧ — ковјас. Којмӧԁ пӧлӧс — кучіквывса параԅітјас (тојјас, зіјас ԁа мукӧԁјас), коԁјас овмӧԁчӧны кучіквылын ԁа віԍмӧԁӧны скӧтӧс. |
| ВИСЬӦМЪЯС ЙЫЛЫСЬ | Віԍӧмјас јылыԍ |
| Лючки-дзоньвидзаӧн кывтӧм пемӧсыд вермас лоны сӧмын сэки, кор сылӧн организмыс (став органыс) уджалӧ бура. Кывтӧм пемӧсыд кӧ жугыль, сэки сійӧ абу дзоньвидза — висьӧдчӧ. Дерт, тайӧ абу дзик веськыд сёрни. Мукӧд висьӧмъяс дырйи скӧт олӧ бура, сёйӧ-юӧ бура, сӧмын висьӧ, да огӧ вермӧ казявны висьӧмсӧ (чакоткаӧс, сьӧлӧм висьӧмъяс да с. в). | Ԉучкі ԇоԋвіԇаӧн кывтӧм пемӧсыԁ вермас лоны сӧмын секі, кор сылӧн оргаԋізмыс (став органыс) уҗалӧ бура. Кывтӧм пемӧсыԁ-кӧ жугыԉ, секі сіјӧ абу ԇоԋвіԇа — віԍӧԁчӧ. Ԃерт, тајӧ абу ԇік веԍкыԁ ԍорԋі. Мукӧԁ віԍӧмјас ԁырјі скӧт олӧ бура, ԍојӧ-јуӧ бура, сӧмын віԍӧ ԁа огӧ вермӧ каԅавны віԍӧмсӧ (чакоткаӧс, ԍӧлӧм віԍӧмјас ԁа с. в). |
| Кутшӧмӧсь висьӧмъяслӧн помкаясыс | Кущӧмӧԍ віԍӧмјаслӧн помкајасыс |
| Скӧтыд висьмыны вермӧ уна помка вӧсна: доймӧмысь, кынмалӧмысь, жарысь, мудзӧмысь, омӧля вердӧмысь да с. в. Сэсся эмӧсь аслыспӧлӧс ловъя ловъяс, кодъяс вермӧны сюрны организмӧ, рӧдмыны, сёйны дась сӧкъяссӧ да висьмӧдны организмсӧ. Ӧти пӧлӧс ловъя ловъясӧс позьӧ аддзыны синмӧн, шуам, ковъясӧс, тойясӧс да мукӧд паразитъясӧс. Эмӧсь мӧд пӧлӧс ловъя ловъяс — шусьӧны микробъясӧн. | Скӧтыԁ віԍмыны вермӧ уна помка вӧсна: ԁојмӧмыԍ, кынмалӧмыԍ, жарыԍ, муԇӧмыԍ, омӧԉа верԁӧмыԍ ԁа с. в. Сеԍԍа емӧԍ аслыс пӧлӧс ловја-ловјас, коԁјас вермӧны ԍурны оргаԋізмӧ, рӧԁмыны, ԍојны ԁаԍ сокјассӧ ԁа віԍмӧԁны оргаԋізмсӧ. Ӧԏі пӧлӧс ловја ловјасӧс поԅӧ аԁԇыны ԍінмӧн, шуам, ковјасӧс, тојјасӧс ԁа мукӧԁ параԅітјасӧс. Емӧԍ мӧԁ пӧлӧс ловја ловјас — шуԍӧны мікробјасӧн. |
| Бактерияяс йылысь | Бакԏеріјајас јылыԍ |
| Синмӧн аддзытӧм ловъя ловъясӧс (бактерияясӧс) верман аддзыны сӧмын ёна ыдждӧдана стеклӧяс пыр — микроскоп пыр. Найӧ зэв уна сикасаӧсь: коді кузьмӧс, бедь кодьӧсь, винт модааӧсь да уна мукӧд пӧлӧс. | Ԍінмӧн аԁԇытӧм ловјаловјасӧс (бакԏеріјајасӧс) верман аԁԇыны сӧмын јона ыҗԁӧԁана ԍԏеклӧјас пыр — мікроскоп пыр. Најӧ зев уна ԍікасаӧԍ: коԁі куԅмӧс, беԃкоԃӧԍ, вінт моԁааӧԍ ԁа уна мукӧԁпӧлӧс. |
| На пытшкын мукӧдыс вермӧны ветлӧдлыны асьныс, шуам, ваын; мукӧдыс вуджӧны ӧтиласянь мӧдлаӧ тӧвруӧн, лэбачьяс паськӧдӧны, гагъяс да мукӧд ног. Мукӧд микробыс рӧдмӧ-паськалӧ зэв ӧдйӧн. Мукӧд пӧлӧсыс луннас рӧдмӧ ӧтисянь миллион микробӧдз. Медся нин ёна найӧ рӧдмӧны сэтшӧм инын, кытчӧ оз инмыв шонді, пемыд да васӧд местаясын. | На пыщкын мукӧԁыс вермӧны ветлӧԁлыны аԍныс, шуам, ваын; мукӧԁыс вуҗӧны ӧԏілаԍаԋ мӧԁлаӧ тӧвруӧн, лебачјас паԍкӧԁӧны, гагјас ԁа мукӧԁ ног. Мукӧԁ мікробыс рӧԁмӧ-паԍкалӧ зев ӧԁјӧн. Мукӧԁ пӧлӧсыс луннас рӧԁмӧ ӧԏікԍаԋ міԉԉон мікробӧԇ. Меԁԍа-ԋін јона најӧ рӧԁмӧны сещӧм-інын, кытчӧ оз інмыв шонԁі, пемыԁ ԁа васӧԁ местајасын. |
| Сэтшӧма кӧ рӧдмӧны да паськалӧны бактерияяс-микробъяс, мыйла нӧ оз сэтшӧм тшӧкыда босьтавлы висьӧмыс? | Сещӧма-кӧ рӧԁмӧны ԁа паԍкалӧны бакԏеріјајас-мікробјас, мыјла-нӧ оз сещӧм щӧкыԁа боԍтавлы віԍӧмыс? |
| Дерт, уна кӧ чужӧ микроб, уна жӧ и бӧр кулӧ, кулӧ быдпӧлӧс помкаяс вӧсна. | Ԃерт, уна кӧ чужӧ мікроб, уна-жӧ і бӧр кулӧ, кулӧ быԁ пӧлӧс помкајас вӧсна. |
| Найӧ оз радейтны шоныдін, косін, жарин да с. в. Сэсся ӧд быд скӧтлӧн да мортлӧн организмыс лӧсьӧдӧма сідзи, — сюрӧ кӧ гырк пытшкас лолалігӧн да сёйигӧн микробыс, организмыс найӧс виӧ. Висьӧмыс босьтӧ сӧмын сэки, кодыр микробыс ён, вына, удитіс нин рӧдмыны, да организмыс кӧ кынмалӧм, тшыгъялӧм да ёна уджалӧм вӧснаыс слабджык. Быд кывтӧм пемӧс сюв пытшкын эм уна миллиард микроб. Мый нӧ сэні найӧ вӧчӧны, кутшӧм удж уджалӧны? Оз-ӧ вайны омӧльтор скӧтлы? | Најӧ оз раԃејтны шоныԁін, косін, жарін ԁа с. в. Сеԍԍа-ӧԁ быԁ скӧтлӧн ԁа мортлӧн оргаԋізмыс лӧԍӧԁӧма сіԇі, — ԍурӧ-кӧ гырк пыщкас лолалігӧн ԁа ԍојігӧн мікробыс, оргаԋізмыс најӧс віјӧ. Віԍӧмыс боԍтӧ сӧмын секі, коԁыр мікробыс јон вына, уԃітіс-ԋін рӧԁмыны, ԁа оргаԋізмыс-кӧ кынмалӧм, щыгјалӧм ԁа јона уҗалӧм вӧснаыс слабҗык. Быԁ кывтӧм пемӧс ԍув пыщкын ем уна міԉԉарԁ мікроб. Мыјнӧ сені најӧ вӧчӧны, кущӧм уҗ уҗалӧны? Оз-ӧ вајны омӧԉтор скӧтлы? |
| Удж налӧн быдсяма пӧлӧс. Эмӧсь микробъяс, кодъяс вайӧны бур, да кодъястӧг оз вермы овны ни ӧти ловъя лов. Эмӧсь и сэтшӧм микробъяс, кодъяс омӧльысь кындзи нинӧм оз вайны, а быд ногӧн мырсьӧны вины организмсӧ, код пытшкын найӧ олӧны, вердчӧны дась сӧкъяснас, лэдзӧны сы пытшкӧ яд. | Уҗ налӧн быԁԍамапӧлӧс. Емӧԍ мікробјас, коԁјас вајӧны бур, ԁа коԁјастӧг оз вермы овны ԋіӧԏі ловјалов. Емӧԍ-і сещӧм мікробјас, коԁјас омӧԉыԍ кынԇі ԋінӧм оз вајны, а быԁногӧн мырԍӧны віны оргаԋізмсӧ, коԁ пыщкын најӧ олӧны, верԁчӧны ԁаԍ сӧкјаснас, леԇӧны сы пыщкӧ јаԁ. |
| Микробъяс сюрӧны скӧт организмӧ сёйигӧн, юигӧн, лолалігӧн, дойяс пыр да мукӧд ногӧн. Кодыр найӧ веськалӧны организмӧ, налы организмыс бурӧн оз сетчы, сыкӧд вермасьӧ да сыысь и овлӧ висьӧмыс. | Мікробјас ԍурӧны скӧт оргаԋізмӧ, ԍојігӧн, јуігӧн, лолалігӧн, ԁојјас пыр ԁа мукӧԁ ногӧн. Коԁыр најӧ веԍкалӧны оргаԋізмӧ, налы оргаԋізмыс бурӧн оз ԍетчы, сыкӧԁ вермаԍӧ ԁа сыыԍ-і овлӧ віԍӧмыс. |
| Бур, ён вердаса скӧтыд висьӧмсӧ вермӧ, виалӧ став микробъяссӧ да кывтӧм пемӧсыд бурдӧ. | Бур, јон верԁаса скӧтыԁ віԍӧмсӧ вермӧ, віјалӧ став мікробјассӧ ԁа кывтӧм пемӧсыԁ бурԁӧ. |
| Омӧль кӧ организмыс, абу кӧ сійӧ вердаса, омӧльтчӧма, сэки сійӧс — пемӧссӧ — микробъясыс висьмӧдӧны. | Омӧԉ-кӧ оргаԋізмыс, абу-кӧ сіјӧ верԁаса, омӧԉтчӧма, секі сіјӧс — пемӧссӧ — мікробјасыс віԍмӧԁӧны. |
| Висьӧмъяс, кодъяс лоӧны микробъяссянь скӧт пытшкын, шуӧны вуджана (заразн.) висьӧмъясӧн. Татшӧм висьӧмыс вермӧ ӧти кывтӧм пемӧссянь вуджны мӧдлы. Сӧмын, дерт, эмӧсь сэтшӧм висьӧмъяс, кодъяс висьӧдӧны ӧти пӧлӧс скӧтӧс да мӧд пӧлӧсӧ вуджны оз нин вермыны. Шуам, юрдойӧн висьӧны сӧмын вӧвъяс, мӧсъяс вылӧ тайӧ висьӧмыс оз вудж, мӧд ногӧн висьӧны мӧсъяс, вӧвъяслы оз нин вермы вуджны. | Віԍӧмјас, коԁјас лоӧны мікробјасԍаԋ скӧт пыщкын, шуӧны вуҗана (заразн.) віԍӧмјасӧн. Тащӧм віԍӧмыс вермӧ ӧԏі кывтӧм пемӧсԍаԋ вуҗны мӧԁлы. Сӧмын, ԃерт, емӧԍ сещӧм віԍӧмјас, коԁјас віԍӧԁӧны ӧԏіпӧлӧс скӧтӧс ԁа мӧԁпӧлӧсӧ вуҗны оз ԋін вермыны. Шуам, јурԁојӧн віԍӧны сӧмын вӧвјас, мӧсјас вылӧ тајӧ віԍӧмыс оз вуҗ, мӧԁ ногӧн віԍӧны мӧсјас, вӧвјаслы оз-ԋін вермы вуҗны. |
| Мед эськӧ мездыны скӧтӧс вуджан висьӧмъясысь, колӧ тӧдны: ӧти сикаса висьӧмӧн кӧ висьмас сиктын уна скӧт, позьӧ чайтны, мый висьӧны вуджана висьӧмъясӧн да колӧ шыӧдчавны ветеринар дінӧ. Сійӧ веськыда висьталас — вуджана висьӧмӧн висьӧ скӧтыс али оз. Висьысь скӧт дінӧ, абу кӧ лючки тӧдмалӧма, кутшӧм висьӧмӧн висьӧ сійӧ, оз ков лэдзлывлыны дзоньвидза скӧтӧс. | Меԁ еԍкӧ мезԁыны скӧтӧс вуҗан віԍӧмјасыԍ, колӧ тӧԁны: ӧԏі ԍікаса віԍӧмӧн-кӧ віԍмас ԍіктын уна скӧт, поԅӧ чајтны, мыј віԍӧны вуҗана віԍӧмјасӧн ԁа колӧ шыӧԁчавны веԏерінар ԁінӧ. Сіјӧ веԍкыԁа віԍталас — вуҗана віԍӧмӧн віԍӧ скӧтыс аԉі оз. Віԍыԍ скӧт ԁінӧ, абу-кӧ ԉучкі тӧԁмалӧма кущӧм віԍӧмӧн віԍӧ сіјӧ, оз ков леԇлывлыны ԇоԋвіԇа скӧтӧс. |
| Вуджана висьӧмъяс медъёна паськалӧны тулысын, сэки став скӧтсӧ ывлаӧ лэдзӧны да. | Вуҗана віԍӧмјас меԁјона паԍкалӧны тулысын, секі став скӧтсӧ ывлаӧ леԇӧны-ԁа. |
| Миян сиктъясын уналаын на абуӧсь скӧт кладбищеяс: кулӧм скӧтсӧ идралӧм вӧсна омӧля тӧждысьӧны, шыблалӧны ортсӧ, а сы вӧсна вуджана висьӧмъясыд вермӧны жӧ паськавны. | Міјан ԍіктјасын уналаын-на абуӧԍ скӧт клаԃбішщӧјас: кулӧм скӧтсӧ іԁралӧм вӧсна омӧԉа тӧжԁыԍӧны, шыблалӧны ортсӧ, а сы вӧсна вуҗана віԍӧмјасыԁ вермӧны-жӧ паԍкавны. |
| Колӧ шуны, миян вуджана висьӧмъясыд абу ёна паськалӧмаӧсь мукӧдлаын серти, сӧмын сэтшӧмыс мед эз ло, колӧ водзджык тӧждысьны скӧтӧс висьӧмысь видзӧм понда. Висьӧм бӧрад ӧд бурдӧдныд сьӧкыд лоӧ. | Колӧ шуны, міјан вуҗана віԍӧмјасыԁ абу јона паԍкалӧмаӧԍ мукӧԁлаын ԍерԏі, сӧмын сещӧмыс меԁ ез ло, колӧ воԇҗык тӧжԁыԍны скӧтӧс віԍӧмыԍ віԇӧм понԁа. Віԍӧм бӧраԁ-ӧԁ бурԁӧԁныԁ ԍӧкыԁ лоӧ. |
| Скӧт шойтӧ кӧ он идрав, сійӧ зэв ёна висьӧмъястӧ паськӧдас. Гожӧмъяснад сы дінӧ вермас скӧтыд инмӧдчыны, понъяс лыяссӧ да яйсӧ новлӧны зэв ылӧ, паськӧдӧны сиктъясӧд да скӧт оланінъясӧ. Сійӧн и колӧ быд сиктын вӧчавны скӧт кладбищеяс да быд шой бура гуавны сэтчӧ. | Скӧт шојтӧ-кӧ он іԁрав, сіјӧ зев јона віԍӧмјастӧ паԍкӧԁас. Гожӧмјаснаԁ сы ԁінӧ вермас скӧтыԁ інмӧԁчыны, понјас лыјассӧ ԁа јајсӧ новлӧны зев ылӧ, паԍкӧԁӧны ԍіктјасӧԁ ԁа скӧт оланінјасӧ. Сіјӧн і колӧ быԁ ԍіктын вӧчавны скӧт клаԃбішщӧјас ԁа быԁ шој бура гуавны сетчӧ. |
| Скӧт кладбищеяс колӧ вӧчны вывтас местаӧ, шыльыд да кос инӧ, мед сэсся вӧлі йӧз оланінсянь да скӧт видзанінсянь ылынджык. Шыльыд да кос местаас кладбищесӧ колӧ вӧчны сы вӧсна, медым эськӧ сэтысь ваыс тулысъяснас либӧ зэригъясын эз лэччы шоръясӧ да юясӧ: сэтшӧм ванад висьӧмыс (микробъясыс, кодъяс бура дыр оз кувны) вермӧ лэччыны ванас да висьмӧдны скӧтӧс ва юигӧн. Сэсся кладбищесӧ колӧ бура потшны да гӧгӧрыс кодйыны джуджыдджык канава. Сэк скӧтыд оз вермы веськавны сэтчӧ, дай ваыс сэтысь бокӧсӧ оз кут визувтны. Кулӧм скӧтлы гусӧ колӧ кодйыны кык метр судта кымын, кузьта-пасьта сертиыс гуас мед тӧрис шойыс ставнас. | Скӧт клаԃбішщӧјас колӧ вӧчны вывтас местаӧ, шыԉыԁ ԁа косінӧ, меԁ сеԍԍа вӧлі јӧз оланінԍаԋ ԁа скӧт віԇанінԍаԋ ылынҗык. Шыԉыԁ ԁа кос местаас клаԃбішщӧсӧ колӧ вӧчны сы вӧсна, меԁым еԍкӧ сетыԍ ваыс тулысјаснас ԉібӧ зерігјасын ез летчы шорјасӧ ԁа јујасӧ: Сещӧм ванаԁ віԍӧмыс (мікробјасыс, коԁјас бура ԁыр оз кувны) вермӧ летчыны ванас ԁа віԍмӧԁны скӧтӧс ва јујігӧн. Сеԍԍа клаԃбішщесӧ колӧ бура пощны ԁа гӧгӧрыс коԁјыны җуҗыԁҗык канава. Сек скӧтыԁ оз вермы веԍкавны сетчӧ ԁај ваыс сетыԍ бокӧсӧ оз кут візывтны. Кулӧм скӧтлы гусӧ колӧ коԁјыны кык метр суԁта кымын, куԅта-паԍта ԍерԏіыс гуас меԁ тӧріс шојыс ставнас. |
| Кладбище вылӧ шойяс нуигӧн бара жӧ колӧ ёна видзчысьны. Кулӧм скӧтсӧ нуавны колӧ лӧсьӧдны обществоӧн торъя додьяс, мед нуигас эз вияв бокӧ вирыс (шуам, нырсьыс, вомсьыс, асмогасянінъяссьыс). Сы вӧсна бур эськӧ лоӧ, телегасӧ кӧ доран цинкӧн. | Клаԃбішщӧ вылӧ шојјас нуігӧн бара-жӧ колӧ јона віԁчыԍны. Кулӧм скӧтсӧ нуавны колӧ лӧԍӧԁны обществоӧн торја ԁоԃјас, меԁ нуігас ез віјав бокӧ вірыс, (шуам, нырԍыс, вомԍыс, асмогаԍанінјасԍыс). Сы вӧсна бур еԍкӧ лоӧ ԏеԉегасӧ-кӧ ԁоран тсінкӧн. |
| Он кӧ лючки тӧд, кутшӧм висьӧмысь кулі скӧтыс, кусӧ бурджык гуавны. | Он-кӧ ԉучкі тӧԁ кущӧм віԍӧмыԍ кулі скӧтыс, кусӧ бурҗык гуавны. |
| Ковъяс йылысь | Ковјас јылыԍ |
| Мӧд пӧлӧс ловъя ловъяс, кодъяс вермӧны висьмӧдны скӧтӧс — ковъяс. Ковъяс овлӧны уна сикасаӧсь: коді кузь нидзув кодь, коді бадь кор модаа, коді ва гадь модаа да с. в. Найӧ вермӧны висьмӧдны скӧтӧс быдсяма пӧлӧс висьӧмъяснас. Тшӧкыдджыкасӧ ковъясӧн скӧтыд висьмӧны лудын ветлігӧн, васӧдінъясын. Сэсся заразитчывлӧны и мукӧд гортса кывтӧм пемӧсъяссянь, шуам, понъяссянь. Понъяс ёна вермӧны висьӧмсӧ паськӧдны. Сідзкӧ колӧ видзчысьны, мед эськӧ эз висьмыны найӧ. Быд во колӧ понъясӧс кыкысь лечитны ковъясысь. Кодыр ковъясыд сюрӧны скӧт пытшкӧ, найӧ нёнялӧны дась сӧкъяссӧ, лэдзӧны ядъяс да висьмӧдӧны скӧтӧс. Вермӧны скӧт висьмыны мортсянь, шуам, яй пытшса ковъясӧн (финноз). | Мӧԁпӧлӧс ловја-ловјас, коԁјас вермӧны віԍмӧԁны скӧтӧс — ковјас. Ковјас овлӧны уна ԍікасаӧԍ: коԁі куԅ ԋіԇув-коԃ, коԁі баԃ кор моԁаа, коԁі вагаԃ моԁаа ԁа с. в. Најӧ вермӧны віԍмӧԁны скӧтӧс быԁԍама пӧлӧс віԍӧмјаснас. Щӧкыԁҗыкасӧ ковјасӧн скӧтыԁ віԍмӧны луԁын ветлігӧн, васӧԁінјасын. Сеԍԍа зараԅітчывлӧны-і мукӧԁ гортса кывтӧм пемӧсјасԍаԋ, шуам, понјасԍаԋ. Понјас јона вермӧны віԍӧмсӧ паԍкӧԁны. Сіԇ-кӧ колӧ віԁчыԍны, меԁ еԍкӧ ез віԍмыны најӧ. Быԁ во колӧ понјасӧс кыкыԍ ԉечітны ковјасыԍ. Коԁыр ковјасыԁ ԍурӧны скӧт пыщкӧ, најӧ ԋоԋалӧны ԁаԍ сӧкјассӧ, леԇӧны јаԁјас ԁа віԍмӧԁӧны скӧтӧс. Вермӧны скӧт віԍмыны мортԍаԋ, шуам, јај пыщса ковјасӧн (фінноз). |
| Морт кӧ висьӧ ковйӧн (солитер), сійӧ ковйыс асмогасигъясас петӧ торпыригӧн (членики). Членикъясыс тырӧмаӧсь колькйӧн. Тайӧ колькъясыс кӧ веськалӧны сёйиг-юигӧн скӧтлы, налӧн яй пытшкас быдмӧны ва гадь модаа ковъяс. Сювпытшса ковъястӧ позьӧ вӧтлыны лекарствоясӧн. Лекарствосӧ вермас сетны ветеринар. А яй пытшкад кӧ либӧ юр вемад нин ковйыд веськалӧма, сэк сійӧс вӧтлынытӧ он нин вермы. | Морт-кӧ віԍӧ ковјӧн (соԉіԏер), сіјӧ ковјыс асмогаԍігјасас петӧ торпырігӧн (членники). Чԉеԋԋікјасыс тырӧмаӧԍ коԉкјӧн. Тајӧ коԉкјасыс-кӧ веԍкалӧны ԍојіг-јуігӧн скӧтлы, налӧн јај пыщкас быԁмӧны вагаԃ моԁаа ковјас. Ԍув пыщса ковјастӧ поԅӧ вӧтлыны ԉекарствојасӧн. Ԉекарствосӧ вермас ԍетны веԏерінар. А јај пыщкаԁ-кӧ, ԉібӧ јур вемаԁ-ԋін ковјыԁ веԍкалӧма, сек сіјӧс вӧтлынытӧ он-ԋін вермы. |
| Мед эськӧ эз висьмавны скӧтыд ва гадь кодь яйпытшса ковъясӧн, оз ков мортъяслы асмогасьны скӧт оланінын. Ковъясӧн висьӧм йылысь водзынджык лоӧ висьталӧма бурджыка: кыдзи видзчысьны, тӧдны висьӧмъяссӧ да кыдзи висигас отсӧгсӧ сетны. | Меԁ еԍкӧ ез віԍмавны скӧтыԁ вагаԃкоԃ јај пыщса ковјасӧн, оз ков мортјаслы асмогаԍны скӧт оланінын. Ковјасӧн віԍӧм јылыԍ воԇынҗык лоӧ віԍталӧма бурҗыка: кыԇі віԁчыԍны, тӧԁны віԍӧмјассӧ ԁа кыԇі віԍігас отсӧгсӧ ԍетны. |
| Скӧтыд, микробъясысь да ковъяс помысь кындзи, висьлывлӧны кувывса паразитъяс вӧсна. Кучиквывса паразитъясыд: тойяс, пытшъяс да с. в., радейтӧны няйтджыкин. Он кӧ кут весавлыны кывтӧм пемӧсъясыдлысь кучиквывсӧ, найӧ висьмӧны татшӧм кучиквывса висьӧмъяснас. Паразитъяс ёна дӧзмӧдӧны скӧтӧс; сэк налӧн кучикныс лудӧ да вермас весиг гӧнныс усьны. Таысь кындзи тойяс, пытшъяс да мукӧд паразитъяс вермӧны вирсӧ юигӧн висьмӧдны скӧтӧс вуджана висьӧмъясӧн. Мед эськӧ найӧ эз рӧдмыны скӧт кучик вылын, колӧ бурджыка дӧзьӧритны пемӧсъяслысь кучиксӧ. Сы йылысь водзынджык дженьыдика вӧлі висьталӧма нин. Дерт, висьмас кӧ скӧтыд, сэк сёр нин видзчысьныд висьӧмсьыд, сӧмын ковмас бурдӧдны. | Скӧтыԁ, мікробјасыԍ ԁа ковјас помыԍ кыԋԇі, віԍлывлӧны кувывса параԅітјас вӧсна. Кучіквывса параԅітјасыԁ: тојјас, пыщјас ԁа с. в., раԃејтӧны ԋајтҗыкін. Он-кӧ кут весавлыны кывтӧм пемӧсјасыԁлыԍ кучіквывсӧ, најӧ віԍмӧны тащӧм кучіквывса віԍӧмјаснас. Параԅітјас јона ԁӧзмӧԁӧны скӧтӧс; сек налӧн кучікныс луԁӧ ԁа вермас веԍіг гӧнныс уԍны. Таыԍ кыԋԇі тојјас, пыщјас ԁа мукӧԁ параԅітјас вермӧны вірсӧ јуігӧн віԍмӧԁны скӧтӧс вуҗана віԍӧмјасӧн. Меԁ еԍкӧ најӧ ез рӧԁмыны скӧт кучік вылын, колӧ бурҗыка ԁӧԅӧрітны пемӧсјаслыԍ кучіксӧ. Сы јылыԍ воԇынҗык җеԋіԃіка вӧлі віԍталӧма-ԋін. Ԃерт, віԍмас-кӧ скӧтыԁ, сек ԍор-ԋін віԁчыԍныԁ віԍӧмԍыԁ, сӧмын ковмас бурԁӧԁны. |
| Кутшӧм помкаяс отсалӧны висьмыны скӧтлы. | Кущӧм помкајас отсалӧны віԍмыны скӧтлы. |
| Дерт, медся бура водзсасьӧ висьӧмъяскӧд пемӧслӧн аслас организмыс. Кымын ён организмыс — сымын бурджыка вермас лэптыны висьӧмсӧ. Сэсся ӧд кывтӧм пемӧсыдлы отсалӧны висьмыныс и мукӧдторъяс; шуам, томиник скӧтыд медсясӧ кулӧ гырысь скӧт висьӧм вӧсна. Том организмтӧ медся ёна да кокниа босьтӧ висьӧмыд. Сэк сылӧн этша на выныс водзсасьнысӧ висьӧмыскӧд, омӧль на гырк пытшкӧсыс да оз вермы видзчысьны кынмалӧмъясысь, озджык вермыны пусьыны-небзьыны лёк сёянъяс да с. в. Тшыгйӧдан да ёна уджӧдан вӧвтӧ кокньыдджыка босьтӧ висьӧмыс. Тшӧкыдджыка и висьмывлӧны найӧ сьӧкыд удж дырйи. Шуам, тулысъясын кӧрым бырӧм бӧрын. | Ԃерт, меԁԍа бура воԇсаԍӧ віԍӧмјаскӧԁ пемӧслӧн аслас оргаԋізмыс. Кымын јон оргаԋізмыс — сымын бурҗыка вермас лептыны віԍӧмсӧ. Сеԍԍа-ӧԁ кывтӧм пемӧсыԁлы отсалӧны віԍмыныс-і мукӧԁторјас; шуам, томіԋік скӧтыԁ меԁԍасӧ кулӧ гырыԍ скӧт віԍӧм вӧсна. Том оргаԋізмтӧ меԁԍа јона ԁа кокԋіа боԍтӧ віԍӧмыԁ. Сек сылӧн еща-на выныс воԇсаԍнысӧ віԍӧмыскӧԁ, омӧԉ-на гырк пыщкӧсыс ԁа оз вермы віԁчыԍны кынмалӧмјасыԍ, озҗык вермыны пуԍыны-ԋебԅыны ԉок ԍојанјас ԁа с. в. Щыгјӧԁан ԁа јона уҗӧԁан вӧвтӧ кокԋіԁҗыка боԍтӧ віԍӧмыс. Щӧкыԁҗыка-і віԍмывлӧны најӧ ԍӧкыԁ уҗ ԁырјі. Шуам, тулысјасын кӧрым бырӧм бӧрын. |
| Тшыгъялігъясӧн кывтӧм пемӧсъясыд слабитӧны, сы вӧсна кокньыдджыка босьтӧ быдпӧлӧс висьӧмыс. Сідз жӧ босьтӧ висьӧмыс кӧдзыдінъясын видзигӧн, — кӧдзыдыс слабмӧдӧ скӧтӧс да организмыслы висьӧмыскӧд сьӧкыдджык вермасьны. | Щыгјалігјасӧн кывтӧм пемӧсјасыԁ слабітӧны, сы вӧсна кокԋіԁҗыка боԍтӧ быԁпӧлӧс віԍӧмыс. Сіԇ-жӧ боԍтӧ віԍӧмыс кӧԇыԁінјасын віԇігӧн, — кӧԇыԁыс слабмӧԁӧ скӧтӧс ԁа оргаԋізмыслы віԍӧмыскӧԁ ԍӧкыԁҗык вермаԍны. |
| Эмӧсь сэтшӧм висьӧмъяс, кодъяс оз вермыны висьӧдны скӧтӧс шоныдінын видзигӧн. | Емӧԍ сещӧм віԍӧмјас, коԁјас оз вермыны віԍӧԁны скӧтӧс шоныԁінын віԇігӧн. |
| Оз ков видзны пӧсь гидъясын, сэтшӧминын видзӧм понда слабмӧ организмыс, озджык лэпты кӧдзыдсӧ да кокньыдджыка вермӧ висьмыны. Быдӧн тӧдӧ — быд тулысӧ скӧт вежӧ ассьыс гӧнсӧ. Гӧн вежигӧн скӧтӧс кокниа вермӧны босьтны кынмана висьӧмъяс. Сэки колӧ скӧттӧ ёна дӧзьӧритны, бура вердны, видзны шоныдінын да видзчысьны асыввывса либӧ войвывса пыр мунан тӧвъясысь. Сэсся оз ков видзны скӧтӧс пемыд, дука гидъясын. Карта-гидыд мед пыр вӧлі югыд да сӧстӧм сынӧда, мед сынӧдсӧ позис вежлавлыны. Бать-мамыс кӧ кывтӧм пемӧслӧн висисны, шуам, чакоткаӧн, пиыс чужӧ дзоньвидза, сӧмын кокниа вермӧ сибдыны бать-мамыслӧн висьӧмыс. | Оз ков віԇны пӧԍ гіԁјасын, сещӧмінын віԇӧм понԁа слабмӧ оргаԋізмыс, озҗык лепты кӧԇыԁсӧ ԁа кокԋіԁҗыка вермӧ віԍмыны. Быԁӧн тӧԁӧ — быԁ тулысӧ скӧт вежӧ асԍыс гӧнсӧ. Гӧн вежігӧн скӧтӧс кокԋіа вермӧны боԍтны кынмана віԍӧмјас. Секі колӧ скӧттӧ јона ԁӧԅӧрітны, бура верԁны, віԇны шоныԁінын ԁа віԁчыԍны асыввывса ԉібӧ војвывса пырмунан тӧвјасыԍ. Сеԍԍа оз ков віԇны скӧтӧс пемыԁ, ԁука гіԁјасын. Карта-гіԁыԁ меԁ пыр вӧлі југыԁ ԁа сӧстӧм сынӧԁа, меԁ сынӧԁсӧ поԅіс вежлавлыны. Баԏ-мамыс-кӧ кывтӧм пемӧслӧн віԍісны, шуам, чакоткаӧн, піыс чужӧ ԇоԋвіԇа, сӧмын кокԋіа вермӧ ԍібԁыны баԏ-мамыслӧн віԍӧмыс. |
| Сідзкӧ колӧ видзчысьны, мед омӧль бать-мам помысь эз ло омӧль рӧд. | Сіԇ-кӧ колӧ віԁчыԍны, меԁ омӧԉ баԏ-мам помыԍ ез ло омӧԉ рӧԁ. |
| Кыдзи тӧдны кывтӧм пемӧсъяслысь висьӧмсӧ | КЫԆІ ТӦԀНЫ КЫВТӦМ ПЕМӦСЈАСЛЫԌ ВІԌӦМСӦ |
| Лючки дзоньвидза скӧт сёйӧ-юӧ ёна, збой; мӧсъяс сетӧны уна йӧв, вӧвъяс зіля уджалӧны, оз омӧльтчыны. А кыткӧ кӧ скӧтлӧн висьмӧ, шуам, гырк пытшкӧсыс, сэк сійӧ вежсьӧ: жугыльмӧ, чинтӧ йӧвсӧ, омӧля сёйӧ, оз кут рӧмидзтыны, да косьмӧ ныр діныс (ныр діныс быд дзоньвидза мӧслӧн овлӧ уль). | Ԉучкі ԇоԋвіԇа скӧт ԍојӧ-јуӧ јона, збој; мӧсјас ԍетӧны уна јӧв, вӧвјас зіԉа уҗалӧны, оз омӧԉтчыны. А кыткӧ-кӧ скӧтлӧн віԍмӧ, шуам, гырк пыщкӧсыс, сек сіјӧ вежԍӧ: жугыԉмӧ, чінтӧ јӧвсӧ, омӧԉа ԍојӧ, оз кут рӧміԇтыны, ԁа коԍмӧ нырԁіныс (нырԁіныс быԁ ԇоԋвіԇа мӧслӧн овлӧ уԉ). |
| Казявлан кӧ кутшӧмкӧ нелючкияс скӧтлысь, колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ. Сійӧ вермас бурджыка тӧдны да висьтавны, мыйӧн висьмӧма пемӧсыд. Висьмис кӧ скӧтыд вуджана висьӧмӧн, колӧ видзны мукӧд скӧт вылӧ вуджӧмысь, сы вӧсна дзоньвидза скӧт дінысь колӧ торйӧдны висьысь скӧтсӧ. | Каԅавлан-кӧ кущӧмкӧ ԋеԉучкіјас скӧтлыԍ, колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. Сіјӧ вермас бурҗыка тӧԁны ԁа віԍтавны, мыјӧн віԍмӧма пемӧсыԁ. Віԍміс-кӧ скӧтыԁ вуҗана віԍӧмӧн, колӧ віԇны мукӧԁ скӧт вылӧ вуҗӧмыԍ, сы вӧсна ԇоԋвіԇа скӧт ԁіныԍ колӧ торјӧԁны віԍыԍ скӧтсӧ. |
| Быд вуджана висьӧмӧн висигӧн висьысьлӧн содӧ жарыс. Сійӧ жарсӧ тӧдмалӧны термометрӧн (градусникӧн). Жарсӧ тӧдмалӧм могысь термометрсӧ сюйӧны веськыд сювъяс да видзӧны 5–10 минут гӧгӧр, сы бӧрын перйӧны да видзӧдлӧны, кымын градус шоныдыс. | Быԁ вуҗана віԍӧмӧн віԍігӧн віԍыԍлӧн соԁӧ жарыс. Сіјӧ жарсӧ тӧԁмалӧны ԏермометрӧн (граԁуԍԋікӧн). Жарсӧ тӧԁмалӧм могыԍ ԏермометрсӧ ԍујӧны веԍкыԁ ԍувјас ԁа віԇӧны 5–10 мінут гӧгӧр, сы бӧрын перјӧны ԁа віԇӧԁлӧны кымын граԁус шоныԁыс. |
| Висигӧн тшӧтш вежсьӧ и минутын пульс кучкалӧм лыдыс, лолалӧм лыдыс. Кымын тшӧкыд пульсыд, сымын ӧдйӧ уджалӧ сьӧлӧмыс, сымын ёна водзсасьӧ организмыс висьӧмыскӧд. Ёна кӧ пульсыс шочмӧма, колӧ чайтны — организмыс слабмис, кывтӧм пемӧсӧс висьӧмыс вермӧма. Сідзкӧ ми пульссӧ видлалӧмӧн, лолалӧм серти вермам висьтавны, ёна-ӧ висьӧ кывтӧм пемӧсыд. Мед быдӧнлы лоӧ гӧгӧрвоана температура, пульс да лолалӧм, сы йылысь лоӧ гижӧма табличка. Нормасьыс кӧ лолалӧмыс либӧ жарыс улынджык либӧ вылынджык, сэки абу нин дзоньвидза скӧтыд. Со кутшӧм лолалӧмыс, пульс да жарыс дзоньвидза скӧтлӧн: жарыс: вӧвъяслӧн З8°С, мӧсъяслӧн 39°–39,5°С, ыжъяслӧн да кӧзаяслӧн 39,5°–40°С, порсьяслӧн 39°–40°, курӧг-петуклӧн — 40°–43°. | Віԍігӧн щӧщ вежԍӧ-і мінутын пуԉс кучкалӧм лыԁыс, лолалӧм лыԁыс. Кымын щӧкыԁ пуԉсыԁ, сымын ӧԁјӧ уҗалӧ ԍӧлӧмыс, сымын јона воԇсаԍӧ оргаԋізмыс віԍӧмыскӧԁ. Јона-кӧ пуԉсыс шочмӧма, колӧ чајтны — оргаԋізмыс слабміс, кывтӧм пемӧсӧс віԍӧмыс вермӧма. Сіԇ-кӧ мі пуԉссӧ віԁлалӧмӧн, лолалӧм ԍӧрԏі вермам віԍтавны, јонаӧ віԍӧ кывтӧм пемӧсыԁ. Меԁ быԁӧнлы лоӧ гӧгӧрвоана ԏемпература, пуԉс ԁа лолалӧм, сы јылыԍ лоӧ гіжӧма табԉічка. Нормаԍыс-кӧ лолалӧмыс ԉібӧ жарыс улынҗык, ԉібӧ вылынҗык, секі абу-ԋін ԇоԋвіԇа скӧтыԁ. Со кущӧм лолалӧмыс, пуԉс ԁа жарыс ԇоԋвіԇа скӧтлӧн: жарыс: вӧвјаслӧн З8°С, мӧсјаслӧн 39°–39,5° С, ыжјаслӧн ԁа кӧзајаслӧн 39,5°–40° С, порԍјаслӧн 39°–40°, курӧг-петуклӧн — 40°–43°. |
| Лолалӧмыс ӧти минутӧн: вӧвъяслӧн 8–16-ӧдз, мӧсъяслӧн 15–25-ӧдз, ыжъяслӧн да кӧзаяслӧн 15–30-ӧдз, порсьяслӧн 15–20-ӧдз, понъяслӧн 14–24-ӧдз, курӧг-петук да уткалӧн 40–50-ӧдз. | Лолалӧмыс ӧԏі мінутӧн: вӧвјаслӧн 8–16-ӧԇ, мӧсјаслӧн 15–25-ӧԇ, ыжјаслӧн ԁа кӧзајаслӧн 15–30-ӧԇ, порԍјаслӧн 15–20-ӧԇ, понјаслӧн 14–24-ӧԇ, курӧг-петук ԁа уткалӧн 40–50-ӧԇ. |
| Пульсыс ӧти минутӧн: вӧвъяслӧн 6–42-ӧдз, мӧсъяслӧн 40–80-ӧдз, куканьлӧн 70–100-ӧдз, ыжъяслӧн 60–80-ӧдз, баля-пилӧн 90–100-ӧдз, кӧзалӧн 60–80-ӧдз, порсьлӧн 60–80-ӧдз, порсьпилӧн 90–100-ӧдз, понлӧн 70–80-ӧдз, курӧг-петуклӧн 140-ӧдз. | Пуԉсыс ӧԏі мінутӧн: вӧвјаслӧн: 6–42-ӧԇ, мӧсјаслӧн 40–80-ӧԇ, кукаԋлӧн 70–100-ӧԇ, ыжјаслӧн 60–80-ӧԇ, баԉа-пілӧн 90–100-ӧԇ, кӧзалӧн 60–80-ӧԇ, порԍлӧн 60–80-ӧԇ, порԍпілӧн 90–100-ӧԇ, понлӧн 70–80-ӧԇ, курӧг-петуклӧн 140-ӧԇ. |
| Лолалӧмсӧ скӧтлысь позьӧ тӧдны ныр розь сертиыс либӧ кынӧмвыв ворсӧм сертиыс. Ныр розь сертиыс кӧ — лов петігас, а кынӧм сертиыс — лолыштӧм бӧрас кыпталігас. Пульстӧ позьӧ тӧдны увдор тшӧкалы вылас шӧрас кымын китӧ пуктӧмӧн. Сӧмын оз ков китӧ пуктыны чорыда, чорыда пуктӧмӧн вир нуан сӧнсӧ верман личкыны да немтор он казяв. | Лолалӧмсӧ скӧтлыԍ поԅӧ тӧԁны нырроԅ ԍӧрԏіыс ԉібӧ кынӧмвыв ворсӧм ԍӧрԏіыс. Нырроԅ ԍӧрԏіыс-кӧ — лов петігас, а кынӧм ԍӧрԏіыс — лолыштӧм бӧрас кыпталігас. Пуԉстӧ поԅӧ тӧԁны увԁор щӧкалы вылас шӧрас кымын кітӧ пуктӧмӧн. Сӧмын оз ков кітӧ пуктыны чорыԁа, чорыԁа пуктӧмӧн вір нуан сӧнсӧ верман ԉічкыны ԁа ԋемтор он каԅав. |
| Быд висигӧн колӧ войдӧр бурджыка видзӧдлыны, кутшӧма скӧтыс асьсӧ петкӧдлӧ, дзоньвидзаӧн али оз. Медводз бура гӧгӧр видлавны, оз-ӧ ортсыыс кывтӧм пемӧслӧн вись, абу-ӧ кытӧнкӧ пыкӧс, либӧ оз-ӧ чот да с. в. Он кӧ аддзы синмӧн аддзана некутшӧм ортсыса висьӧмъяс, сэки колӧ бура видлавны пытшкӧссӧ, оз-ӧ вись кутшӧмкӧ пытшкӧсса висьӧмӧн либӧ вуджана висьӧмӧн да с. в. | Быԁ віԍігӧн колӧ војԁӧр бурҗыка віԇӧԁлыны, кущӧма скӧтыс аԍсӧ петкӧԁлӧ, ԇоԋвіԇаӧн аԉі оз. Меԁвоԇ бура гӧгӧр віԁлавны, оз-ӧ ортсыыс кывтӧм пемӧслӧн віԍ, абу-ӧ кытӧнкӧ пыкӧс, ԉібӧ оз-ӧ чот ԁа с. в. Он-кӧ аԁԇы ԍінмӧн аԁԇана ԋекущӧм ортсыса віԍӧмјас, секі колӧ бура віԁлавны пыщкӧссӧ, оз-ӧ віԍ кущӧмкӧ пыщкӧсса віԍӧмӧн, ԉібӧ вуҗана віԍӧмӧн ԁа с. в. |
| Пытшкӧсса висьӧмтӧ сьӧкыдджык нин тӧдны, ортсыса (наружнӧй) висьӧмъяс дорсьыд. Сэки колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ. Дерт, колӧ неуна аслыд тӧдны, лючки-ӧ уджалӧ, шуам, сюв пытшкӧсыс. Медтшӧкыда ӧд висьӧны сэтшӧм висьӧмъяс вӧсна. | Пыщкӧсса віԍӧмтӧ ԍӧкыԁҗык-ԋін тӧԁны, ортсыса (наружнӧј) віԍӧмјас ԁорԍыԁ. Секі колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. Ԃерт колӧ ԋеуна аслыԁ тӧԁны, ԉучкі-ӧ уҗалӧ, шуам, ԍувпыщкӧсыс. Меԁщӧкыԁа-ӧԁ віԍӧны сещӧм віԍӧмјас вӧсна. |
| Сюв-рушку уджалӧм йылысь | Ԍув-рушку уҗалӧм јылыԍ |
| Сюв-рушку уджалӧм йылысь позьӧ тӧдмавны кывзӧмӧн. Кывзыны колӧ шуйга боксянь, ки чышкӧд палскӧмӧн, мед эз няйтӧссьы кывзігас мортыс. Сэсся ӧд кывзігад колӧ тшӧтш видзчысьны, мед вуджана висьӧмъясыс кывзысьыслы оз вуджны; сы понда ки чышкӧдсӧ палскытӧг кывзыны оз позь. Дзоньвидза скӧтлӧн рушку пытшкӧсыс пыр гуракылӧ. Гуракылӧм шыыс кылӧ кывтӧм пемӧсыдлӧн рушкуас сёян сюрӧм мыстиыс, раздражайтчӧ сёянӧн, аснас лэдзан кислотаыскӧд да; рушкуыс сэки топавлӧ-паськавлӧ. Сійӧ гуракылӧмыс зэв буртор, сёяныс рушкуас небзьӧ (переваривается) да вочасӧн пырӧ сюв пытшкас. Сювъясыс сідзжӧ рушкуыс моз гуракылӧны-небзьӧдӧны сёянъяссӧ помӧдзыс да ковтӧмторъяссӧ пыр йӧткӧны веськыд сювлань (к прямой кишке). Оз кӧ кут мӧслӧн либӧ вӧвлӧн гуракывны рушку пытшкыс, сійӧ абу буртор. Сэки сёянъясыс рушкусьыс оз вермыны сюрны сюв пытшкас да заводитӧны шузьыны рушкуас, артмӧны газъяс; сійӧ вермас скӧтӧс ёна дундӧдны, кувтӧдз. Дугдӧ кӧ гуракылӧмыс, позьӧ чайтны, мый висьмис рушкуыс, сёянъясыс кутісны косьмыны-чорзьыны да тупкыны сюв пытшсьыс туйсӧ. Гуракылӧмсьыс дугдывлӧмъясыд овлӧны ёна ӧтпырйӧ вердӧмъяс вӧсна; шуам, тулысын мӧслы друг сетӧны ӧтпырйӧ уна выль веж турун; вӧлӧс ёна вердӧны зӧрйӧн, сы вӧсна либӧ мукӧдторъяс вӧсна вӧлыд висьмӧ лобдойӧн (коликӧн). Ёна кӧ гуракылӧ, сэк вермас скӧттӧ босьтны мыт (понос). Мытитігъясӧн сёяныс рушкуас да сювъясас оз удит пусьыныс-небзьыныс да петӧ ортсӧ асмогасигъясӧн, весьшӧрӧ вошӧ сёяныс. Мед эськӧ эз мытитӧд скӧттӧ, колӧ тӧдмавны, мый вӧсна босьтіс висьӧмыс, да заводитны бурдӧдны. Мытитӧм йывсьыд да гырк йӧрмӧм йывсьыд лоӧ на висьталӧма торйӧн, желудочно-кишечнӧй висьӧмъяс йылысь гижигӧн. | Ԍув-рушку уҗалӧм јылыԍ поԅӧ тӧԁмавны кывзӧмӧн. Кывзыны колӧ шујга бокԍаԋ, кічышкӧԁ палскӧмӧн, меԁ ез ԋајтӧԍԍы кывзігас мортыс. Сеԍԍа-ӧԁ кывзігаԁ колӧ щӧщ віԁчыԍны, меԁ вуҗана віԍӧмјасыс кывзыԍыслы оз вуҗны; сы понԁа кічышкӧԁсӧ палскытӧг кывзыны оз поԅ. Ԇоԋвіԇа скӧтлӧн рушку пыщкӧсыс пыр гуракылӧ. Гуракылӧм шыыс кылӧ кывтӧм пемӧсыԁлӧн рушкуас ԍојан ԍурӧм мыԍԏіыс, разԁражајтчӧ ԍојанӧн, аснас леԇан кіслотаыскӧԁ-ԁа; рушкуыс секі топавлӧ-паԍкавлӧ. Сіјӧ гуракылӧмыс зев буртор, ԍојаныс рушкуас ԋебԅӧ (переварівается) ԁа вочасӧн пырӧ ԍув пыщкас. Ԍувјасыс сіԇ-жӧ рушкуысмоз гуракылӧны-ԋебԅӧԁӧны ԍојанјассӧ помӧԇыс ԁа ковтӧм торјассӧ пыр јӧткӧны веԍкыԁ ԍувлаԋ (к прямой кишке). Оз-кӧ кут мӧслӧн ԉібӧ вӧвлӧн гуракывны рушку пыщкыс, сіјӧ абу буртор. Секі ԍојанјасыс рушкуԍыс оз вермыны ԍурны ԍув пыщкас ԁа завоԃітӧны шуԅыны рушкуас, артмӧны газјас; сіјӧ вермас скӧтӧс јона ԁунԁӧԁны, кувтӧԇ. Ԁугԁӧ-кӧ гуракылӧмыс, поԅӧ чајтны, мыј віԍміс рушкуыс, ԍојанјасыс кутісны коԍмыны-чорԅыны ԁа тупкыны ԍувпыщԍыс тујсӧ. Гуракылӧмԍыс ԁугԁывлӧмјасыԁ овлӧны јона ӧтпырјӧ верԁӧмјас вӧсна; шуам, тулысын мӧслы ԁруг ԍетӧны ӧтпырјӧ уна выԉ-веж турун; вӧлӧс јона верԁӧны зӧрјӧн, сы вӧсна ԉібӧ мукӧԁторјас вӧсна вӧлыԁ віԍмӧ лобԁојӧн (коԉікӧн). Јона кӧ гуракылӧ, сек вермас скӧттӧ боԍтны мыт (понос). Мыԏітігјасӧн ԍојаныс рушкуас ԁа ԍувјасас оз уԃіт пуԍыныс-ԋебԅыныс ԁа петӧ ортсӧ асмогаԍігјасӧн, веԍшӧрӧ вошӧ ԍојаныс. Меԁ еԍкӧ ез мыԏітӧԁ скӧттӧ, колӧ тӧԁмавны, мыј вӧсна боԍтіс віԍӧмыс, ԁа завоԃітны бурԁӧԁны. Мыԏітӧм јывԍыԁ ԁа гырк јӧрмӧм јывԍыԁ лоӧ-на віԍталӧма торјӧн, желуԁочно-кішечнӧј віԍӧмјас јылыԍ гіжігӧн. |
| Рӧмидзтӧм йылысь | Рӧміԇтӧм јылыԍ |
| Кывтӧм пемӧсъяс пӧвстын рӧмидзтӧм оз овлывлы вӧвъяслӧн, порсьяслӧн, понъяслӧн да каньяслӧн; овлӧ сӧмын мӧсъяслӧн, ыжъяслӧн да кӧзаяслӧн. Вӧвъяслӧн рушкуыс абу мӧсъяслӧн кодь, абу лӧсьӧдӧма природаыс сылы рӧмидзтан уджсӧ, весиг оз вермы сійӧ мукӧд моз и воснытӧ. Пон кӧ ӧд сёяс да виньдас, сійӧ вермӧ восӧмӧн бӧр шыбитны, а вӧлыд оз нин. Сы вӧсна ӧд вӧлыд бура курччалӧмӧн да тэрмасьтӧг и сёйӧ. Мӧскыд сёйигас турунтӧ оз и бурджыка курччав, ставнас сійӧ ньылалӧ, сӧмын сёйӧм бӧрас рӧмидзтӧ. Рӧмидзтігас сёяныс сылӧн бӧр петӧ рушкусьыс вомас, сэки бура курччалӧ-няклялӧ да выльысь ньылыштӧ. Оз кӧ кут рӧмидзтысь кывтӧм пемӧсыс рӧмидзтыны, сэк сійӧ абу нин дзоньвидза, кытікӧ сылӧн висьӧ. Рӧмидзтӧмысь вермӧ дугдыны быд пӧлӧс помкаяс вӧсна: пытшкӧс висьӧмъяс понда, вуджана висьӧмъяс вӧсна, юр висьӧмъяс вӧсна, вӧра пытшкӧс ёна висьӧмъяс вӧсна да с. в. Миян сиктъясын тшӧкыда кывлывлан: мӧс пӧ рӧмидзсӧ воштӧма да, колӧ пӧ эськӧ вомас мыйкӧ сюйны. Сэсся сюйӧны кудель комӧкъяс, быдсяма няйтӧсь рузумъяс да сідз водзӧ. Некутшӧм «рӧмидзьяс», кудельяс да рузумъяс сюявны оз ков, сыысь омӧльысь кындзи некутшӧм бур абу. | Кывтӧм пемӧсјас пӧвсын рӧміԇтӧм оз овлывлы вӧвјаслӧн, порԍјаслӧн, понјаслӧн ԁа каԋјаслӧн; овлӧ сӧмын мӧсјаслӧн, ыжјаслӧн ԁа кӧзајаслӧн. Вӧвјаслӧн рушкуыс абу мӧсјаслӧн коԃ, абу лӧԍӧԁӧма пріроԁаыс сылы рӧміԇтан уҗсӧ, веԍіг оз вермы сіјӧ мукӧԁ моз і воснытӧ. Пон-кӧ-ӧԁ ԍојас ԁа віԋԁас, сіјӧ вермӧ восӧмӧн бӧр шыбытны, а вӧлыԁ оз-ԋін. Сы вӧсна-ӧԁ вӧлыԁ бура куртчалӧмӧн ԁа термаԍтӧг і ԍојӧ. Мӧскыԁ ԍојігас турунтӧ оз і бурҗыка куртчав, ставнас сіјӧ ԋылалӧ, сӧмын ԍојӧм бӧрас рӧміԇтӧ. Рӧміԇтігас ԍојаныс сылӧн бӧр петӧ рушкуԍыс вомас, секі бура куртчалӧ-ԋакԉалӧ ԁа выԉыԍ ԋылыштӧ. Оз-кӧ кут рӧміԇтыԍ кывтӧм пемӧсыс рӧміԇтыны, сек сіјӧ абу-ԋін ԇоԋвіԇа, кытікӧ сылӧн віԍӧ. Рӧміԇтӧмыԍ вермӧ ԁугԁыны быԁ пӧлӧс помкајас вӧсна: пыщкӧс віԍӧмјас понԁа, вуҗана віԍӧмјас вӧсна, јурвіԍӧмјас вӧсна, вӧра пыщкӧс јона віԍӧмјас вӧсна ԁа с. в. Міјан ԍіктјасын щӧкыԁа кывлывлан: мӧс-пӧ рӧміԇсӧ воштӧма ԁа колӧ-пӧ еԍкӧ вомас мыјкӧ ԍујны. Сеԍԍа ԍујӧны куԃеԉ комӧкјас, быԁԍама ԋајтӧԍ рузумјас ԁа сіԇ воԇӧ. Ԋекущӧм „рӧміԇјас“, куԃеԉјас ԁа рузумјас ԍујавны оз ков, сыыԍ омӧԉыԍ кынԇі ԋекущӧм бур абу. |
| Сійӧ кудельястӧ да рузумъястӧ сюйигад скӧтыдлы быть лоӧ ньылыштны, сідзкӧ, кор сюрӧ сылы рушкуас кудель либӧ рузумыд, пусьыныс-небзьыныс оз вермы, да скӧтыд вермас сы вӧсна висьмӧдчыны гырк пытшкӧс висьӧмъясӧн. Он кӧ вермы ачыд тӧдны, кутшӧм помка вӧсна кывтӧм пемӧсыд дугдіс рӧмидзтӧмысь, колӧ шыӧдчывны ветеринарнӧй врач либӧ пельшӧр дінӧ. | Сіјӧ куԃеԉјастӧ ԁа рузумјастӧ ԍуігаԁ скӧтыԁлы быԏ лоӧ ԋылыштны, сіԇ-кӧ, кор ԍурӧ сылы рушкуас куԃеԉ ԉібӧ рузумыԁ, пуԍіныс-ԋебԅіныс оз вермы ԁа скӧтыԁ вермас сы вӧсна віԍмӧԁчыны гырк пыщкӧс віԍӧмјасӧн. Он-кӧ вермы ачыԁ тӧԁны кущӧм помка вӧсна кывтӧм пемӧсыԁ ԁугԁіс рӧміԇтӧмыԍ, колӧ шыӧԁчывны веԏерінарнӧј врач ԉібӧ пеԉшер ԁінӧ. |
| Гортса кывтӧм пемӧсъяслӧн чотӧмъяс да кыдзи тӧдмавны, мый вӧсна чотӧ | Гортса кывтӧм пемӧсјаслӧн чотӧмјас ԁа кыԇі тӧԁмавны, мыј вӧсна чотӧ |
| Медъёна вӧвъяс висьлывлӧны чотӧмъясӧн да гыж висьӧмъясӧн. Помкаясыс, мый вӧсна вермӧны чотны, зэв уна: доймалӧмъяс, кок сӧн нюжалӧмъяс, мускул воспаленньӧяс да мукӧдтор. Висьысь скӧт кок вылас кӧ муніг-костіыс тувччӧ, сэки сылӧн доймӧ, сійӧн сэсся и чотӧ; видзчысьӧ вӧлыд, мед эськӧ эзджык ло сьӧкыд висян кокыслы. Мукӧддырйиыс верман ачыд тӧдны, код кокнас чотӧ. Шуам, мунігас юрсӧ лэдзлӧ мулань веськыд кокнас тувччигӧн — чотӧ шуйга кокнас. Мукӧддырйиыд некутшӧм дой либӧ пыкӧс ортсысянь оз тыдав. Тӧднытӧ, кутшӧм помка вӧсна чотӧ, кыті висьӧ — зэв сьӧкыд, а ветеринар локтӧдз колӧ тӧдны, кутшӧм отсӧг сетны. Быд чотігӧн колӧ дугдывны вӧлӧн уджалӧмысь, сэсся бура видлавны кок гыж пыдӧссяньыс, оз-ӧ сэті вись. Тшӧкыда ӧд овлӧ, кок гыж вӧсна чотӧмыд. Сы могысь босьтны копытнӧй щипцы (ветеринарный инструмент) да топӧдавлыны гыжсӧ либӧ кокньыдика мӧлӧтокӧн кучкалӧмӧн аддзан кыт медсясӧ доймӧ. Кок пыдӧссьыс кӧ нинӧм оз сюр, вылітіджык колӧ видлавны, абу-ӧ кыткӧ пыктыштӧма дзоньвидза кок дорсьыс. | Меԁјона вӧвјас віԍлывлӧны чотӧмјасӧн ԁа гыж віԍӧмјасӧн. Помкајасыс, мыј вӧсна вермӧны чотны, зевуна: ԁојмалӧмјас, кок сӧн ԋужалӧмјас, мускул воспаԉеԋԋӧјас ԁа мукӧԁтор. Віԍыԍ скӧт кок вылас-кӧ муніг-костіыс тувтчӧ, секі сылӧн ԁојмӧ, сіјӧн сеԍԍа і чотӧ; віԁчыԍӧ вӧлыԁ, меԁ еԍкӧ езҗык ло ԍӧкыԁ віԍан кокыслы. Мукӧԁ ԁырјіыс верман ачыԁ тӧԁны, коԁ кокнас чотӧ. Шуам, мунігас јурсӧ леԇлӧ мулаԋ веԍкыԁ кокнас тувтчігӧн — чотӧ шујга кокнас. Мукӧԁ ԁырјіыԁ ԋекущӧм ԁој ԉібӧ пыкӧс ортсыԍаԋ оз тыԁав. Тӧԁнытӧ, кущӧм помка вӧсна чотӧ, кыті віԍӧ — зев ԍӧкыԁ, а веԏерінар локтӧԇ колӧ тӧԁны, кущӧм отсӧг ԍетны. Быԁ чотігӧн колӧ ԁугԁывны вӧлӧн уҗалӧмыԍ, сеԍԍа бура віԁлавны кок-гыж пыԁӧсԍаԋыс, оз-ӧ сеті віԍ. Щӧкыԁа-ӧԁ овлӧ, кок-гыж вӧсна чотӧмыԁ. Сы могыԍ боԍтны копытнӧј щіпцы (ветеринарный инструмент) ԁа топӧԁавлыны гыжсӧ ԉібӧ кокԋіԃіка мӧлӧтокӧн кучкалӧмӧн аԁԇан кыт меԁԍасӧ ԁојмӧ. Кокпыԁӧсԍыс-кӧ ԋінӧм оз ԍур, вылітіҗык колӧ віԁлавны, абу-ӧ кыткӧ пыктыштӧма ԇоԋвіԇа кок ԁорԍыс. |
| Кок гыжсӧ либӧ вылітіджык висянінсӧ видлалігӧн вӧлыд коксӧ, доймыны кутас да, тракнитӧ; тракнитӧ кӧ, шуам, гыж вылас личкигӧн — гыжйыс сідзкӧ висьӧ. Тӧдмавны кӧ он вермы, колӧ мавтны сантиметр кыза кымын кӧдзыд сёйӧн став коксӧ. Тадзнад мавтӧмысь некутшӧм лёк абу, сійӧн сӧмын висьӧмсӧ аддзан. Кыті сёйыс медводз косьмас, позьӧ чайтны, сэті и висьӧ. Сэсся выльысь доймӧмысь чотӧмыс кӧдзыд сёйӧн мавтлӧмӧн вермас лун кык-куимӧн дзикӧдз бурдны. Дорӧма кӧ вӧлыд да видлалігад доймӧ кок гыжйыс, пырысьтӧм-пыр колӧ подковсӧ перйыны да видлавны сэті, абу-ӧ кӧрт тувйыс пырӧма матӧ яй дінас, оз-ӧ пет ор (гной) корт тув туйсьыс; сэтысь кӧ петӧ, сэті и колӧ бурдӧдны. Мукӧддырйиыс кок висьӧмыс босьтӧ нёльнан кокнас ӧтпырйӧ. Весиг вӧлыс оз вермы тувччынысӧ, муртса вермӧ вӧрзьӧдчыны места вывсьыс. Татшӧмторйыс овлӧ пӧсь вылысь юкталӧмысь («опой») да юкталӧм бӧрас кӧ сувтӧдан кӧдзыдінӧ. Тшӧкыда вӧвъясыд чотлӧны няйтын видзӧм вӧсна да дӧзьӧриттӧм вӧснаыс висьмӧ тшӧтка улыс, висьӧмыс шусьӧ «мокречӧн», вывті дыр висьӧдӧ, омӧля и бурдӧ, вӧв сійӧ висьӧмнас висигӧн чотӧ да оз вермы уджавны. | Кок гыжсӧ ԉібӧ вылітіҗык віԍанінсӧ віԁлалігӧн вӧлыԁ коксӧ ԁојмыны кутас-ԁа тракԋітӧ; тракԋітӧ-кӧ, шуам, гыж вылас ԉічкігӧн — гыжјыс, сіԇ-кӧ, віԍӧ. Тӧԁмавны-кӧ он вермы, колӧ мавтны саԋԏіметр кыза кымын кӧԇыԁ ԍојӧн став коксӧ. Таԇнаԁ мавтӧмыԍ ԋекущӧм ԉок абу, сіјӧн сӧмын віԍӧмсӧ аԁԇан. Кыті ԍојыс меԁвоԇ коԍмас, поԅӧ чајтны, сеті-і віԍӧ. Сеԍԍа выԉыԍ ԁојмӧмыԍ чотӧмыс кӧԇыԁ ԍојӧн мавтлӧмӧн вермас лун кык куімӧн ԇікӧԇ бурԁны. Ԁорӧма-кӧ вӧлыԁ ԁа віԁлалігаԁ ԁојмӧ кок гыжјыс, пырыԍтӧм-пыр колӧ поԁковсӧ перјыны ԁа віԁлавны сеті, абу-ӧ кӧрттувјыс пырӧма матӧ јај ԁінас, оз-ӧ пет ор (гной) корттув тујԍыс; сетыԍ-кӧ петӧ, сеті-і колӧ бурԁӧԁны. Мукӧԁ ԁырјіыс кок віԍӧмыс боԍтӧ ԋоԉнан кокнас ӧтпырјӧ. Веԍіг вӧлыс оз вермы тувтчынысӧ, муртса вермӧ вӧрԅӧԁчыны места вывԍыс. Тащӧм торјыс овлӧ пӧԍ вылыԍ јукталӧмыԍ („опој“) ԁа јукталӧм бӧрас-кӧ сувтӧԁан кӧԇыԁінӧ. Щӧкыԁа вӧвјасыԁ чотлӧны ԋајтын віԇӧм вӧсна ԁа ԁӧԅӧріттӧм вӧснаыс віԍмӧ щӧтка улыс, віԍӧмыс шуԍӧ „мокречӧн“, вывті ԁыр віԍӧԁӧ, омӧԉа-і бурԁӧ, вӧв сіјӧ віԍӧмнас віԍігӧн чотӧ ԁа оз вермы уҗавны. |
| Тані лои висьталӧма унджык йывсьыс дженьыдика, кутшӧм могъяс, кыдзи найӧӧс видзны, дӧзьӧритны висьӧмъясысь. Водзын лоӧ на висьталӧма и мукӧд висьӧмъяс йылысь, сӧмын ӧд, висьмас кӧ скӧтыд, колӧ сетны отсӧгсӧ ветеринар дінӧ шыӧдчытӧдз. | Тані лоі віԍталӧма унҗыкјывԍыс җеԋіԃіка, кущӧм могјас, кыԇі најӧӧс віԇны, ԁӧԅӧрітны віԍӧмјасыԍ! Воԇын лоӧ-на віԍталӧма і мукӧԁ віԍӧмјас јылыԍ, сӧмын-ӧԁ віԍмас-кӧ скӧтыԁ колӧ ԍетны отсӧгсӧ веԏерінар ԁінӧ шыӧԁчытӧԇ. |
| Мыйӧн сетны отсӧгсӧ, кыдзи тӧдны висьӧмсӧ; кутшӧм инструмент да лекарство колӧ? Мед эськӧ скӧт висьмигкежлӧ вӧлі водзджык дасьтӧма лекарствояс да инструментъяс, колӧ быд крестьянинлӧн лӧсьӧдны гортас ветеринарнӧй аптечкаяс. Колхозъяслы татшӧм аптечкаястӧ быть нин колӧ лӧсьӧдны. Он кӧ дасьты лекарствоястӧ да мукӧд пӧлӧс отсӧг сетан кӧлуйтӧ, скӧт вермас висьмӧм бӧрас кувны, абу кӧ матын ветеринарнӧй врач либӧ пельшӧр. Ветеринарнӧй аптечка вывті донӧн оз сувт, а висьмас кӧ вӧлыд, шуам, лобдойӧн да гортад эм став отсӧг сетан кӧлуйыд да лекарствоыд — вӧлӧс мездан кулӧмысь; сэк аптечка вештас ас донсьыс унджык. Мӧс нёнь потласьӧмысь чинтӧ нин йӧвсӧ, дыр висьӧ, а эм кӧ аптечкаыд, позьӧ сэтшӧмтортӧ зэв регыд бурдӧдны. | Мыјӧн ԍетны отсӧгсӧ, кыԇі тӧԁны віԍӧмсӧ; кущӧм інструмент ԁа ԉекарство колӧ? Меԁ еԍкӧ скӧт віԍміг кежлӧ вӧлі воԇҗык ԁаԍтӧма ԉекарствојас ԁа інструментјас, колӧ быԁ креԍԏаԋінлӧн лӧԍӧԁны гортас веԏерінарнӧј апԏечкајас. Колхозјаслы тащӧм апԏечкајастӧ быԏ-ԋін колӧ лӧԍӧԁны. Он-кӧ ԁаԍты ԉекарствојастӧ ԁа мукӧԁ пӧлӧс отсӧг ԍетан кӧлујтӧ, скӧт вермас віԍмӧм бӧрас кувны, абу-кӧ матын веԏерінарнӧј врач ԉібӧ феԉшер. Веԏерінарнӧј апԏечка вывті ԁонӧн оз сувт, а віԍмас-кӧ вӧлыԁ, шуам, лобԁојӧн ԁа гортаԁ ем став отсӧг ԍетан кӧлујыԁ ԁа ԉекарствоыԁ — вӧлӧс мезԁан кулӧмыԍ; сек апԏечка вештас ас ԁонԍыс унҗык. Мӧс ԋоԋ потлаԍӧмыԍ чінтӧ-ԋін јӧвсӧ, ԁыр віԍӧ, а ем-кӧ апԏечкаыԁ, поԅӧ сещӧм-тортӧ зев регыԁ бурԁӧԁны. |
| Гортса ветеринарнӧй аптечка | Гортса веԏерінарнӧј апԏечка |
| Лекарствояс да мукӧд пӧлӧс отсӧг сетан кӧлуй позьӧ ньӧбны карса аптекаясысь, эмӧсь НКЗ-лӧн ветеринарнӧй складъясын. Кутшӧм ногӧн сійӧ аптечканас вӧдитчыны, кутшӧм лекарство кытчӧ лӧсялӧ, мӧдӧдӧны аптечкаыскӧд индӧд (руководство). Лекарствоястӧ да мукӧд пӧлӧс лечитан кӧлуйтӧ видзны колӧ лӧсьӧдны торъя стенӧ ӧшӧдана ящик, мед сійӧ вӧлі томнасьӧ, мед челядь оз пакӧститны. Кутшӧм лекарство, кытчӧ лӧсялӧ, кыдзи наӧн вӧдитчыны — быд лекарство йылысь гижӧма аслас юкӧдас. Тані ми висьталам сэтшӧм лекарствояс йылысь, кодӧс позьӧ аслыд чукӧртны, кутшӧмъяс быдмӧны тані — Коми муын. | Ԉекарствојас ԁа мукӧԁ пӧлӧс отсӧг ԍетан кӧлуј поԅӧ ԋӧбны карса апԏекајасыԍ, емӧԍ НКԄ-лӧн веԏерінарнӧј склаԁјасын. Кущӧм ногӧн сіјӧ апԏечканас вӧԃітчыны, кущӧм ԉекарство кытчӧ лӧԍалӧ, мӧԁӧԁӧны апԏечкаыскӧԁ інԁӧԁ (руководство). Ԉекарствојастӧ ԁа мукӧԁ пӧлӧс ԉечітан кӧлујтӧ віԇны колӧ лӧԍӧԁны торја ԍԏенӧ ӧшӧԁана јашщік, меԁ сіјӧ вӧлі томнаԍӧ, меԁ чеԉаԃ оз пакӧԍԏітны. Кущӧм ԉекарство, кытчӧ лӧԍалӧ, кыԇі најӧн вӧԃітчыны — быԁ ԉекарство јылыԍ гіжӧма аслас јукӧԁас. Тані мі віԍталам сещӧм ԉекарствојас јылыԍ, коԁӧс поԅӧ аслыԁ чукӧртны, кущӧмјас быԁмӧны тані — комі муын. |
| Пу кырсьяс колӧ чукӧртны томджык пуяс вылысь тулысын кор поттӧдзыс либӧ арын кор усьӧм бӧрас. Дзоридзьяс чукӧртны медъёна дзоридзалігас. Видзны колӧ став лекарствоястӧ косінын да пемыдінын. | Пу кырԍјас колӧ чукӧртны томҗык пујас вылыԍ тулысын кор поттӧԇыс ԉібӧ арын кор уԍӧм бӧрас. Ԇоріԇјас чукӧртны меԁјона ԇоріԇалігас. Віԇны колӧ став ԉекарствојастӧ косінын ԁа пемыԁінын. |
| Кутшӧм лекарствояс видзны гортса ветеринарнӧй аптечкаын | Кущӧм ԉекарствојас віԇны гортса веԏерінарнӧј апԏечкаын |
| Борнӧй кислота — посньыдик чери сьӧм кодь еджыд порошки, сылӧ ва пытшкын. Тайӧ кислотаыс виӧ микробъясӧс. Син висьӧмысь, ветеринарнӧй амбулаторияӧ вайлытӧдз, колӧ мыськавлыны таӧн гортса пемӧсъяслысь синсӧ. Сы могысь сывдыны порошкисӧ самӧварын пузьӧдӧм ваӧн — ӧти тшайнӧй пань стӧкан ваӧ. Микробъясӧс виӧм могысь син висигӧн моз жӧ позьӧ мыськавны ранаяс. Позьӧ ранаястӧ киськавны и куш порошкинас. Сетчысьӧ и пытшкӧсӧ — омӧль сёянъясӧн вердӧм бӧрын, кор сёяныс рушкуас заводитӧ шузьыны. Пытшкӧсӧ колӧ сетны сёян пань джын мында, уна вылӧ нин сёян пань; сыысь унджык сетӧмӧн вермас воспалитчыны рушкуыс да сювъясыс. | Борнӧј кіслота, — посԋіԃік чері ԍӧм коԃ јеҗыԁ порошкі, сылӧ ва пыщкын. Тајӧ кіслотаыс віӧ мікробјасӧс. Ԍін віԍӧмыԍ веԏерінарнӧј амбулаторіјаӧ вајлытӧԇ колӧ мыԍкавлыны тајӧн гортса пемӧсјаслыԍ ԍінсӧ. Сы могыԍ сывԁыны порошкісӧ самоварын пуԅӧԁӧм ваӧн — ӧԏі щајнӧј паԋ стӧкан ваӧ. Мікробјасӧс віӧм могыԍ ԍін віԍігӧн моз-жӧ поԅӧ мыԍкавны ранајас. Поԅӧ ранајастӧ кіԍкавны і куш порошкінас. Ԍетчыԍӧ і пыщкӧсӧ омӧԉ ԍојанјасӧн верԁӧм бӧрын, кор ԍојаныс рушкуас завоԃітӧ шуԅыны. Пыщкӧсӧ колӧ ԍетны ԍојан паԋ җын мынԁа; уна вылӧ-ԋін ԍојан паԋ; сыыԍ унҗык ԍетӧмӧн вермас воспаԉітчыны рушкуыс ԁа ԍувјасыс. |
| Креолин — дьӧгӧдь кодь сьӧд ва, дьӧгӧдь либӧ тшын дука. Вывті ён да вына — микробъясӧс виантор. Сідзжӧ виӧ и кучиквывса паразитъясӧс. Ранаяс мыськавны туйӧ 3–4 прӧчента сывдас (раствор, 100 юкӧн ва вылӧ 3–4 юкӧн креолин); матка да яндзим висигъясӧн мунӧ прӧчент джынсянь ӧти прӧчентӧдз сывдас. Висис кӧ скӧтыд вуджана висьӧмӧн, позьӧ дезинфицируйтны 5 прӧчента растворӧн оланінсӧ. Пытшкӧсӧ сетсьӧ дука мытӧн висигӧн, рушкуын сёян шузигъясӧ да мукӧд сэтшӧм висигъясӧ. | Креоԉін — ԃӧгӧԃ коԃ ԍӧԁ ва, ԃӧгӧԃ ԉібӧ щын ԁука. Вывті јон ԁа вына — мікробјасӧс віјантор. Сіԇжӧ віјӧ і кучіквывса параԅітјасӧс. Ранајас мыԍкавны тујӧ 3–4 прӧчента сывԁас (раствор, 100 јукӧн ва вылӧ 3–4 јукӧн креоԉін); матка ԁа јанԇім віԍігјасӧн мунӧ прӧчент җынԍаԋ ӧԏі прӧчентӧԇ сывԁас. Віԍіс-кӧ скӧтыԁ вуҗана віԍӧмӧн, поԅӧ ԃіԅінфецірујтны 5 прӧчента растворӧн оланінсӧ. Пыщкӧсӧ ԍетчӧ ԁука мытӧн віԍігӧн, рушкуын ԍојан шуԅігјасӧ ԁа мукӧԁ сещӧм віԍігјасӧ. |
| Скипидар — югыдвиж рӧма жидкосьт. Скипидар зэв тшӧкыда да уна пӧлӧс висигъясӧн мунӧ. Ортсысянь мунӧ ревматизмӧн висьӧмысь, чотӧмъясысь лобдой дырйи. Скипидарӧн юктӧдны оз ков. Кучиксӧ зыралӧм бӧрын ёна чӧсӧдӧ, зыралӧм местаас ёна чукӧрмӧ вирыс. Скипидар виӧ кучик вылысь тойясӧс, пытшъясӧс, лудікъясӧс, гагъясӧс да с. в. Кучиквывсӧ зыралӧм могысь, шуам, лобдой дырйи либӧ мӧс кӧ дундӧма, колӧ зыравтӧдзыс сорлавны шӧрипӧв шабді выйӧн. Сорлавтӧг кӧ зыралан, ёна кутас зыраланінсӧ сёйны да вӧлыд кутас шыбласьны. Важся, дыр нин висян ранаяссӧ кӧ мавтан скипидарнад, ранаыс ӧдйӧджык бурдас. | Скіпіԁар — југыԁ віж рӧма жіԁкоԍԏ. Скіпіԁар зев щӧкыԁа ԁа уна пӧлӧс віԍігјасӧн мунӧ. Ортсыԍаԋ мунӧ ревмаԏізмӧн віԍӧмыԍ, чотӧмјасыԍ лобԁој ԁырјі. Скіпіԁарӧн јуктӧԁны оз ков. Кучіксӧ зыралӧм бӧрын јона чӧсӧԁӧ, зыралӧм местаас јона чукӧрмӧ вірыс. Скіпіԁар віјӧ кучік вылыԍ тојјасӧс, пыщјасӧс, луԁікјасӧс, гагјасӧс ԁа с. в. Кучік вывсӧ зыралӧм могыԍ, шуам лобԁој ԁырјі, ԉібӧ мӧс-кӧ ԁунԁӧма, колӧ зыравтӧԇыс сорлавны шӧріпӧв шабԁі выјӧн. Сорлавтӧг-кӧ зыралан, јона кутас зыраланінсӧ ԍојны ԁа вӧлыԁ кутас шыблаԍны. Важԍа, ԁыр-ԋін віԍан ранајассӧ-кӧ мавтан скіпіԁарнаԁ, ранаыс ӧԁјӧҗык бурԁас. |
| Иод настойка — Тайӧ миян сиктъясын тӧдӧны «ёдӧн». Сійӧ вӧчсьӧ иод порошкиысь спирткӧд сорлалӧмӧн. Зэв бур дезинфицируйтан лекарство. Виӧ быдпӧлӧс микробӧс, косьтӧ ранаяс; ранаыс ӧдйӧджык бурдӧ, висяніныс выльяялӧ. Мавтігӧн иодыс вермӧ пыдӧ кучикас пырны да вины микробъяссӧ пыдісьыс. Ранаяс бурдӧдігӧн медводдза лунъяснас бур мавтлыны иодӧн. Сӧмын быд лун мавтны оз жӧ шогмы, ранасӧ ёна сёйӧмысла. | Јоԁ настојка — Тајӧ міјан ԍіктјасын тӧԁӧны „јоԁӧн“. Сіјӧ вӧчԍӧ јоԁ порошкіыԍ ԍпірткӧԁ сорлалӧмӧн. Зев бур ԃіԅінфекцірујтан ԉекарство. Віӧ быԁ пӧлӧс мікробӧс, коԍтӧ ранајас; ранаыс ӧԁјӧҗык бурԁӧ, віԍаніныс выԉјајалӧ. Мавтігӧн јоԁыс вермӧ пыԁӧ кучікас пырны ԁа віјны мікробјассӧ пыԁыԍіс. Ранајас бурԁӧԁігӧн меԁвоԇԇа лунјаснас бур мавтлыны јоԁӧн. Сӧмын быԁ лун мавтны оз-жӧ шогмы, ранасӧ јона ԍојӧмысла. |
| Иодоформ — вывті дука виж порошки, ваын оз сыв. Порошкинас киськалӧны ранаяс, сотчӧминъяс, мокречьяс да мукӧдтор. Тайӧ порошкиыс вынаджык, киськалӧм бӧрас кӧ инмӧ ловъя яяс. Иодыд кӧ абу, быд дояин пожъялӧм бӧрын колӧ вӧсньыдика киськавны иодоформӧн. | Јоԁоформ — вывті ԁука віж порошкі, ваын оз сыв. Порошкінас кіԍкалӧны ранајас, сотчӧмінјас, мокречјас ԁа мукӧԁтор. Тајӧ порошкіыс вынаҗык, кіԍкалӧм бӧрас-кӧ інмӧ ловја јајас. Јоԁыԁ-кӧ абу, быԁ ԁојаін пожјалӧм бӧрын колӧ вӧсԋіԃіка кіԍкавны јоԁоформӧн. |
| Вина — Винаын эм 40% спирт. Неуна кӧ винатӧ сетан висьысь пемӧсыдлы, сылӧн бурджыка босьтчӧ сӧлӧмыс уджавны да рушкуас бурджыка петӧны сӧкъясыс; унджык кӧ сетан винатӧ, вермас сьӧлӧмыслысь уджалӧмсӧ сувтӧдны — сьӧлӧмыслӧн вермас лоны паралич; омӧля пондасны пусьыны-небзьыны рушкуас сёянъясыс. Вина виӧ микробъясӧс да сы могысь позьӧ пожъявны ранасӧ. Мӧсъяс да вӧвъяс дундывлігӧн, омӧля сьӧлӧм уджалігӧн, омӧля сёйиг-юигӧн, сетсьӧ пытшкӧсас бутылка джын мында вина, ӧтчыд лун кежлӧ. | Віна — Вінаын ем 40% ԍпірт. Ԋеуна-кӧ вінатӧ ԍетан віԍыԍ пемӧсыԁлы, сылӧн бурҗыка боԍтчӧ сӧлӧмыс уҗавны ԁа рушкуас бурҗыка петӧны сокјасыс; унҗык-кӧ ԍетан вінатӧ, вермас ԍӧлӧмыслыԍ уҗалӧмсӧ сувтӧԁны — ԍӧлӧмыслӧн вермас лоны параԉіч; омӧԉа понԁасны пуԍыны-ԋебԅыны рушкуас ԍојанјасыс. Віна віјӧ мікробјасӧс ԁа сы могыԍ поԅӧ пожјавны ранасӧ. Мӧсјас ԁа вӧвјас ԁунԁывлігӧн, омӧԉа ԍӧлӧм уҗалігӧн, омӧԉа ԍојіг-јуігӧн, ԍетчӧ пыщкӧсас бутулка җын мынԁа віна, ӧтчыԁ лун кежлӧ. |
| Сода. — Еджыд порошки. Зэв бура сылӧ ваын. Тшӧкыдджыкасӧ сетчысьӧ пытшкӧсӧ, кодыр рушкуыс омӧля уджалӧ да сёяныс оз вермы бура пусьыныс-небзьыныс, шуам, рушкуас сёян шузигъясӧн да с. в. Кислотаӧн отравитчигъясӧн сода слабмӧдӧ кислоталысь вынсӧ. | Соԁа. — Јеҗыԁ порошкі. Зев бура сылӧ ваын. Щӧкыԁҗыкасӧ ԍетчыԍӧ пыщкӧсӧ, коԁыр рушкуыс омӧԉа уҗалӧ ԁа ԍојаныс оз вермы бура пуԍыныс-ԋебԅыныс, шуам, рушкуас ԍојан шуԅігјасӧн ԁа с. в. Кіслотаӧн отравітчігјасӧн соԁа слабмӧԁӧ кіслоталыԍ вынсӧ. |
| Вӧвъяслы сетчысьӧ 25–50 граммӧдз (1–2 сёян пань). Мӧсъяслы 50–100 граммӧдз (2–4 сёян пань). Сэсся мунӧ мукӧд пӧлӧс лекарствояс вӧчигӧн, шуам, карлсбадскӧй сов вӧчигӧн. Тайӧ лекарство йывсьыс лоӧ на нӧшта висьталӧма. | Вӧвјаслы ԍетчыԍӧ 25–50 граммӧԇ (1–2 ԍојан паԋ). Мӧсјаслы 50–100 граммӧԇ (2–4 ԍојан паԋ). Сеԍԍа мунӧ мукӧԁ пӧлӧс ԉекарствојас вӧчігӧн, шуам, карлсбаԁскӧј сов вӧчігӧн. Тајӧ ԉекарство јывԍыс лоӧ-на нӧшта віԍталӧма. |
| Глауберӧвӧй сов. — Еджыд порошки; зэв бура сылӧ ва пиын. Этшаникӧн пытшкӧсӧ сетӧмӧн тайӧ бурмӧдӧ сёян пузьӧдӧм-небзьӧдӧмсӧ (пищеварение). Ёнджыка босьтчӧ артмыны рушкуас желудочнӧй сок. Ӧтпырйӧ кӧ уна сетан тайӧ совсӧ, ёна кутас гуракывны рушкуыс да сювъясыс, скӧтыд заводитӧ мытитны. | Глауберовӧј сов. — Јеҗыԁ порошкі; зев бура сылӧ ва піын. Ещаԋікӧн пыщкӧсӧ ԍетӧмӧн тајӧ бурмӧԁӧ ԍојан пуԅӧԁӧм-ԋебԅӧԁӧмсӧ (пищеварение). Јонҗыка боԍтчӧ артмыны рушкуас желуԁочнӧј сок. Ӧтпырјӧ-кӧ уна ԍетан тајӧ совсӧ, јона кутас гуракывны рушкуыс ԁа ԍувјасыс ԁа скӧтыԁ завоԃітӧ мыԏітны. |
| Сёйӧмсӧ бурмӧдӧм могысь позьӧ сетлыны сёян совкӧд шӧрипӧв сорлалӧмӧн, — пань мындаӧн, — лун кежлӧ кыкысь куимысь, рушку-сюв весалӧм могысь (слабительнӧй пыдди). Мӧсъяслы сетчысьӧ паньӧн-джынйӧн кымын сетӧм кежлӧ. Вӧвъяслы колӧ сетны грамм 400–500. Мӧсъяслы 500–1000 граммӧдз. | Ԍојӧмсӧ бурмӧԁӧм могыԍ поԅӧ ԍетлыны ԍојан совкӧԁ шӧріпӧв сорлалӧмӧн, — паԋ мынԁаӧн, — лун кежлӧ кыкыԍ кујімыԍ, рушку-ԍув весалӧм могыԍ (слабіԏеԉнӧј пыԃԃі). Мӧсјаслы ԍетчыԍӧ паԋӧн җынјӧн кымын ԍетӧм кежлӧ. Вӧвјаслы колӧ ԍетны грамм 400–500. Мӧсјаслы 500–1000 граммӧԇ. |
| Дьӧгӧдь. — Дьӧгӧдь мунӧ кузя висян язваяс мавтны, шуам, гыж потласьӧмъяс, гыж дор доймалӧмъяс, кучиквывса висьӧмъяс да сідз водзӧ. Пытшкӧсӧ сетсьӧ, кодыр сёянъясыс рушкуас шузьӧны, грамм 10–25 (сёян пань джынсянь сёян пань мындаӧдз). | Ԃӧгӧԃ. — Ԃӧгӧԃ мунӧ куԅа віԍан јазвајас мавтны, шуам, гыж потлаԍӧмјас, гыж ԁор ԁојмалӧмјас, кучік вывса віԍӧмјас ԁа с. воԇӧ. Пыщкӧсӧ ԍетчӧ, коԁыр ԍојанјасыс рушкуас шуԅӧны, грамм 10–25 (ԍојан паԋ җынԍаԋ, ԍојан паԋмынԁаӧԇ). |
| Сёян сов. — Сёян совтӧ быдӧн тӧдӧны кутшӧм. Пытшкӧсӧ сетӧм бӧрын бура заводитчӧ уджавны рушкуыс, лэдзӧны унджык сӧк, бурмӧ сёянлуныс (аппетитыс), ёнджыка гуракылӧ рушкуыс, сювъясыс; отсалӧ унджык вӧчны рушкуас солянӧй кислота да сійӧн бурмӧдӧ пузьӧдӧм-небзьӧдӧмсӧ сёянъясыслы рушкуас. Зэв бур лоӧ, пемӧсъястӧ кӧ кутан быд лун вердыштны сёян солӧн. | Ԍојан сов. — Ԍојан совтӧ быԁӧн тӧԁӧны кущӧм. Пыщкӧсӧ ԍетӧм бӧрын, бура завоԃітчӧ уҗавны рушкуыс, леԇӧны унҗык сок, бурмӧ ԍојан луныс (апеԏітыс), јонҗыка гуракылӧ рушкуыс, ԍувјасыс ԁа отсалӧ унҗык вӧчны рушкуас соԉанӧј кіслота ԁа сіјӧн бурмӧԁӧ пуԅӧԁӧм-ԋебԅӧԁӧмсӧ ԍојанјасыслы рушкуас. Зев бур лоӧ, пемӧсјастӧ-кӧ кутан быԁ-лун верԁыштны ԍојан солӧн. |
| Вӧвъяслы сетны 1–2 сёян пань мында; мӧсъяслы 2–4 сёян паньӧдз; ыжъяслы, кӧзаяслы, порсьяслы — сёян пань мында лун кежлӧ. | Вӧвјаслы ԍетны 1–2 ԍојан паԋ мынԁа; мӧсјаслы 2–4 ԍојан паԋӧԇ; ыжјаслы, кӧзајаслы, порԍјаслы, ԍојан паԋ мынԁа лун кежлӧ. |
| Карлсбадскӧй сов. Тайӧ еджыд порошки, сов кӧра. Сетчысьӧ омӧля рушку-сюв уджалігъясӧн, омӧля сёйсигъясӧн да мукӧд дырйи. Татшӧм порошкисӧ сетӧм бӧрын пемӧсъяслӧн организмас став железаясыс бура уджалӧны: уна сӧкъяс артмӧны, бурмӧ рушку-сювлӧн уджыс; пемӧс ёнджыка сёйӧ да мӧс вӧраын унджык лоӧ йӧв да с. в. Тайӧ порошкиас сетчысьӧ вӧвъяслы сёян пань мындаӧн луннас кыкысь, асылын да рытын; мӧсъяслы кык сёян паньӧдз. | Карлсбаԁскӧј сов. Тајӧ јеҗыԁ порошкі, сов кӧра. Ԍетчыԍӧ омӧԉа рушку-ԍув уҗалігјасӧн, омӧԉа ԍојԍігјасӧн ԁа мукӧԁ ԁырјі. Тащӧм порошкісӧ ԍетӧм бӧрын пемӧсјаслӧн оргаԋізмас став жеԉезајасыс бура уҗалӧны: уна сокјас артмӧны, бурмӧ рушку-ԍувлӧн уҗыс; пемӧс јонҗыка ԍојӧ ԁа мӧс вӧраын унҗык лоӧ јӧв ԁа с. в. Тајӧ порошкіас ԍетчыԍӧ вӧвјаслы ԍојан паԋ мынԁаӧн луннас кыкыԍ, асылын ԁа рытын; мӧсјаслы кык ԍојан паԋӧԇ. |
| Сывдӧм солянӧй кислота. Тайӧ лекарствоыс вочсьӧ солянӧй кислотаысь ваӧн шӧрипӧв сорӧмӧн. Пытшкӧсӧ сетӧмӧн бурмӧдӧ уджсӧ рушку-сювъяслысь, бурмӧдӧ сёян чӧстӧмсӧ, бырӧдӧ рушкуас сёянъяс шузьӧмсӧ; бура кутасны уджавны пытшкӧсса железаясыс да заводитӧ организмын бура да уна артмыны сӧк. Бур сетны тайӧс быд пӧлӧс пытшкӧс висьӧмӧн висигӧн. Сетны сёян пань мындаӧн ведра ваӧ сорлалӧмӧн, лун кежлӧ кыкысь; куканьяслы чайнӧй пань мында. Ваӧн сорлавтӧг сетны оз позь. | Сывԁӧм соԉанӧј кіслота. Тајӧ ԉекарствоыс вочԍӧ соԉанӧј кіслотаыԍ ваӧн шӧріпӧв сорӧмӧн. Пыщкӧсӧ ԍетӧмӧн бурмӧԁӧ уҗсӧ рушку-ԍувјаслыԍ, бурмӧԁӧ ԍојан чӧстӧмсӧ, бырӧԁӧ рушкуас ԍојанјас шуԅӧмсӧ; бура кутасны уҗавны пыщкӧсса жеԉезајасыс ԁа завоԃітӧ оргаԋізмын бура ԁа уна артмыны сок. Бур ԍетны тајӧс быԁ пӧлӧс пыщкӧс віԍӧмӧн віԍігӧн. Ԍетны ԍојан паԋ мынԁаӧн веԁра ваӧ сорлалӧмӧн, лун кежлӧ кыкыԍ; кукаԋјаслы чајнӧј паԋ мынԁа. Ваӧн сорлавтӧг ԍетны оз поԅ. |
| Ми ӧні висьталам, кутшӧм эмӧсь лекарство турунъяс, дзоридзьяс, коръяс да с. в., кыдзи да кутшӧм кадӧ найӧс чукӧртны. | Мі ӧні віԍталам, кущӧм емӧԍ ԉекарство турунјас, ԇоріԇјас, корјас ԁа с. в. ԁа кыԇі ԁа кущӧм каԁӧ најӧс чукӧртны. |
| Льӧм пу кырсь. — Льӧм пу кырсь пытшкын эм уна дубильнӧй кислота. Мунӧ отвар вӧчӧмӧн либӧ настойӧн ранаяс мыськавны; позьӧ куш порошкинас киськавны. Ранаяс мыськалігӧн виӧ сэтысь микробъяссӧ. Сетчыссьӧ куканьяслы мытитігъясӧн ½–1 бутылка мындаӧн кыкысь лун кежлӧ; гырысь пемӧсъясыдлы — 1½–2 бутылкаӧдз. | Ԉӧмпу кырԍ. — Ԉӧмпу-кырԍ пыщкын ем уна ԁубіԉнӧј кіслота. Мунӧ отвар вӧчӧмӧн ԉібӧ настојӧн ранајас мыԍкавны; поԅӧ куш порошкінас кіԍкавны. Ранајас мыԍкалігӧн віјӧ сетыԍ мікробјассӧ. Ԍетчыԍԍӧ кукаԋјаслы мыԏітігјасӧн ½–1 бутылка мынԁаӧн кыкыԍ лун кежлӧ; гырыԍ пемӧсјасыԁлы — 1½–2 бутулкаӧԇ. |
| Настойыс вочсьысьӧ со кыдзи: босьтны 2–3 сёян пань майкӧм льӧм пу кырсь. Пуктыны гырничӧ либӧ кутшӧмкӧ мӧд дозйӧ да сэтчӧ кисьтны бутылка ва. Вевттьыны пӧвйӧн да пуктыны войбыд кежлӧ пачӧ. Татшӧминъясӧ жӧ мунӧ быд кырсь. | Настојыс вочԍыԍӧ со кыԇі: боԍтны 2–3 ԍојан паԋ мајкӧм ԉӧмпу кырԍ. Пуктыны гырԋічӧ ԉібӧ кущӧмкӧ мӧԁ ԁозјӧ ԁа сетчӧ кіԍтны бутулка ва. Вевԏԏыны пӧвјӧн ԁа пуктыны војбыԁ кежлӧ пачӧ. Тащӧмінјасӧ-жӧ мунӧ быԁ кырԍ. |
| Куим килля турун. Тайӧ турунсӧ быдӧн тӧдӧны; быдмӧ васӧд нюръясӧ. Сетчыссьӧ скӧтлы настой вӧчӧмӧн. Позьӧ и порошкинас сёяныскӧд сетны, кор пемӧсыд омӧля сёйӧ да аппетитыс абу. Настойсӧ бур сетны вӧвлы лобдойӧн висигӧн 2–3 сёян пань, либӧ мӧслы рӧмидзтӧмысь дугдӧмысь. | Кујім кіԉԉа турун. Тајӧ турунсӧ быԁӧн тӧԁӧны; быԁмӧ васӧԁ ԋурјасӧ. Ԍетчыԍԍӧ скӧтлы настој вӧчӧмӧн. Поԅӧ-і порошкінас ԍојаныскӧԁ ԍетны, кор пемӧсыԁ омӧԉа ԍојӧ ԁа апеԏітыс абу. Настојсӧ бур ԍетны вӧвлы лобԁојӧн віԍігӧн 2–3 ԍојан паԋ, ԉібӧ мӧслы рӧміԇтӧмыԍ ԁугԁӧмыԍ. |
| Шабді кӧйдыс. — Тайӧ кӧйдыссьыс вӧчӧны отвар 2–3 сёян пань бутылка ва вылӧ пуктӧмӧн. Сэтшӧм отварыс аслас нильӧгнас вевттьӧ слизистӧй оболочкасӧ да пусьӧм сёяныс кокньыдджыка мунӧ асмог петанінас. Сідз кӧ, тайӧ отварыс мунӧ слабительнӧй пыдди да рушку-сюв висигӧн доймӧмсӧ кокньӧдӧ. Сетчыссьӧ юны, яда сёянъяс сёйӧм бӧрын, медым ядыс эз вермы слизистӧй оболочка пырыс сюрны вирас да с. в. | Шабԁі кӧјԁыс. — Тајӧ кӧјԁысԍыс вӧчӧны ӧтвар 2–3 ԍојан паԋ бутулка ва вылӧ пуктӧмӧн. Сещӧм ӧтварыс аслас ԋіԉегнас вевԏԏӧ ԍԉіԅістӧј оболочкасӧ ԁа пуԍӧм ԍојаныс кокԋіԁҗыка мунӧ асмог петанінас. Сіԇ-кӧ, тајӧ ӧтварыс мунӧ слабіԏеԉнӧј пыԃԃі ԁа рушку-ԍув віԍігӧн ԁојмӧмсӧ кокԋӧԁӧ. Ԍетчыԍԍӧ јуны, јаԁа ԍојанјас ԍојӧм бӧрын, меԁым јаԁыс ез вермы ԍԉіԅістӧј оболочка пырыс ԍурны вірас ԁа с. в. |
| Тусяпу тусь. — (Можжевельные ягоды) чукӧртны кисьмӧм бӧрас; тусяпу тусьтӧ быдӧн тӧдӧны; сьӧд да лӧз рӧма; сетчыссьӧ порошкиӧ майкӧдӧм бӧрын либӧ пӧжӧмӧн. Пытшкӧсас сетӧм бӧрын сійӧ вӧтлӧ рушку-сювъяссьыс ковтӧм ваяссӧ; кодыр скӧтлӧн вӧркъясыс висьмӧны, сэки кудзсӧ вӧтлӧм могысь сетчыссьӧ тайӧ тусяпу ваыс; сэсся кызӧм бырӧдӧм могысь (бронхитъяс дырйи), йӧв содтӧм могысь позьӧ сетны. Вӧвъяслы сетчысьӧ ӧти сёян паньсянь кык паньӧдз; мӧсъяслы кык сёян паньсянь нёль сёян паньӧдз. | Туԍапу туԍ. — (Можжевельные ягоды) чукӧртны кіԍмӧм бӧрас; туԍапу туԍтӧ быԁӧн тӧԁӧны; ԍӧԁ ԁа лӧз рӧма; ԍетчыԍԍӧ порошкіӧ мајкӧԁӧм бӧрын ԉібӧ пӧжӧмӧн. Пыщкӧсас ԍетӧм бӧрын сіјӧ вӧтлӧ рушку-ԍувјасԍыс ковтӧм вајассӧ, коԁыр скӧтлӧн вӧркјасыс віԍмӧны, секі куԇсӧ вӧтлӧм могыԍ, ԍетчыԍԍӧ тајӧ туԍапу ваыс; сеԍԍа кызӧм бырӧԁӧм могыԍ (броԋхітјас ԁырјі) јӧв соԁтӧм могыԍ поԅӧ ԍетны. Вӧвјаслы ԍетчыԍӧ ӧԏі ԍојан паԋԍаԋ кык паԋӧԇ; мӧсјаслы кык ԍојан паԋԍаԋ ԋоԉ ԍојан паԋӧԇ. |
| Бинт, — сійӧ лечитан кӧлуй; ковмывлӧ скӧтлы отсӧг сетігъясын. Сы вӧсна бинттӧ пыр колӧ дасьтыны. Позьӧ ньӧбны аптекаясысь. Бинт унаысь ковмывлӧ ранаяс тӧбны. Ранаяс позьӧ тӧбны важ мыськалӧм ки чышкӧдъясӧн, сӧмын колӧ вундыны кузяногыс 6–8 сантиметр пасьта. Ӧтар помас колӧ вурыштны кык шнур, мед кӧртавнысӧ лоӧ бурджык ранаяссӧ; вывті зэлыда кӧртавны оз позь, сэки вермас вир ветлан сӧнъясыс топавны да кӧртӧд сайтіыс пемӧсыдлӧн дубавны (лоӧ омертвенньӧ). | Бінт, — сіјӧ ԉечітан кӧлуј; ковмывлӧ скӧтлы отсӧг ԍетігјасын. Сы вӧсна бінттӧ пыр колӧ ԁаԍтыны. Поԅӧ ԋӧбны апԏекајасыԍ. Бінт унаыԍ ковмывлӧ ранајас тӧбны. Ранајас поԅӧ тӧбны важ мыԍкалӧм кічышкӧԁјасӧн, сӧмын колӧ вунԁыны куԅаногыс 6–8 саԋԏіметр паԍта. Ӧтар помас колӧ вурыштны кык шнур, меԁ кӧртавнысӧ лоӧ бурҗык ранајассӧ; вывті зелыԁа кӧртавны оз поԅ, секі вермас вір ветлан сӧнјасыс топавны ԁа кӧртӧԁ сајтіыс пемӧсыԁлӧн ԁубавны (лоӧ омертвеԋԋӧ). |
| Компрессъяс. — Компрессъяс овлӧ кык пӧлӧс: кӧдзыд да шонтан компресс. Кӧдзыд компресс мунӧ доймӧмъяс, ранаяс да юр висигъясӧ (воспаленньӧяс дырйи). Кӧдзыд компресс вӧчсьыссьӧ со кыдзи: резинка мешӧкӧ сюйӧны лым либӧ йи торпыриг — сійӧ и лоӧ кӧдзыд компресс. Аслад кӧ резинка мешӧкыд абу да сиктсьыд он аддзы, позьӧ дӧра пиӧ вӧчны куим-ӧ-нёль пӧвсталӧмӧн. Шонтан компресс вӧчигӧн колӧ клеёнка либӧ воскӧвӧй бумага да кудель. Шоныд компресс вӧчӧны со кыдзи: висянінас пуктӧны ваӧн кӧтӧдӧм 3–4 пӧвсталӧм сӧстӧм рузум; вылас ляскӧны клеёнка, мед сійӧ рузумсӧ бура вевттис; клеёнка вылас колӧ тэчны вата либӧ кудель да вывтіыс бинтӧн бура тӧбны. Компрессӧ колӧ видзны 4–5 час, сы бӧрын рузумсӧ разьны да кӧтӧдыштны. Кӧтӧдыштӧм бӧрын пуктыны выльысь. Компрессӧ вежлавсьӧ 3–4 лун кежлӧ. Компресс вывті бур да коланатор. Выльӧн чотӧмъяс, кок сӧн нюжалан доймӧмъяс бурдӧны куш компрессӧн. | Компрессјас. — Компрессјас овлӧ кык пӧлӧс кӧԇыԁ ԁа шонтан компресс. Кӧԇыԁ компресс мунӧ ԁојмӧмјас, ранајас ԁа јур віԍігјасӧ (воспаԉеԋԋӧјас ԁырјі). Кӧԇыԁ компресс вӧчԍыԍԍӧ со кыԇі: реԅінка мешӧкӧ ԍујӧны лым ԉібӧ јіторпыріг — сіјӧ і лоӧ кӧԇыԁ компресс. Аслаԁ-кӧ реԅінка мешӧкыԁ абу ԁа ԍіктԍыԁ он аԁԇы, поԅӧ ԁӧра піјӧ вӧчны кујімӧ-ԋоԉ пӧвсалӧмӧн. Шонтан компресс вӧчігӧн колӧ кԉејонка ԉібӧ воскӧвӧј гумага ԁа куԃеԉ. Шоныԁ компресс вӧчӧны со кыԇі: віԍанінас пуктӧны ваӧн кӧтӧԁӧм 3–4 пӧвсалӧм сӧстӧм рузум; вылас ԉаскӧны кԉејонка, меԁ сіјӧ рузумсӧ бура вевԏіс; кԉејонка вылас колӧ течны вата ԉібӧ куԃеԉ ԁа вывтіыс бінтӧн бура тӧбны. Компрессӧ колӧ віԇны 4–5 час, сы бӧрын рузумсӧ раԅны, ԁа кӧтӧԁыштны. Кӧтӧԁыштӧм бӧрын пуктыны выԉыԍ. Компрессӧ вежлавԍӧ 3–4 лун кежлӧ. Компресс вывті бур ԁа коланатор. Выԉӧн чотӧмјас, кок сӧн ԋужалан ԁојмӧмјас бурԁӧны куш компрессӧн. |
| Кружка. — Кружкаяс ковлӧны клизмаяс пуктывны да ранаяс мыськигӧн; эмӧсь кӧрт, эмалируйтӧм да стекляннӧй кружкаяс. Эмалируйтӧм кружка лоӧ медбур; сійӧ ыджыд кружкаыс дай оз жугав, дай позьӧ сӧстӧма видзны; пыдӧсас эм неыджыд сюр, сэті петӧ ваыс. Сюрас сюйсьӧ резинӧвӧй трубка, пу либӧ гуттаперчевӧй (резинӧвӧй) пома. Татшӧм кружкасӧ кӧ ӧткӧнлы сьӧкыд ньӧбны, колӧ сиктсаыдлы лӧсьӧдны ӧти кружкасӧ. Мукӧд висьӧмъяссӧ бурдӧдігӧн татшӧм кружкатӧгыд немтор он вермы вӧчны. Кружкаас мед вӧлі тӧрӧ бутылка вит-ӧ-квайт ва. Ранаяс либӧ маткаяс кутан мыськыны да, кружканас колӧ босьтны пузьӧдлӧм дэбыд сӧстӧм ва. Лекарствоӧн кӧ кутан вӧдитчыны, оз ков водзджык лекарствосӧ кисьтны, водзджык кӧ кисьтан лекарствосӧ, сэки сійӧ пырас резина розяс да оз сорлась ваыскӧд; сійӧ абу бур. Веськыд сювъяс кӧ пемӧсыдлы кӧсъян пуктыны клизма, колӧ водзджык китӧ бура мыськыны, чунь гыжъястӧ шырны, китӧ бура мавтны вазелинӧн да вӧлисти асмогсӧ перъявны, сэсся васӧ майтӧгӧн быгъявны да позьӧ пуктыны клизма. Трубкасӧ сюйӧм бӧрын, мед ваыс кружкасьыс ӧдйӧджык лэччис, колӧ вылӧджык кружкасӧ лэптыны. Он кӧ лэпты, кружкасьыс ваыс оз мун. Кружканас вӧдитчӧм бӧрын дзик пыр жӧ колӧ кружкасӧ мыськыны да косьтыны. Мӧдысь клизма пуктігӧн сідз жӧ медвойдӧр колӧ кружкасӧ мыськыны да вӧлись клизмасӧ пуктыны. | Кружка. — Кружкајас ковлӧны кԉізмајас пуктывны ԁа ранајас мыԍкігӧн; емӧԍ кӧрт, емаԉірујтӧм ԁа сԏекԉаннӧј кружкајас. Емаԉірујтӧм кружка лоӧ меԁбур; сіјӧ ыҗыԁ кружкаыс ԁај оз жугав, ԁај поԅӧ сӧстӧма віԇны; пыԁӧсас ем ԋеыҗыԁ ԍур, сеті петӧ ваыс. Ԍурас ԍујԍӧ реԅінӧвӧј трубка, пу ԉібӧ гуттаперчевӧј (реԅінӧвӧј) пома. Тащӧм кружкасӧ-кӧ ӧткӧнлы ԍӧкыԁ ԋӧбны, колӧ ԍіктсаыԁлы лӧԍӧԁны ӧԏі кружкасӧ. Мукӧԁ віԍӧмјассӧ бурԁӧԁігӧн тащӧм кружкатӧгыԁ ԋемтор он вермы вӧчны. Кружкаас меԁ вӧлі тӧрӧ бутулка вітӧ-квајт ва. Ранајас ԉібӧ маткајас кутан мыԍкыны ԁа кружканас колӧ боԍтны пуԅӧԁлӧм ԁебыԁ сӧстӧм ва. Ԉекарствоӧн-кӧ кутан вӧԃітчыны, оз ков воԇҗык ԉекарствосӧ кіԍтны, воԇҗык-кӧ кіԍтан ԉекарствосӧ, секі сіјӧ пырас реԅіна роԅас ԁа оз сорлаԍ ваыскӧԁ; сіјӧ абу бур. Веԍкыԁ ԍувјас-кӧ пемӧсыԁлы кӧсјан пуктыны кԉізма, колӧ воԇҗык кітӧ бура мыԍкыны, чуԋ гыжјастӧ шырны, кітӧ бура мавтны ваԅеԉінӧн ԁа вӧԉіԍԏі асмогсӧ перјавны, сеԍԍа васӧ мајтӧгӧн быгјавны ԁа поԅӧ пуктыны кԉізма. Трубкасӧ ԍујӧм бӧрын, меԁ ваыс кружкаԍыс ӧԁјӧҗык летчіс, колӧ вылӧҗык кружкасӧ лептыны. Он-кӧ лепты, кружкаԍыс ваыс оз мун. Кружканас вӧԃітчӧм бӧрын ԇік пыр-жӧ колӧ кружкасӧ мыԍкыны ԁа коԍтыны. Мӧԁыԍ кԉізма пуктігӧн сіԇ-жӧ меԁвојԁӧр колӧ кружкасӧ мыԍкыны ԁа вӧԉіԍт кԉізмасӧ пуктыны. |
| Спринцовка. — Спринцовка резинка мач кодь, сӧмын нюжалӧмӧн моз ёсьмӧ. Резина мачсӧ кӧ топӧдан да ёсь помсӧ ваӧ сюян — бӧр паськалігас, сэки кыскӧ васӧ резина мач пытшкас. Сійӧн ранаяс мыськалӧны; ёсь помсӧ позьӧ пыдӧджык ранаас сюйны да бурджыка мыськыны. Тайӧ спринцовкаыс сійӧн и бур. Спринцовкасӧ позьӧ ньӧбны аптекаясысь. | Спрынтсовка. — Спрынтсовка реԅінка мач коԃ, сӧмын ԋужалӧмӧн-моз јоԍмӧ. Реԅіна мачсӧ-кӧ топӧԁан ԁа јоԍ помсӧ ваӧ ԍујан — бӧр паԍкалігас, секі кыскӧ васӧ реԅіна мач пыщкас. Сіјӧн ранајас мыԍкалӧны; јоԍ помсӧ поԅӧ пыԁӧҗык ранаас ԍујны ԁа бурҗыка мыԍкыны. Тајӧ спрынтсовкаыс сіјӧн і бур. Спрынсовкасӧ поԅӧ ԋӧбны апԏекајасыԍ. |
| Кок гыжъяс видлалан щипцы. — Татшӧм щипцынас видлалӧны, оз-ӧ вӧлыдлӧн гыжйыс вись. Шуам, висьӧ кӧ гыжйыс доймӧм либӧ бытшкысьӧм вӧсна, куш видзӧдӧмнад няйтӧсь коксьыд он вермы аддзыныд. Щипцынад топӧдыштлӧмсьыд веськалӧ дойманінас да, вӧлыд коксӧ нетшыштӧ. Оз кӧ вись, щипцынад видлалігад вӧлыд оз вӧрзьӧдчы. Скӧт кок висьӧмъястӧ тӧдмалігӧн татшӧм щипцыыд зэв буртор. Таӧн регыд верман тӧдмавны, висьӧ оз кок гыжйыс. Кодыр кутан вӧлыдлысь коксӧ видлавны, сэки оз ков вӧлыдлысь нырсӧ топӧдны (пуктыны закрутка). Сэки вӧлыд ныр доймӧмысла оз кут кывны кок доймӧмсӧ, он аддзы дояинсӧ. Колӧ видлавны лючкиа сідз, нырӧ закрутка пуктытӧг. | Кок гыжјас віԁлалан щіпцы. — Тащӧм щіптсынас віԁлалӧны, оз-ӧ вӧлыԁлӧн гыжјыс віԍ. Шуам, віԍӧ кӧ гыжјыс, ԁојмӧм ԉібӧ быщкыԍӧм вӧсна, куш віԇӧԁӧмнаԁ ԋајтӧԍ кокԍыԁ он вермы аԁԇыныԁ. Щіптсынаԁ топӧԁыштлӧмԍыԁ веԍкалӧ ԁојманінас ԁа вӧлыԁ коксӧ ԋещыштӧ. Оз-кӧ віԍ, щіптсынаԁ віԁлалігаԁ вӧлыԁ оз вӧрԅӧԁчы. Скӧт кок віԍӧмјастӧ тӧԁмалігӧн тащӧм щіптсыыԁ зев буртор. Тајӧн регыԁ верман тӧԁмавны, віԍӧ оз кок гыжјыс. Коԁыр кутан вӧлыԁлыԍ коксӧ віԁлавны, секі оз ков вӧлыԁлыԍ нырсӧ топӧԁны (пуктыны закрутка). Секі вӧлыԁ ныр ԁојмӧмысла оз кут кывны кок ԁојмӧмсӧ, он аԁԇы ԁојаінсӧ. Колӧ віԁлавны ԉучкіа сіԇ, нырӧ закрутка пуктытӧг. |
| Кок гыж весалан пурт. — Кок гыж весалан пуртыд пань вӧчан кандрас кодь. Кутшӧма колӧ кок гыж видлалан щипцыыд, сэтшӧма жӧ колӧ кок гыж весалан пуртыд. Пуртнас позьӧ дзоньвидза дырйиыс весавны да шыльӧдны гыжсӧ. Щипцынад видлалігӧн кӧ гыжйыс доймӧ, сэті колӧ гыж весалан пуртнас весавны. Розьӧдны паськыда оз ков; вир кӧ пондас петны, колӧ дугӧдны: иодӧн мавтыштны да розьсӧ тупкыны ватаӧн. Вир кӧ кутас петны либӧ ор сора вир, колӧ ёнджыка да бурджыка лэдзны орсӧ, ранасӧ пожъявны спринцовкаӧн да бурдӧдны заводитчыны висянінсӧ. | Кок гыж весалан пурт. — Кок гыж весалан пуртыԁ паԋ вӧчан канԁрас коԃ. Кущӧма колӧ кок гыж віԁлалан щіптсыыԁ, сещӧма-жӧ колӧ кок гыж весалан пуртыԁ. Пуртнас поԅӧ ԇоԋвіԇа ԁырјіыс весавны ԁа шыԉӧԁны гыжсӧ. Щіптсынаԁ віԁлалігӧн-кӧ гыжјыс ԁојмӧ, сеті колӧ гыж весалан пуртнас весавны. Роԅӧԁны паԍкыԁа оз ков; вір-кӧ понԁас петны колӧ ԁугӧԁны: јоԁӧн мавтыштны ԁа роԅсӧ тупкыны ватаӧн. Вір-кӧ кутас петны ԉібӧ ор сора вір, колӧ јонҗыка ԁа бурҗыка леԇны орсӧ, ранасӧ пожјавны спрінтсовкаӧн ԁа бурԁӧԁны завоԃітчыны віԍанінсӧ. |
| Кутшӧм висьӧмъясӧн медсясӧ висялӧны скӧтъясыд. Кыдзи, кутшӧм отсӧг сетны висигас | Кущӧм віԍӧмјасӧн меԁԍасӧ віԍалӧны скӧтјасыԁ. Кыԇі, кущӧм отсӧг ԍетны віԍігас |
| Водзджык лои висьталӧма кутшӧм помкаяс вермӧны висьмӧдны гортса пемӧсъяс, кутшӧмӧсь помкаясыс висьӧмъяслӧн, кыдзи тӧдмавны висьӧмъяссӧ да сідз водзӧ. Ӧні тӧдмалам, кутшӧм висьӧмъяс пемӧсыдлӧн медся тшӧкыда овлӧны, кутшӧм помка вӧсна босьтӧны торъя висьӧмъяс да кыдзи сетны медводдза отсӧг ветеринар дінӧ шыӧдчытӧдз. | Воԇҗык лоі віԍталӧма кущӧм помкајас вермӧны віԍмӧԁны гортса пемӧсјас, кущӧмӧԍ помкајасыс віԍӧмјаслӧн, кыԇі тӧԁмавны віԍӧмјассӧ ԁа сіԇ воԇӧ. Ӧні тӧԁмалам, кущӧм віԍӧмјас пемӧсыԁлӧн меԁԍа щӧкыԁа овлӧны, кущӧм помка вӧсна боԍтӧны торја віԍӧмјас ԁа кыԇі ԍетны меԁвоԇԇа отсӧг веԏерінар ԁінӧ шыӧԁчытӧԇ. |
| Тані ми кутам сёрнитны медсясӧ висьӧмъяс йылысь, медвойдӧр — вуджтӧм (незаразнӧй) висьӧмъяс йылысь. Видзӧдлам ӧні рушку висьӧмъяс да сюв висьӧмъяс вылӧ. | Тані мі кутам ԍорԋітны меԁԍасӧ віԍӧмјас јылыԍ, меԁ војԁӧр — вуҗтӧм (ԋезаразнӧј) віԍӧмјас јылыԍ. Віԇӧԁлам ӧні рушку віԍӧмјас ԁа ԍув віԍӧмјас вылӧ. |
| ГОРТСА ПЕМӦСЪЯСЛӦН ГЫРК ПЫТШКӦС ВИСЬӦМЪЯС | Гортса пемӧсјаслӧн гырк пыщкӧс віԍӧмјас |
| Гырк пытшкӧс висьӧмъясыд вермӧны скӧттӧ босьтны уна пӧлӧс помкаяс вӧсна. Медся тшӧкыда висьмӧны омӧль сёянъясӧн вердӧм вӧсна да вердны кужтӧм понда. Быд висьӧм йылысь сёрнитігӧн лоӧ торйӧн висьталӧма, мый понда висьӧмыс босьтӧ, кыдзи видзны сэтшӧм висьӧмсьыс, кыдзи тӧдмавны висьӧмсӧ да висигас сетны отсӧг, — колӧ тӧдны и со мый: пемӧсыд кӧ висьӧ, некор оз ков тэрмасьны отсӧг сетӧмӧн висьӧмсӧ бура тӧдмавтӧг, кутшӧм висьӧмӧн сійӧ висьӧ. Висьӧмсӧ тӧдмавны этша на, колӧ нӧшта тӧдмавны, кутшӧм помка вӧсна босьтіс висьӧмыс; бура висьӧмсӧ тӧдмалӧм бӧрын, зільны висьӧмсӧ бурмӧдны. Шуам, вӧв либӧ мӧс омӧль сёянӧн вердӧм вӧсна. Он кӧ дугды сійӧ сёяннас вердӧмысь, лекарствоясӧн бурдӧдӧмысь нинӧм бурыс оз ло. | Гырк пыщкӧс віԍӧмјасыԁ вермӧны скӧттӧ боԍтны уна пӧлӧс помкајас вӧсна. Меԁԍа щӧкыԁа віԍмӧны омӧԉ ԍојанјасӧн верԁӧм вӧсна ԁа верԁны кужтӧм понԁа. Быԁ віԍӧм јылыԍ ԍорԋітігӧн лоӧ торјӧн віԍталӧма, мыј понԁа віԍӧмыс боԍтӧ, кыԇі віԇны сещӧм віԍӧмԍыс, кыԇі тӧԁмавны віԍӧмсӧ ԁа віԍігас ԍетны отсӧг, — колӧ тӧԁны і со мыј: пемӧсыԁ-кӧ віԍӧ, ԋекор оз ков термаԍны отсӧг ԍетӧмӧн віԍӧмсӧ бура тӧԁмавтӧг, кущӧм віԍӧмӧн сіјӧ віԍӧ. Віԍӧмсӧ тӧԁмавны еща-на, колӧ нӧшта тӧԁмавны, кущӧм помка вӧсна боԍтіс віԍӧмыс; бура віԍӧмсӧ тӧԁмалӧм бӧрын, зіԉны віԍӧмсӧ бурмӧԁны. Шуам вӧв ԉібӧ мӧс омӧԉ ԍојанӧн верԁӧм вӧсна. Он-кӧ ԁугԁы сіјӧ ԍојаннас верԁӧмыԍ, ԉекарствојасӧн бурԁӧԁӧмыԍ ԋінӧм бурыс оз ло. |
| Мый вӧсна скӧтлӧн вошӧ аппетитыс (сёян чӧстӧм) | Мыј вӧсна скӧтлӧн вошӧ апеԏітыс (ԍојан чӧстӧм) |
| Гортса пемӧс вермас сёйӧмысь дугдыны, воштыны сёйны чӧстӧмсӧ уна помка вӧсна. Отсӧг сеттӧдз медвойдӧр колӧ тӧдмавны, мыйла оз сёй. Помкасӧ тӧдмавны овлӧ зэв сьӧкыд; сӧмын верман бура тӧдмавны бура гӧгӧр видлалӧм бӧрын. | Гортса пемӧс вермас ԍојӧмыԍ ԁугԁыны, воштыны ԍојны чӧстӧмсӧ, уна помка вӧсна. Отсӧг ԍеттӧԇ меԁвојԁӧр колӧ тӧԁмавны мыјла оз ԍој. Помкасӧ тӧԁмавны овлӧ зев ԍӧкыԁ; сӧмын верман бура тӧԁмавны бура гӧгӧр віԁлалӧм бӧрын. |
| Кутшӧм оланіныс, мыйӧн вердан, вӧлӧн кӧ уджалан, кыдзи уджалан да сідз водзӧ. | Кущӧм оланіныс, мыјӧн верԁан, вӧлӧн-кӧ уҗалан, кыԇі уҗалан ԁа сіԇ воԇӧ. |
| Тшӧкыда помкаыс сёйтӧмыслӧн овлӧ гырк пытшкӧс висьӧмъяс понда, вом пытшкӧс висьмӧм понда да мукӧдтор вӧсна. Сэсся колӧ тӧдмавны, вошӧма-ӧ сёйны чӧстӧмыс, гашкӧ сёйнысӧ тшӧкыда колӧ, да сӧмын сёйнысӧ оз вермы. Пемӧсыд кӧ сёйнысӧ чӧстӧ, локтӧ сёян дінас. Локтӧ кӧ сёян дінас да оз вермы вомас босьтнысӧ либӧ босьтӧ кӧ да оз прамӧя курччав, сэки колӧ вом пытшкӧссӧ видзӧдлыны, абу-ӧ сэні кутшӧмкӧ дой, абу-ӧ кузь пинь либӧ оз-ӧ вежсьыны йӧв пиньяс. Пиньяс вежигас вӧлыд оз вермы лючки сёйнысӧ, курччавтӧг ньылалӧ, да сы вӧсна ёна омӧльтчӧ. Мукӧддырйиыс вӧлыд сёянсӧ лючки курччалӧ, бура, пинь шыыс лючки, сӧмын ньылыштнысӧ оз вермы. Сэки колӧ корсьны дойсӧ горшсьыс, оз-ӧ вись горшыс да сы понда оз вермы ньылавнысӧ. Оз кӧ сёян дінас матыстчыв, оз весиг видзӧдлы, сэки помкаыс гырк висьӧмын. | Щӧкыԁа помкаыс ԍојтӧмыслӧн овлӧ гырк пыщкӧс віԍӧмјас понԁа, вом пыщкӧс віԍмӧм понԁа ԁа мукӧԁ тор вӧсна. Сеԍԍа колӧ тӧԁмавны, вошӧма-ӧ ԍојны чӧстӧмыс, гашкӧ, ԍојнысӧ щӧкыԁа колӧ ԁа сӧмын ԍојнысӧ оз вермы. Пемӧсыԁ-кӧ ԍојнысӧ чӧстӧ, локтӧ ԍојан ԁінас. Локтӧ-кӧ ԍојан ԁінас ԁа оз вермы вомас боԍтнысӧ ԉібӧ боԍтӧ-кӧ ԁа оз прамӧја куртчав, секі колӧ вом пыщкӧссӧ віԇӧԁлыны, абу-ӧ сені кущӧмкӧ ԁој, абу-ӧ куԅ піԋ ԉібӧ оз-ӧ вежԍыны јӧв піԋјас. Піԋјас вежігас вӧлыԁ оз вермы ԉучкі ԍојнысӧ, куртчавтӧг ԋылалӧ, ԁа сы вӧсна јона омӧԉтчӧ. Мукӧԁ ԁырјіыс вӧлыԁ ԍојансӧ ԉучкі куртчалӧ, бура, піԋ шыыс ԉучкі, сӧмын ԋылыштнысӧ оз вермы. Секі колӧ корԍны ԁојсӧ горшԍыс, оз-ӧ віԍ горшыс ԁа сы понԁа оз вермы ԋылавнысӧ. Оз-кӧ ԍојан ԁінас матыԍчыв, оз веԍіг віԇӧԁлы, секі помкаыс гырк віԍӧмын. |
| Мукӧддырйи пемӧсъяс сёйӧны туйтӧм сёянъяс: куйӧд-вольӧссӧ да с. в. Сыысь рушкуас зэв уна чукӧрмӧ кислота. Висьӧмсӧ тӧдмалӧм бӧрын колӧ пырысь-пыр жӧ заводитны бурдӧдны. Кыдзи бурдӧдны? Он кӧ вермы лючки тӧдмавны висьӧмсӧ, колӧ первой весавны рушку-сювсӧ. Сы могысь колӧ сетны глауберӧвӧй сов либӧ слабитӧдана мукӧд пӧлӧс лекарствояс. Оз кӧ бура чӧсты сёйныс, колӧ сетны кыкысь лун кежлӧ сёян пань мындаӧн карлсбадскӧй сов. Медбур сетны, мед рушкуыс, сювъясыс уджаласны. Солянӧй кислота сетсьӧ лун кежлӧ кыкысь (рытын да асылын), сёян паньӧн ведра ва пытшкӧ сорлалӧмӧн. | Мукӧԁ ԁырјі пемӧсјас ԍојӧны тујтӧм ԍојанјас: кујӧԁ-воԉӧссӧ ԁа с. в. Сыыԍ рушкуас зев уна чукӧрмӧ кіслота. Віԍӧмсӧ тӧԁмалӧм бӧрын, колӧ пырыԍ-пыр-жӧ завоԃітны бурԁӧԁны. Кыԇі бурԁӧԁны? Он-кӧ вермы ԉучкі тӧԁмавны віԍӧмсӧ, колӧ первој весавны рушку-ԍувсӧ. Сы могыԍ колӧ ԍетны глауберовӧј сов ԉібӧ слабітӧԁана мукӧԁ пӧлӧс ԉекарствојас. Оз-кӧ бура чӧсты ԍојныс, колӧ ԍетны кыкыԍ лун кежлӧ ԍојан паԋ мынԁаӧн карлсбаԁскӧј сов. Меԁбур ԍетны, меԁ рушкуыс, ԍувјасыс уҗаласны. Соԉанӧј кіслота ԍетчӧ лун кежлӧ кыкыԍ (рытын ԁа асылын), ԍојан паԋӧн веԁра ва пыщкӧ сорлалӧмӧн. |
| Пемӧсъясӧс восӧдӧм | Пемӧсјасӧс восӧԁӧм |
| Восӧдӧм вермӧ лоны гортса пемӧсъяслӧн уна пӧлӧс помкаяс вӧсна. Шуам, юр вем висьӧмъяс, гырк пытшкӧс висьӧмъяс вӧсна помка омӧль сёянъяс сёйӧм бӧрын дундалӧм вӧсна, вуджан висьӧмъяс вӧсна да с. в. Вӧвъяслӧн восӧмыд овлӧ сӧмын сьӧкыда висигӧн. Мӧсъяслӧн да понъяслӧн, вӧвъяслӧн дорысь, восӧмыс кокньыдджыка мунӧ. | Восӧԁӧм вермӧ лоны гортса пемӧсјаслӧн уна пӧлӧс помкајас вӧсна. Шуам, јурвем віԍӧмјас, гырк пыщкӧс віԍӧмјас вӧсна помка омӧԉ ԍојанјас ԍојӧм бӧрын ԁунԁалӧм вӧсна, вуҗан віԍӧмјас вӧсна ԁа с. в. Вӧвјаслӧн восӧмыԁ овлӧ сӧмын ԍӧкыԁа віԍігӧн. Мӧсјаслӧн ԁа понјаслӧн, вӧвјаслӧн ԁорыԍ, восӧмыс кокԋіԁҗыка мунӧ. |
| Кутшӧмкӧ чорыдтор кӧ горшас сюрас мӧсъясыдлы либӧ понъясыдлы, восӧны нин. Мӧсъяс восӧмысь оз ков ёна повны. Мукӧд висьӧмъяс дырйиыс, шуам, рушкуыс кӧ тырӧма, восӧмыс найӧс кокньӧдӧ. Восӧмысь позьӧ дугӧдны сӧмын помкасӧ бырӧдӧмӧн. Ёна нин кӧ дыр восӧ, колӧ повны омӧльтор лоӧмысь. Ветеринар дінӧ шыӧдчытӧдз, позьӧ сетны сӧмын сода, вӧвъяслы да мӧсъяслы сёян пань мында. Сэсся колӧ нюжъявтӧг, регыдджык шыӧдчыны ветеринар дінӧ; сійӧ вермас висьтавны мый понда пемӧсыд восӧ да сетас пемӧсыдлы отсӧг — лекарство. | Кущӧмкӧ чорыԁтор-кӧ горшас ԍурас мӧсјасыԁлы ԉібӧ понјасыԁлы восӧны ԋін. Мӧсјас восӧмыԍ оз ков јона повны. Мукӧԁ віԍӧмјас ԁырјіыс, шуам, рушкуыс-кӧ тырӧма, восӧмыс најӧс кокԋӧԁӧ. Восӧмыԍ поԅӧ ԁугӧԁны сӧмын помкасӧ бырӧԁӧмӧн. Јона-ԋін-кӧ ԁыр восӧ, колӧ повны омӧԉтор лоӧмыԍ. Веԏерінар ԁінӧ шыӧԁчытӧԇ, поԅӧ ԍетны сӧмын соԁа, вӧвјаслы ԁа мӧсјаслы ԍојан паԋ мынԁа. Сеԍԍа колӧ ԋужјавтӧг, регыԁҗык шыӧԁчыны веԏерінар ԁінӧ; сіјӧ вермас віԍтавны мыј понԁа пемӧсыԁ восӧ ԁа ԍетас пемӧсыԁлы отсӧг — ԉекарство. |
| Скӧтлӧн мытитӧм | Скӧтлӧн мыԏітӧм |
| Мытитӧмыд абу бур. Сэки сёяныс оз удит лючки пусьыныс-небзьыныс да петӧ дзоньӧн. Пемӧсыд сэки омӧльтчӧ. Вермӧ босьтны мытитӧм вердны кужтӧм вӧсна. Шуам, тулысын кос турун вывсянь кӧ пырысь-пыр жӧ лэдзан веж кокув сёян вылӧ либӧ ваа сёянъясӧн вердан. Мытитлӧны кынмӧм понда да рушку тырӧм вӧсна, кодыр сёянъясыс заводитчӧны рушкуас шузьыны. Рушку тырӧм понда кӧ мытитӧ, сэки асмогыс зэв дука. Мытитны кӧ кутіс веж турун вылӧ друг лэдзӧм вӧсна, сэки колӧ дугдыны веж туруннас вердӧмысь, сетны кос сёян да ваа сёянъясӧн этшаджык вердны. | Мыԏітӧмыԁ абу бур. Секі ԍојаныс оз уԃіт ԉучкі пуԍыныс-ԋебԅыныс ԁа петӧ ԇоԋӧн. Пемӧсыԁ секі омӧԉтчӧ. Вермӧ боԍтны мыԏітӧм верԁны кужтӧм вӧсна. Шуам, тулысын кос турун вывԍаԋ-кӧ пырыԍ пыр-жӧ леԇан веж кокув ԍојан вылӧ ԉібӧ ваа ԍојанјасӧн верԁан. Мыԏітлӧны кынмӧм понԁа ԁа рушку тырӧм вӧсна, коԁыр ԍојанјасыс завоԃітчӧны рушкуас шуԅыны. Рушку тырӧм понԁа-кӧ мыԏітӧ, секі асмогыс зев ԁука. Мыԏітны-кӧ кутіс веж турун вылӧ ԁруг леԇӧм вӧсна, секі колӧ ԁугԁыны веж туруннас верԁӧмыԍ, ԍетны кос ԍојан ԁа ваа ԍојанјасӧн ещаҗык верԁны. |
| Кынмалӧмъяс бӧрын — сувтӧдны скӧтӧс шоныд гидӧ; кынӧмсӧ колӧ вевттявлыны шоныд паськӧмъясӧн. Гидсӧ бура вольсавлыны да видзны тӧв ветлӧмысь (сквознякъясысь). Рушку тырӧм вӧсна кӧ мытитӧ — колӧ весавны косьтӧм сёянъяссӧ рушкусьыс. Сы могысь медвойдӧр юктавны слабитӧдана лекарствоӧн. | Кынмалӧмјас бӧрын — сувтӧԁны скӧтӧс шоныԁ гіԁӧ; кынӧмсӧ колӧ вевԏавлыны шоныԁ паԍкӧмјасӧн. Гіԁсӧ бура воԉсавлыны ԁа віԇны тӧв ветлӧмыԍ (сквӧԅԋакјасыԍ). Рушку тырӧм вӧсна-кӧ мыԏітӧ — колӧ весавны коԍтӧм ԍојанјассӧ рушкуԍыс. Сы могыԍ меԁвојԁӧр јуктавны слабітӧԁана ԉекарствоӧн. |
| Рушку весалӧм бӧрын позьӧ сетны льӧм пу кырсь настой бутылка мында либӧ солянӧй кислота кыкысь лун кежлӧ сёян паньӧн ведра ваӧ сорлалӧмӧн. Позьӧ зырыштны слабитӧдӧм бӧрас кынӧмсӧ скипидарӧн. Сэки вирыс кутас лючки бура важ мозыс жӧ ветлыны гырк гӧгӧрас да бура пондас уджавны рушку-сювъясыс. Оз на кӧ тайӧн дугдыны мытитӧмысь, колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ. Найӧ вермасны лючки висьталӧм бӧрад тӧдмавны, мый вӧсна мытитӧ, да сетны колана лекарство. | Рушку весалӧм бӧрын поԅӧ ԍетны ԉӧмпу кырԍ настој бутылка мынԁа, ԉібӧ соԉанӧј кіслота кыкыԍ лун кежлӧ ԍојан паԋӧн веԁра ваӧ сорлалӧмӧн. Поԅӧ зырыштны слабітӧԁӧм бӧрас кынӧмсӧ скіпіԁарӧн. Секі вірыс кутас ԉучкі бура важ мозыс-жӧ ветлыны гырк гӧгӧрас ԁа бура понԁас уҗавны рушку-ԍувјасыс. Оз-на-кӧ тајӧн ԁугԁыны мыԏітӧмыԍ, колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. Најӧ вермасны ԉучкі віԍталӧм бӧраԁ тӧԁмавны, мыј вӧсна мыԏітӧ ԁа ԍетны колана ԉекарство. |
| Гырк йӧрмӧм | Гырк јӧрмӧм |
| Вӧвъяслӧн да мӧсъяслӧн гырк йӧрмӧмыс овлӧ гырк пытшкӧсса мукӧд висьӧмъяс дырйи. Мӧсъяслӧн тшӧкыда гырк йӧрмӧмыд овлӧ дундӧм висьӧм (тимпанит) дырйи. Рушку тырӧм бӧрын, кишка-рушку висигӧн (катар желудка и кишек). Кыдзи лечитны тайӧ висьӧмсӧ, лоӧ висьталӧма сэки, кодыр кутам гижны сійӧ висьӧмъяссӧ. | Вӧвјаслӧн ԁа мӧсјаслӧн гырк јӧрмӧмыс овлӧ гырк пыщкӧсса мукӧԁ віԍӧмјас ԁырјі. Мӧсјаслӧн щӧкыԁа гырк јӧрмӧмыԁ овлӧ ԁунԁӧм віԍӧм (ԏімпаԋіт) ԁырјі. Рушку тырӧм бӧрын, кішка-рушку віԍігӧн (катарр желудка и кишек). Кыԇі ԉечітны тајӧ віԍӧмсӧ, лоӧ віԍталӧма секі, коԁыр кутам гіжны сіјӧ віԍӧмјассӧ. |
| Кодыр овлӧны гырк йӧрмӧмъясыс, позьӧ сетны мӧсъяслы ӧти бутылкасянь бутылкаӧн-джынйӧнӧдз кымын кослунъя вый. | Коԁыр овлӧны гырк јӧрмӧмјасыс, поԅӧ ԍетны мӧсјаслы ӧԏі бутылкаԍаԋ бутылкаӧн җынјӧнӧԇ кымын кослунја выј. |
| Сэсся колӧ китӧ бура мыськыны, гыжъястӧ шырны да кишкасьыс перъявны асмогсӧ кинад; вӧчны да пуктыны клизма; сэсся боксӧ зыравны шӧрипӧв сорлалӧм кослунъя выйӧн да скипидарӧн. Бурдӧм бӧрас первойя лунъясас колӧ вердны сэтшӧм сёянъясӧн, мед гырксӧ выльысь эз йӧрт, шуам, уль турунӧн, мӧссёркниӧн да мукӧд сэтшӧмторйӧн. Тшӧкыда йӧртлывлӧ гырксӧ порсьяслысь да понъяслысь. Тӧдны гырк йӧрмӧмлысь помкасӧ сьӧкыд. Мукӧддырйиыс гырк пытшкӧс йӧртӧмысь скӧтыд оз вермы асмогасьнысӧ лун кык-куимӧдз. Сэки асмогыс вермас гырк пытшсьыс петны восӧмӧн. | Сеԍԍа колӧ кітӧ бура мыԍкыны, гыжјастӧ шырны ԁа кішкаԍыс перјавны асмогсӧ кінаԁ; вӧчны ԁа пуктыны кԉізма; сеԍԍа боксӧ зыравны шӧріпӧв сорлалӧм кослунја выјӧн ԁа скіпіԁарӧн. Бурԁӧм бӧрас первојја лунјасас колӧ верԁны сещӧм ԍојанјасӧн, меԁ гырксӧ выԉыԍ ез јӧрт, шуам уԉ турунӧн, мӧсԍоркԋіӧн ԁа мукӧԁ сещӧмторјӧн. Щӧкыԁа јӧртлывлӧ гырксӧ порԍјаслыԍ ԁа понјаслыԍ. Тӧԁны гырк јӧрмӧмлыԍ помкасӧ — ԍӧкыԁ. Мукӧԁ ԁырјіыс гырк пыщкӧс јӧртӧмыԍ скӧтыԁ оз вермы асмогаԍнысӧ лун кык-куімӧԇ. Секі асмогыс вермас гырк пыщԍыс петны восӧмӧн. |
| Мӧсъяслӧн рушку дундӧм (тимпанит) | Мӧсјаслӧн рушку ԁунԁӧм (ԏімпаԋіт) |
| Тайӧ висьӧмыс тшӧкыда овлӧ мӧсъяслӧн, кодыр найӧ сёйӧны кокньыда шузяна сёянъяс да сёйӧм бӧрас рушкуас артмӧны газъяс. Сійӧ газъясыслы воштысьныс некытчӧ лоӧ да, мӧсъясыдлысь либӧ ыжъясыдлысь зэв ёна дундӧдӧ шуйга боксӧ-паксӧ | Тајӧ віԍӧмыс щӧкыԁа овлӧ мӧсјаслӧн, коԁыр најӧ ԍојӧны кокԋіԁа шуԅана ԍојанјас ԁа ԍојӧм бӧрас рушкуас артмӧны газјас. Сіјӧ газјасыслы воштыԍныс ԋекытчӧ лоӧ ԁа мӧсјасыԁлыԍ ԉібӧ ыжјасыԁлыԍ зев јона ԁунԁӧԁӧ — шујга боксӧ-паксӧ |
| Медым эськӧ эз босьт татшӧм лёк висьӧмыс, оз ков вердны скӧтӧс уль пӧжсьӧм да шузьыны заводитчӧм турунӧн; сідзжӧ оз ков сетны ӧтпырйӧ уна клевер турун, сісь картупель да кынмалӧм турунъяс. Кӧтасьӧм, пӧжсьыны заводитчӧм турунъяс позьӧ сетлыны ичӧтикаӧн да сорлавны кос турункӧд. Оз ков тулысъясын кос турун вывсянь пырысьтӧм-пыр лэдзны уль турун вылӧ. Тулысын уль турун дінас колӧ скӧтӧс велӧдны ньӧжйӧникӧн; асывнас колӧ лэдзны йирсьыштны кос турунӧн вердӧм бӧрын. Веж турунӧн вердӧм бӧрын пырысьтӧм-пыр оз ков юктавны. Кынмалӧм да кӧтасьлӧм турун скӧтлы сеттӧдз колӧ бура косьтыны. | Меԁым, еԍкӧ, ез боԍт тащӧм ԉок віԍӧмыс, оз ков верԁны скӧтӧс уԉ пӧжԍӧм ԁа шуԅыны завоԃітчӧм турунӧн; сіԇ-жӧ оз ков ԍетны ӧтпырјӧ уна кԉевер турун, сіԍ картупеԉ ԁа кынмалӧм турунјас. Кӧтаԍӧм, пӧжԍыны завоԃітчӧм турунјас поԅӧ ԍетлыны ічӧԏікаӧн ԁа сорлавны кос турункӧԁ. Оз ков тулысјасын кос турун вывԍаԋ пырыԍтӧмпыр леԇны уԉ турун вылӧ. Тулысын уԉ турун ԁінас колӧ скӧтӧс велӧԁны ԋӧжјӧԋікӧн; асывнас колӧ леԇны јірԍыштны кос турунӧн верԁӧм бӧрын. Веж турунӧн верԁӧм бӧрын пырыԍтӧмпыр оз ков јуктавны. Кынмалӧм ԁа кӧтаԍлӧм турун скӧтлы ԍеттӧԇ колӧ бура коԍтыны. |
| Мыйяс серти тӧдны тайӧ висьӧмъяссӧ | Мыјјас ԍӧрԏі тӧԁны тајӧ віԍӧмјассӧ |
| Висьмысь мӧс дугдӧ рӧмидзтӧмысь, рушкуыс (требуха) оз кут гуракывны, мӧстӧ быттьӧ пӧдтӧ — сьӧкыда лолалӧ, дугдӧ сёйӧмысь, ружтӧ, видзӧдӧ рушку вылас, сьӧкыда асмогасьӧ, да шуйга бокыс ёна дундӧ. Мӧс дундӧ со мый понда: кутшӧм сюрӧ сёянъясӧн вердӧмысь рушкуас рӧдмӧны зэв уна микробъяс. Микробъясыс чужтӧны газ да, сійӧ и дундӧдӧ кынӧмсӧ. | Віԍмыԍ мӧс ԁугԁӧ рӧміԇтӧмыԍ, рушкуыс (требуха) оз кут гуракывны, мӧстӧ, быԏԏӧ, пӧԁтӧ — ԍӧкыԁа лолалӧ, ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ, ружтӧ, віԇӧԁӧ рушку вылас, ԍӧкыԁа асмогаԍӧ ԁа шујга бокыс јона ԁунԁӧ. Мӧс ԁунԁӧ со мыј понԁа: кущӧм ԍурӧ ԍојанјасӧн верԁӧмыԍ рушкуас рӧԁмӧны зев уна мікробјас. Мікробјасыс чужтӧны газ ԁа, сіјӧ і ԁунԁӧԁӧ кынӧмсӧ. |
| Кыдзи бурдӧдны тайӧ висьӧмсьыс | Кыԇі бурԁӧԁны тајӧ віԍӧмԍыс |
| Колӧ дзик пыр жӧ дугӧдны рушкуас газ артмӧмсӧ. Тайӧ висьӧмыс вывті лёк, вермас регыдӧн пемӧстӧ вины. Сідзкӧ колӧ пырысь-пыр жӧ сэтысь газсӧ лэдзны. Мый вермас крестьянин ачыс вӧчны ветеринар локтӧдз? Медводз колӧ сювсьыс перъявны асмогсӧ да пуктыны клизма. Дундӧминсӧ киськавны шӧрипӧв сорлалӧм ваа скипидарӧн либӧ куш кӧдзыд ваӧн; сэсся зыравны идзас ёкмыльӧн. Зыралӧм бӧрас кывсӧ кыскыштавлыны, мед горзьӧдас. Быд горзьӧдігӧн петӧ неунаӧн газыс. Сэсся висьысь мӧссӧ позьӧ котрӧдлыштны. Вомас кӧртвом моз сюйны дьӧгӧдьӧн мавтӧм гез, мед няклялӧ. Няклялігас кутас мунны дулльыс да ӧдйӧджык бурдас рушкуыс. Оз кӧ татшӧмторъясыд отсавны, колӧ босьтны ӧти стӧкан тыр кослунъя вый (позьӧ шабді вый), стӧкан джын дьӧгӧдь да стӧкан джын карасин. Куимнанторсӧ кисьтны бутылкаӧ, бура гудравны да юктавны мӧскӧс. Тайӧ лекарствояссӧ позьӧ сетны сӧмын мӧсъяслы; вӧвъяслы да ыжъяслы тайӧ лекарствояс сетны оз позь. | Колӧ ԇікпыр-жӧ ԁугӧԁны рушкуас газ артмӧмсӧ. Тајӧ віԍӧмыс вывті ԉок, вермас регыԁӧн пемӧстӧ віны. Сіԇ-кӧ колӧ пырыԍ-пыр-жӧ сетыԍ газсӧ леԇны. Мыј вермас креԍԏаԋін ачыс вӧчны веԏерінар локтӧԇ? Меԁвоԇ колӧ ԍувԍыс перјавны асмогсӧ ԁа пуктыны кԉізма. Ԁунԁӧмінсӧ кіԍкавны шӧріпӧв сорлалӧм ваа скіпіԁарӧн, ԉібӧ куш кӧԇыԁ ваӧн; сеԍԍа зыравны іԇас јокмыԉӧн. Зыралӧм бӧрас кывсӧ кыскыштавлыны, меԁ горԅӧԁас. Быԁ горԅӧԁігӧн петӧ ԋеунаӧн газыс. Сеԍԍа віԍыԍ мӧссӧ поԅӧ котрӧԁлыштны. Вомас кӧртвом моз ԍујны ԃӧгӧԃӧн мавтӧм гез, меԁ ԋакԉалӧ. Ԋакԉалігас кутас мунны ԁуԉԉыс ԁа ӧԁјӧҗык бурԁас рушкуыс. Оз-кӧ тащӧмторјасыԁ отсавны, колӧ боԍтны ӧԏі стӧкантыр кослунја выј (поԅӧ шабԁі выј), стӧкан җын ԃӧгӧԃ ԁа стӧкан җын караԍін. Куімнанторсӧ кіԍтны бутулкаӧ, бура гуԁравны ԁа јуктавны мӧскӧс. Тајӧ ԉекарствојассӧ поԅӧ ԍетны сӧмын мӧсјаслы; вӧвјаслы ԁа ыжјаслы тајӧ ԉекарствојас ԍетны оз поԅ. |
| Лекарствоясыс кӧ некутшӧм отсӧг оз сетны, висьысь мӧсъяслы, колӧ вӧчны операция, сы вылӧ эм струмент — шусьӧ троакарӧн. Сійӧн розьӧдӧны рушкусӧ (еджыд кругӧн помйӧма розьӧданінсӧ). Сӧмын та дінӧ кутчысьны аслыд оз ков. Татшӧм операциятӧ вермас бура вӧчны сӧмын ветеринар. Некутшӧм кокньӧд кӧ мӧскыслы оз ло, синмыс тырӧ синваӧн, заводитчӧ пӧдны, дундӧмыс содӧ да сідз водзӧ. Бурджык сэтшӧм мӧстӧ начкыны яй вылӧ. Висьмӧм бӧрас пырысьтӧм-пыр жӧ колӧ сетны глауберӧвӧй сов грамм 500 кымын. Бурдӧдӧм бӧрас сэсся лун куим-ӧ-нёль оз ков сетны веж турун. | Ԉекарствојасыс-кӧ ԋекущӧм отсӧг оз ԍетны, віԍыԍ мӧсјаслы, колӧ вӧчны оператсіја, сы вылӧ ем струмент — шуԍӧ троакарӧн. Сіјӧн роԅӧԁӧны рушкусӧ (јеҗыԁ кругӧн помјӧма роԅӧԁанінсӧ). Сӧмын та ԁінӧ кутчыԍны аслыԁ оз ков. Тащӧм оператсіјатӧ вермас бура вӧчны сӧмын веԏерінар. Ԋекущӧм кокԋӧԁ-кӧ мӧскыслы оз ло, ԍінмыс тырӧ ԍінваӧн, завоԃітчӧ пӧԁны, ԁунԁӧмыс соԁӧ ԁа сіԇ воԇӧ. Бурҗык сещӧм мӧстӧ начкыны јај вылӧ. Віԍмӧм бӧрас пырыԍтӧм пыр-жӧ колӧ ԍетны глауберӧвӧј сов грамм 500 кымын. Бурԁӧԁӧм бӧрас сеԍԍа лун куімӧ-ԋоԉ оз ков ԍетны веж турун. |
| Вӧвъяслӧн лобдойӧн (коликӧн) висьӧм | Вӧвјаслӧн лобԁојӧн (коԉікӧн) віԍӧм |
| Лобдойӧн быд во висьмывлӧ уна вӧв, дерт унаӧн сыысь и кулӧны. Тайӧ висьӧмсӧ крестьяна шуӧны «шырӧн», пель дінас пӧ кайӧма шыр. Бытшкан кӧ пӧ пель боксьыс шырсӧ (пель бокса железасӧ), вӧв бурдас. Весиг сійӧ пельдінса железасӧ курччавлывлӧны, мед ямас. Сэсся висьысь вӧв дінас корӧны кӧнӧвалъясӧс. | Лобԁојӧн быԁ во віԍмывлӧ уна вӧв, ԃерт, унаӧн сыыԍ і кулӧны. Тајӧ віԍӧмсӧ креԍԏана шуӧны „шырӧн“, пеԉ ԁінас-пӧ кајӧма шыр. Быщкан-кӧ-пӧ пеԉбокԍыс шырсӧ (пеԉ бокса жеԉезасӧ), вӧв бурԁас. Веԍіг сіјӧ пеԉԁінса жеԉезасӧ куртчавлывлӧны, меԁ јамас. Сеԍԍа віԍыԍ вӧв ԁінас корӧны кӧнӧвалјасӧс. |
| Кӧнӧвалъяс няйтӧсь, сімӧм шылаӧн бытшкӧны пельдінса железасӧ, гыжъялӧны нырсӧ вир петтӧдзыс да заразитлӧны вӧлыслысь вирсӧ. | Кӧнӧвалјас ԋајтӧԍ, сімӧм шылаӧн быщкӧны пеԉԁінса жеԉезасӧ, гыжјалӧны нырсӧ вір петтӧԇыс-ԁа зараԅітлӧны вӧлыслыԍ вірсӧ. |
| А заразитчас кӧ вирыс, вӧлыд кулӧ. Тайӧ висьӧмыс вывті чорыд да, висьмӧмсяньыс сутки тыртӧдзыс и вермас вӧлыд кувны. | А зараԅітчас-кӧ вірыс, вӧлыԁ кулӧ. Тајӧ віԍӧмыс вывті чорыԁ ԁа віԍмӧмԍаԋыс суткі тыртӧԇыс і вермас вӧлыԁ кувны. |
| Лобдойӧн висьмысь вӧв дінӧ колӧ корны ветеринарӧс. Позьӧ и аслыд неуна отсыштны. Сӧмын некутшӧм ногӧн оз ков корны кӧнӧвалӧс. Кыдзи тӧдны тайӧ лобдойӧн висьӧмсӧ да висигас кыдзи сетны вӧвлы отсӧг? | Лобԁојӧн віԍмыԍ вӧв ԁінӧ колӧ корны веԏерінарӧс. Поԅӧ і аслыԁ ԋеуна отсыштны. Сӧмын ԋекущӧм ногӧн оз ков корны кӧнӧвалӧс. Кыԇі тӧԁны тајӧ лобԁојӧн віԍӧмсӧ ԁа віԍігас кыԇі ԍетны вӧвлы отсӧг? |
| Рушку сювйыс вӧлыдлӧн зэв чувствительнӧй. Омӧль сёянъяс, тшыкӧм, пӧдӧм, кынмалӧм турунъяс зэв тшӧкыда вӧвлысь рушку-сювъяссӧ висьмӧдӧны. Татшӧм висьӧмъяс вермӧны вӧлӧс вины. Лобдойӧн вӧвъяс висьмывлӧны уна помкаяс вӧсна; со кутшӧм сылӧн помкаясыс: | Рушку ԍувјыс вӧлыԁлӧн зев чувствіԏеԉнӧј. Омӧԉ ԍојанјас, щыкӧм, пӧԁӧм, кынмалӧм турунјас зев щӧкыԁа вӧвлыԍ рушку-ԍувјассӧ віԍмӧԁӧны. Тащӧм віԍӧмјас вермӧны вӧлӧс віны. Лобԁојӧн вӧвјас віԍмывлӧны уна помкајас вӧсна; со кущӧм сылӧн помкајасыс: |
| 1. Уджалӧм бӧрын пӧсялӧм вӧлӧс кӧдзыд ваӧн юкталӧмысь, кӧдзыдінын видзӧмысь; | 1. Уҗалӧм бӧрын пӧԍалӧм вӧлӧс кӧԇыԁ ваӧн јукталӧмыԍ, кӧԇыԁінын віԇӧмыԍ; |
| 2. Тшыкӧм, няйт да шузян сёянъясӧн вердӧм вӧсна (сэтшӧм сёянъясыс рушкуас шузьыны вермӧны) либӧ тшыкӧм няйт турунысь; | 2. Щыкӧм, ԋајт ԁа шуԅан ԍојанјасӧн верԁӧм вӧсна (сещӧм ԍојанјасыс рушкуас шуԅыны вермӧны), ԉібӧ щыкӧм ԋајт туруныԍ; |
| 3. Вывті вердӧм вӧсна либӧ горша сёйӧм понда, няня сёян либӧ веж турунӧн вывті ёна вердігъясӧн (сыысь вермас воспалитчыны рушкуыс); | 3. Вывті верԁӧм вӧсна ԉібӧ горша ԍојӧм понԁа, ԋаԋа ԍојан ԉібӧ веж турунӧн вывті јона верԁігјасӧн (сыыԍ вермас воспаԉітчыны рушкуыс); |
| 4. Ковъяс понда. Ковъясыс дойдалӧны вӧв сювъясыслысь слизистӧй оболочкасӧ да тупкалӧны вир сӧнъяссӧ; | 4. Ковјас понԁа. Ковјасыс ԁојԁалӧны вӧв ԍувјасыслыԍ сԉіԅістӧј оболочкасӧ ԁа тупкалӧны вір сӧнјассӧ; |
| 5. Уль сёян вывсянь кӧ друг вуджӧдан кос сёян вылӧ либӧ кос вывсянь уль вылӧ. Вермас босьтны вуджан висьӧмъяс дырйи. | 5. Уԉ ԍојан вывԍаԋ-кӧ ԁруг вуҗӧԁан кос ԍојан вылӧ ԉібӧ кос вывԍаԋ уԉ вылӧ. Вермас боԍтны вуҗан віԍӧмјас ԁырјі. |
| 6. Шуам, вӧв дыр нин эз сёйлы зӧр, сэсся друг сёяс зэв горша, бура курччавтӧг да уна. Рушкуас оз вермы пусьыныс-небзьыныс сёяныс да, чужӧны микробъяс. Сёян заводитчӧ шузьыны. Рушкуыс вӧвлӧн висьмӧ да вӧв заводитчӧ шыбласьны; | 6. Шуам, вӧв ԁыр-ԋін ез ԍојлы зӧр, сеԍԍа ԁруг ԍојас зев горша, бура куртчавтӧг ԁа уна. Рушкуас оз вермы пуԍыныс-ԋебԅыныс ԍојаныс ԁа чужӧны мікробјас. Ԍојан завоԃітчӧ шуԅыны. Рушкуыс вӧвлӧн віԍмӧ ԁа вӧв завоԃітчӧ шыблаԍны; |
| 7. Лобдой овлӧ и сюӧн (тусьнас) вердӧм помысь; сьӧкыд удж бӧрын кӧ бура шойччӧдтӧдз вердан сюнас либӧ ёна вердӧм бӧрын кутан пырысьтӧм-пыр жӧ уджавны. Бӧръя кык помка вӧснаыс скӧтыд медся ёнасӧ и висьмӧдчывлӧ. | 7. Лобԁој овлӧ і ԍуӧн (туԍнас) верԁӧм помыԍ; ԍӧкыԁ уҗ бӧрын-кӧ бура шојтчӧԁтӧԇ верԁан ԍунас ԉібӧ јона верԁӧм бӧрын кутан пырыԍтӧмпыр-жӧ уҗавны. Бӧрја кык помка вӧснаыс скӧтыԁ меԁԍа јонасӧ і віԍмӧԁчывлӧ. |
| Кыдзи тӧдны лобдой висьӧмсӧ | Кыԇі тӧԁны лобԁој віԍӧмсӧ |
| Лобдойӧн висьысь вӧв мунігӧн сувталӧ, пӧсялӧ, рушкуыс дундӧ, ӧти-мӧд кок вылас вежласьӧ — сувтчӧ, бӧжнас ӧвтчӧ, зільӧ водны да голясӧ нюжйӧдлӧ водзӧ. Ёна нин кӧ висьмӧ, шыбитчӧ муӧ, туплясьӧ, пырысьтӧм-пыр жӧ бӧр чеччӧ да бара видзӧдӧ кынӧм вылас, кокъяссӧ паськӧдӧ, пуксьывлӧ пон моз, сьӧкыда лолалӧ, гӧрбыльтчӧ, ружтӧ, быттьӧ кӧсйӧ асмогасьны, сӧмын асмогыс оз пет. Оз пыр сэтшӧмӧсь овлыны признакъясыс висьысь вӧвъяслӧн. Тулыс-арын вӧвъястӧ босьтлывлӧны кынмалӧмъясысь прӧстудаа коликъяс. Висьысь вӧв сэки инас оз ӧшйы: коксьӧ воддза кокъяснас, видзӧдӧ кынӧм вылас, бӧр кокъяссӧ лэпталӧ кынӧм улас, пӧсялӧ. Сӧмын кынӧмыс оз дунды мукӧд пӧлӧс лобдой дырйи моз, а весиг топалӧ. | Лобԁојӧн віԍыԍ вӧв мунігӧн сувталӧ, пӧԍалӧ, рушкуыс ԁунԁӧ, ӧԏі-мӧԁ кок вылас вежлаԍӧ — сувтчӧ, бӧжнас ӧвтчӧ, зіԉӧ воԁны ԁа гоԉасӧ ԋужјӧԁлӧ воԇӧ. Јона-ԋін-кӧ віԍмӧ, шыбытчӧ муӧ, тупԉаԍӧ, пырыԍтӧм-пыр-жӧ бӧр четчӧ ԁа бара віԇӧԁӧ кынӧм вылас, кокјассӧ паԍкӧԁӧ, пукԍывлӧ пон моз, ԍӧкыԁа лолалӧ, гӧрбыԉтчӧ, ружтӧ, быԏԏӧ кӧсјӧ асмогаԍны, сӧмын асмогыс оз пет. Оз пыр сещӧмӧԍ овлыны прізнакјасыс віԍіԍ вӧвјаслӧн. Тулыс-арын вӧвјастӧ боԍтлывлӧны кынмалӧмјасыԍ прӧстуԁаа коԉікјас. Віԍыԍ вӧв секі інас оз ӧшјы: кокԍӧ воԇԇа кокјаснас, віԇӧԁӧ кынӧм вылас, бӧркокјассӧ лепталӧ кынӧм улас, пӧԍалӧ. Сӧмын кынӧмыс оз ԁунԁы мукӧԁпӧлӧс лобԁој ԁырјі моз, а веԍіг топалӧ. |
| Кыдзи отсавны лобдойӧн висьысь вӧвъяслы | Кыԇі отсавны лобԁојӧн віԍыԍ вӧвјаслы |
| Лобдойӧн висьӧм да мӧсъяслӧн дундӧм висьӧм вывті ӧдйӧ да чорыда паськалӧны. Ньӧти оз позь нюжӧдчыны отсӧг сетӧмын ветеринар локтӧдз. Пырысьтӧм-пыртӧ ӧд ветеринарнӧй врачӧс либӧ пельшӧрӧс он на вермы аддзыны. Сідзкӧ колӧ тӧдны, кыдзи сетны медводдза отсӧгсӧ. Отсӧгсӧ колӧ сетны со кыдзи: отсӧг сеттӧдз вӧлӧс сувтӧдны шоныд, ыджыд гидӧ. Колӧ бура мыськыны китӧ, чунь гыжъястӧ шырны, мед сювсӧ вӧлыдлысь эн пегырт, да перъявны асмогсӧ, кытчӧдз кинад судзан. Сы бӧрын пуктыны кружкаӧн ведра джын мында майтӧг быгъя ваа клизма. Сэтшӧм кружкаыд кӧ абу, позяс розя резина помӧ пуктыны воронка да васӧ ньӧжйӧникӧн сэтчӧ кисьтны. | Лобԁојӧн віԍӧм ԁа мӧсјаслӧн ԁунԁӧм віԍӧм вывті ӧԁјӧ ԁа чорыԁа паԍкалӧны. Ԋіӧԏі оз поԅ ԋужӧԁчыны отсӧг ԍетӧмын веԏерінар локтӧԇ. Пырыԍтӧм-пыртӧ-ӧԁ веԏерінарнӧј врачӧс ԉібӧ пеԉшӧрӧс он-на вермы аԁԇыны. Сіԇ-кӧ колӧ тӧԁны, кыԇі ԍетны меԁвоԇԇа отсӧгсӧ. Отсӧгсӧ колӧ ԍетны со кыԇі: отсӧг ԍеттӧԇ вӧлӧс сувтӧԁны шоныԁ, ыҗыԁ гіԁӧ. Колӧ бура мыԍкыны кітӧ, чуԋ гыжјастӧ шырны, меԁ ԍувсӧ вӧлыԁлыԍ ен пегырт ԁа перјавны асмогсӧ, кытчӧԇ кінаԁ суԇан. Сы бӧрын пуктыны кружкаӧн веԁра җын мынԁа мајтӧг быгја ваа кԉізма. Сещӧм кружкаыԁ кӧ абу, поԅас роԅа реԅіна помӧ пуктыны воронка ԁа васӧ ԋӧжјӧԋікӧн сетчӧ кіԍтны. |
| Вермӧ на кӧ вӧлыд ветлынысӧ, абу на кӧ ёна слабитӧма, колӧ восьлӧн новлӧдлыны. Ёна кӧ дундӧма кынӧмыс, ӧдйӧ новлӧдлыны оз позь. Колӧ сетны глауберӧвӧй сов 400–500 грамм кымын либӧ 1–1,5 бутылка шабді вый. | Вермӧ-на-кӧ вӧлыԁ ветлынысӧ, абу-на-кӧ јона слабітӧма, колӧ воԍлӧн новлӧԁлыны. Јона-кӧ ԁунԁӧма кынӧмыс, ӧԁјӧ новлӧԁлыны оз поԅ. Колӧ ԍетны глауберӧвӧј сов 400–500 граммкымын ԉібӧ 1–1,5 бутулка шабԁі-выј. |
| Колӧ кынӧмсӧ зыравны идзасӧн, киськавны выйӧн либӧ ваӧн шӧрипӧв сорӧм скипидарӧн. Сы бӧрын кынӧмсӧ эжавны шоныд торъясӧн. Лобдойнас кӧ кынмӧмысь висьмас, колӧ сэки бурджыка шонтыны. Шонтӧм могысь позьӧ юктавны кык кымын бутылка нинпу дзоридз настойӧн. Абу кӧ нинпу настойыд, позьӧ куш шоныд ваӧн юктавны да шоныд ваысь клизма пуктыны; сы бӧрын вевттьыны шоныд пасьясӧн. | Колӧ кынӧмсӧ зыравны іԇасӧн, кіԍкавны выјӧн ԉібӧ ваӧн шӧріпӧв сорӧм скіпіԁарӧн. Сы бӧрын кынӧмсӧ ежавны шоныԁторјасӧн. Лобԁојнас-кӧ кынмӧмыԍ віԍмас — колӧ секі бурҗыка шонтыны. Шонтӧм могыԍ поԅӧ јуктавны кык кымын бутулка ԋінпу ԇоріԇ настојӧн. Абу-кӧ ԋінпу настојыԁ, поԅӧ куш шоныԁ ваӧн јуктавны ԁа шоныԁ ваыԍ кԉізма пуктыны; сыбӧрын вевԏԏыны шоныԁ паԍјасӧн. |
| Мед вӧв эз висьмы лобдойӧн, оз ков мудзӧм вӧвлы пырысь-пыр сетны зӧр, ид, сю. Зӧрйӧн, сюӧн, идйӧн вердӧм бӧрын оз жӧ ков уджавны часӧн-джынйӧн мында, оз ков босьтчыны друг сьӧкыда уджавны. | Меԁ вӧв ез віԍмы лобԁојӧн, оз ков муԇӧм вӧвлы пырыԍ-пыр ԍетны зӧр, іԁ, ԍу. Зӧрјӧн, ԍуӧн, іԁјӧн верԁӧм бӧрын оз-жӧ ков уҗавны часӧн җынјӧн мынԁа, оз ков боԍтчыны ԁруг ԍӧкыԁа уҗавны. |
| Мед вӧлыд зӧрсӧ оз сёй вывті горша, позьӧ сорлавны шырӧм идзасӧн (шырны идзассӧ кык-куим сантиметр кузя). Сэсся няня кӧрымӧн вердлытӧм вӧвлы некор оз ков сетны уна зӧр либӧ омӧля косьтӧм зӧр. Оз ков вердны сісь тшыкӧм турунӧн. Уль клевер турунӧн вердігӧн колӧ сёӧдны ичӧтикаӧн, омӧльджык турунӧн сорлалӧмӧн. | Меԁ вӧлыԁ зӧрсӧ оз ԍој вывті горша, поԅӧ сорлавны шырӧм іԇасӧн (шырны іԇассӧ кык-кујім саԋԏіметр куԅа). Сеԍԍа ԋаԋа кӧрымӧн верԁлытӧм вӧвлы ԋекор оз ков ԍетны уна зӧр, ԉібӧ омӧԉа коԍтӧм зӧр. Оз ков верԁны сіԍ щыкӧм турунӧн. Уԉ кԉевер турунӧн верԁігӧн колӧ ԍоӧԁны ічӧԏікаӧн, омӧԉҗык турунӧн сорлалӧмӧн. |
| Медым кынмӧмысь лобдойӧн вӧлыд эз висьмы, пӧсь вылысь кӧдзыдінын видзны оз позь. Тӧв йылын сулӧдігӧн тӧвсьыс мыйӧнкӧ колӧ вевттьыны. Лобдойӧн уна вӧвъяс висьмалӧны омӧль лясниын либӧ ляснитӧг вердӧмысь, няйт пытшкын вердӧмысь. | Меԁым кынмӧмыԍ лобԁојӧн вӧлыԁ ез віԍмы, пӧԍ вылыԍ кӧԇыԁінын віԇны оз поԅ. Тӧвјылын сулӧԁігӧн тӧвԍыс мыјӧнкӧ колӧ вевԏԏыны. Лобԁојӧн уна вӧвјас віԍмалӧны омӧԉ ԉаԍԋіын ԉібӧ ԉаԍԋітӧг верԁӧмыԍ, ԋајт пыщкын верԁӧмыԍ. |
| Сідзкӧ колӧ лӧсьӧдны вӧлыдлы бур лясни. Кок улас вӧлыдлы турунтӧ сетӧмӧн талясьӧ куйӧдас, сэсся сійӧ куйӧд сорнас туруныс сюрӧ вӧв рушкуӧ, да сы вӧснасӧ и тшӧкыдджыкасӧ висялӧны кишка-рушку пытшкӧс висьӧмъяснас. | Сіԇ-кӧ колӧ лӧԍӧԁны вӧлыԁлы бур ԉаԍԋі. Кок улас вӧлыԁлы турунтӧ ԍетӧмӧн таԉаԍӧ кујӧԁас, сеԍԍа сіјӧ кујӧԁ сорнас туруныс ԍурӧ вӧв рушкуӧ ԁа сы вӧснасӧ-і щӧкыԁҗыкасӧ віԍалӧны кішка-рушку пыщкӧс віԍӧмјаснас. |
| Тайӧ висьӧмъяс босьтігӧн колӧ нюжӧдчытӧг корны ветеринарӧс. | Тајӧ віԍӧмјас боԍтігӧн колӧ ԋужӧԁчытӧг корны веԏерінарӧс. |
| Яда турунъясӧн отравитчӧм | Јаԁа турунјасӧн отравітчӧм |
| Скӧтыд луд вылын йирсигас бӧрйӧ сёяна турун. Сӧмын ӧд тулысъяснад, кодыр яда турунъясыс быдмӧмаӧсь бур турун дорсьыс кузьджыка, тшыг йывсьыс горша сёйигас вермас сёйны тшӧтш яда турунсӧ да отравитчыны. Мукӧд турунъясыс ядаӧсь сӧмын быдмигас, ульнас. Косьтӧмӧн налӧн ядыс вошӧ. А мукӧд туруныс весиг косьтӧм бӧрас ассьыс ядалунсӧ оз вошты. Сэсся ӧд турунъясыдлӧн да няньясыдлӧн сідзжӧ овлӧны висьӧмъяс, шуам, ужпинь, шомшеп. Висян турунъяс да няньяс сёйӧмысь вермасны жӧ отравитчыны пемӧсъясыд. | Скӧтыԁ луԁ вылын јірԍігас бӧрјӧ ԍојана турун. Сӧмын-ӧԁ тулысјаснаԁ, коԁыр јаԁа турунјасыс быԁмӧмаӧԍ бур турун ԁорԍыс куԅҗыка, щыг јывԍыс горша ԍојігас вермас ԍојны щӧщ јаԁа турунсӧ ԁа отравітчыны. Мукӧԁ турунјасыс јаԁаӧԍ сӧмын быԁмігас, уԉнас. Коԍтӧмӧн налӧн јаԁыс вошӧ. А мукӧԁ туруныс веԍіг коԍтӧм бӧрас асԍыс јаԁа лунсӧ оз вошты. Сеԍԍа-ӧԁ турунјасыԁлӧн ԁа ԋаԋјасыԁлӧн сіԇ-жӧ овлӧны віԍӧмјас, шуам, ужпіԋ-шомшеп. Віԍан турунјас ԁа ԋаԋјас ԍојӧмыԍ вермасны-жӧ отравітчыны пемӧсјасыԁ. |
| Кыдзи тӧдны отравитчӧмсӧ | Кыԇі тӧԁны отравітчӧмсӧ |
| Отравитчӧм висьӧмыд скӧтӧс босьтӧ друг тшыг вылӧ вердӧмысь. Отравитчӧм пемӧсыд дугдӧ рӧмидзтӧмысь да сёйӧмысь; вомсьыс петӧ быгзьӧм дулльыс, сьӧкыда лолалӧ да ньылалӧ, кокъясыс тірӧны, кӧдзыдӧсь. Босьтчӧ мытитны, асмогыс овлӧ вир сора. Коскас кӧ личкыштан, зэв ёна сэті доймӧ. Яда турунъястӧ кӧ уна сёйӧма, пемӧсыд йӧйкодь сяма: котралӧ, кытчӧ сюрӧ пырӧ, синъясыс гырдмӧны либӧ бугыльясыс оз вӧрны, быттьӧ узьӧны. Ёна отравитчигъясӧн лоӧ бӧръя кокъясас паралич, оз кут вермыны ветлӧдлынысӧ. Ёна нин кӧ слабмас пемӧсыд, жарыс (температураыс) нормальнӧй дорсьыс чинӧ, сэки позьӧ чайтны — пемӧс оз нин ловзьы-бурд. | Отравітчӧм віԍӧмыԁ скӧтӧс боԍтӧ ԁруг щыг вылӧ верԁӧмыԍ. Отравітчӧм пемӧсыԁ ԁугԁӧ рӧміԇтӧмыԍ ԁа ԍојӧмыԍ; вомԍыс петӧ быгԅӧм ԁуԉԉыс, ԍӧкыԁа лолалӧ ԁа ԋылалӧ, кокјасыс тірӧны, кӧԇыԁӧԍ. Боԍԍӧ мыԏітны, асмогыс овлӧ вірсора. Коскас-кӧ ԉічкыштан, зев јона сеті ԁојмӧ. Јаԁа турунјастӧ-кӧ уна ԍојӧма пемӧсыԁ јӧј коԃ ԍама: котралӧ, кытчӧ ԍурӧ пырӧ, ԍінјасыс гырԁмӧны ԉібӧ бугыԉјасыс оз вӧрны, быԏԏӧ уԅӧны. Јона отравітчігјасӧн лоӧ бӧрја кокјасас параԉіч, оз кут вермыны ветлӧԁлынысӧ. Јона-ԋін-кӧ слабмас пемӧсыԁ, жарыс (ԏемператураыс) нормаԉнӧј ԁорԍыс чінӧ, секі поԅӧ чајтны — пемӧс оз-ԋін ловԅы-бурԁ. |
| Кутшӧм отсӧг сетны отравитчӧм пемӧслы | Кущӧм отсӧг ԍетны отравітчӧм пемӧслы |
| Тӧдан кӧ: отравитчис яда турун сёйӧм понда, колӧ пырысьтӧм-пыр лӧсьӧдны бадь пу отвар да юктыштавлыны сійӧн луннас куим-ӧ-нёльысь, литра джынйӧн кымын юкталӧм кежлӧ. Пырысь-пыр жӧ дугдыны сэтшӧм турунӧн вердны, кутшӧм турунӧн отравитчис. Сювъяс пырыс пытшкӧсас мед ядыс озджык вермы йиджны, сетны шабді кӧйдыс отвар. Мед эськӧ ӧдйӧджык рекмис рушкуыс яда турунъясысь позьӧ сетны слабитӧм могысь 600–1000 грамм глауберӧвӧй сов. Бадь пу отварсӧ сетны позьӧ слабитӧдӧм мыстиыс нин. Кудзыс кӧ вир сорӧн петӧ, вӧркъясыс висьмӧмаӧсь нин. Сэки колӧ пуктыны кос вылас компресс. | Тӧԁан-кӧ отравітчіс јаԁа турун ԍојӧм понԁа, колӧ пырыԍтӧмпыр лӧԍӧԁны баԃпу ӧтвар ԁа јуктыштавлыны сіјӧн луннас кујімӧ-ԋоԉыԍ, ԉітра җынјӧн кымын јукталӧм кежлӧ. Пырыԍпыр-жӧ ԁугԁыны сещӧм турунӧн верԁны, кущӧм турунӧн отравітчіс. Ԍувјас пырыс пыщкӧсас меԁ јаԁыс озҗык вермы јіҗны, ԍетны шабԁі кӧјԁыс отвар. Меԁ, еԍкӧ, ӧԁјӧҗык рекміс рушкуыс јаԁа турунјасыԍ поԅӧ ԍетны слабітӧм могыԍ 600–1000 грамм глауберӧвӧј сов. Баԃпу ӧтварсӧ ԍетны поԅӧ слабітӧԁӧм мыԍԏіыс-ԋін. Куԇыс-кӧ вір сорӧн петӧ, вӧркјасыс віԍмӧмаӧԍ-ԋін. Секі колӧ пуктыны коск вылас компресс. |
| Кишка-рушку висьӧм пемӧсъяслӧн | Кішка-рушку віԍӧм пемӧсјаслӧн |
| Водз тулысъясын либӧ сёрджык аръясын гортса пемӧсъясыд тшӧкыда висьмывлӧны кишка-рушку висьӧмъясӧн. Кишка-рушку висьӧмыс овлӧ зэв уна помка вӧсна: кынмалӧм турунъясӧн вердӧмысь, вӧлӧс уджалӧм бӧрын пӧсьйывсьыс кӧдзыдінӧ сувтӧдӧмысь. | Воԇ тулысјасын ԉібӧ ԍорҗык арјасын гортса пемӧсјасыԁ щӧкыԁа віԍмывлӧны кішка-рушку віԍӧмјасӧн. Кішка-рушку віԍӧмыс овлӧ зев уна помка вӧсна — кынмалӧм турунјасӧн верԁӧмыԍ; вӧлӧс уҗалӧм бӧрын пӧԍјывԍыс кӧԇыԁінӧ сувтӧԁӧмыԍ. |
| Вермӧны висьмӧдны и ковъяс. Оз кӧ ӧти помка вӧсна босьтны кишка-рушку висьӧмъясыс, абу жӧ ӧткодьӧсь признакъясыс висьӧмыслӧн. Кодыр кынӧмыс дундӧма, кор оз сёй, аппетитыс абу. Либӧ мытитӧдӧ, либӧ гырксӧ йӧртӧ, мукӧддырйиыс восӧдӧ, слабмӧдӧ да сідз водзӧ. Мӧсъяслӧн кишка-рушку висьӧмлӧн медводдза признакыс: дугдӧ рӧмидзтыны, вӧвъяслӧн — дугдӧ сёйӧмысь, слизистӧй оболочкаясыс вом пытшкӧсас да ныр пытшкӧсас гӧрдӧдӧны, яйыс биалӧ (температураыс содӧ), пельясыс да кокъясыс кӧдзалӧны, оз сёй, а ёна юӧ, кынӧмыс гуракылӧмсьыс дугдӧ. Мукӧддырйиыс 4–5 лун мысти пемӧсыд кулӧ. | Вермӧны віԍмӧԁны і ковјас. Оз-кӧ ӧԏі помка вӧсна боԍтны кішка-рушку віԍӧмјасыс, абу-жӧ ӧткоԃӧԍ прізнакјасыс віԍӧмыслӧн. Коԁыр кынӧмыс ԁунԁӧма, кор оз ԍој, апеԏітыс абу. Ԉібӧ мыԏітӧԁӧ, ԉібӧ гырксӧ јӧртӧ, мукӧԁ ԁырјіыс восӧԁӧ, слабмӧԁӧ ԁа сіԇ воԇӧ. Мӧсјаслӧн кішка-рушку віԍӧмлӧн меԁвоԇԇа прізнакыс: ԁугԁӧ рӧміԇтыны, вӧвјаслӧн — ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ, ԍԉіԅістӧј оболочкајасыс вом пыщкӧсас ԁа ныр пыщкӧсас гӧрԁӧԁӧны, јајыс біалӧ (ԏемператураыс соԁӧ), пеԉјасыс ԁа кокјасыс кӧԇалӧны, оз ԍој, а јона јуӧ, кынӧмыс гуракылӧмԍыс ԁугԁӧ. Мукӧԁ ԁырјіыс 4–5 лун мыԍԏі пемӧсыԁ кулӧ. |
| Кыдзи бурдӧдны кишка-рушку висьӧмъясысь | Кыԇі бурԁӧԁны кішка-рушку віԍӧмјасыԍ |
| Медвойдӧр колӧ тӧдмасьны, кутшӧм помка вӧсна босьтіс висьӧмыс, да сійӧ помкасӧ бырӧдны. Шуам, дзоньвидза мӧс тшыкӧм картупельӧн вердӧмысь кутіс мытитны. Сідзкӧ колӧ медвойдӧр дугдыны сісь картупельӧн вердӧмысь. Мӧс кӧ дундіс чукӧрын куйлӧм уль турунӧн вердӧм вӧсна, вердӧмсьыс колӧ дугдыны. Помкасӧ кӧ он вермы тӧдмавны, мый понда висьмис кишка-рушкуыс, ветеринарнӧй врач либӧ пельшӧр отсӧг сеттӧдз колӧ дугдыны вердӧмсьыс; сетлыны сӧмын юан да вердны рушкуас бурджыка небзян сёянъясӧн. Сэсся позьӧ надзӧникӧн заводитны лючки вердӧмӧдз. Позьӧ юктӧдны бутылка мындаӧн быд куим час бӧрти шабді кӧйдыс отварӧн; кынӧмсӧ зыравны шӧрипӧв сорлалӧм ваа скипидарӧн да вевттьыны мешӧкъясӧн либӧ мукӧд торйӧн. Гырксӧ кӧ йӧртіс пемӧсыдлысь, колӧ сетны глауберӧвӧй сов грамм 500 кымын. Мытитӧмысь пуктыссьӧ клизма бадь пу отварысь. | Меԁвојԁӧр колӧ тӧԁмаԍны кущӧм помка вӧсна боԍтіс віԍӧмыс ԁа сіјӧ помкасӧ бырӧԁны. Шуам, ԇоԋвіԇа мӧс щыкӧм картупеԉӧн верԁӧмыԍ кутіс мыԏітны. Сіԇ-кӧ колӧ меԁвојԁӧр ԁугԁыны сіԍ картупеԉӧн верԁӧмыԍ. Мӧс-кӧ ԁунԁіс чукӧрын кујлӧм уԉ турунӧн верԁӧм вӧсна, верԁӧмԍыс колӧ ԁугԁыны. Помкасӧ-кӧ он вермы тӧԁмавны, мыј понԁа віԍміс кішка рушкуыс, веԏерінарнӧј врач ԉібӧ пеԉшер отсӧг ԍеттӧԇ колӧ ԁугԁыны верԁӧмԍыс; ԍетлыны сӧмын јуан ԁа верԁны рушкуас бурҗыка ԋебԅан ԍојанјасӧн. Сеԍԍа поԅӧ наԇӧԋікӧн завоԃітны ԉучкі верԁӧмӧԇ. Поԅӧ јуктӧԁны бутулка мынԁаӧн быԁ кујім час бӧрԏі шабԁі кӧјԁыс ӧтварӧн; кынӧмсӧ зыравны шӧріпӧв сорлалӧм ваа скіпіԁарӧн ԁа вевԏыны мешӧкјасӧн ԉібӧ мукӧԁ торјӧн. Гырксӧ-кӧ јӧртіс пемӧсыԁлыԍ, колӧ ԍетны глауберӧвӧј сов грамм 500 кымын. Мыԏітӧмыԍ пуктыԍԍӧ кԉізма баԃ пу ӧтварыԍ. |
| Веськыд кыз сюв висьӧм | Веԍкыԁ кыз ԍув віԍӧм |
| Асмогасянінтіыс пемӧсъяслӧн ортсыас мыччӧдсьывлӧ кулак кодь кымын гӧрд ёкмыль, — сійӧ веськыд кыз сювйыс петавлӧ. Веськыд сювйыс вермӧ скӧтлӧн ортсӧдз кузя нюжавны. Веськыд сюв ортсӧ петӧ гырк йӧрмигъясӧ, кодыр висьысь скӧт ёна пычкысьӧ. Тшӧкыда овлӧ сюв петӧм порсьяслӧн да куканьяслӧн, шома торъясӧн вердӧм вӧсна. Петас кӧ сювйыс ортсӧ, колӧ отсӧг сетны да сюйны петӧм сювсӧ. Он кӧ бӧр сюй, вермас вирыс сувтны. | Асмогаԍанінтіыс пемӧсјаслӧн ортсыас мытчӧԁԍывлӧ кулаккоԃ кымын гӧрԁ јокмыԉ, — сіјӧ веԍкыԁ кыз ԍувјыс петавлӧ. Веԍкыԁ ԍувјыс вермӧ скӧтлӧн ортсӧԇ куԅа ԋужавны. Веԍкыԁ ԍув ортсӧ петӧ гырк јӧрмігјасӧ, коԁыр віԍыԍ скӧт јона пычкыԍӧ. Щӧкыԁа овлӧ ԍув петӧм порԍјаслӧн ԁа кукаԋјаслӧн, шома торјасӧн верԁӧм вӧсна. Петас-кӧ ԍувјыс ортсӧ, колӧ отсӧг ԍетны ԁа ԍујны петӧм ԍувсӧ. Он-кӧ бӧр ԍуј, вермас вірыс сувтны. |
| Сідзкӧ петӧм сювсӧ колӧ пузьӧдлӧм дэбыд ваӧн няйтсьыс мыськыны, весавны сибдӧм турун идзасысь, мавтны выйӧн либӧ госӧн, сэсся вӧвлысь либӧ мӧслысь задладорсӧ вылӧджык лӧсьӧдны да заводитны сюйны петӧм сювсӧ. Сювсӧ сюйигӧн колӧ видзчысьны, медым эз гыжъяссьы да доймав сювйыс. Сювсӧ колӧ сюйны вочасӧн. Сюйӧм бӧрас бура юктӧдны шоныд ваӧн льӧм пу либӧ бадь пу кырсьысь настойӧн. Мед эськӧ сювйыс мӧдысь эз пет, колӧ бырӧдны сюв петан помкасӧ шуам, гырк йӧрмӧмысь. Сідзкӧ колӧ бырӧдны гырк йӧрмӧмсӧ. | Сіԇ-кӧ петӧм ԍувсӧ колӧ пуԅӧԁлӧм ԁебыԁ ваӧн ԋајтԍыс мыԍкыны, весавны ԍібԁӧм турун-іԇасыԍ, мавтны выјӧн ԉібӧ госӧн, сеԍԍа вӧвлыԍ ԉібӧ мӧслыԍ заԁлаԁорсӧ вылӧҗык лӧԍӧԁны ԁа завоԃітны ԍујны петӧм ԍувсӧ. Ԍувсӧ ԍујігӧн колӧ віԁчіԍны меԁым ез гыжјаԍԍы ԁа ԁојмав ԍувјыс. Ԍувсӧ колӧ ԍујны вочасӧн. Ԍујӧм бӧрас бура јуктӧԁны шоныԁ ваӧн ԉӧмпу ԉібӧ баԃпу кырԍыԍ настојӧн. Меԁ еԍкӧ ԍувјыс мӧԁыԍ ез пет, колӧ бырӧԁны ԍув петан помкасӧ шуам, гыркјӧрмӧмыԍ. Сіԇ-кӧ колӧ бырӧԁны гырк јӧрмӧмсӧ. |
| Вывті кӧ слаб пемӧсыд, колӧ бурджыка вердны, омӧльджыка уджӧдны да бурджыка дӧзьӧритны. Мед эськӧ ёнмис гырк пытшкӧсыс, бурджыка вердны. | Вывті кӧ слаб пемӧсыԁ, колӧ бурҗыка верԁны, омӧԉҗыка уҗӧԁны ԁа бурҗыка ԁӧԅӧрітны. Меԁ еԍкӧ јонміс гырк пыщкӧсыс, бурҗыка верԁны. |
| Кыдзи отсавны виньдӧм скӧтлы | Кыԇі отсавны віԋԁӧм скӧтлы |
| Тшӧкыдджыкасӧ виньдывлӧны да кувлӧны мӧсъяс со мыйясысь. | Щӧкыԁҗыкасӧ віԋԁывлӧны ԁа кувлӧны мӧсјас со мыјјасыԍ. |
| Виньдывлӧны бура шыртӧм картупельӧн да мӧссёркниӧн вердӧмысь. Ӧти лясниысь уна мӧскӧс вердігӧн пемӧсыд тэрмасьӧ сёйнысӧ либӧ сёйигъясын мыйыськӧ повзьӧ да сэсь виньдӧ. Мед эськӧ скӧтыд эз виньды, колӧ вердны торъя лясниясын (кормушкаяс). Картупельтӧ да мӧссёркнитӧ бура шырӧмӧн сетны. Мӧслысь виньдӧмсӧ тӧдмавны кокньыдджык гырк пытшкӧс висьӧмъяс дорысь. Виньдӧм скӧтӧс заводитӧ горзьӧдлыны, дулльыс петӧ, восӧдӧ, сьӧкыда лолалӧ. Виньдӧм пемӧсыд нюжӧдӧ сьылісӧ да юрсӧ, повзьӧмакодь да быттьӧкӧ пыр кӧсйӧ кызӧктыны. Виньдӧмторъяс кӧ дорын, позьӧ киӧн видлӧмӧн тӧдны мыйӧн виньдіс, а пыдын кӧ — позьӧ тӧдны вылынджык индӧм признакъяс серти. | Віԋԁывлӧны бура шыртӧм картупеԉӧн ԁа мӧс ԍоркԋіӧн верԁӧмыԍ. Ӧԏі ԉаԍԋіыԍ уна мӧскӧс верԁігӧн пемӧсыԁ термаԍӧ ԍојнысӧ, ԉібӧ ԍојігјасын мыјыԍкӧ повԅӧ ԁа сеԍ віԋԁӧ. Меԁ еԍкӧ скӧтыԁ ез віԋԁы, колӧ верԁны торја ԉаԍԋіјасын (кормушкајас). Картупеԉтӧ ԁа мӧс ԍоркԋітӧ бура шырӧмӧн ԍетны. Мӧслыԍ віԋԁӧмсӧ тӧԁмавны кокԋіԁҗык гырк пыщкӧс віԍӧмјас ԁорыԍ. Віԋԁӧм скӧтӧс завоԃітӧ горԅӧԁлыны, ԁуԉԉыс петӧ, восӧԁӧ, ԍӧкыԁа лолалӧ. Віԋԁӧм пемӧсыԁ ԋужӧԁӧ ԍылысӧ ԁа јурсӧ, повԅӧмакоԃ ԁа быԏԏӧ-кӧ пыр кӧсјӧ кызӧктыны. Віԋԁӧмторјас-кӧ ԁорын поԅӧ кіӧн віԁлӧмӧн тӧԁны мыјӧн віԋԁіс, а пыԁын-кӧ — поԅӧ тӧԁны вылынҗык інԁӧм прізнакјас ԍӧрԏі. |
| Мыйӧн казялан пемӧслысь виньдӧмсӧ, колӧ пырысь-пыр жӧ сетны отсӧг. Колӧ юктӧдны стӧкан мында шабді выйӧн либӧ кӧнтусь выйӧн. Юктавны колӧ сулея помысь. Сулея горшсӧ колӧ пуктыны вом бокас, пиньтӧм инас, мед оз сулеясӧ курччы. Юкталігас колӧ юрсӧ вылӧджык лэптыны. Юктавны колӧ кыклы: ӧтилы колӧ юрсӧ кутны, мӧдлы выйнас юктавны. Выйсӧ сетӧм бӧрын малалӧмӧн кӧ казялан виньданторсӧ, колӧ ӧтар-мӧдар боксяньыс йӧткыны гыркланьыс. Позьӧ кӧ перйыны, вомсӧ паськӧдны, кывсӧ кыскыны да кинад заводитлыны перйыны горшсьыс виньданторсӧ. Пыдын кӧ виньданторйыс, сэки дерт бур отсӧг сетны ачыд он вермы, а сӧмын вермас сетны ветеринар. Мукӧддырйи ветеринартӧ он вермы аддзӧдны, а отсӧгтӧ сеттӧгыд мӧскыд вермас кувны. | Мыјӧн каԅалан пемӧслыԍ віԋԁӧмсӧ, колӧ пырыԍпыр-жӧ ԍетны отсӧг. Колӧ јуктӧԁны стӧкан мынԁа шабԁівыјӧн ԉібӧ кӧнтуԍвыјӧн. Јуктавны колӧ суԉеја помыԍ. Суԉеја горшсӧ колӧ пуктыны вом бокас, піԋтӧм інас, меԁ оз суԉасӧ куртчы. Јукталігас колӧ јурсӧ вылӧҗык лептыны. Јуктавны колӧ кыклы: ӧԏілы колӧ јурсӧ кутны, мӧԁлы выјнас јуктавны. Выјсӧ ԍетӧм бӧрын малалӧмӧн кӧ каԅалан віԋԁанторсӧ, колӧ ӧтар-мӧԁар бокԍаԋыс јӧткыны гырклаԋыс. Поԅӧ-кӧ перјыны вомсӧ паԍкӧԁны, кывсӧ кыскыны ԁа кінаԁ завоԃітлыны перјыны горшԍыс віԋԁанторсӧ. Пыԁын-кӧ віԋԁанторјыс, секі ԃерт бур отсӧг ԍетны ачыԁ он вермы, а сӧмын вермас ԍетны веԏерінар. Мукӧԁ ԁырјі веԏерінартӧ он вермы аԁԇӧԁны, а отсӧгтӧ ԍеттӧгыԁ мӧскыԁ вермас кувны. |
| Сідзкӧ колӧ аслыд кутчысьлыны отсӧгтӧ сетны, гашкӧ и верман мездыны кулӧмысь. | Сіԇ-кӧ колӧ аслыԁ кутчыԍлыны отсӧгтӧ ԍетны, гашкӧ і верман мезԁыны кулӧмыԍ. |
| Колӧ босьтны ньӧр либӧ кыз сутуга да кусыньтны крук моз. Помас гартны сӧстӧм рузумъяс, мавтны выйӧн да ньӧжйӧникӧн сюйлыны горшас (пищеводас). Ньӧрйыд либӧ сутугаыд кӧ мытшасьӧ сюйигад горшас, колӧ надзӧникӧн йӧткыштны рушкуланьыс. Оз кӧ мун, колӧ бӧр перйыны, бара выйӧн мавтны да выльысь сюйлыны. Оз кӧ нинӧм артмы, пемӧстӧ лоӧ начкыны яй вылӧ. Сэсся ӧд аслыд йӧткыны сибданторсӧ ньӧрнад либӧ сутуганад зэв ӧпаснӧ. Виньдӧм бӧрас колӧ пыр жӧ корлыны ветеринарӧс. Отсӧг сетны аслыд колӧ сэки кутчысьны, кор ветеринар матысь оз сюр. | Колӧ боԍтны ԋӧр ԉібӧ кыз сутуга ԁа кусыԋтны крук моз. Помас гартны сӧстӧм рузумјас, мавтны выјӧн ԁа ԋӧжјӧԋікӧн ԍујлыны горшас (піщевоԁас). Ԋӧрјыԁ ԉібӧ сутугаыԁ-кӧ мыщаԍӧ ԍујігаԁ горшас, колӧ наԇӧԋікӧн јӧткыштны рушкулаԋыс. Оз кӧ мун, колӧ бӧр перјыны, бара выјӧн мавтны ԁа выԉыԍ ԍујлыны. Оз-кӧ ԋінӧм артмы, пемӧстӧ лоӧ начкыны јај вылӧ. Сеԍԍа ӧԁ аслыԁ јӧткыны ԍібԁанторсӧ ԋӧрнаԁ ԉібӧ сутуганаԁ зев ӧпаснӧ. Віԋԁӧм бӧрас колӧ пыр-жӧ корлыны веԏерінарӧс. Отсӧг ԍетны аслыԁ колӧ секі кутчыԍны, кор веԏерінар матыԍ оз ԍур. |
| Лӧдз лёльӧяс скӧт ку пытшкӧсын | Лӧԇ ԉоԉӧјас скӧт ку пыщкӧсын |
| Татшӧм лёльӧясыс овлӧны скӧтлӧн кучика-яя костас, асмогасянінас да рушкуас. Скӧт видзысь унаысь аддзывлӧ скӧт ку вывсьыс неыджыд уна пыкӧсъяс. Пыкӧсас эм дзоляник розь. Сэті тыдалӧны лёльӧясыс (личинки овода) Лёльӧясыс артмалӧны гожӧмын лӧдз помысь (бычьий овод). Найӧ пуктӧны колькныссӧ скӧт ку вылӧ. Сійӧ колькъяссьыс петӧны лёльӧяс, пырӧны скӧт кучик пытшкас да олӧны сэні тӧлысь ӧкмыс кымын. Тулыснас, сійӧ лёльӧясыс ыдждӧны да, кучик вылас лоӧны неыджыд пыкӧсъяс. Абу кӧ уна сэтшӧм пыкӧсъясыс, ыджыд омӧльтор скӧтлы оз вайны. Зэв кӧ уна, сэки пемӧсыд заводитчӧ омӧльтчыны. Локтан гожӧмнас кучик костсьыс лёльӧясыс петӧны да пӧрӧны лӧдзьясӧ. Лёльӧяссӧ колӧ кучик письыс пычкавны. Позьӧ сэтчӧ лэдзны кымынкӧ войт скипидар. Сӧмын кулӧм бӧрас лёльӧяссӧ оз позь кольны кучик костас, колӧ кулӧмсӧ пычкавны жӧ. Мед эськӧ эз лоны сэтшӧм лёльӧясыс, колӧ гожӧмнас скӧтлысь кучиквывсӧ весавлыны тшӧткаӧн либӧ ной торйӧн. Весалӧм борас бур эськӧ кучиквывсӧ зыравны креолина ва дӧраӧн, креолинсӧ 1% мында пуктӧмӧн. | Тащӧм ԉоԉӧјасыс овлӧны скӧтлӧн кучіка-јаја костас, асмогаԍанінас ԁа рушкуас. Скӧт віԇыԍ унаыԍ аԁԇывлӧ скӧт ку вывԍыс ԋеыҗыԁ уна пыкӧсјас. Пыкӧсас ем ԇоԉаԋік роԅ. Сеті тыԁалӧны ԉоԉӧјасыс (личинки овода) Ԉоԉӧјасыс артмалӧны гожӧмын лӧԇ поныԍ (бычьий овод). Најӧ пуктӧны коԉкныссӧ скӧт ку вылӧ. Сіјӧ коԉкјасԍыс петӧны ԉоԉӧјас, пырӧны скӧт кучік пыщкас ԁа олӧны сені тӧлыԍ ӧкмыс кымын. Тулыснас сіјӧ ԉоԉӧјасыс ыҗԁӧны ԁа кучік вылас лоӧны ԋеыҗыԁ пыкӧсјас. Абу-кӧ уна сещӧм пыкӧсјасыс, ыҗыԁ омӧԉтор скӧтлы оз вајны. Зев-кӧ уна, секі пемӧсыԁ завоԃітчӧ омӧԉтчыны. Локтан гожӧмнас кучік костԍыс ԉоԉӧјасыс петӧны ԁа пӧрӧны лӧԇјасӧ. Ԉоԉӧјассӧ колӧ кучік піԍыс пычкавны. Поԅӧ сетчӧ леԇны кымын кӧ војт скіпіԁар. Сӧмын кулӧм бӧрас ԉоԉӧјассӧ оз поԅ коԉны кучік костас, колӧ кулӧмсӧ пычкавны-жӧ. Меԁ еԍкӧ ез лоны сещӧм ԉоԉӧјасыс, колӧ гожӧмнас скӧтлыԍ кучік вывсӧ весавлыны щӧткаӧн ԉібӧ ној торјӧн. Весалӧм борас бур еԍкӧ кучік вывсӧ зыравны креоԉіна ва ԁӧраӧн, креоԉінсӧ 1% мынԁа пуктӧмӧн. |
| Кодыр тайӧ лёльӧясыс веськалӧны скӧтлы рушкуас да сювъясас, найӧ сэні вердчӧны дась сӧкъяснас да скӧттӧ омӧльтчӧдӧны. Пытшкӧссьыс найӧ гожӧмын асьныс петӧны. Позьӧ найӧс вӧтлыны ков вӧтлан лекарствоясӧн. Бурджык пемӧстӧ петкӧдлыны ветеринарлы. Сійӧ сетас лекарствосӧ да велӧдас вӧтлыны. | Коԁыр тајӧ ԉоԉӧјасыс веԍкалӧны скӧтлы рушкуас ԁа ԍувјасас, најӧ сені верԁчӧны ԁаԍ сӧкјаснас ԁа скӧттӧ омӧԉтчӧԁӧны. Пыщкӧсԍыс најӧ гожӧмын аԍныс петӧны. Поԅӧ најӧс вӧтлыны ков вӧтлан ԉекарствојасӧн. Бурҗык пемӧстӧ петкӧԁлыны веԏерінарлы. Сіјӧ ԍетас ԉекарствосӧ ԁа велӧԁас вӧтлыны. |
| Килаяс | Кілајас |
| Пемӧсъяслӧн овлӧны уна пӧлӧс килаяс: кынӧмас (брюшные), гӧгъяс (пупочные); вӧвъяслӧн овлӧ колькъяс (мошоночные) да с. в. Килаяс петӧны уна помкаяс вӧсна жӧ. Шуам, доймӧмъяс, усьӧмъяс, кучкӧмъяс понда, вӧвъяслӧн да мӧсъяслӧн тшӧкыда овлӧны кынӧм килаяс. Чаньяслӧн да куканьяслӧн овлӧны гӧг килаяс. Килаыс лоӧ со кыдзи: кучкӧм либӧ усьӧм бӧрын вермӧ потны-паськавны кучика-яя костыс да сійӧ паськалӧм инас петӧ сювйыс. Артмӧ пыкӧс кодь. | Пемӧсјаслӧн овлӧны унапӧлӧс кілајас: кынӧмас (брюшные), гӧгјас (пупочные); вӧвјаслӧн овлӧ коԉкјас (мошоночные) ԁа с. в. Кілајас петӧны уна помкајас вӧсна-жӧ. Шуам, ԁојмӧмјас, уԍӧмјас, кучкӧмјас понԁа, вӧвјаслӧн ԁа мӧсјаслӧн щӧкыԁа овлӧны кынӧм кілајас. Чаԋјаслӧн ԁа кукаԋјаслӧн овлӧны гӧг-кілајас. Кілаыс лоӧ со кыԇі: кучкӧм ԉібӧ уԍӧм бӧрын вермӧ потны-паԍкавны кучіка-јаја костыс ԁа сіјӧ паԍкалӧм інас петӧ ԍувјыс. Артмӧ пыкӧскоԃ. |
| Сювъясыс сэтшӧм пыкӧс кодьсьыс зэв лӧсьыда тӧдчӧны ки улад. Весиг позьӧ бӧр розьӧдыс сюйлыны пытшкӧсас, сӧмын сійӧ бӧр жӧ петӧ-а. | Ԍувјасыс сещӧм пыкӧс коԃԍыс зев лӧԍыԁа тӧԁчӧны кі улаԁ. Веԍіг поԅӧ бӧр роԅӧԁыс ԍујлыны пыщкӧсас, сӧмын сіјӧ бӧр-жӧ петӧ-а. |
| Килаясӧн висигӧн скӧтлы колӧ сетны шойччӧг, вердны бур небыд сёянъясӧн да бурдӧдӧм могысь шыӧдчыны ветеринарнӧй врач либӧ пельшӧр дінӧ. | Кілајасӧн віԍігӧн скӧтлы колӧ ԍетны шојтчӧг, верԁны бур ԋебыԁ ԍојанјасӧн ԁа бурԁӧԁӧм могыԍ шыӧԁчыны веԏерінарнӧј врач ԉібӧ пеԉшӧр ԁінӧ. |
| КОВ ВИԌӦМЪЯС | Ков віԍӧмјас |
| Миян сиктъясын скӧтъясыд вывті ёна висялӧны ков висьӧмъяснад. Уна скӧт сы помысь и кулӧ. Медся нин ёна кулӧны ыжъяс. | Міјан ԍіктјасын скӧтјасыԁ вывті јона віԍалӧны ков віԍӧмјаснаԁ. Уна скӧт сыпомыԍ-і кулӧ. Меԁԍа-ԋін јона кулӧны ыжјас. |
| Уна крестьяна норасьӧны скӧт кулӧм вылӧ. Шулывлӧны: верда пӧ тай вывті бура-а, да бур турунӧн, видза-дӧзьӧрита бура, а став ыжъяс пӧ нин куліны. Крестьяниныд оз тӧдлы и оз казявлы надзӧникӧн мунан висьӧмсӧ да шулывлӧ: друг пӧ ёна висьтӧгыс и куліны. Видзӧдлан кӧ бурджыка — кулӧны ков висьӧмъяс понда. Ковъясыс веськалӧны скӧтлы гырк пытшкӧсас да заводитчӧны зэв ӧдйӧ рӧдмыны. Найӧ быдмӧны дась сёян вылас, сӧкъяснас вердчӧны да лэдзӧны яд, сы вӧсна и висьмӧны да кулӧны скӧтыд. | Уна креԍԏана нораԍӧны скӧт кулӧм вылӧ. Шулывлӧны: верԁа-пӧ тај вывті бура-а, ԁа бур турунӧн, віԇа-ԁӧԅӧріта бура, а став ыжјас-пӧ ԋін куліны. Креԍԏаԋіныԁ оз тӧԁлы і оз каԅавлы наԇӧԋікӧн мунан віԍӧмсӧ ԁа шулывлӧ: ԁруг-пӧ јона віԍтӧгыс-і куліны. Віԇӧԁлан-кӧ бурҗыка — кулӧны ков віԍӧмјас понԁа. Ковјасыс веԍкалӧны скӧтлы гырк пыщкӧсас ԁа завоԃітчӧны зев ӧԁјӧ рӧԁмыны. Најӧ быԁмӧны ԁаԍ ԍојан вылас, сӧкјаснас верԁчӧны ԁа леԇӧны јаԁ, сы вӧсна-і віԍмӧны ԁа кулӧны скӧтыԁ. |
| Ковъясыс вайӧны омӧльторсӧ со мыйӧн на: найӧ веськалӧны тыас да мус пытшкӧсас да сёйӧны-розьӧдлӧны. Сійӧ дойяс пырыс сэсся вермӧны скӧтыдлы сюрны мукӧд пӧлӧс микробъяс да висьмӧдны мукӧд висьӧмъясӧн. Сідзкӧ ковъясыд отсалӧны мукӧд пӧлӧс висьӧмлы скӧтсӧ висьмӧдны. Таысь кындзи ковъясыд сюрлӧны тшӧтш и яй пытшкысь. Сэтшӧм яйтӧ сёйны оз позь. | Ковјасыс вајӧны омӧԉторсӧ со мыјӧн-на: најӧ веԍкалӧны тыас ԁа мус пыщкӧсас ԁа ԍојӧны-роԅӧԁлӧны. Сіјӧ ԁојјас пырыс сеԍԍа вермӧны скӧтыԁлы ԍурны мукӧԁпӧлӧс мікробјас ԁа віԍмӧԁны мукӧԁ віԍӧмјасӧн. Сіԇ-кӧ ковјасыԁ отсалӧны мукӧԁпӧлӧс віԍӧмлы скӧтсӧ віԍмӧԁны. Таыԍ кыԋԇі ковјасыԁ ԍурлӧны щӧщ-і јај пыщкыԍ. Сещӧм јајтӧ ԍојны оз поԅ. |
| Крестьяниныд порсьтӧ либӧ мӧстӧ начкас, сэсся яйсӧ вузавлыны кутас, а яйыс ковйӧсь. Яй пытшкӧсса ковйыс кӧ сюрӧ мортлы гырк пытшкас, регыдӧн быдмӧ зэв кузь лентаӧн. Сійӧ ковсӧ шуӧны солитерӧн. Солитерӧн висьысь морт асмогасигъясӧн лэдзӧ ковсӧ асмог сорӧн. Мӧсъяс нюлӧны сійӧ асмогсӧ да сы вӧсна и бара висьмӧны ковнас. Мукӧд пӧлӧс ковъясӧн вермӧны заразитны понъяс. Кыдзи скӧтӧс босьтӧ быдпӧлӧс ков висьӧмыс да кыдзи видзчысьны, бурдӧдны, висьталам быд висьӧм йылысь торйӧн. | Креԍԏаԋіныԁ порԍтӧ ԉібӧ мӧстӧ начкас, сеԍԍа јајсӧ вузавлыны кутас, а јајыс ковјӧԍ. Јај пыщкӧсса ковјыс-кӧ ԍурӧ мортлы гырк пыщкас, регыԁӧн быԁмӧ зев куԅ ԉентаӧн. Сіјӧ ковсӧ шуӧны соԉіԏерӧн. Соԉіԏерӧн віԍыԍ морт асмогаԍігјасӧн леԇӧ ковсӧ асмогсорӧн. Мӧсјас ԋулӧны сіјӧ асмогсӧ ԁа сывӧсна-і бара віԍмӧны ковнас. Мукӧԁпӧлӧс ковјасӧн вермӧны зараԅітны понјас. Кыԇі скӧтӧс боԍтӧ быԁпӧлӧс ков віԍӧмыс ԁа кыԇі віԁчыԍны, бурԁӧԁны, віԍталам быԁ віԍӧм јылыԍ торјӧн. |
| Мус лудік | Мус луԁік |
| Скӧт медъёна висьӧны мус лудік висьӧмӧн — мус ковъясӧн. Мус ковйыс — яй рӧма, чӧд кор модаа (крестьяна тайӧ ковсӧ шуӧны «мус лудікӧн»). Татшӧм ковйыс олӧ мус пытшкынджык. Крестьянаыд шулывлӧны: быд мӧслӧн да ыжлӧн пӧ эм мус лудікыд да сыысь омӧльыд абу. Тайӧ абу веськыд сёрни. Лудікыд тыртӧ да измӧдӧ сӧп ва нуан сӧнъяссӧ. Сӧп ваыс кӧ оз пет сюв пытшкас, сёяныс оз кут гырк пытшкӧсас лючки небзьыны. Измӧмыс мус пытшкас скӧтыдлӧн нэм кежлас кольӧ. | Скӧт меԁјона віԍӧны мус луԁік віԍӧмӧн — мус-ковјасӧн. Мус-ковјыс — јај рӧма, чӧԁкор моԁаа (креԍԏана тајӧ ковсӧ шуӧны „мус луԁікӧн”). Тащӧм ковјыс олӧ мус пыщкынҗык. Креԍԏанаыԁ шулывлӧны: быԁ мӧслӧн ԁа ыжлӧн-пӧ ем мус луԁікыԁ ԁа сыыԍ омӧԉыԁ абу. Тајӧ абу веԍкыԁ ԍорԋі. Луԁікыԁ тыртӧ ԁа ізмӧԁӧ сӧпва нуан сӧнјассӧ. Сӧпваыс-кӧ оз пет ԍув пыщкас, ԍојаныс оз кут гырк пыщкӧсас ԉучкі ԋебԅыны. Ізмӧмыс мус пыщкас скӧтыԁлӧн нем кежлас коԉӧ. |
| Посни скӧт (ыжъяс) мус лудікысь мукӧд воас ёна кулӧны, торъя нин зэра да шоныд гожӧм бӧрын, сэки кокньыдджыка паськалӧ татшӧм висьӧмыс да. | Посԋі скӧт (ыжјас) мус луԁікыԍ мукӧԁ воас јона кулӧны, торја-ԋін зера ԁа шоныԁ гожӧм бӧрын, секі кокԋіԁҗыка паԍкалӧ тащӧм віԍӧмыс-ԁа. |
| Кыдзи нӧ чужӧ да паськалӧ мус лудікыс | Кыԇі-нӧ чужӧ ԁа паԍкалӧ мус луԁікыс |
| Мус пытшкас быд лудік вайӧ уна кольк (колькъясыс зэв посньыдикӧсь, позьӧ аддзыны сӧмын микроскоп пыр). Тайӧ колькъясыс сӧп ва нуан сӧнъяс кузя петӧны сюв пытшкас да асмогнас скӧтыд найӧс кытчӧ сюрӧ паськӧдӧ. Лудік колькъясыс кӧ сюрӧны васӧдінӧ либӧ ваӧ, чужӧны лёльӧяс (зародышъяс). Лёльӧяс олӧны, кытчӧдз оз веськавны ва гуранын олысь гаг позйӧ (в улитку прудовика). Сэні сійӧ рӧдмӧ уна воӧдз да вежсьӧ лёльӧпиӧ. Татшӧм лёльӧпияныс (рочӧн кӧ «церкарит») гаг поз пытшкысь бӧр петӧны ваас да кутчысьӧны турунӧ; сэсся известкаӧн кышсялӧны, медым асьнысӧ видзны косьмӧмысь. | Мус пыщкас быԁ луԁік вајӧ уна коԉк (коԉкјасыс зев посԋіԃікӧԍ, поԅӧ аԁԇыны сӧмын мікроскоп пыр). Тајӧ коԉкјасыс сӧпва нуан сӧнјас куԅа петӧны ԍув пыщкас ԁа асмогнас скӧтыԁ најӧс кытчӧ ԍурӧ паԍкӧԁӧ. Луԁік коԉкјасыс-кӧ ԍурӧны васӧԁінӧ, ԉібӧ ваӧ, чужӧны ԉоԉӧјас (зароԁышјас). Ԉоԉӧјас олӧны, кытчӧԇ оз веԍкавны вагуранын олыԍ гагпозјӧ (в улитку прудовика). Сені сіјӧ рӧԁмӧ уна воӧԇ ԁа вежԍӧ ԉоԉӧпіјӧ. Тащӧм ԉоԉӧпіјаныс (рочӧн-кӧ „церкарит“) гаг поз пыщкыԍ бӧр петӧны ваас ԁа кутчіԍӧны турунӧ; сеԍԍа іԅвесткаӧн кышԍалӧны, меԁым аԍнысӧ віԇны коԍмӧмыԍ. |
| Сёйиг-юигӧн найӧ веськалӧны скӧтыдлы сюв пытшкас. Известка кышыс гырк пытшкас сылӧ да сӧп ва нуан сӧнъясӧдыс лёльӧясыс веськалӧны скӧт мускас. Сэні сэсся лёльӧясыс быдмӧны ыджыд мус ковйӧ. | Ԍојіг јуігӧн најӧ веԍкалӧны скӧтыԁлы ԍув пыщкас. Іԅвестка кышыс гырк пыщкас сылӧ ԁа сӧпва нуан сӧнјасӧԁыс ԉоԉӧјасыс веԍкалӧны скӧт мускас. Сені сеԍԍа ԉоԉӧјасыс быԁмӧны ыҗыԁ мус ковјӧ. |
| Кыдзи видзны мус ков висьӧмысь | Кыԇі віԇны мус ков віԍӧмыԍ |
| Ӧні ми тӧдам: тайӧ висьӧмыс вермӧ сюрны васӧд пӧскӧтинаысь, гаг позъяинысь. Вермас шедны и нюрвывса кос турунӧн вердігӧн. Медсясӧ тайӧн висьмӧны гожӧмын да арын. Мед эськӧ оз висьмыны тайӧ висьӧмнас, оз ков видзны скӧтӧс васӧд муясын, торъя нин ыжъясӧс. Колӧ пӧскӧтинатӧ косьтыны. | Ӧні мі тӧԁам: тајӧ віԍӧмыс вермӧ ԍурны васӧԁ пӧскӧԏінаыԍ, гаг позјаіныԍ. Вермас шеԁны і ԋур вывса кос турунӧн верԁігӧн. Меԁԍасӧ тајӧн віԍмӧны гожӧмын ԁа арын. Меԁ еԍкӧ оз віԍмыны тајӧ віԍӧмнас — оз ков віԇны скӧтӧс васӧԁ мујасын, торја-ԋін ыжјасӧс. Колӧ пӧскӧԏінатӧ коԍтыны. |
| Висьысь ыжъяслысь куйӧдсӧ колӧ петкӧдны кос муяс вылӧ. Начкӧм бӧрын висьысь ыжъяслысь муссӧ сёйны ни ортсӧ шыбитны оз позь. Колӧ сійӧс гуавны. Тӧлын да арын дзоньвидза ыжъяссӧ оз ков вердны нюрвывса турунӧн. Мус ковъясӧн висьӧмысь скӧтӧс видзны сьӧкыд, дерт ԍӧлӧмысь кутчысьӧмӧн позьӧ видзны. | Віԍыԍ ыжјаслыԍ кујӧԁсӧ колӧ петкӧԁны кос мујас вылӧ. Начкӧм бӧрын віԍыԍ ыжјаслыԍ муссӧ ԍојны ԋі ортсӧ шыбытны оз поԅ. Колӧ сіјӧс гуавны. Тӧлын ԁа арын ԇоԋвіԇа ыжјассӧ оз ков верԁны ԋур вывса турунӧн. Мус ковјасӧн віԍӧмыԍ скӧтӧс віԇны ԍӧкыԁ, ԃерт, ԍӧлӧмыԍ кутчіԍӧмӧн поԅӧ віԇны. |
| Ӧтнад он вермы нюръяс да пӧскӧтинаяс косьтыны, колхозъясӧ котыртчӧмӧн татчӧ он нин мытшась. | Ӧтнаԁ он вермы ԋурјас ԁа пӧскӧԏінајас коԍтыны колхозјасӧ котыртчӧмӧн татчӧ он-ԋін мыщаԍ. |
| Кыдзи тӧдны тайӧ висьӧмсӧ | Кыԇі тӧԁны тајӧ віԍӧмсӧ |
| Гожӧмын кӧ висьӧмыс шедас, кутас тӧдчыны сӧмын тӧлысь кык-куим мысти. | Гожӧмын-кӧ віԍӧмыс шеԁас, кутас тӧԁчыны сӧмын тӧлыԍ кык-кујім мыԍԏі. |
| Скӧтыд ёна омӧльтчӧ. Сӧмын шыртӧм ыжъяслысь омӧльтчӧмнысӧ сьӧкыд казявны. Висьысь скӧт омӧля сёйӧ, мукӧддырйиыс асмогыскӧд петӧны лист кодь вӧсни ковъяс. Аддзан кӧ ковсӧ асмогсьыс либӧ начкӧм бӧрын мус лудіксӧ муссьыс, позьӧ веськыда висьтавны — тайӧ висьӧмӧн висьӧны став скӧтыд, коді оліс висьыс скӧтыдкӧд ӧтлаын. Босьтӧ дундалӧм, мытитӧны, лунысь лунӧ омӧльтчӧны, ыжъяс слабитӧны, тувччынысӧ оз вермыны, кызӧдӧ да с. в. Гырысь скӧтыд мус лудік висьӧмсӧ кокньыдджыка лэптӧны ыжъяс да куканьяс дорысь. | Скӧтыԁ јона омӧԉтчӧ. Сӧмын шыртӧм ыжјаслыԍ омӧԉтчӧмнысӧ ԍӧкыԁ каԅавны. Віԍыԍ скӧт омӧԉа ԍојӧ, мукӧԁырјіыс асмогыскӧԁ петӧны ԉіст-коԃ вӧсԋі ковјас. Аԁԇан-кӧ ковсӧ асмогԍыс ԉібӧ начкӧм бӧрын муслуԁіксӧ мусԍыс, поԅӧ веԍкыԁа віԍтавны — тајӧ віԍӧмӧн віԍӧны став скӧтыԁ, коԁі оліс віԍыс скӧтыԁкӧԁ ӧтлаын. Боԍтӧ ԁунԁалӧм, мыԏітӧны, луныԍ-лунӧ омӧԉтчӧны, ыжјас слабітӧны, тувтчінысӧ оз вермыны, кызӧԁӧ ԁа с. в. Гырыԍ скӧтыԁ муслуԁік віԍӧмсӧ кокԋіԁҗыка лептӧны ыжјас ԁа кукаԋјас ԁорыԍ. |
| Кыдзи позьӧ бурдӧдны | Кыԇі поԅӧ бурԁӧԁны |
| Тайӧ висьӧмъяссьыс колӧ бурдӧдны четырехлористӧй углеродӧн. Сійӧ сетчысьӧ ыжъяслы 15 куб. см мында, мӧсъяслы унджык. Тайӧ лекарствосӧ миянысь аддзыны он на вермы, гашкӧ регыд лоас ветеринарнӧй амбулаторияясын. Тайӧн лечитӧм йывсьыд колӧ сёрнитлыны ветеринаркӧд. Сійӧ вермас висьтавны, кыдзи лечитны да видзны тайӧ висьӧмъясысь. Ёна омӧлик ыжъясӧс бурджык начкыны яй вылӧ, а мӧсъяссӧ гуавны. | Тајӧ віԍӧмјасԍыс колӧ бурԁӧԁны четырехлорістӧј угԉероԁӧн. Сіјӧ ԍетчыԍӧ ыжјаслы 15 куб. см. мынԁа, мӧсјаслы унҗык. Тајӧ ԉекарствосӧ міјаныԍ аԁԇыны он-на вермы, гашкӧ регыԁ лоас веԏерінарнӧј амбулаторіјајасын. Тајӧн ԉечітӧм јывԍыԁ колӧ ԍорԋітлыны веԏерінаркӧԁ. Сіјӧ вермас віԍтавны, кыԇі ԉечітны ԁа віԇны тајӧ віԍӧмјасыԍ. Јона омӧԉік ыжјасӧс бурҗык начкыны јај вылӧ, а мӧсјассӧ гуавны. |
| Дзоньвидза ыжъясӧс кутчысьны бура вердны. Туруныд мед вӧлі косінысь, сёян пытшкӧ содтывлыны вына кӧрымъяс — жмык, зӧр пызь, ид пызь да с. в. | Ԇоԋвіԇа ыжјасӧс кутчыԍны бура верԁны. Туруныԁ меԁ вӧлі косіныԍ, ԍојан пыщкӧ соԁтывлыны вына кӧрымјас — жмык, зӧр пыԅ, іԁ пыԅ ԁа с. в. |
| Висьысь скӧтӧс зэв бур вердыштавлыны быд лун сёян солӧн либӧ солӧсь мешӧк колӧ ӧшӧдны лясни дорас, мед солӧсь мешӧксӧ нюлісны. Вердны солӧн ёна оз жӧ позь, ёна вердӧмысь скӧтыд вермас отравитчыны. | Віԍіԍ скӧтӧс зев бур верԁыштавлыны быԁлун ԍојан солӧн, ԉібӧ солӧԍ мешӧк колӧ ӧшӧԁны ԉаԍԋі ԁорас, меԁ солӧԍ мешӧксӧ ԋулісны. Верԁны солӧн јона оз жӧ поԅ, јона верԁӧмыԍ скӧтыԁ вермас отравітчыны. |
| Ва гадь кодь ковъяс (Ехинококки, мозговики). | Вагаԃкоԃ ковјас (Ехинококки, мозговики). |
| Тайӧ сикас ковъясыс овлӧны мус пытшкын, ты пытшкын, вем пытшкын да мукӧдлаын. Кытчӧ ва гадь кодь ковъясыс овмӧдчӧны, сэні найӧ мӧс нэм чӧжыс олӧны да быдмӧны кулакысь ыджыдджыка на. Татшӧм ковъясӧн скӧт висьмӧ уна ногӧн. Сюрӧ кӧ ты пытшкас — скӧтыд кутас кызны, мус пытшкӧсыс омӧльтчӧ, омӧля сёйӧны, дундалӧны да с. в. | Тајӧ ԍікас ковјасыс овлӧны мус пыщкын, ты пыщкын, вем пыщкын ԁа мукӧԁлаын. Кытчӧ вагаԃкоԃ ковјасыс овмӧԁчӧны, сені најӧ мӧс немчӧжыс олӧны ԁа быԁмӧны кулакыԍ ыҗыԁҗыка-на. Тащӧм ковјасӧн скӧт віԍмӧ уна ногӧн. Ԍурӧ-кӧ ты пыщкас — скӧтыԁ кутас кызны, мус пыщкӧсыс омӧԉтчӧ, омӧԉа ԍојӧны, ԁунԁалӧны ԁа с. в. |
| Кыдзи нӧ тайӧ висьӧмнас пемӧсъяс висьмӧны | Кыԇі-нӧ тајӧ віԍӧмнас пемӧсјас віԍмӧны |
| Висьысь скӧтӧс начкӧм бӧрын кӧ мус-тысӧ понлы сетан, понйыслӧн гырк пытшкас быдмӧ лента кодь вӧсньыдик ковъяс. Ковъяс петӧны асмогасигъясас торпыригӧн. Ковлӧн быд торпыриг тырӧма уна колькйӧн. Ковъяслӧн колькъясыс нинӧм лотӧг вермӧны овны ортсын тӧлысь кык-куим кӧдзыдысь да жарысь повтӧг. Татшӧм колькъясыс кӧ скӧтлы веськалӧны гырк пытшкас, наысь бара чужӧны ва гадь кодь ковъяс да висьмӧдӧны скӧтӧс. | Віԍыԍ скӧтӧс начкӧм бӧрын-кӧ мус-тысӧ понлы ԍетан, понјыслӧн гырк пыщкас быԁмӧ ԉентакоԃ вӧсԋіԃік ковјас. Ковјас петӧны асмогаԍігјасас торпырігӧн. Ковлӧн быԁ торпыріг тырӧма уна коԉкјӧн. Ковјаслӧн коԉкјасыс ԋінӧм лотӧг вермӧны овны ортсын тӧлыԍ кык-кујім кӧԇыԁыԍ ԁа жарыԍ повтӧг. Тащӧм коԉкјасыс-кӧ скӧтлы веԍкалӧны гырк пыщкас, наыԍ бара чужӧны вагаԃкоԃ ковјас ԁа віԍмӧԁӧны скӧтӧс. |
| Кутшӧм висьӧмъяс овлӧны ва гадь кодь ковъяс понда | Кущӧм віԍӧмјас овлӧны вагаԃкоԃ ковјас понԁа |
| Тыпышса ковйӧн висьӧм | ТЫ ПЫЩСА КОВЈӦН ВІԌӦМ |
| Тайӧ висьӧмнас ёна висьлӧны ыжъяс да мӧсъяс. Висьмӧны ёнджыкасӧ луд вылын ветлігӧн. Тайӧ висьӧмнас висьӧны мус ковйӧн висьӧмъяс моз жӧ. Сы вӧсна тайӧ висьӧмсьыс колӧ бурдӧдны мус ковйӧн висьӧмъяс лекарствоӧн жӧ. | Тајӧ віԍӧмнас јона віԍлӧны ыжјас ԁа мӧсјас. Віԍмӧны јонҗыкасӧ луԁ вылын ветлігӧн. Тајӧ віԍӧмнас віԍӧны мусковјӧн віԍӧмјас моз-жӧ. Сы вӧсна тајӧ віԍӧмԍыс колӧ бурԁӧԁны мусковјӧн віԍӧмјас ԉекарствоӧн-жӧ. |
| Бергалан висьӧм | Бергалан віԍӧм |
| Татшӧм висьӧмӧн висьмӧдӧны лента кодь ковъяс. Сійӧ лента кодь ковйыс ваболь кодь. Сылӧн колькъясыс сы дыра жӧ олӧны ортсын кӧдзыдысь да жарысь повтӧг. Тайӧ лента кодь ковъясыслӧн колькъясыс сідз жӧ йирсигӧн сюрӧны скӧт гырк пытшкӧсӧ, сэсся налӧн сылӧ чорыд кышыс да пӧрӧны лёльӧӧ (зародышӧ). Сійӧ лёльӧясыс сюрӧны вир ветлан сӧнъясӧдыс юр вемъясӧ. | Тащӧм віԍӧмӧн віԍмӧԁӧны ԉентакоԃ ковјас. Сіјӧ ԉентакоԃ ковјыс вабоԉкоԃ. Сылӧн коԉкјасыс сы ԁыра-жӧ олӧны ортсын кӧԇыԁыԍ ԁа жарыԍ повтӧг. Тајӧ ԉентакоԃ ковјасыслӧн коԉкјасыс сіԇ-жӧ јірԍігӧн ԍурӧны скӧт гырк пыщкӧсӧ, сеԍԍа налӧн сылӧ чорыԁ кышыс ԁа пӧрӧны ԉоԉӧӧ (зароԁышӧ). Сіјӧ ԉоԉӧјасыс ԍурӧны вір ветлан сӧнјасӧԁыс јур вемјасӧ. |
| Юр вемас пӧрӧ проса ыджда ва гадь кодь ковйӧ. Сійӧ ковйыс вермӧ быдмыны юр вем вылас чипан кольк ыдждаӧдз да ёна кутас юр вем вылас личкыны, сы вӧсна ыж заводитӧ бергавны. | Јур вемас пӧрӧ проса ыҗԁа вагаԃкоԃ ковјӧ. Сіјӧ ковјыс вермӧ быԁмыны јурвем вылас чіпан коԉк ыҗԁаӧԇ ԁа јона кутас јурвем вылас ԉічкыны, сы вӧсна ыж завоԃітӧ бергавны. |
| Кутшӧм признакъясыс висьӧмыслӧн | Кущӧм прізнакјасыс віԍӧмыслӧн |
| Висьысь скӧтлӧн юрыс вывті пӧсь, юрсӧ новлӧдлӧ уліті, пиньяснас герчкӧ, вомсьыс быг петӧ, ёна омӧльтчӧны да бергалӧны, сы понда и шусьӧ «бергалан висьӧмӧн» (вертячка). Бурдӧдны юр вем висьӧдысь ковсьыд он вермы. Мед эськӧ бергалан висьӧмнад скӧтыд оз висьмы, колӧ понъясӧс быд во кыкысь лечитны. Понъясыс разӧдӧны висьӧмсӧ. Сетлыны тшыг вылӧ ков вӧтлан лекарство 5–10 грамм мында. Ичӧтджык кӧ понйыд, этшаджык сетны. Лекарствосӧ сетӧм бӧрын понтӧ оз ков сійӧ луннас лэдзны. Колӧ видзны дом помын. Асмогъяссӧ сійӧ лунсьыс чукӧртны да гуавны, мед эз вермыны мукӧд скӧт либӧ бӧр ачыс понйыс висьмыны. Лекарство сетӧм бӧрын кӧ понтӧ лэдзан вӧля вылӧ, ёнджыка вермас сэтшӧм висьӧмыд паськавны. | Віԍыԍ скӧтлӧн јурыс вывті пӧԍ, јурсӧ новлӧԁлӧ уліті, піԋјаснас герчкӧ, вомԍыс быг петӧ, јона омӧԉтчӧны ԁа бергалӧны, сы понԁа і шуԍӧ „бергалан віԍӧмӧн“ (верԏачка). Бурԁӧԁны јурвем віԍӧԁыԍ ковԍыԁ он вермы. Меԁ еԍкӧ бергалан віԍӧмнаԁ скӧтыԁ оз віԍмы, колӧ понјасӧс быԁ во кыкыԍ ԉечітны. Понјасыс разӧԁӧны віԍӧмсӧ. Ԍетлыны щыг вылӧ ков вӧтлан ԉекарство 5–10 грамм мынԁа. Ічӧтҗык-кӧ понјыԁ, ещаҗык ԍетны. Ԉекарствосӧ ԍетӧм бӧрын понтӧ оз ков сіјӧ луннас леԇны. Колӧ віԇны ԁомпомын. Асмогјассӧ сіјӧ лунԍыс чукӧртны ԁа гуавны, меԁ ез вермыны мукӧԁ скӧт ԉібӧ бӧр ачыс понјыс віԍмыны. Ԉекарство ԍетӧм бӧрын-кӧ понтӧ леԇан вӧԉа вылӧ, јонҗыка вермас сещӧм віԍӧмыԁ паԍкавны. |
| Кыдзи видзны скӧтӧс ва гадь кодь да мукӧд пӧлӧс ковъясӧн висьӧмысь | Кыԇі віԇны скӧтӧс вагаԃкоԃ ԁа мукӧԁ пӧлӧс ковјасӧн віԍӧмыԍ |
| Висьысь скӧтӧс начкӧм бӧрын оз ков шыблавны ортсӧ либӧ понъяслы ковъя мусъяссӧ да тыяссӧ, мед оз артмыны понъяс гыркын лента кодь ковъяс. Гырк пытшкӧссӧ висьлӧм скӧтлысь колӧ гуавны муӧ. Понъяслы колӧ быд тулысын да арын сетлыны ков вӧтлан лекарство — «камала». Лекарство сетӧм бӧрас асмогсӧ колӧ муӧ гуавны. Лекарство сетӧм бӧрын понъясӧс лэдзны вӧлявылӧ оз позь. | Віԍыԍ скӧтӧс начкӧм бӧрын оз ков шыблавны ортсӧ ԉібӧ понјаслы ковја мусјассӧ ԁа тыјассӧ, меԁ оз артмыны понјас гыркын ԉентакоԃ ковјас. Гырк пыщкӧссӧ віԍлӧм скӧтлыԍ колӧ гуавны муӧ. Понјаслы колӧ быԁ тулысын ԁа арын ԍетлыны ков вӧтлан ԉекарство — „камала“. Ԉекарство ԍетӧм бӧрас асмогсӧ колӧ муӧ гуавны. Ԉекарство ԍетӧм бӧрын понјасӧс леԇны вӧԉавылӧ оз поԅ. |
| Сӧмын тадзи вермам бырӧдны тайӧ висьӧмсӧ. | Сӧмын таԇі вермам бырӧԁны тајӧ віԍӧмсӧ. |
| Яй пытшкӧс ковъяс | Јај пыщкӧс ковјас |
| Тайӧ висьӧмъясыс ва гадь кодьӧсь жӧ, сӧмын найӧ олӧны скӧт яй пытшкӧсас да неуна посньыдджыкӧсь, анькытш тусь гырсяӧсь кымын. Татшӧм ковйыс шусьӧ — финнозӧн. Рӧдмӧ да паськалӧ тайӧ ковйыс ва гадь модаа ков моз жӧ. | Тајӧ віԍӧмјасыс вагаԃ коԃӧԍ-жӧ, сӧмын најӧ олӧны скӧт јај пыщкӧсас ԁа ԋеуна посԋіԁҗыкӧԍ, аԋкыщтуԍ гырԍаӧԍ кымын. Тащӧм ковјыс шуԍӧ — фіннозӧн. Рӧԁмӧ ԁа паԍкалӧ тајӧ ковјыс вагаԃ моԁаа ков моз-жӧ. |
| Сы вӧсна татчӧ оз ло гижӧма, кыдзи паськалӧны. Татшӧм ковйыд олӧ яй пытшкас скӧт нэм чӧжыс. Крестьяна оз и тӧдлыны висьмӧмсӧ да сӧмын начкӧм бӧрас, кор яйсӧ нуасны клеймитны вузалӧм вылӧ, сӧмын сэки казялӧны. Дерт, сэтшӧм яйсӧ бракуйтӧны. Сэтшӧм ковйӧсь яйсӧ кӧ пон либӧ морт сёяс, сылӧн гырк пытшкас артмӧны лента кодь ковъяс. Сійӧ шусьӧ солитерӧн. Солитерыс морт гырк пытшкын олӧ скӧтын моз жӧ яй костас да сідз жӧ морт нэмыс олӧ, он кӧ вӧтлы ков вӧтлан лекарствоясӧн. Сійӧ солитер колькъясыс, кодыр йӧзыд скӧт оланінӧ асмогасьӧны, скӧтлы нювсигас вермас сюрны гырк пытшкас да вир ветлан сӧнъясӧдыс локны яй костас. Сэн сэсся артмӧны ва гадь кодь ковъяс. Татшӧм ковъясыс висьмӧдӧны скӧтӧс уна ног. Ковъясыс вермӧны веськавны кытчӧ сюрӧ: сьӧлӧмас, синмас, юр вемас да яй пытшкас. Вӧтлыны татшӧм ковъястӧ яй пытшсьыд некыдзи он вермы. Колӧ ёна видзны татшӧм висьӧмсьыд скӧттӧ. Тайӧ солитер висьӧмсӧ вермӧ паськӧдны морт асмог пырыс. Сідзкӧ оз ков скӧт оланінӧ асмогасянінъяс лӧсьӧдны. | Сы вӧсна татчӧ оз ло гіжӧма, кыԇі паԍкалӧны. Тащӧм ковјыԁ олӧ јај пыщкас скӧт нем чӧжыс. Креԍԏана оз і тӧԁлыны віԍмӧмсӧ ԁа сӧмын начкӧм бӧрас, кор јајсӧ нуасны кԉејмітны вузалӧм вылӧ, сӧмын секі каԅалӧны. Ԃерт, сещӧм јајсӧ бракујтӧны. Сещӧм ковјӧԍ јајсӧ-кӧ пон ԉібӧ морт ԍојас, сылӧн гырк пыщкас артмӧны ԉентакоԃ ковјас. Сіјӧ шуԍӧ соԉіԏерӧн. Соԉіԏерыс морт гырк пыщкын олӧ скӧтын моз-жӧ јај костас ԁа сіԇ-жӧ морт немыс олӧ, он-кӧ вӧтлы ков вӧтлан ԉекарствојасӧн. Сіјӧ соԉіԏер коԉкјасыс, коԁыр јӧзыԁ скӧт оланінӧ асмогаԍӧны, скӧтлы ԋувԍігас вермас ԍурны гырк пыщкас ԁа вір ветлан сӧнјасӧԁыс локны јај костас. Сен сеԍԍа артмӧны вагаԃкоԃ ковјас. Тащӧм ковјасыс віԍмӧԁӧны скӧтӧс уна ног. Ковјасыс вермӧны веԍкавны кытчӧ-ԍурӧ: ԍӧлӧмас, ԍінмас, јурвемас ԁа јај пыщкас. Вӧтлыны тащӧм ковјастӧ јај пыщԍыԁ ԋекыԇі он вермы. Колӧ јона віԇны тащӧм віԍӧмԍыԁ скӧттӧ. Тајӧ соԉіԏер віԍӧмсӧ вермӧ паԍкӧԁны морт асмог пырыс. Сіԇ-кӧ оз ков скӧт оланінӧ асмогаԍанінјас лӧԍӧԁны. |
| Вӧв ковъяс | Вӧв ковјас |
| Вӧвъяслӧн тшӧкыдджыкасӧ овлӧны ыджыд юра кузь ковъяс, сантиметр 30–40 кузя, шусьӧны аскаридаӧн. Сэтшӧм ковъяс вывті уна овмӧдчӧны сюв пытшкас да висьмӧдӧны вӧвтӧ. Висьӧмыслӧн признакъясыс лобдой висьӧмлӧн кодь жӧ да и шусьӧ глистнӧй коликӧн. Кыдзи лобдойӧн висьӧдӧ, сы йылысь вылынджык гижӧма нин вӧлі. Сыысь ӧтар аскаридаӧн висигӧн вӧлыд нырнас ниртчӧ, ӧвтчӧ бӧжнас, курччалӧ кынӧм боксӧ, мукӧддырйиыс асмогнас петӧ ковйыс да с. в. | Вӧвјаслӧн щӧкыԁҗыкасӧ овлӧны ыҗыԁ јура куԅ ковјас, саԋԏіметр 30–40 куԅа, шуԍӧны аскарітӧн. Сещӧм ковјас вывті уна овмӧԁчӧны ԍув пыщкас ԁа віԍмӧԁӧны вӧвтӧ. Віԍӧмыслӧн прізнакјасыс лобԁој віԍӧмлӧнкоԃ-жӧ ԁа і шуԍӧ гԉістнӧј коԉікӧн. Кыԇі лобԁојӧн віԍӧԁӧ, сы јылыԍ вылынҗык гіжӧма-ԋін вӧлі. Сыыԍ ӧтар аскарітӧн віԍігӧн вӧлыԁ нырнас ԋіртчӧ, ӧвтчӧ бӧжнас, куртчалӧ кынӧм боксӧ, мукӧԁ ԁырјыс асмогнас петӧ ковјыс ԁа с. в. |
| Казялан кӧ висьӧмсӧ, пырысь-пыр колӧ шыасьны ветеринар дінӧ. Сійӧ сетас ков вӧтлан лекарство да велӧдас, кыдзи бурдӧдны. | Каԅалан-кӧ віԍӧмсӧ, пырыԍ-пыр колӧ шыаԍны веԏерінар ԁінӧ. Сіјӧ ԍетас ков вӧтлан ԉекарство ԁа велӧԁас кыԇі бурԁӧԁны. |
| ТЫ-ГОРШ ВИСЬӦМЪЯС (болезни орган. дых.) | Ты-горш віԍӧмјас (болезни орган. дых.) |
| Ты пытшкӧс да лолалан горш висьӧмъяс овлӧны быдсяма пӧлӧс помкаяс вӧсна. Шуам, кынмалӧмъясысь, сьӧкыда уджалӧмъясысь, пӧсь вылысь кӧдзыд ваӧн юкталӧм бӧрын, доймалӧм бӧрын, омӧль турунӧн вердӧмысь, скӧт оланінсӧ дурка видзӧмысь да с. в. | Ты пыщкӧс ԁа лолалан горш віԍӧмјас овлӧны быԁԍама пӧлӧс помкајас вӧсна. Шуам, кынмалӧмјасыԍ, ԍӧкыԁа уҗалӧмјасыԍ, пӧԍ вылыԍ кӧԇыԁ ваӧн јукталӧм бӧрын, ԁојмалӧм бӧрын, омӧԉ турунӧн верԁӧмыԍ, скӧт оланінсӧ ԁурка віԇӧмыԍ ԁа с. в. |
| Медся тшӧкыда овлӧ кынмалӧмъясысь. | Меԁԍа щӧкыԁа овлӧ кынмалӧмјасыԍ. |
| Скӧтлӧн кызӧм | СКӦТЛӦН КЫЗӦМ |
| Кызӧмыс кывтӧм пемӧсыдлӧн абу аслыспӧлӧс висьӧм. Кызӧдӧмыс вермас лоны уна пӧлӧс висьӧмъяс вӧсна, шуам, лолалан горш висьӧмысь, пытшкӧс висьӧмысь, мус лудік висьӧмысь. Вермас кызӧдны чакоткаӧн висигӧн либӧ ты-мус воспалитчигӧн; сідзжӧ вермас кокньыд висьӧмъясӧн висигӧн, шуам, несъялӧм висьӧмӧн висигӧн да сідзи водзӧ. | Кызӧмыс кывтӧм пемӧсыԁлӧн абу аслыс пӧлӧс віԍӧм. Кызӧԁӧмыс вермас лоны уна пӧлӧс віԍӧмјас вӧсна, шуам, лолалан горш віԍӧмыԍ, пыщкӧс віԍӧмыԍ, муслуԁік віԍӧмыԍ. Вермас кызӧԁны чакоткаӧн віԍігӧн ԉібӧ тымус воспаԉітчігӧн; сіԇ-жӧ вермас кокԋіԁ віԍӧмјасӧн віԍігӧн, шуам, ԋесјалӧм віԍӧмӧн віԍігӧн ԁа сіԇі воԇӧ. |
| Кызӧктӧм серти, кыті висьӧ, тӧдны зэв сьӧкыд. Вермас тӧдны сӧмын ветеринар. Тані лои висьталӧма, мый понда овлӧны кызӧмъясыс, шуам, буса турунӧн вердӧм понда. Сэки колӧ пырысь-пыр дугдыны сэтшӧм туруннас вердӧмысь, сэки пемӧсыд кызӧмысь дугдас. | Кызӧктӧм ԍерԏі кыті віԍӧ, тӧԁны зев ԍӧкыԁ. Вермас тӧԁны сӧмын веԏерінар. Тані лоі віԍталӧма, мыј понԁа овлӧны кызӧмјасыс, шуам, буса турунӧн верԁӧм понԁа. Секі колӧ пырыԍ-пыр ԁугԁыны сещӧм туруннас верԁӧмыԍ, секі пемӧсыԁ кызӧмыԍ ԁугԁас. |
| Медся тшӧкыда пемӧсъясӧс кызӧдлӧ тулыс-арын, кодыр найӧ поводдя вежласигӧн кокньыдика кынмыштлӧны: зэригъясӧн, кӧдзыд ваӧн юкталӧм бӧръясын да сідзи водзӧ. | Меԁԍа щӧкыԁа пемӧсјасӧс кызӧԁлӧ тулыс-арын, коԁыр најӧ повоԃԃа вежлаԍігӧн кокԋіԃіка кынмыштлӧны: зерігјасӧн, кӧԇыԁ ваӧн јукталӧм бӧрјасын ԁа сіԇі воԇӧ. |
| Вӧвъяслӧн кызӧмыс овлӧ лӧз лёльӧяс горшас овмӧдчигӧн (личинка овода). | Вӧвјаслӧн кызӧмыс овлӧ лӧз ԉоԉӧјас горшас овмӧԁчігӧн (личинка овода). |
| Кызӧмыс скӧтыдлӧн овлӧ — точ, тшӧкыд, кокньыдик либӧ чорыд. Висьӧмъяс серти кызӧдӧ. Шуам, горш висьӧмъясӧн кызӧмыс кос, кызӧны кузя да видзчысигтырйи (доймӧ). Ёнджыка кызӧдӧ, кор пемӧсыс шоныдінсянь ывла вылӧ веськалӧ, кӧдзыд сынӧдсӧ лолалӧмысь кызӧктігас мукӧддырйиыс вомсьыс петлывлӧ шыж да нырсьыс зырымыс. Кокньыдик кызӧмъястӧ позьӧ регыдӧнджык бырӧдны. Шуам, кокньыдика кынмӧмысь кӧ кызӧдӧ, сӧмын колӧ вӧвтӧ шоныд, пелька видзан гидӧ йӧртлыны да мед эз вӧвны тӧв ветланінъяс. Юктавлыны колӧ шоныд ваӧн, вердлыны небыд сёянъясӧн. Кодыр ныр пырыс ор кодь либӧ вом пырыс шыжыс петӧ, колӧ скипидар либӧ дьӧгӧдь руӧн ныр-вом весьтас руӧдны. Кыдзи лекарствосӧ вӧчны да руӧдны? Ведраӧ кисьтыштны кружка мында пӧсь ва да содтыны сэтчӧ сёян пань мында скипидар либӧ дьӧгӧдь да ныр-вом весьтас мешӧкӧн ӧшӧдны, кыдзи тай зӧрйӧн вердігӧн ӧшӧдлӧны зӧбня. | Кызӧмыс скӧтыԁлӧн овлӧ — точ, щӧкыԁ, кокԋіԃік ԉібӧ чорыԁ. Віԍӧмјас ԍерԏі кызӧԁӧ. Шуам горш віԍӧмјасӧн кызӧмыс кос, кызӧны куԅа ԁа віԁчыԍігтырјі (ԁојмӧ). Јонҗыка кызӧԁӧ кор пемӧсыс шоныԁінԍаԋ ывла вылӧ веԍкалӧ, кӧԇыԁ сынӧԁсӧ лолалӧмыԍ кызӧгтігас мукӧԁԁырјіыс вомԍыс петлывлӧ шыж ԁа нырԍыс зырымыс. Кокԋіԃік кызӧмјастӧ поԅӧ регыԁӧнҗык бырӧԁны. Шуам, кокԋіԃіка кынмӧмыԍ-кӧ кызӧԁӧ, сӧмын колӧ вӧвтӧ шоныԁ, пеԉка віԇан гіԁӧ јӧртлыны ԁа меԁ ез вӧвны тӧв ветланінјас. Јуктавлыны колӧ шоныԁ ваӧн, верԁлыны ԋебыԁ ԍојанјасӧн. Коԁыр ныр-пырыс оркоԃ ԉібӧ вомпырыс шыжыс петӧ, колӧ скіпіԁар ԉібӧ ԃӧгӧԃ руӧн нырвом веԍтас руӧԁны. Кыԇі ԉекарствосӧ вӧчны ԁа руӧԁны? Веԁраӧ кіԍтыштны кружка мынԁа пӧԍ ва ԁа соԁтыны сетчӧ ԍојан паԋ мынԁа скіпіԁар ԉібӧ ԃӧгӧԃ ԁа нырвом веԍтас мешӧкӧн ӧшӧԁны, кыԇі тај зӧрјӧн верԁігӧн ӧшӧԁлӧны зӧбԋа. |
| Овлӧны пемӧсъяслӧн кызӧмъяс и мукӧд вуджана висьӧмъяс понда. Медвойдӧр колӧ тӧдмавны, мый понда пемӧсыд кызны кутіс. Он кӧ вермы тӧдмавнысӧ, колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ. | Овлӧны пемӧсјаслӧн кызӧмјас і мукӧԁ вуҗана віԍӧмјас понԁа. Меԁвојԁӧр колӧ тӧԁмавны, мыј понԁа пемӧсыԁ кызны кутіс. Он-кӧ вермы тӧԁмавнысӧ колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. |
| Лолалан горш пыктӧм (Воспаление дыхательного горла) | Лолалан горш пыктӧм (Воспаление дыхательного горла) |
| Тайӧ висьӧмыс тшӧкыдджыкасӧ овлӧ вӧвъяслӧн. Тшӧкыдджыка овлӧ и мукӧд пӧлӧс пемӧсъяслӧн. | Тајӧ віԍӧмыс щӧкыԁҗыкасӧ овлӧ вӧвјаслӧн. Щӧкыԁҗыка овлӧ і мукӧԁ пӧлӧс пемӧсјаслӧн. |
| Мыйысь висьӧдӧ? Кодзыд ваӧн юкталӧмысь, кынмӧмысь да зэра поводдяяс дырйи, тӧла лунъяс дырйи ывла вылын видзӧмысь. Кызӧдлӧ и вуджана висьӧмъясысь, юр висьӧмъяс дырйи. | Мыјыԍ віԍӧԁӧ? Коԇыԁ ваӧн јукталӧмыԍ, кынмӧмыԍ ԁа зера повоԃԃајас ԁырјі, тӧлалунјас ԁырјі ывла вылын віԇӧмыԍ. Кызӧԁлӧ і вуҗана віԍӧмјасыԍ, јур віԍӧмјас ԁырјі. |
| Кыдзи висьӧдӧ? Пемӧсъяслӧн овлӧ коса кызӧдӧмъяс. Сэки найӧ сьӧкыда сёянсӧ ньылалӧны, жарныс содӧ (температура), голя увсӧ видлалігӧн кызӧ, петлывлӧ нырсьыс ор. | Кыԇі віԍӧԁӧ? Пемӧсјаслӧн овлӧ коса кызӧԁӧмјас. Секі најӧ ԍӧкыԁа ԍојансӧ ԋілалӧны, жарныс соԁӧ (температура), гоԉа увсӧ віԁлалігӧн кызӧ, петлывлӧ нырԍыс ор. |
| Бурдӧм могысь позьӧ сетны лӧсялана порошок, сэсся дерт видзны сійӧ помкасьыс, мыйысь босьтіс висьӧмыс. | Бурԁӧм могыԍ поԅӧ ԍетны лӧԍалана порошок, сеԍԍа, ԃерт, віԇны сіјӧ помкаԍыс, мыјыԍ боԍтіс віԍӧмыс. |
| Мыйысь босьтлӧ кызӧм висьӧм, вылынджык вӧлі висьталӧма нин. Бурдӧдӧм могысь горшсӧ колӧ скипидарӧн да кӧнтусь выйӧн шӧрипӧв сорлалӧмӧн зыравны. Сэсся позьӧ сёян пань тыр пӧсь ва пытшкӧ пуктыны скипидар, дьӧгӧдь либӧ креолин (пӧсь васӧ оз жӧ ков вывті пӧся вӧчны, мед скӧт ныр-вомтӧ эз сот) да ныр-вом весьтас кутны минут 8–10. | Мыјыԍ боԍтлӧ кызӧм віԍӧм, вылынҗык вӧлі віԍталӧма-ԋін. Бурԁӧԁӧм могыԍ горшсӧ колӧ скіпіԁарӧн ԁа кӧнтуԍ выјӧн шӧріпӧв сорлалӧмӧн зыравны. Сеԍԍа поԅӧ ԍојан паԋтыр пӧԍва пыщкӧ пуктыны скіпіԁар, ԃӧгӧԃ ԉібӧ креоԉін (пӧԍ васӧ оз-жӧ ков вывті пӧԍа вӧчны, меԁ скӧт нырвомтӧ ез сот) ԁа нырвом веԍтас кутны мінут 8–10. |
| Запал | Запал |
| Вӧвъясыд тайӧ висьӧмнас висигӧн сьӧкыда лолалӧны — пӧдӧны. Ныр розьясыс лолалігас ёна паськалӧны. Ордлыясыс лолыштігас паськавлӧны. Пакъясыс тэрыба тіпкӧны. Ортсӧ лолыштігас кык пӧръя здыкнитӧ да кынӧм шӧрас артмывлӧ гуран. | Вӧвјасыԁ тајӧ віԍӧмнас віԍігӧн ԍӧкыԁа лолалӧны-пӧԁӧны. Нырроԅјасыс лолалігас јона паԍкалӧны. Орԁлыјасыс лолыштігас паԍкавлӧны. Пакјасыс терыба тіпкӧны. Ортсӧ лолыштігас кык пӧрја зԁыкԋітӧ ԁа кынӧм шӧрас артмывлӧ гуран. |
| Тайӧ висьӧмыслӧн помкаыс зэв уна. Тӧдны вермас сӧмын ветеринарнӧй врач либӧ пельшӧр. Лечитны тайӧ висьӧмсьыс зэв сьӧкыд. Позьӧ лечитны сӧмын сэки, кодыр верман тӧдмавны висьӧм помкасӧ. Татшӧма висьысь вӧвнад оз ков уджавны. Колӧ вердны бур сёян-юаӧн, рушкуас ӧдйӧ небзьысь сёянъясӧн. Лёк сёянъясӧн кӧ кутан висьысь пемӧстӧ вердлыны, сылӧн рушкуыс кутас дундавны, сы вӧсна сьӧкыдджык лоӧ лолавнысӧ. | Тајӧ віԍӧмыслӧн помкаыс зев уна. Тӧԁны вермас сӧмын веԏерінарнӧј врач ԉібӧ пеԉшӧр. Ԉечітны тајӧ віԍӧмԍыс зев ԍӧкыԁ. Поԅӧ ԉечітны сӧмын секі, коԁыр верман тӧԁмавны віԍӧм помкасӧ. Тащӧма віԍыԍ вӧвнаԁ оз ков уҗавны. Колӧ верԁны бур ԍојан-јуаӧн, рушкуас ӧԁјӧ ԋебԅыԍ ԍојанјасӧн. Ԉок ԍојанјасӧн-кӧ кутан віԍыԍ пемӧстӧ верԁлыны, сылӧн рушкуыс кутас ԁунԁавны, сы вӧсна ԍӧкыԁҗык лоӧ лолавнысӧ. |
| Пытшкӧсӧ позьӧ сетлыны сёян пань мында нянь костӧ пуктӧмӧн карлбадскӧй сов. Позьӧ видлыны скипидарӧн да дьӧгӧдьӧн ныр-вом весьтас руӧдны. | Пыщкӧсӧ поԅӧ ԍетлыны ԍојан паԋ мынԁа ԋаԋ костӧ пуктӧмӧн карлбаԁскӧј сов. Поԅӧ віԁлыны скіпіԁарӧн ԁа ԃӧгӧԃӧн нырвом веԍтас руӧԁны. |
| МОЧЕВӦЙ ДА ПОЛӦВӦЙ ОРГАН ВИСЬӦМЪЯС | Мочевӧј ԁа половӧј орган віԍӧмјас |
| Кутшӧм отсӧг сетны пемӧслы, кудзыс кӧ оз пет? | Кущӧм отсӧг ԍетны пемӧслы, куԇыс-кӧ оз пет? |
| Татшӧм висьӧмыс тшӧкыдджыкасӧ овлӧ чаньяслӧн, бычӧяслӧн, ай порсьяслӧн, овлӧ и энь скӧтлӧн. Помкаыс кудз йӧрмӧмыслӧн зэв уна: вӧркъяс висьӧм, кудз гадь висьӧм, кудз петан розьыс тырлӧ изйӧн, пыкӧсъясӧн, няйтӧн. Ньӧти кӧ кудзыс оз пет, вермас кудз гаддьыс потны. Кудзасян розьсӧ весалӧм могысь колӧ шыӧдчывны ветеринаръяс дінӧ. Кудз гадь тырӧмсӧ позьӧ тӧдны кынӧмсӧ малалӧмӧн, сэки кудз гаддьыс доймӧ (мочевые колики). Вӧлыс пыр лӧсьӧдчӧ асмогасьны. | Тащӧм віԍӧмыс щӧкыԁҗыкасӧ овлӧ чаԋјаслӧн, бычӧјаслӧн, ај порԍјаслӧн, овлӧ і еԋ скӧтлӧн. Помкаыс куԇ јӧрмӧмыслӧн зев уна: вӧркјас віԍӧм, куԇгаԃ віԍӧм, куԇ петан роԅыс тырлӧ ізјӧн, пыкӧсјасӧн, ԋајтӧн. Ԋӧԏі-кӧ куԇыс оз пет, вермас куԇгаԃыс потны. Куԇаԍан роԅсӧ весалӧм могыԍ колӧ шыӧԁчывны веԏерінарјас ԁінӧ. Куԇгаԃ тырӧмсӧ поԅӧ тӧԁны кынӧмсӧ малалӧмӧн, секі куԇгаԃыс ԁојмӧ (мочевые колики). Вӧлыс пыр лӧԍӧԁчӧ асмогаԍны. |
| Некор оз ков гудйысьны асмогасянінас идзасӧн либӧ желльӧн. Колӧ видзӧдлыны — кузь розь дорас абу-ӧ чукӧрмӧма замазка кодь сера няйтыс. Позьӧ кырымтӧ майтӧгӧн мыськавны да мавтны вазелинӧн либӧ выйӧн, сэсся асмогасянінас сюйӧмӧн кокньыдика пычйӧдлыштны кудз гадьсӧ. | Ԋекор оз ков гуԁјыԍны асмогаԍанінас іԇасӧн ԉібӧ жеԉԉӧн. Колӧ віԇӧԁлыны — куԅ роԅ ԁорас абу-ӧ чукӧрмӧма замазка коԃ ԍера ԋајтыс. Поԅӧ кырымтӧ мајтӧгӧн мыԍкавны ԁа мавтны ваԅеԉінӧн ԉібӧ выјӧн, сеԍԍа асмогаԍанінас ԍујӧмӧн кокԋіԃіка пычјӧԁлыштны куԇ гаԃсӧ. |
| Мукӧддырйи пемӧсыд кынмӧм бӧрын оз вермы асмогасьнысӧ. Кудз гадьсӧ босьтлӧ судорога. Сэки колӧ кучик вывсяньыс гадь весьттіыс зыравны скипидарӧн да вевттьыны тушасӧ шоныд дӧраӧн. Пуктывлыны тшӧкыдджыка шоныд ваа клизма да кудз гадьсӧ небыдика кырымнад зыравны (массажируйтны). Кудз гадьсӧ паралич кӧ босьтас, колӧ тӧдмавны, мый понда босьтіс да бырӧдны сійӧ помкасӧ. | Мукӧԁ ԁырјі пемӧсыԁ кынмӧм бӧрын оз вермы асмогаԍнысӧ. Куԇгаԃсӧ боԍтлӧ суԁорога. Секі колӧ кучік вывԍаԋыс гаԃ веԍттіыс зыравны скіпіԁарӧн ԁа вевԏыны тушасӧ шоныԁ ԁӧраӧн. Пуктывлыны щӧкыԁҗыка шоныԁ ваа кԉізма ԁа куԇ-гаԃсӧ ԋебыԃіка кырымнаԁ зыравны (массажірујтны). Куԇгаԃсӧ параԉіч-кӧ боԍтас, колӧ тӧԁмавны, мыј понԁа боԍтіс ԁа бырӧԁны сіјӧ помкасӧ. |
| Тӧдны да личӧдны параличсьыс вермас сӧмын ветеринар. | Тӧԁны ԁа ԉічӧԁны параԉічԍыс вермас сӧмын веԏерінар. |
| Сьӧд моча. (геомагаобинегия) | Ԍӧԁ моча. (геомагаобінегіја) |
| Татшӧм висьӧмнад ёнджыка висьмывлӧны вӧвъяс тулысъясын (дерт, вермӧны висьмыны и мукӧд кадъясӧ). Помкаыс тайӧ висьӧмыслӧн — сьӧкыд уджалӧм да кынмалӧм, (шуам, дыр уджавтӧг вӧлӧс друг уджӧдасны чорыда либӧ кӧдзыд гидъясын видзасны). Сэтшӧм кывтӧм пемӧсыдлы яяс артмӧ сэтшӧм вещество, коді почкаяс пыр мунӧ мочевӧй пузырӧ (кудз гаддьӧ) да петӧ мочаыскӧд (кудзыскӧд). | Тащӧм віԍӧмнаԁ јонҗыка віԍмывлӧны вӧвјас тулысјасын (ԃерт, вермӧны віԍмыны-і мукӧԁ каԁјасӧ). Помкаыс тајӧ віԍӧмыслӧн — ԍӧкыԁ уҗалӧм ԁа кынмалӧм, (шуам, ԁыр уҗавтӧг вӧлӧс ԁруг уҗӧԁасны чорыԁа, ԉібӧ кӧԇыԁ гіԁјасын віԇасны). Сещӧм кывтӧм пемӧсыԁлы јајас артмӧ сещӧм вешщество, коԁі почкајас пыр мунӧ мочевӧј пузырӧ (куԇ гаԃԃе) ԁа петӧ мочаыскӧԁ (куԇыскӧԁ). |
| Кыдзи висьӧдӧ скӧтӧс? Уджалігӧн вӧлыд ёна пӧсявлӧ. Гидняысь петкӧдігӧн быттьӧ слабмӧма бӧр кокъяснас да оз вермы лючки тувччавныс: Мукӧддырйи чотӧ и водз кокъяснас, додь помас шатлалӧ. Усяс кӧ, он вермы чеччӧднысӧ (чеччас кӧ, бӧр усьӧ). Та бӧрын позьӧ гӧгӧрвоны сьӧд моча (кудз) петӧмсӧ. Зад вывсӧ малалӧмӧн позьӧ казявны яй чорзьӧмсӧ да дрӧжжитӧмсӧ. Вӧвлӧн вошӧ аппетитыс, сьӧкыда курччалӧ сёянсӧ. Висьӧмыс мунӧ лун 3–4, но вермӧ и нюжавны, да лоны кувтӧдзыс. | Кыԇі віԍӧԁӧ скӧтӧс? Уҗалігӧн вӧлыԁ јона пӧԍавлӧ. Гіԃԋаыԍ петкӧԁігӧн быԏԏӧ слабмӧма бӧр кокјаснас ԁа оз вермы ԉучкі тувчавныс: Мукӧԁ ԁырјі чотӧ і воԇ кокјаснас, ԁоԃпомас шатлалӧ. Уԍас-кӧ, он вермы четчӧԁнысӧ, (четчас-кӧ бӧр уԍӧ). Та бӧрын поԅӧ гӧгӧрвоны ԍӧԁ моча (куԇ) петӧмсӧ. Заԁ вывсӧ малалӧмӧн поԅӧ каԅавны јај чорԅӧмсӧ ԁа ԁрӧжжітӧмсӧ. Вӧвлӧн вошӧ апеԏітыс, ԍӧкыԁа куртчалӧ ԍојансӧ. Віԍӧмыс мунӧ лун 3–4, но вермӧ-і ԋужавны, ԁа лоны кувтӧԇыс. |
| Кыдзи бурдӧдны? Отсӧг сетігӧн медвойдӧр колӧ вӧвтӧ видзны сӧстӧм да ыджыд гидняын — мед эз доймав чеччиг-водігас. Кучиксӧ колӧ зыравны идзасӧн да вевттьыны шоныд торъясӧн. Тшӧкыдджыка вежлавны вольӧссӧ, юктавны шоныд ваӧн да вердны бурджык сёянӧн. Шуам, бур небыд турунӧн да пызя ваӧн (оз позь сетны няня сёянъяс тусьӧн). | Кыԇі бурԁӧԁны? Отсӧг ԍетігӧн меԁвојԁӧр колӧ вӧвтӧ віԇны сӧстӧм ԁа ыҗыԁ гіԃԋаын — меԁ ез ԁојмав четчіг-воԁігас. Кучіксӧ колӧ зыравны іԇасӧн ԁа вевԏыны шоныԁ торјасӧн. Щӧкыԁҗыка вежлавны воԉессӧ, јуктавны шоныԁ ваӧн ԁа верԁны бурҗык ԍојанӧн. Шуам, бур ԋебыԁ турунӧн ԁа пыԅа ваӧн, (оз поԅ ԍетны ԋаԋа ԍојанјас туԍӧн). |
| Куйлӧ кӧ, колӧ ӧти-мӧд бок вылас бергӧдлывлыны, мед куйлӧмсьыс эз воссьы бокыс. | Кујлӧ-кӧ, колӧ ӧԏі мӧԁ бок вылас бергӧԁлывлыны меԁ кујлӧмԍыс ез воԍԍі бокыс. |
| Кодыр вӧвнас он уджав, оз ков вердны сійӧс уджалана вӧлӧс моз ёна бур сёянъясӧн. Колӧ видзны сӧстӧм, ыджыд гидняын, лэдзлыны пальӧдчыштны вӧля вылӧ, видзны кынмӧмысь, бырӧдны (эм кӧ оланінас) тӧв ветланінъяс. Казялан кӧ вӧлыдлысь висьмыны заводитчӧмсӧ, колӧ сетны сылы шойччӧг. Уджавны кӧ кутан, висьӧмыс нӧшта ёнджыка ӧддзас. | Коԁыр вӧвнас он уҗав, оз ков верԁны сіјӧс уҗалана вӧлӧс-моз јона бур ԍојанјасӧн. Колӧ віԇны сӧстӧм, ыҗыԁ гіԃԋаын, леԇлыны паԉӧԁчыштны вӧԉа вылӧ, віԇны кынмӧмыԍ, бырӧԁны (емкӧ оланінас) тӧвветланінјас. Каԅалан-кӧ вӧлыԁлыԍ віԍмыны завоԃітчӧмсӧ, колӧ ԍетны сылы шојтчӧг. Уҗавны-кӧ кутан, віԍӧмыс нӧшта јонҗыка ӧԁԇас. |
| Вира моча | Віра моча |
| Вира мочаыд овлӧ сэки, кодыр сы пытшкӧ петӧны вир шарикъяс. Оз ков тайӧ висьӧмсӧ сорлавны воддза, сьӧд мочаа, висьӧмыскӧд. Сьӧд мочаыд ӧд овлӧ краска веществоысь, коді яй пытшсьыс петӧ, а тані гӧрд вир шарикъясысь. Воддза висьӧмнад висигӧн мочаыс овлӧ сьӧд, а тані гӧрд. | Віра мочаыԁ овлӧ секі, коԁыр сы пыщкӧ петӧны вір шарікјас. Оз ков тајӧ віԍӧмсӧ сорлавны воԇԇа ԍӧԁ мочаа віԍӧмыскӧԁ. Ԍӧԁ мочаыԁ ӧԁ овлӧ краска веществоыԍ, коԁі јај пыщԍыс петӧ, а тані гӧрԁ вір шарікјасыԍ. Воԇԇа віԍӧмнаԁ віԍігӧн мочаыс овлӧ ԍӧԁ, а тані гӧрԁ. |
| Вермӧ татшӧм висьӧм босьтны уна пӧлӧс помка вӧсна: шуам, кодыр петӧны вир нуан сӧнъясыс почкаысь мочевӧй пузырӧ либӧ моча петанінас, лёк турунъясысь, мисьтӧм гӧпса ва юӧмъясысь да с. в. | Вермӧ тащӧм віԍӧм боԍтны унапӧлӧс помка вӧсна: шуам, коԁыр петӧны вір нуан сӧнјасыс почкаыԍ мочевӧј пузырӧ, ԉібӧ моча петанінас, ԉок турунјасыԍ, міԍтӧм гӧпса ва јуӧмјасыԍ ԁа с. в. |
| Медым эз босьт скӧттӧ татшӧм висьӧмыд, оз ков вердны кутшӧм сюрӧ турунъясӧн, юктавны гӧпса мисьтӧм ваясӧн. Бурдӧдігӧн колӧ гырк пытшкӧс весалӧм могысь сетны скӧтлы 400 грамм мында шабді кӧйдыс отвар; сэсся квасцы грамм 20 кымын бутылка ва пиын. | Меԁым ез боԍт скӧттӧ тащӧм віԍӧмыԁ, оз ков верԁны кущӧм ԍурӧ турунјасӧн, јуктавны гӧпса міԍтӧм вајасӧн. Бурԁӧԁігӧн колӧ гырк пыщкӧс весалӧм могыԍ ԍетны скӧтлы 400 грамм мынԁа шабԁі кӧјԁыс ӧтвар; сеԍԍа квасцы грамм 20 кымын бутылка ва піын. |
| Тыра мӧсъяслы сьӧкыда куканясигӧн отсӧг сетӧм | Тыра мӧсјаслы ԍӧкыԁа кукаԋаԍігӧн отсӧг ԍетӧм |
| Сьӧкыда куканясьӧмъясыд мӧсъясыдлӧн овлӧны тшӧкыда. Сэтшӧм кадъяснас миян крестьяна унджыкысь корлывлӧны отсасьныс «тӧдысьясӧс», кодъяс немторсӧ оз тӧдны, гудрасьӧны няйтӧсь кияснас мӧс гӧгӧрыд, лыддьӧдлӧны быдсяматорсӧ, юкталӧны аслыспӧлӧс лекарствоясӧн. Дерт, мӧстӧ татшӧм «лечитӧм» бӧрад унаысь начкывлӧны. | Ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмјасыԁ мӧсјасыԁлӧн овлӧны щӧкыԁа. Сещӧм каԁјаснас міјан креԍԏана унҗыкыԍ корлывлӧны отсаԍныс „тӧԁыԍјасӧс“, коԁјас ԋемторсӧ оз тӧԁны, гуԁраԍӧны ԋајтӧԍ кіјаснас мӧс гӧгӧрыԁ, лыԃԃӧԁлӧны быԁԍаматорсӧ, јукталӧны аслыс пӧлӧс ԉекарствојасӧн. Ԃерт, мӧстӧ тащӧм „ԉечітӧм“ бӧраԁ унаыԍ начкывлӧны. |
| Гырысь убыткаяс лэптӧны миян ӧтка крестьяна да колхозникъяс мӧсъяс сьӧкыда куканясьӧм вӧсна. Сы вӧсна колӧ быдӧнлы тӧдны, мыйысь овлӧны сьӧкыда куканясьӧмъясыс, кыдзи видзчысьны да сетны сьӧкыда куканясигъясӧн отсӧг. | Гырыԍ убыткајас лептӧны міјан ӧтка креԍԏана ԁа колхоԅԋікјас мӧсјас ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧм вӧсна. Сы вӧсна колӧ быԁӧнлы тӧԁны, мыјыԍ овлӧны ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмјасыс, кыԇі віԁчыԍны ԁа ԍетны ԍӧкыԁа кукаԋаԍігјасӧн отсӧг. |
| Тані лоӧ висьталӧма, мый вӧсна овлӧны сьӧкыда да нелючки куканясьӧмъяс, кутшӧм отсӧг верман ачыд сетны ветеринар локтӧдз либӧ ветеринарыс кӧ абу матігӧгӧрын. Тӧдӧ кӧ крестьяниныд, кыдзи сетны отсӧг сьӧкыда куканясигӧн, дерт оз сэтшӧм тшӧкыда пондыны кулавны скӧтыд. | Тані лоӧ віԍталӧма, мыј вӧсна овлӧны ԍӧкыԁа ԁа ԋеԉучкі кукаԋаԍӧмјас, кущӧм отсӧг верман ачыԁ ԍетны веԏерінар локтӧԇ, ԉібӧ веԏерінарыс-кӧ абу маты гӧгӧрын. Тӧԁӧ-кӧ креԍԏаԋіныԁ кыԇі ԍетны отсӧг ԍӧкыԁа кукаԋаԍігӧн, ԃерт, оз сещӧм щӧкыԁа понԁыны кулавны скӧтыԁ. |
| Медся ёна колӧ тӧдны, кутшӧм помкаясыс сьӧкыда да нелючки куканясьӧмъяслӧн. Торъя дӧзьӧритӧмъяс миян сиктъясын тыра мӧсъяс бӧрсяыд абу, тыра мӧсъяс олӧны ӧтвыв став скӧтыскӧд. Сідзкӧ помкаыс сійӧ, мый ми огӧ на кужӧ верднысӧ, видзнысӧ да дӧзьӧритнысӧ тыра мӧсъясӧс. Видзам ми найӧс тӧвъяснад кӧдзыд гидын либӧ вывті пӧсь да дурк инын. Торйӧн видзӧм йылысь огӧ мӧвпыштлӧй. Пальӧдчывны ывлаӧ гажа лунъясӧ тӧвъяснад огӧ лэдзлывлӧ. Тӧвбыд скӧтыд олӧ гидын. Гидъяс омӧля вольсавлывлам, видзам кын куйӧд вылас. Скӧтлы некытчӧ водны куйӧдысла, а водасны кӧ, сӧмын кынмалӧны. Кынмалӧмыд дерт абу шань мӧскыдлы дай куканьыдлы. Татысь ми аддзам, кутшӧм омӧля ми видзам тыра мӧсъястӧ. Быд крестьянинлы колӧ тӧдны, мый тыра мӧскӧс колӧ торйӧн вердны, видзны да дӧзьӧритны. Ёна кӧ кутан вердны бур, вына сёянъясӧн: няньӧн, жмыкӧн, ӧтрубӧн да с. в., сійӧ абу жӧ бур. Сэки мӧскыд вермас госсявны, куканьыс чужӧ косіник, омӧлик, куканясьӧмыс сьӧкыда мунас. Омӧля вердны бара абу бур — мӧс омӧльтчӧ, куканьыс тшыгъялӧ да чужӧ омӧлик. | Меԁԍа јона колӧ тӧԁны, кущӧм помкајасыс ԍӧкыԁа ԁа ԋеԉучкі кукаԋаԍӧмјаслӧн. Торја ԁӧԅӧрітӧмјас міјан ԍіктјасын тыра мӧсјас бӧрԍаыԁ абу, тыра мӧсјас олӧны ӧтвыв став скӧтыскӧԁ. Сіԇ-кӧ помкаыс сіјӧ, мыј мі огӧ-на кужӧ верԁнысӧ, віԇнысӧ ԁа ԁӧԅӧрітнысӧ тыра мӧсјасӧс. Віԇам мі најӧс тӧвјаснаԁ кӧԇыԁ гіԁын, ԉібӧ вывті пӧԍ ԁа ԁурк інын. Торјӧн віԇӧм јылыԍ огӧ мӧвпыштлӧј. Паԉӧԁчывны ывлаӧ гажа лунјасӧ, тӧвјаснаԁ огӧ леԇлывлӧ. Тӧвбыԁ скӧтыԁ олӧ гіԁын. Гіԁјас омӧԉа воԉсавлывлам, віԇам кын кујӧԁ вылас. Скӧтлы ԋекытчӧ воԁны кујӧԁысла, а воԁасны-кӧ сӧмын кынмалӧны. Кынмалӧмыԁ, ԃерт, абу шаԋ мӧскыԁлы ԁај кукаԋыԁлы. Татыԍ мі аԁԇам, кущӧм омӧԉа мі віԇам тыра мӧсјастӧ. Быԁ креԍԏаԋінлы колӧ тӧԁны, мыј тыра мӧскӧс колӧ торјӧн верԁны, віԇны ԁа ԁӧԅӧрітны. Јона-кӧ кутан верԁны бурвына ԍојанјасӧн: ԋаԋӧн, жмыкӧн, ӧтрубӧн ԁа с. в., сіјӧ абу-жӧ бур. Секі мӧскыԁ вермас госԍавны, кукаԋыс чужӧ косіԋік, омӧԉік, кукаԋаԍӧмыс ԍӧкыԁа мунас. Омӧԉа верԁны бара абу бур — мӧс омӧԉтчӧ, кукаԋыс щыгјалӧ ԁа чужӧ омӧԉік. |
| Сідзкӧ колӧ кужны вердны, быдтор сетны буретша, мед мӧскыд эз госсяв, мед эз омӧльтчы ни. Оз ков вердны тыра мӧскӧс кынмалӧм либӧ пӧдӧм турунъясӧн. Медбура лӧсялӧ бур посни турун да ичӧтика ӧтруб сора жмык. | Сіԇ кӧ, колӧ кужны верԁны, быԁтор ԍетны буреща, меԁ мӧскыԁ ез госԍав, меԁ ез омӧԉтчы ԋі. Оз ков верԁны тыра мӧскӧс кынмалӧм ԉібӧ пӧԁӧм турунјасӧн. Меԁбура лӧԍалӧ бур посԋі турун ԁа ічӧԏіка ӧтруб сора жмык. |
| Бӧръя тӧлысьяснас оз ков вердны идзасӧн. Идзасад ӧд пӧтӧслуныс этша; уна кӧ сійӧс мӧсъясыд сёясны, сӧмын сьӧктӧдӧ рушкусӧ, дзескӧдӧ гырк пытшкӧссӧ. | Бӧрја тӧлыԍјаснас оз ков верԁны іԇасӧн. Іԇасаԁ-ӧԁ пӧтӧслуныс еща; уна-кӧ сіјӧс мӧсјасыԁ ԍојасны сӧмын ԍӧктӧԁӧ рушкусӧ, ԇескӧԁӧ гырк пыщкӧссӧ. |
| Ӧти сёян вывсянь мӧд вылӧ скӧтӧс вуджӧдны пырысьтӧм-пыр оз позь. Вуджӧдны кӧ кӧсъян, колӧ надзӧникӧн велӧдны мӧд пӧлӧс сёянӧ, мед эз босьтны гырк пытшкӧс висьӧмъяс: тимпанит, кынӧм висьӧм, запор, либӧ мед эз шыбит куканьсӧ. Кукань шыбитӧмыс тшӧкыда овлӧ ӧти сёян вывсянь мӧд вылӧ вуджигӧн. | Ӧԏі ԍојан вывԍаԋ мӧԁ вылӧ скӧтӧс вуҗӧԁны пырыԍтӧм-пыр оз поԅ. Вуҗӧԁны-кӧ кӧсјан, колӧ наԇӧԋікӧн велӧԁны мӧԁпӧлӧс ԍојанӧ, меԁ ез боԍтны гырк пыщкӧс віԍӧмјас: ԏімпаԋіт, кынӧмвіԍӧм, запор, ԉібӧ меԁ ез шыбыт кукаԋсӧ. Кукаԋ шыбытӧмыс щӧкыԁа овлӧ ӧԏі ԍојан вывԍаԋ мӧԁ вылӧ вуҗігӧн. |
| Оз ков юктавны кӧдзыд йиа ваӧн да вӧтлывлыны тӧвъясын ю вылӧ юктавны. Бурджык лоӧ, кутан кӧ юктавны гортад шонтӧм ваӧн. | Оз ков јуктавны кӧԇыԁ јіа ваӧн ԁа вӧтлывлыны тӧвјасын ју вылӧ јуктавны. Бурҗык лоӧ, кутан-кӧ јуктавны гортаԁ шонтӧм ваӧн. |
| Тыра мӧскыдлы колӧ чӧскыд, бура пузьӧм сёян да сӧстӧм юан. | Тыра мӧскыԁлы колӧ чӧскыԁ, бура пуԅӧм ԍојан ԁа сӧстӧм јуан. |
| Скӧт оланіныд, медся нин тыра мӧс оланіныд, колӧ лоны югыд да шоныд. Шоныдінын видзигӧн мӧскыдлы колӧ этшаджык кӧрым. Ӧд этша сёйӧмнад озджык ло ыджыд рушкуыс, тыра мӧскыдлы озджык мешайтчы. Сэсся шоныдінад олігӧн озджык сійӧ кынмав. | Скӧт оланіныԁ, меԁԍа-ԋін тыра мӧс оланіныԁ колӧ лоны југыԁ ԁа шоныԁ. Шоныԁінын віԇігӧн мӧскыԁлы колӧ ещаҗык кӧрым. Ӧԁ, еща ԍојӧмнаԁ озҗык ло ыҗыԁ рушкуыс, тыра мӧскыԁлы озҗык мешајтчы. Сеԍԍа шоныԁінаԁ олігӧн озҗык сіјӧ кынмав. |
| Скӧт оланінъясысь сынӧдсӧ колӧ тшӧкыдджыка вежлавны. Он кӧ кут вежлавны, мӧскыдлы сьӧкыд лоӧ лолавнысӧ, ёна пондасны рӧдмыны микробъяс, кодъяс висьмӧдӧны скӧтӧс. | Скӧт оланінјасыԍ сынӧԁсӧ колӧ щӧкыԁҗыка вежлавны. Он-кӧ кут вежлавны, мӧскыԁлы ԍӧкыԁ лоӧ лолавнысӧ, јона понԁасны рӧԁмыны мікробјас, коԁјас віԍмӧԁӧны скӧтӧс. |
| Мича поводдяяс дырйи колӧ лэдзлывлыны тыра мӧскӧс ывла вылӧ пальӧдчыны. | Міча повоԃԃајас ԁырјі колӧ леԇлывлыны тыра мӧскӧс ывла вылӧ паԉӧԁчыны. |
| Мӧд кынӧм джын вылас кӧ нин мӧскыд, кодӧ видзны усялӧм-доймалӧмъясысь, оз ков накӧд лёка вӧдитчыны, гидысь став гурансӧ шыльӧдны. Гурансьыд ӧд скӧтыд, водас кӧ, сьӧкыда чеччӧ. Мӧс кӧ доймас, вермас шой кукань вайны. | Мӧԁ кынӧм җын вылас-кӧ-ԋін мӧскыԁ, коԁӧ віԇны уԍалӧм-ԁојмалӧмјасыԍ, оз ков накӧԁ ԉока вӧԃітчыны, гіԁыԍ став гурансӧ шыԉӧԁны. Гуранԍыԁ-ӧԁ, скӧтыԁ, воԁас-кӧ, ԍӧкыԁа четчӧ. Мӧс-кӧ ԁојмас, вермас шојкукаԋ вајны. |
| Арын куканясьӧмъяс мунӧны кокньыдджыка. Гожӧмнас, тыра каднас, мӧскыд бура сёйӧ, оз кынмав, оз дука дурк гидын ов. Сы вӧсна бура быдмӧ мам рушкуас куканьыс да ёнджык мамыс бурджыка вермӧ куканясигас вӧтлыны куканьсӧ. | Арын кукаԋаԍӧмјас мунӧны кокԋіԁҗыка. Гожӧмнас, тыра каԁнас, мӧскыԁ бура ԍојӧ, оз кынмав, оз ԁука, ԁурк гіԁын ов. Сы вӧсна бура быԁмӧ мам рушкуас кукаԋыс ԁа јонҗык мамыс бурҗыка вермӧ кукаԋаԍігас вӧтлыны кукаԋсӧ. |
| Мӧс тырсялӧ кодзтӧм ӧшкӧд ветлӧм бӧрын. | Мӧс тырԍалӧ коԇтӧм ӧшкӧԁ ветлӧм бӧрын. |
| Воддза нӧйтчӧм бӧрас кӧ мӧскыд оз нин нӧйтчыв, позьӧ чайтны — тырсялӧма. Мӧс нӧйтчӧ мӧдысьсӧ вежон 3–4 мысти. Дерт, воддза кынӧм джыннад верман ылавны на. Мӧд кынӧм джын вылӧ нин кӧ петіс, сэки кокньыдджык нин тӧдмавны. Нёльӧд-витӧд тӧлысьяс вылын тӧдчымӧн нин рушкуыс ыдждӧ. Квайтӧд тӧлысьнас позьӧ ортсысянь малалӧмӧн кокниа казявны рушку пышсьыс куканьсӧ. Веськыд боксяньыс кӧ сувтӧмӧн ки пыдӧснад кокньыдика да тэрыбджыка кучкышталан мӧскыдлы да ки пыдӧстӧ кӧ недыр видзан кынӧм вылас, сэк куканьыдлӧн кылӧ вӧрӧшитчӧмыс. Ӧтиысьтӧ видлӧмӧн он на вермы лючки казявны, сы вӧсна колӧ мӧдысь дай коймӧдысь видлыны. Татшӧм видлалӧмсьыд повнытӧ нинӧм, таысь куканьыдлы омӧльыс абу. Тыра абу мӧскыд, позьӧ тӧдмавны асмогасянін сертиыс. | Воԇԇа нӧјтчӧм бӧрас-кӧ мӧскыԁ оз-ԋін нӧјтчыв, поԅӧ чајтны — тырԍалӧма. Мӧс нӧјтчӧ мӧԁыԍсӧ вежон 3–4 мыԍԏі. Ԃерт, воԇԇа кынӧм җыннаԁ верман ылавны-на. Мӧԁ кынӧмҗын вылӧ-ԋін-кӧ петіс, секі кокԋіԁҗык-ԋін тӧԁмавны. Ԋоԉӧԁ-вітӧԁ тӧлыԍјас вылын тӧԁчымӧн-ԋін рушкуыс ыҗԁӧ. Квајтӧԁ тӧлыԍнас поԅӧ ортсыԍаԋ малалӧмӧн кокԋіја каԅавны рушку пышԍыс кукаԋсӧ. Веԍкыԁ бокԍаԋыс-кӧ сувтӧмӧн кіпыԁӧснаԁ кокԋіԃіка ԁа терыбҗыка кучкышталан мӧскыԁлы, ԁа кіпыԁӧстӧ-кӧ ԋеԁыр віԇан кынӧм вылас, сек кукаԋыԁлӧн кылӧ вӧрӧшітчӧмыс. Ӧԏікыԍтӧ віԁлӧмӧн он на вермы ԉучкі каԅавны, сы вӧсна колӧ мӧԁыԍ ԁај којмӧԁыԍ віԁлыны. Тащӧм віԁлалӧмԍыԁ повнытӧ ԋінӧм, таыԍ кукаԋыԁлы омӧԉыс абу. Тыра абу мӧскыԁ поԅӧ тӧԁмавны асмогаԍанін ԍерԏіыс. |
| Тӧлысь кык войдӧр куканясьтӧдз, мӧскӧс колӧ дугдыны лысьтӧмысь; йӧла мӧсъясӧс — тӧлысь войдӧр. | Тӧлыԍ кык војԁӧр, кукаԋаԍтӧԇ, мӧскӧс колӧ ԁугԁыны лыԍтӧмыԍ; јӧла мӧсјасӧс — тӧлыԍ војԁӧр. |
| Куканясьтӧдзыс мӧскыс ачыс йӧвсӧ уна чинтӧ. Вежон кык-куим войдӧр пыктӧ сылӧн вӧраыс. Сы вӧсна он вермы бура тӧдны, корджык мӧскыс куканясяс. Колӧ тӧдны, кутшӧм кадӧ мӧскыд нӧйтчис, сэки бӧльӧ верман веськыда висьтавны ваян кадсӧ. | Кукаԋаԍтӧԇыс мӧскыс ачыс јӧвсӧ уна чінтӧ. Вежон кык-кујім војԁӧр пыктӧ сылӧн вӧраыс. Сы вӧсна он вермы бура тӧԁны, корҗык мӧскыс кукаԋаԍас. Колӧ тӧԁны кущӧм каԁӧ мӧскыԁ нӧјтчіс, секі бӧԉӧ верман веԍкыԁа віԍтавны вајан каԁсӧ. |
| Тайӧ нига помас лоӧ лэдзӧма календар. Сы серти позьӧ артавны, кутшӧм кадӧ нӧйтчӧмӧн кор куканясяс. | Тајӧ ԋіга помас лоӧ леԇӧма каԉенԁар. Сы ԍерԏі поԅӧ артавны — кущӧм каԁӧ нӧјтчӧмӧн, кор кукаԋаԍас. |
| Куканясьны мӧс заводитчӧ оз другӧн. Мукӧддырйи нюжалӧ 6–7 часӧдз. Лючки куканясьӧмъясыд мӧскыдлӧн овлӧны пырджык ньӧжйӧн. Повны сыысь оз ков. | Кукаԋаԍны мӧс завоԃітчӧ оз ԁругӧн. Мукӧԁ ԁырјі ԋужалӧ 6–7 часӧԇ. Ԉучкі кукаԋаԍӧмјасыԁ мӧскыԁлӧн овлӧны пырҗык ԋӧжјӧн. Повны сыыԍ оз ков. |
| Кодыр мӧскыд куканясьӧ вывті нин дыр, ёна пессьӧ, мучитчӧ, либӧ куканьыс тыдовтчылас нин да оз вермы петнысӧ, сэки мӧслы ковмас сетны отсӧг. | Коԁыр мӧскыԁ кукаԋаԍӧ вывті-ԋін ԁыр, јона песԍӧ, мучітчӧ, ԉібӧ кукаԋыс тыԁовтчылас-ԋін ԁа оз вермы петнысӧ, секі мӧслы ковмас ԍетны отсӧг. |
| Сьӧкыда куканясигъясӧн ӧдйӧджык колӧ вайӧдлыны ветеринарӧс. Матігӧгӧрын кӧ абу сійӧ да оз кӧ позь корны, шуам, рӧспуттьӧяс дырйи, колӧ кутчысьны отсӧгсӧ сетны аслыд. Отсӧгтӧг мӧс вермас кувны. | Ԍӧкыԁа кукаԋаԍігјасӧн ӧԁјӧҗык колӧ вајӧԁлыны веԏерінарӧс. Матігӧгӧрын-кӧ абу сіјӧ ԁа оз-кӧ поԅ корны, шуам, рӧспуԏԏӧјас ԁырјі, колӧ кутчыԍны отсӧгсӧ ԍетны аслыԁ. Отсӧгтӧг мӧс вермас кувны. |
| Медвойдӧр колӧ тӧдмавны помкасӧ сьӧкыда куканясьӧмыслысь. Мукӧддырйи куканьсӧ видзысь гаддьыс (мӧс пытшкын) водзджык потӧ, да сы вӧсна куканясян кадыс нюжалӧ, — либӧ оз лючки колана ногӧн куканьыс куйлы мам рушкуас, ыджыд куканьыс да ичӧт петаніныс, оз тырмы мӧскыслӧн аслас выныс вӧтлыны куканьсӧ да с. в. | Меԁвојԁӧр колӧ тӧԁмавны помкасӧ ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмыслыԍ. Мукӧԁ ԁырјі кукаԋсӧ віԇыԍ гаԃԃыс (мӧс пыщкын) воԇҗык потӧ ԁа сы вӧсна кукаԋаԍан каԁыс ԋужалӧ, — ԉібӧ оз ԉучкі колана ногӧн кукаԋыс кујлы мам рушкуас, ыҗыԁ кукаԋыс ԁа ічӧт петаніныс, оз тырмы мӧскыслӧн аслас выныс вӧтлыны кукаԋсӧ ԁа с. в. |
| Сы вӧсна колӧ кияссьыд шырны гыжъястӧ, мыськыны майтӧга ваӧн, мавтны вазелинӧн да надзӧникӧн сюйны китӧ да видлыны кутшӧмджык ногӧн куйлӧ куканьыс. Медым тӧдны, лючки-ӧ куйлӧ куканьыс, колӧ тӧдны куканьыслысь петана ногъяссӧ да кутшӧм нелючкияс вермасны лоны. | Сы вӧсна колӧ кіјасԍыԁ шырны гыжјастӧ, мыԍкыны мајтӧга ваӧн, мавтны ваԅеԉінӧн ԁа наԇӧԋікӧн ԍујны кітӧ ԁа віԁлыны кущӧмҗык ногӧн кујлӧ кукаԋыс. Меԁым тӧԁны ԉучкі-ӧ кујлӧ кукаԋыс, колӧ тӧԁны кукаԋыслыԍ петана ногјассӧ ԁа кущӧм ԋеԉучкіјас вермасны лоны. |
| Кутшӧм ногӧн куканьыс лючки бура петӧ | Кущӧм ногӧн кукаԋыс ԉучкі бура петӧ |
| Кукань вермас петны юрнас — кокъяссӧ водзӧ нюжӧдӧмӧн, либӧ петӧ веськыда — бӧр кокъяссӧ нюжӧдӧмӧн. Кукань кӧ петӧ юрсяньыс, сылӧн медводз мыччыссьӧ водз кокъясыс, сэсся юрыс; бӧрӧн кӧ — бӧр кокъясыс да бӧжыс. | Кукаԋ вермас петны јурнас — кокјассӧ воԇӧ ԋужӧԁӧмӧн, ԉібӧ петӧ веԍкыԁа бӧр кокјассӧ ԋужӧԁӧмӧн. Кукаԋ-кӧ петӧ јурԍаԋыс, сылӧн меԁвоԇ мытчыԍԍӧ воԇ кокјасыс, сеԍԍа јурыс, бӧрӧн-кӧ, бӧр кокјасыс ԁа бӧжыс. |
| Казялан кӧ, мый куканьыс оз сідзи пет, кыдзи тані висьталӧма, а, шуам, мышкунас либӧ кокъяссӧ сюркнялӧмӧн, юрсӧ кусыньтӧмӧн да мукӧд ног — сійӧ абу бур. Сэтысь и колӧ корсьны помкасӧ сьӧкыда куканясьӧмсьыс. | Каԅалан-кӧ, мыј, кукаԋыс оз сіԇі пет, кыԇі тані віԍталӧма, а шуам, мышкунас ԉібӧ кокјассӧ ԍуркԋалӧмӧн, јурсӧ кусіԋтӧмӧн ԁа мукӧԁ ног — сіјӧ абу бур. Сетыԍ і колӧ корԍны помкасӧ ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмԍыс. |
| Мӧскыд кӧ вайӧ кык кукань ӧтпырйӧ, ӧтиыс петӧ юрладорнас, а мӧдыс бӧрладорнас. | Мӧскыԁ-кӧ вајӧ кык кукаԋ ӧтпырјӧ, ӧԏіыс петӧ јурлаԁорнас, а мӧԁыс бӧрлаԁорнас. |
| Сьӧкыда куканясьӧм абу на сійӧ нелючкиа куканясьӧм — оз ков сорлавны. Сьӧкыда куканясигӧн куканьыс вермас лючки петана ногӧн лоны, но оз вермы петнысӧ. Шуам, мамыслӧн этша выныс, либӧ куканьыс ыджыд да ичӧт петаніныс. Кодыр куканьыс лючки куйлӧ, сэк сылы отсӧгтӧ сетны кокньыдджык. | Ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧм абу-на сіјӧ ԋеԉучкіа кукаԋаԍӧм — оз ков сорлавны. Ԍӧкыԁа кукаԋаԍігӧн кукаԋыс вермас ԉучкі петана ногӧн лоны, но оз вермы петнысӧ. Шуам, мамыслӧн еща выныс, ԉібӧ кукаԋыс ыҗыԁ ԁа ічӧт петаніныс. Коԁыр кукаԋыс ԉучкі кујлӧ, сек сылы отсӧгтӧ ԍетны кокԋіԁҗык. |
| Мӧскыдлӧн кӧ эбӧсыс абу да оз кӧ вермы вӧтлынысӧ, позьӧ сійӧс юктӧдыштны стӧкан джын мында роч винаӧн. Сійӧ кӧ оз отсав, позьӧ кокньыдика кыскӧмӧн отсалыштны мамыслы куканьсӧ вӧтлыны. | Мӧскыԁлӧн-кӧ ебӧсыс абу ԁа оз-кӧ вермы вӧтлынысӧ, поԅӧ сіјӧс јуктӧԁыштны стоканҗын мынԁа роч вінаӧн. Сіјӧ-кӧ оз отсав, поԅӧ кокԋіԃіка кыскӧмӧн отсалыштны мамыслы кукаԋсӧ вӧтлыны. |
| Нелючкиа куканясьӧмъяс | Ԋеԉучкіа кукаԋаԍӧмјас |
| Нӧшта, сьӧкыда куканясьӧмъяссьыд ӧприч, тшӧкыда овлӧны нелючки куканясьӧмъяс. Помкаыд нелючкиа куканясьӧмын зэв уна. | Нӧшта, ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмјасԍыԁ ӧпріч щӧкыԁа овлӧны ԋеԉучкі кукаԋаԍӧмјас. Помкаыԁ ԋеԉучкіја кукаԋаԍӧмын зев уна. |
| Овлӧ сідзи: мӧскыд оз вермы куканясьнытӧ, юрыс куканыслӧн кусыньтчӧма бок вылас да, либӧ кынӧм улас да. Сэки яндзимӧдыс тыдовтчывлӧны сӧмын водз кокъясыс. Овлӧ и сідзи, мый кокъясыс кытчӧ сюрӧ сюркнясьӧмаӧсь, шуам, кынӧм улас да с. в | Овлӧ сіԇі: мӧскыԁ оз вермы кукаԋаԍнытӧ јурыс куканыслӧн кусыԋтчӧма бок вылас ԁа, ԉібӧ кынӧм улас-ԁа. Секі јанԇімӧԁыс тыԁовтчывлӧны сӧмын воԇ кокјасыс. Овлӧ-і сіԇі, мыј кокјасыс кытчӧ ԍурӧ ԍуркԋаԍԍӧмаӧԍ, шуам, кынӧм улас ԁа с. в |
| Дерт, овлӧны мам рушкуын татшӧм нелючки ног куйлӧмъяс, кор он вермы нинӧм тӧдны, он вермы веськӧднысӧ, шуам, мышнас кӧ петӧ. | Ԃерт, овлӧны мам рушкуын тащӧм ԋеԉучкі-ног кујлӧмјас кор он вермы ԋінӧм тӧԁны, он вермы веԍкӧԁнысӧ, шуам, мышнас-кӧ петӧ. |
| Кыдзи да кутшӧм отсӧг сетны | Кыԇі ԁа кущӧм отсӧг ԍетны |
| Мӧс кӧ заводитчас куканясьны, оз ков некор тэрмасьны отсӧг сетӧмӧн, шуам пырны кинад маткаӧ да мукӧд ног. Час кык кымын кӧ пессяс мӧскыд, омӧльыс сыысь нинӧм на абу. | Мӧс-кӧ завоԃітчас кукаԋаԍны, оз ков ԋекор термаԍны отсӧг ԍетӧмӧн, шуам пырны кінаԁ маткаӧ ԁа мукӧԁ ног. Час кык кымын-кӧ пеԍԍас мӧскыԁ, омӧԉыс сыыԍ ԋінӧм-на абу. |
| Кодыр ёна нин нюжалас, колӧ тӧдмавны, абу-ӧ петан ногас кутшӧмкӧ нелючкияс да босьтчыны нелючкияссӧ веськӧдны. | Коԁыр јона-ԋін ԋужалас, колӧ тӧԁмавны, абу-ӧ петан ногас кущӧмкӧ ԋеԉучкіјас ԁа боԍтԍыны ԋеԉучкіјассӧ веԍкӧԁны. |
| Бара висьтала, мый быд нелючкиа ног куканясигӧн колӧ корны ветеринарӧс. | Бара віԍтала, мыј быԁ ԋеԉучкіја-ног кукаԋаԍігӧн колӧ корны веԏерінарӧс. |
| Ачыд кӧ кутан отсӧгсӧ сетны, колӧ куканьсӧ бӧр йӧткыштны маткаас да веськӧдны кокъяссӧ. Бечёвка гезйӧн кӧ куканьсӧ лоӧ кыскыны, гезсӧ колӧ босьтны небыдджыкӧс, пуан ва пиын бура пузьӧдӧмӧс да вазелинӧн мавтӧмӧс. Чужтысян ваыс кӧ муніс водзджык да маткаас оз тырмы, позьӧ кружкаӧн маткаас пуктыны клизма — шабді кӧйдысысь отвар. | Ачыԁ-кӧ кутан отсӧгсӧ ԍетны, колӧ кукаԋсӧ бӧр јӧткыштны маткаас ԁа веԍкӧԁны кокјассӧ. Бечовка-гезјӧн-кӧ кукаԋсӧ лоӧ кыскыны, гезсӧ колӧ боԍтны ԋебыԁҗыкӧс, пуанва піын бура пуԅӧԁӧмӧс ԁа ваԅеԉінӧн мавтӧмӧс. Чужтыԍан ваыс-кӧ муніс воԇҗык ԁа маткаас оз тырмы, поԅӧ кружкаӧн маткаас пуктыны кԉізма шабԁі кӧјԁысыԍ ӧтвар. |
| Куканьыс кӧ ловъя на да кӧсъян ловйӧн кыскыны, оз ков нӧрӧвитны кыскӧмсӧ, сэки вермас гӧг сӧныс топавны сылӧн, сы вӧсна куканьыс пӧдӧ. | Кукаԋыс-кӧ ловја-на ԁа кӧсјан ловјӧн кыскыны оз ков нӧрӧвітны кыскӧмсӧ, секі вермас гӧг сӧныс топавны сылӧн, сы вӧсна кукаԋыс пӧԁӧ. |
| Куканясьтӧдз да куканясьӧм бӧрын висьӧмъяс | Кукаԋаԍтӧԇ ԁа кукаԋаԍӧм бӧрын віԍӧмјас |
| Куканясьӧм бӧрын да куканясьтӧдз медводдза лунъясас мӧскӧс колӧ ёна дӧзьӧритны, сэки ӧд кокньыдджыка вермӧ сійӧ висьмыны слаблун вӧснаыс. Мыйӧн куканясяс, пырысь-пыр жӧ колӧ идзасӧн зыравны кынӧмсӧ да кокъяссӧ, няйтсӧ идравны, видзны мӧскӧс шоныд гидын, мед эз кынмав, вежлавлыны тшӧкыдджыка вольӧссӧ, мыськавлыны вӧрасӧ дэбыд ваӧн, пыктас кӧ — зыравлыны вазелинӧн либӧ выйӧн. Куканясигӧн мӧсъясӧс бур вына сёянъясӧн ёна вердны оз ков. | Кукаԋаԍӧм бӧрын ԁа кукаԋаԍтӧԇ меԁвоԇԇа лунјасас мӧскӧс колӧ јона ԁӧԅӧрітны, секі-ӧԁ кокԋіԁҗыка вермӧ сіјӧ віԍмыны слаблун вӧснаыс. Мыјӧн кукаԋаԍас пырыԍ-пыр жӧ колӧ іԇасӧн зыравны кынӧмсӧ ԁа кокјассӧ, ԋајтсӧ іԁравны, віԇны мӧскӧс шоныԁ гіԁын, меԁ ез кынмав, вежлавлыны щӧкыԁҗыка воԉӧссӧ, мыԍкавлыны вӧрасӧ ԁебыԁ ваӧн, пыктас кӧ — зыравлыны ваԅеԉінӧн ԉібӧ выјӧн. Кукаԋаԍігӧн мӧсјасӧс бур вына ԍојанјасӧн јона верԁны оз ков. |
| Куканясьтӧдз куйлан висьӧм | Кукаԋаԍтӧԇ кујлан віԍӧм |
| Кымынкӧ лун куканясьтӧдз войдӧр, а мукӧддырйи тӧлысь водзджык мӧсъяс оз кутны вермыны сувтны кок йыланыс, сӧмын куйлӧны. Сэки тыра мӧслӧн ыджыд кынӧмысла слабитӧ задйыс, да оз вермы сулавнысӧ. | Кымынкӧ лун кукаԋаԍтӧԇ војԁӧр, а мукӧԁ ԁырјі тӧлыԍ воԇҗык мӧсјас оз кутны вермыны сувтны кок јыланыс, сӧмын кујлӧны. Секі тыра мӧслӧн ыҗыԁ кынӧмысла слабітӧ заԁјыс ԁа оз вермы сулавнысӧ. |
| Помкаыс тайӧ висьӧмыслӧн омӧля вердӧм сайын. Тшӧкыдджыкасӧ тайӧ босьтӧ тулысын, кор бур туруныс бырӧ, сэсся босьтӧ пӧрысь мӧсъясӧс, кодъясӧс оз нин позь тырсьӧднысӧ. Куканясьӧм бӧрын тайӧ висьӧмыс бӧр прӧйдитӧ. Лечитӧм некутшӧм бур оз вай, сӧмын колӧ куканясьтӧдзыс бура видзны, тшӧкыда вежлавны вольӧссӧ, да дыр куйлігъясӧн бергӧдлывлыны ӧти-мӧд бок вылас. | Помкаыс тајӧ віԍӧмыслӧн омӧԉа верԁӧм сајын. Щӧкыԁҗыкасӧ тајӧ боԍтӧ тулысын, кор бур туруныс бырӧ, сеԍԍа боԍтӧ пӧрыԍ мӧсјасӧс коԁјасӧс оз-ԋін поԅ тырԍӧԁнысӧ. Кукаԋаԍӧм бӧрын тајӧ віԍӧмыс бӧр прӧјԃітӧ. Ԉечітӧм ԋекущӧм бур оз вај, сӧмын колӧ кукаԋаԍтӧԇыс бура віԇны, щӧкыԁа вежлавны воԉӧссӧ, ԁа ԁыр кујлігјасӧн бергӧԁлывлыны ӧԏі-мӧԁ бок вылас. |
| Яндзим петӧм | Јанԇім петӧм |
| Яндзим петлывлӧ куканясьтӧдз войдӧр дай куканясьӧм бӧрын. Том на кӧ мӧскыд, первой на кӧ вайӧ, яндзим петӧмыд оз овлывлы. Помкаыс талӧн омӧля вердӧм сайын, матка кутан связкаяс слабитӧм сайын да куканясьтӧдзыс тӧлаинын куйлӧм сайын. | Јаԋԇім петлывлӧ кукаԋаԍтӧԇ војԁӧр ԁај кукаԋаԍӧм бӧрын. Том-на-кӧ мӧскыԁ, первој-на-кӧ вајӧ, јаԋԇім петӧмыԁ оз овлывлы. Помкаыс талӧн омӧԉа верԁӧм сајын, матка кутан свјазкајас слабітӧм сајын ԁа кукаԋаԍтӧԇыс тӧлаінын кујлӧм сајын. |
| Организмыслы тайӧ оз сэтшӧма мӧрччы, повны сыысь нинӧм. Куканясьӧмъяс бӧрын бӧр прӧйдитӧ. Петавлӧ сӧмын куйлігӧн, сувтас кӧ, бӧр пырӧ. | Оргаԋізмыслы тајӧ оз сещӧма мӧртчы, повны сыыԍ ԋінӧм. Кукаԋаԍӧмјас бӧрын бӧр прӧјԃітӧ. Петавлӧ сӧмын кујлігӧн, сувтас-кӧ бӧр пырӧ. |
| Петӧм яндзимсӧ позьӧ мыськавлыны дэбыд ваа содаа растворӧн либӧ льӧм пу кор ваӧн. Сэсся мед куйлігъясас мышладорыс вӧлі вылынджык. | Петӧм јаԋԇімсӧ поԅӧ мыԍкавлыны ԁебыԁ ваа соԁаа растворӧн, ԉібӧ ԉӧм пу кор ваӧн. Сеԍԍа меԁ кујлігјасас мышлаԁорыс вӧлі вылынҗык. |
| Шой кукань вайӧм (выкидыш) | Шој кукаԋ вајӧм (выкіԁыш) |
| Мукӧддырйи, мӧсъяс куканясьӧны кадсьыс водзджык да, куканьыс овныс оз на вермы. | Мукӧԁ ԁырјі мӧсјас кукаԋаԍӧны каԁԍыс воԇҗык ԁа кукаԋыс овныс оз-на вермы. |
| Шоймӧмыс уна пӧлӧс помка вӧсна вермӧ лоны. Тӧдмавнысӧ мукӧддырйиыс овлӧ зэв сьӧкыд. | Шојмӧмыс уна пӧлӧс помка вӧсна вермӧ лоны. Тӧԁмавнысӧ мукӧԁ ԁырјіыс овлӧ зев ԍӧкыԁ. |
| Вӧвъяслӧн вермас лоны бӧръя тӧлысьяснас ёна уджалӧм понда, уна кӧдзыд ва юӧмысь, кын турунӧн вердӧмысь, либӧ усьӧм-доймӧм понда. Шоймӧмъяс овлӧны повзьӧмъясысь. | Вӧвјаслӧн вермас лоны бӧрја тӧлыԍјаснас јона уҗалӧм понԁа, уна кӧԇыԁ ва јуӧмыԍ, кын турунӧн верԁӧмыԍ, ԉібӧ уԍӧм-ԁојмӧм понԁа. Шојмӧмјас овлӧны повԅӧмјасыԍ. |
| Шоймыны вермӧны быд кадӧ, тшӧкыдджыкасӧ сизимӧд тӧлысьяснас. Воддза куим тӧлысьнас кӧ кукань либӧ чибӧ шоймӧ мам кынӧмас, сэки оз ёна тӧдчы мамыслы. | Шојмыны вермӧны быԁ каԁӧ, щӧкыԁҗыкасӧ ԍіԅімӧԁ тӧлыԍјаснас. Воԇԇа куім тӧлыԍнас-кӧ кукаԋ ԉібӧ чібӧ шојмӧ мам кынӧмас, секі оз јона тӧԁчы мамыслы. |
| Бӧръя тӧлысьясӧ шоймигӧн сьӧкыдджыка нин мунӧ: дугдӧны сёйӧмысь, гӧрбыльтӧны мышсӧ, лэптӧмӧн бӧжсӧ видзӧны, пычкысьӧны да тшӧкыда водлывлӧны. Мукӧддырйи визувтлӧ вир либӧ нильӧг ва (слизь). | Бӧрја тӧлыԍјасӧ шојмігӧн ԍӧкыԁҗыка-ԋін мунӧ: ԁугԁӧны ԍојӧмыԍ, гӧрбыԉтӧны мышсӧ, лептӧмӧн бӧжсӧ віԇӧны, пычкыԍӧны ԁа щӧкыԁа воԁлывлӧны. Мукӧԁ ԁырјі візувтлӧ вір, ԉібӧ ԋіԉӧг-ва (слизь). |
| Шой шыбитӧм бӧрын лечитны сёр нин, колӧ водзджык видзчысьны, кужӧмӧн вердны, буретша уджавны да с. в. | Шој шыбытӧм бӧрын ԉечітны ԍор-ԋін, колӧ воԇҗык віԁчыԍны, кужӧмӧн верԁны, буреща уҗавны ԁа с. в. |
| Оз ков тыра кынӧма скӧтӧс вердны кын турунӧн, юктавны кӧдзыд ваӧн, бӧръя тӧлысьяснас ёна сьӧкыда уджӧдны да с. в. | Оз ков тыра кынӧма скӧтӧс верԁны кын турунӧн, јуктавны кӧԇыԁ ваӧн, бӧрја тӧлыԍјаснас јона ԍӧкыԁа уҗӧԁны ԁа с. в. |
| Колӧ лэдзлыны пальӧдчыны, видзны ыджыд, югыд гидын да мукӧд скӧтысь торйӧн, мед оз доймав. | Колӧ леԇлыны паԉӧԁчыны, віԇны ыҗыԁ, југыԁ гіԁын ԁа мукӧԁ скӧтыԍ торјӧн, меԁ оз ԁојмав. |
| Шоймыны вермӧны вуджана висьӧмъяс дырйи да лобдойӧн висигӧн. Лобдойӧн висигӧн вӧвтӧ ёна босьтлӧны судорогаяс да вӧлыд шыбласигас доймалӧ. | Шојмыны вермӧны вуҗана віԍӧмјас ԁырјі ԁа лобԁојӧн віԍігӧн. Лобԁојӧн віԍігӧн вӧвтӧ јона боԍтлӧны суԁорогајас ԁа вӧлыԁ шыблаԍігас ԁојмалӧ. |
| Казялан кӧ мӧслысь кадсьыс водзджык вайны кӧсйӧм, колӧ вештыны тэрмӧдлысь помкасӧ. | Каԅалан-кӧ мӧслыԍ каԁԍыс воԇҗык вајны кӧсјӧм, колӧ вештыны термӧԁлыԍ помкасӧ. |
| Пиасьӧм бӧрын куйлан висьӧм | Піаԍӧм бӧрын кујлан віԍӧм |
| Сьӧкыда куканясьӧмъяс бӧрын мӧсъяс висьмавлӧны куйлан висьӧмӧн. Висьӧмыс мунӧ 2–15 лунъясӧдз. Мукӧддырйи мукӧд скӧтыс сёйӧ-юӧ, лысьтӧ и асмогасьӧ лючкиа, а чеччыныс оз вермы. | Ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧмјас бӧрын мӧсјас віԍмавлӧны кујлан віԍӧмӧн. Віԍӧмыс мунӧ 2–15 лунјасӧԇ. Мукӧԁ ԁырјі мукӧԁ скӧтыс ԍојӧ-јуӧ, лыԍтӧ, і асмогаԍӧ ԉучкіа, а четчыныс оз вермы. |
| Тшӧкыдджыкасӧ овлӧ медводдзаысь куканясьысьяслӧн. Помкаыс татшӧм висьӧмыслӧн сэні, мый сьӧкыда куканясигъясӧн либӧ кор ыджыд куканьыс, мамыслӧн нюжалӧны нервъясыс, связкаясыс либӧ чегӧны лыясыс. | Щӧкыԁҗыкасӧ овлӧ меԁвоԇԇаыԍ кукаԋаԍыԍјаслӧн. Помкаыс тащӧм віԍӧмыслӧн сені, мыј ԍӧкыԁа кукаԋаԍігјасӧн, ԉібӧ кор ыҗыԁ кукаԋыс, мамыслӧн ԋужалӧны ԋервјасыс, свјазкајасыс, ԉібӧ чегӧны лыјасыс. |
| Кыдзи лечитны. Куйланінсӧ мӧскыдлысь колӧ бура вольӧсавны. Мӧссӧ бергӧдлывлыны ӧти-мӧд бок вылас да этшаджыкаӧн вердны. Бур вайӧ скипидарӧн зад вывъяссӧ да тушасӧ идзасӧн зыралӧм. Вердны колӧ бурджык сёянӧн. Быд кык-куим лун мысти заводитлыны сувтӧдны кок йылас, оз-ӧ нин вермы сувтнысӧ. Лун дасысь кӧ нин дыр нюжалӧ, мӧс ӧдвакӧ нин бурдас, бурджык начкыны яй вылӧ. | Кыԇі ԉечітны. Кујланінсӧ мӧскыԁлыԍ колӧ бура воԉӧсавны. Мӧссӧ бергӧԁлывлыны ӧԏі-мӧԁ бок вылас ԁа ещаҗыкаӧн верԁны. Бур вајӧ скіпіԁарӧн заԁ вывјассӧ ԁа тушасӧ іԇасӧн зыралӧм. Верԁны колӧ бурҗык ԍојанӧн. Быԁ кык-кујім лун мыԍԏі завоԃітлыны сувтӧԁны кок јылас, оз-ӧ-ԋін вермы сувтнысӧ. Лун ԁасыԍ-кӧ-ԋін ԁыр ԋужалӧ, мӧс ӧԁва-кӧ-ԋін бурԁас, бурҗык начкыны јај вылӧ. |
| Няйт петтӧм | Ԋајт петтӧм |
| Бурногӧн куканясьӧм мысти няйтыс мӧсъяслӧн петӧ пырысьтӧм-пыр жӧ либӧ квайт час тыртӧдз. Дай лун кык кӧ оз пет, и сэки на ёна повны оз ков. А сыысь кӧ нин дыр оз пет, вермас пемӧсыд висьмыны. | Бурногӧн кукаԋаԍӧм мыԍԏі ԋајтыс мӧсјаслӧн петӧ пырыԍтӧм-пыр-жӧ ԉібӧ квајт час тыртӧԇ. Ԁај лун кык-кӧ оз пет, і секі-на јона повны оз ков. А сыыԍ-кӧ-ԋін ԁыр оз пет, вермас пемӧсыԁ віԍмыны. |
| Кодыр няйтыс петны оз вермы, мӧсъясыд гӧрбыльтчӧны, лэптӧны бӧжнысӧ да пычкысьӧны. | Коԁыр ԋајтыс петны оз вермы, мӧсјасыԁ гӧрбыԉтчӧны лептӧны бӧжнысӧ ԁа пычкыԍӧны. |
| Медводдза лунъяснас сёйӧны юӧны бура, лысьтӧны. Сӧмын, оз кӧ петнысӧ вермы няйтыс, матка пытшкыс заводитчӧ сісьмыны, мӧсъясыд жугыльтчӧны, дугдӧны сёйӧмысь, омӧльтчӧны, жарыс содӧ. Весиг кувны вермасны. | Меԁвоԇԇа лунјаснас ԍојӧны јуӧны бура, лыԍтӧны. Сӧмын, оз-кӧ петнысӧ вермы ԋајтыс, матка пыщкыс завоԃітчӧ сіԍмыны, мӧсјасыԁ жугыԉтчӧны, ԁугԁӧны ԍојӧмыԍ, омӧԉтчӧны, жарыс соԁӧ. Веԍіг кувны вермасны. |
| Кыдзи бурдӧдны | Кыԇі бурԁӧԁны |
| Лун-мӧд на кӧ сӧмын олӧ няйтыс петтӧгыс, оз ков немтор вӧчны, сӧмын позьӧ кокньыдика кыскыштавлыны, мед ӧдйӧджык петас. Мед оз сюр кок улас няйтыс, колӧ вундыны да кольны, ёна дженьыдӧдз вундыны оз жӧ позь — бӧр вермас пырны, маткаас да йӧрмыны. | Лун-мӧԁ-на-кӧ сӧмын олӧ ԋајтыс петтӧгыс, оз ков ԋемтор вӧчны, сӧмын поԅӧ кокԋіԃіка кыскыштавлыны меԁ ӧԁјӧнҗык петас. Меԁ оз ԍур кок улас ԋајтыс, колӧ вунԁыны ԁа коԉны, јона җеԋыԁӧԇ вунԁыны оз-жӧ поԅ — бӧр вермас пырны, маткаас ԁа јӧрмыны. |
| Воддза кык лун бӧрас кӧ оз пет няйтыс, колӧ сійӧс перйыны. Лючки-бура дойдавтӧг перйыны вермас сӧмын ветеринар. | Воԇԇа кык лун бӧрас-кӧ оз пет ԋајтыс, колӧ сіјӧс перјыны. Ԉучкі бура ԁојԁавтӧг перјыны вермас сӧмын веԏерінар. |
| Абу кӧ сійӧ, вӧлисти аслыд кутчысьны колӧ. | Абу-кӧ сіјӧ вӧԉіԍԏі аслыԁ кутчыԍны колӧ. |
| Войдӧр колӧ маткасӧ мыськыны креолит растворӧн, сэки вермас няйтыс петны ачыс. | Војԁӧр колӧ маткасӧ мыԍкыны креоԉіт растворӧн, секі вермас ԋајтыс петны ачыс. |
| Оз кӧ пет, вазелинӧн колӧ бура китӧ мавтны да сюйӧмӧн быд бородавкаысь певнад да водз чуньнад торйӧдавны няйтсӧ. Перъялӧм бӧрас маткасӧ бура мыськыны 1% креолит растворӧн либӧ карболовӧй кислотаӧн. | Оз кӧ пет, ваԅеԉінӧн колӧ бура кітӧ мавтны ԁа ԍујӧмӧн быԁ бороԁавкаыԍ певнаԁ ԁа воԇ чуԋнаԁ торјӧԁавны ԋајтсӧ. Перјалӧм бӧрас маткасӧ бура мыԍкыны 1% креоԉіт растворӧн ԉібӧ карболовӧј кіслотаӧн. |
| Васӧ лӧсьӧдны клизма кружкаӧ да резина трубкасьыс помсӧ сюйны ньӧжйӧникӧн, мед некыт эз доймав. | Васӧ лӧԍӧԁны кԉізма кружкаӧ ԁа реԅіна трубкаԍыс помсӧ ԍујны ԋӧжјӧԋікӧн, меԁ ԋекыт ез ԁојмав. |
| Мый керны, няйтсӧ кӧ сёяс мӧскыд | Мыј керны ԋајтсӧ-кӧ ԍојас мӧскыԁ |
| Он кӧ идрав няйтсӧ, мӧскыд вермас сійӧс сёйны. Мӧскыс сёйӧ сӧмын ассьыс няйтсӧ, мӧд мӧслысь оз нин сёй. Сёйӧм мыстиыс мӧскӧс босьтлывлӧ быдсяма гырк пышкӧс висьӧмыс: омӧльтчӧ, дугдӧ сёйӧмысь йӧвсӧ чинтӧ, дундалӧ, мытитӧ. Бура куканясигӧн вежӧн-мӧд мысти няйтыс ставнас петӧ, а оз кӧ пет, колӧ сетлывлыны 200 грамм мындаӧн куимысь луннас глауберӧвӧй сов (сетны быд куим час пытшкын ӧтчыд). | Он-кӧ іԁрав ԋајтсӧ, мӧскыԁ вермас сіјӧс ԍојны. Мӧскыс ԍојӧ сӧмын асԍыс ԋајтсӧ, мӧԁ мӧслыԍ оз-ԋін ԍој. Ԍојӧм мыԍԏіыс мӧскӧс боԍтлывлӧ быԁԍама гырк пышкӧс віԍӧмыс: омӧԉтчӧ, ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ јӧвсӧ чінтӧ, ԁунԁалӧ, мыԏітӧ. Бура кукаԋаԍігӧн вежӧн-мӧԁ мыԍԏі ԋајтыс ставнас петӧ, а оз-кӧ пет колӧ ԍетлывлыны 200 грамм мынԁаӧн кујімыԍ луннас глауберӧвӧј сов (ԍетны быԁ куім час пыщкын ӧтчыԁ). |
| Дыр кӧ нин мӧскыд висьӧ, колӧ сетлывлыны сёян пань мындаӧн луннас кыкысь солянӧй кислота (рытын да асылын юкталігъясас ведра тыр ваӧ кисьтӧны). | Ԁыр-кӧ-ԋін мӧскыԁ віԍӧ, колӧ ԍетлывлыны ԍојан паԋ мынԁаӧн луннас кыкыԍ соԉанӧј кіслота (рытын ԁа асылын јукталігјасас веԁра тыр ваӧ кіԍтӧны). |
| Порсьяс няйт петіганыс сёйлывлӧны весиг ассьыныс пиянсӧ. Сідзкӧ, мед няйтсӧ эз сёйны, колӧ сійӧс пырысьтӧм-пыр жӧ дзебны. | Порԍјас ԋајт петіганыс ԍојлывлӧны веԍіг асԍыныс піјансӧ. Сіԇ-кӧ, меԁ ԋајтсӧ ез ԍојны, колӧ сіјӧс пырыԍтӧм-пыр-жӧ ԇебны. |
| Матка усьӧм | Матка уԍӧм |
| Маткаыс вермӧ усьны сьӧкыда куканясьӧм вӧсна, кодыр ёна пычкысьӧмӧн мӧскыд вӧтлӧ куканьсӧ, либӧ няйтыс кӧ эз пет, няйтсӧ вӧтлӧм могысь пычкысигӧн да кужтӧг отсӧг сетӧмъяс вӧсна. Медся кокньыда матка вермӧ усьны куканясьӧм бӧрын, кор мӧскыд куйлӧ да задладорыс улынджык. | Маткаыс вермӧ уԍны ԍӧкыԁа кукаԋаԍӧм вӧсна, коԁыр јона пычкыԍӧмӧн мӧскыԁ вӧтлӧ кукаԋсӧ, ԉібӧ ԋајтыс-кӧ ез пет, ԋајтсӧ вӧтлӧм могыԍ пычкыԍігӧн ԁа кужтӧг отсӧг ԍетӧмјас вӧсна. Меԁԍа кокԋіԁа матка вермӧ уԍны кукаԋаԍӧм бӧрын, кор мӧскыԁ кујлӧ ԁа заԁла ԁорыс улынҗык. |
| Усьӧм маткаыс — мешӧк кодь яй шмак, вылысас эмӧсь зэв уна тшак кодь йӧнгыльяс. | Уԍӧм маткаыс — мешӧк-коԃ јај шмак, вылысас емӧԍ зев уна щак-коԃ јӧнгыԉјас. |
| Миян сиктъясын крестьянкаяс петӧм маткасӧ шулывлӧны тшакӧн. Колӧ пӧ вундыны сійӧ тшаксӧ, сэки пӧ и мӧскыд бурдас. | Міјан ԍіктјасын креԍԏанкајас петӧм маткасӧ шулывлӧны щакӧн. Колӧ-пӧ вунԁыны сіјӧ щаксӧ, секі-пӧ-і мӧскыԁ бурԁас. |
| Сійӧ абу тшак, а матка. Вундыны сійӧс оз позь, колӧ заводитлыны няйтсӧ торйӧдӧм бӧрын бура мыськавны да сюйны бӧр аслас важ местаас. | Сіјӧ абу щак, а матка. Вунԁыны сіјӧс оз поԅ, колӧ завоԃітлыны ԋајтсӧ торјӧԁӧм бӧрын бура мыԍкавны ԁа ԍујны бӧр аслас важ местаас. |
| Мыськавны да лючки сюйны вермас сӧмын ветеринарнӧй врач либӧ фельдшер. Абуӧсь кӧ найӧ, колӧ кутчысьлыны отсӧгсӧ сетны аслыд. Отсӧг сеттӧг мӧс вермас кувны. | Мыԍкавны ԁа ԉучкі ԍујны вермас сӧмын веԏерінарнӧј врач ԉібӧ феԉԁшер. Абуӧԍ-кӧ најӧ колӧ кутчыԍлыны отсӧгсӧ ԍетны аслаԁ. Отсӧг ԍеттӧг мӧс вермас кувны. |
| Маткасӧ няйтсьыс бура торйӧдӧм бӧрын да мыськӧм бӧрын колӧ пуктыны мича рузум вылӧ, мед эз няйтсьы. Мӧскыд кӧ куйлӧ, сэки сюйнысӧ сӧкыдджык, а сы вӧсна бурджык лоӧ, сувтӧдан кӧ сійӧс. Он кӧ вермы сувтӧднысӧ, колӧ мышладорас сюявны унджык идзас, мышладорыс мед век вылынджык вӧлі. Сюйны матка колӧ тэрмасьтӧг, а сюйӧм бӧрын кырымтӧ кутны сэні минут 20 кымын. Кок йылас кӧ мӧскыд, да вермӧ кӧ ветлыныс, колӧ новлӧдлыштны. | Маткасӧ ԋајтԍыс бура торјӧԁӧм бӧрын ԁа мыԍкӧм бӧрын колӧ пуктыны міча рузум вылӧ, меԁ ез ԋајтԍы. Мӧскыԁ-кӧ кујлӧ, секі ԍујнысӧ сӧкыԁҗык, а сы вӧсна бурҗык лоӧ сувтӧԁан-кӧ сіјӧс. Он кӧ вермы сувтӧԁнысӧ, колӧ мышлаԁорас ԍујавны унҗык іԇас, мышлаԁорыс меԁ век вылынҗык вӧлі. Ԍујны матка колӧ термаԍтӧг, а ԍујӧм бӧрын кырымтӧ кутны сені мінут 20 кымын. Кок јылас-кӧ мӧскыԁ, ԁа вермӧ-кӧ ветлыныс, колӧ новлӧԁлыштны. |
| Рӧдитӧм бӧрын биа висьӧм (родильный порез) | Рӧԃітӧм бӧрын біа віԍӧм (родильный порез) |
| Татшӧм висьӧмыд босьтлывлӧ лун кык-куим мысти вайӧм бӧрас. Босьтӧ ёнджык да госа, мича, яя мӧсъясӧс. | Тащӧм віԍӧмыԁ боԍтлывлӧ лун кык-куім мыԍԏі вајӧм бӧрас. Боԍтӧ јонҗык ԁа госа, міча, јаја мӧсјасӧс. |
| Висьысь мӧс оз сёй, оз ю, дугдӧ рӧмидзтӧмысь, ӧти-мӧд кок вылас вежласьӧ, баксӧ, кокъясыс слабмӧны, шатласьны заводитчӧ да усьӧ, гыркыс йӧрмӧ, ньылавны оз вермы, вомсьыс петӧ дулльыс, пельясыс кӧдзалӧны да лун 2–3 мысти мӧскыд кулӧ. | Віԍыԍ мӧс оз ԍој, оз ју, ԁугԁӧ рӧміԇтӧмыԍ, ӧԏі-мӧԁ кок вылас вежлаԍӧ, баксӧ, кокјасыс слабмӧны, шатлаԍны завоԃітчӧ ԁа уԍӧ, гыркыс јӧрмӧ, ԋылавны оз вермы, вомԍыс петӧ ԁуԉԉыс, пеԉјасыс кӧԇалӧны ԁа лун 2–3 мыԍԏі мӧскыԁ кулӧ. |
| Кулӧмысь мездыны мӧскӧс вермас сӧмын ветеринар. Сійӧ аслыс сяма приборӧн (прбор Эверста) качайтас вӧраас сынӧдсӧ да мӧс вӧлисти вермас чеччыны. | Кулӧмыԍ мезԁыны мӧскӧс вермас сӧмын веԏерінар. Сіјӧ аслыс ԍама пріборӧн (прбор Эверста) качајтас вӧраас сынӧԁсӧ ԁа мӧс вӧԉіԍԏі вермас четчыны. |
| Медым татшӧм висьӧмыс эз босьт, колӧ тыра мӧскӧс тӧлысь кык кымын водзджык вайӧмсьыс лэдзлывлыны ывла вылӧ гуляйтны. | Меԁым тащӧм віԍӧмыс ез боԍт, колӧ тыра мӧскӧс тӧлыԍ кык кымын воԇҗык вајӧмԍыс леԇлывлыны ывла вылӧ гуԉајтны. |
| МӦС ВӦРА ВИСЬОМЪЯС | Мӧс вӧра віԍӧмјас |
| Мӧскӧс ми видзам, мед сійӧ сетіс миянлы бур сёянтор — йӧв. А йӧлыс лоӧ сӧмын сэки, кодыр йӧв вӧчан аппаратыс — мӧс вӧраыс лоӧ дзоньвидза. | Мӧскӧс мі віԇам, меԁ сіјӧ ԍетіс міјанлы бур ԍојантор — јӧв. А јӧлыс лоӧ сӧмын секі, коԁыр јӧв вӧчан аппаратыс — мӧс вӧраыс лоӧ ԇоԋвіԇа. |
| Сідзкӧ колӧ мӧс вӧратӧ дӧзьӧритны, мед эз висьмав. А висьмас кӧ, ӧдйӧджык бурдӧдны. | Сіԇ-кӧ колӧ мӧс вӧратӧ ԁӧԅӧрітны, меԁ ез віԍмав. А віԍмас-кӧ, ӧԁјӧнҗык бурԁӧԁны. |
| Ӧд дыр кӧ кутас мӧс вӧраыд висьны, вермас висьӧмысла косьмыны да йӧвсӧ бурдӧм бӧрас дугдыны лысьтыны. | Ӧԁ ԁыр-кӧ кутас мӧс вӧраыԁ віԍны, вермас віԍӧмысла коԍмыны ԁа јӧвсӧ бурԁӧм бӧрас ԁугԁыны лыԍтыны. |
| Тані ме кӧсъя дженьыдика висьтыштны вӧра висьӧмъяс йылысь, кыдзи позьӧ бурдӧдны да видзчысьны висьӧмъяссьыс. | Тані ме кӧсја җеԋіԃіка віԍтыштны вӧра віԍӧмјас јылыԍ, кыԇі поԅӧ бурԁӧԁны ԁа віԁчыԍны віԍӧмјасԍыс. |
| Вӧра пыктӧм (отек вымени) | Вӧра пыктӧм (отек вымени) |
| Мӧсъяслӧн вӧраыс пыкталӧ куканясьтӧдзыс. Сійӧ пыктавлӧмыд абу висьӧм, а нормальнӧйтор, коді тшӧкыда овлывлӧ. Повны сыысь оз ков. | Мӧсјаслӧн вӧраыс пыкталӧ кукаԋаԍтӧԇыс. Сіјӧ пыктавлӧмыԁ абу віԍӧм, а нормаԉнӧјтор, коԁі щӧкыԁа овлывлӧ. Повны сыыԍ оз ков. |
| Кутшӧм помкаыс. Вӧраыс пыктывлӧ сы вӧсна, мый мам рушкуас куканьыс аслас сьӧктанас либӧ уна чужтысян ваысла личкысьӧ да вир нуан сӧн асас вирыс чукӧрмӧмысла и пыктӧ. Куканясьӧмъяс бӧрын татшӧм пыктӧмъясыд бӧр бырӧны. | Кущӧм помкаыс. Вӧраыс пыктывлӧ сы вӧсна мыј мам рушкуас кукаԋыс аслас ԍӧктанас ԉібӧ уна чужтыԍан ваысла ԉічкыԍӧ ԁа вір нуан сӧн асас вірыс чукӧрмӧмысла і пыктӧ. Кукаԋаԍӧмјас бӧрын тащӧм пыктӧмјасыԁ бӧр бырӧны. |
| Кыдзи висьӧдӧ. Вӧраыс гӧгӧрбок ӧткодя пыктӧ, вывті ёна ыдждӧ да сы вӧсна мӧскыд сулалӧ кокъяссӧ паськӧдӧмӧн. Водас кӧ, сьӧкыда чеччӧ, вӧраыс мешайтӧ чеччыныс. Нёньясыс тӧдчӧмӧн чорзьӧны, пыкӧса кодьӧсь жӧ. Вӧрасӧ кӧ чуньнад личкыштан, гӧптасьлӧ, да гӧптасьӧмыс дыр оз шыляв. Татшӧм пыкталӧмсӧ оз ков сорлавны вӧра воспаленньӧкӧд. | Кыԇі віԍӧԁӧ. Вӧраыс гӧгӧрбок ӧткоԃа пыктӧ, вывті јона ыжԁӧ ԁа сы вӧсна мӧскыԁ сулалӧ кокјассӧ паԍкӧԁӧмӧн. Воԁас-кӧ, ԍӧкыԁа четчӧ, вӧраыс мешајтӧ четчыныс. Ԋоԋјасыс тӧԁчӧмӧн чорԅӧны, пыкӧса коԃӧԍ-жӧ. Вӧрасӧ-кӧ чуԋнаԁ ԉічкыштан, гӧптаԍлӧ, ԁа гӧптаԍԍӧмыс ԁыр оз шыԉав. Тащӧм пыкталӧмсӧ оз ков сорлавны вӧра воспаԉеԋԋӧкӧԁ. |
| Воспаленньӧ дырйи вӧраыс ёна доймӧ, оз сет малавны мӧскыд, а пыкталӧм дырйи сылӧн оз доймы. | Воспаԉеԋԋӧ ԁырјі вӧраыс јона ԁојмӧ, оз ԍет малавны мӧскыԁ, а пыкталӧм ԁырјі сылӧн оз ԁојмы. |
| Кыдзи лечитны. Ёна кӧ пыктӧма, сійӧ мешайтӧ мӧскыдлы водны-чеччынысӧ дай ветлынысӧ. | Кыԇі ԉечітны. Јона-кӧ пыктӧма, сіјӧ мешајтӧ мӧскыԁлы воԁны-четчынысӧ ԁај ветлынысӧ. |
| Медым мӧссӧ пыкӧсыс эз дойдав, колӧ эськӧ пыкӧссӧ бырӧдыштны. Сы могысь мавтны вазелинӧн, свежӧй порсь госӧн да вӧрасӧ шыльӧдыштавлыны (массажируйтны) кинад, этшаджык сетлывлыны сёян да юан. | Меԁым мӧссӧ пыкӧсыс ез ԁојԁав, колӧ еԍкӧ пыкӧссӧ бырӧԁыштны. Сы могыԍ мавтны ваԅеԉінӧн, ԍвежӧј порԍ госӧн ԁа вӧрасӧ шыԉӧԁыштавлыны (массажірујтны) кінаԁ, ещаҗык ԍетлывлыны ԍојан ԁа јуан. |
| Бур лоӧ, кутан кӧ луннас кыкысь сетлывлыны сёян пань мындаӧн кык нянь шӧрӧм костын сов. | Бур лоӧ кутан-кӧ луннас кыкыԍ ԍетлывлыны ԍојан паԋ мынԁаӧн кык ԋаԋ шӧрӧм костын сов. |
| Куканясьӧм бӧрын куканьсӧ колӧ видзны мам нёнь дінас. Кор куканьыс торйӧн видзсьӧ, лысьтывлыны луннас куим-ӧ-нёльысь. | Кукаԋаԍӧм бӧрын кукаԋсӧ колӧ віԇны мамԋоԋ ԁінас. Кор кукаԋыс торјӧн віԇԍӧ, лыԍтывлыны луннас куімӧ-ԋоԉыԍ. |
| Йӧв петтӧм | Јӧв петтӧм |
| Ялавичьяслӧн куканясьӧм бӧрын йӧлыс оз овлывлы. Вӧраыс ичӧт да лысьтігас петӧ зэв этша. Сэтшӧм ялавичлысь кӧ куканьсӧ он верд мукӧд мӧсъяс йӧлӧн, куканьыд вермас висьмыны да кувны. Колӧ водзджык тӧдмавны, мый вӧсна абу йӧлыс. Оз-ӧ нёнявны мукӧд куканьяс, либӧ абу-ӧ сёян сайын. | Јалавічјаслӧн кукаԋаԍӧм бӧрын јӧлыс оз овлывлы. Вӧраыс ічӧт ԁа лыԍтігас петӧ зев еща. Сещӧм јалавічлыԍ-кӧ кукаԋсӧ он верԁ мукӧԁ мӧсјас јӧлӧн, кукаԋыԁ вермас віԍмыны ԁа кувны. Колӧ воԇҗык тӧԁмавны, мыј вӧсна абу јӧлыс. Оз-ӧ ԋоԋавны мукӧԁ кукаԋјас, ԉібӧ абу-ӧ ԍојан сајын. |
| Йӧвсӧ содтӧм могысь мӧскыдлы позьӧ сетны кыкысь лун кежлӧ сёян пань мындаӧн карлсбадскӧй сов. | Јӧвсӧ соԁтӧм могыԍ мӧскыԁлы поԅӧ ԍетны кыкыԍ лун кежлӧ ԍојан паԋ мынԁан карлсбаԁскӧј сов. |
| Мӧс вӧра воспаленньӧ | Мӧс вӧра воспаԉеԋԋӧ |
| Мӧс вӧра воспалитчӧм тшӧкыда овлӧ миян мӧсъясыдлӧн. Сэки мӧслӧн ёна чинӧ йӧлыс. Мукӧддырйи дзикӧдз вӧраыс косьмӧ — йӧлыс бырӧ. | Мӧс вӧра воспаԉітчӧм щӧкыԁа овлӧ міјан мӧсјасыԁлӧн. Секі мӧслӧн јона чінӧ јӧлыс. Мукӧԁ ԁырјі ԇікӧԇ вӧраыс коԍмӧ — јӧлыс бырӧ. |
| Кутшӧм помкаясыс тайӧ висьӧмыслӧн | Кущӧм помкајасыс тајӧ віԍӧмыслӧн |
| Вӧра вермас висьмыны доймалӧм помысь, но тшӧкыдджыка заразитчӧм вӧсна. Заразаыс вермӧ сюрны дойяс пыр, нёнь пырыс. Сэсся ӧд вӧраас воӧ зэв уна вир сӧн. На кузя вермӧ веськавны заразаыс. Воспаленньӧыс вӧраыслӧн куим пӧлӧс: 1) Кодыр висьмӧ кучикыс, 2) Кучиквывса яйыс да 3) Йӧв вӧчан железаыс. | Вӧра вермас віԍмыны ԁојмалӧм помыԍ, но щӧкыԁҗыка зараԅітчӧм вӧсна. Заразаыс вермӧ ԍурны ԁојјас пыр, ԋоԋ пырыс. Сеԍԍа-ӧԁ вӧраас воӧ зев уна вір-сӧн. На куԅа вермӧ веԍкавны заразаыс. Воспаԉеԋԋӧыс вӧраыслӧн куім пӧлӧс: 1) Коԁыр віԍмӧ кучікыс, 2) Кучіквывса јајыс ԁа 3) Јӧв вӧчан жеԉезаыс. |
| Дерт, сэсся, кыті кутшӧм часьт висьӧ, сэтшӧмӧсь жӧ лоӧны и признакъясыс. | Ԃерт, сеԍԍа, кыті кущӧм чаԍт віԍӧ, сещӧмӧԍ-жӧ лоӧны-і прізнакјасыс. |
| Кучиквывса (поверхностнӧй) воспаленньӧыс вермас лоны доймӧмысь, гыжнаясысь, кынмалӧмысь да урӧда видзӧмысь. Татшӧм воспаленньӧыд дыр эз висьӧд; бурдӧ лун 3–4 мысти, сӧмын колӧ пелька видзны вӧрасӧ. Татшӧм кучиквывса воспаленньӧ дырйиыд мӧскыд сёйӧ-юӧ, йӧвсӧ оз чинты, жарыс оз сод. Лечитӧм могысь колӧ мыськыны вӧрасӧ дэбыд ваӧн, косӧдны да мавтны вазелинӧн либӧ порсь госӧн. Пыдітіджык нин кӧ висьмис тканьыс, коді эм железа костас, сэки пыктӧ вӧраыслӧн ӧти либӧ кыкнан четвертьыс. Кодыр висьмӧ вӧра, мӧс чинтӧ йӧвсӧ, мукӧддырйи лысьтӧ гырдӧн. Татшӧм висьӧмыс сідзжӧ вермӧ босьтны доймӧм да заразитчӧм понда. Висьӧмыс кӧ нюжалӧ, висян нёньсьыс петӧ йӧлыс ва кодь, рысьмӧ да бӧрыннас дзикӧдз дугдӧ петӧмсьыс. Мӧскыс дугдӧ сёйӧмысь — босьтӧ запор, жарыс содӧ-биалӧ. Сӧмын татшӧм сьӧкыд висьӧмыс овлӧ шочджыка, унджыкысьсӧ овлӧ кокньыдджыка. Кокньыда кӧ висьӧмыс мунӧ, колӧ лечитігас тшӧкыда лысьтывлыны, вежлавны вольӧссӧ да зыравны выйӧн либӧ корны ветеринарлысь кампарнӧй мазь. | Кучіквывса (поверхноснӧј) воспаԉеԋԋӧыс вермас лоны ԁојмӧмыԍ, гыжнајасыԍ, кынмалӧмыԍ ԁа урӧԁа віԇӧмыԍ. Тащӧм воспаԉеԋԋӧыԁ ԁыр ез віԍӧԁ; бурԁӧ лун 3–4 мыԍԏі, сӧмын колӧ пеԉка віԇны вӧрасӧ. Тащӧм кучіквывса воспаԉеԋԋӧ ԁырјіыԁ мӧскыԁ ԍојӧ јуӧ, јӧвсӧ оз чінты, жарыс оз соԁ. Ԉечітӧм могыԍ колӧ мыԍкыны вӧрасӧ ԁебыԁ ваӧн, косӧԁны ԁа мавтны ваԅеԉінӧн ԉібӧ порԍ госӧн. Пыԁітіҗык ԋін-кӧ віԍміс ткаԋыс, коԁі ем жеԉеза костас, секі пыктӧ вӧраыслӧн ӧԏі ԉібӧ кыкнан чеԏвертыс. Коԁыр віԍмӧ вӧра, мӧс чінтӧ јӧвсӧ, мукӧԁ ԁырјі лыԍтӧ гырԁӧн. Тащӧм віԍӧмыс сіԇ-жӧ вермӧ боԍтны ԁојмӧм ԁа зараԅітчӧм понԁа. Віԍӧмыс-кӧ ԋужалӧ, віԍан ԋоԋԍыс петӧ јӧлыс ва-коԃ, рыԍмӧ ԁа бӧрынас ԇікӧԇ ԁугԁӧ петӧмԍыс. Мӧскыс ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ — боԍтӧ запор, жарыс соԁӧ-біјалӧ. Сӧмын тащӧм ԍӧкыԁ віԍӧмыс овлӧ шочҗыка, унҗыкыԍсӧ овлӧ кокԋыԁҗыка. Кокԋіԁа-кӧ віԍӧмыс мунӧ, колӧ ԉечітігас щӧкыԁа лыԍтывлыны, вежлавны воԉӧссӧ ԁа зыравны выјӧн ԉібӧ корны веԏерінарлыԍ кампарнӧј маԅ. |
| Пытшкӧс воспаленньӧ дырйи, кодыр висьмӧ железаыс, вӧраыслӧн висьмӧ векджык ӧти четвертьыс; признакъясыс пыдіса висьӧмъясыслӧн со кутшӧмӧсь: кучикыс вӧраыслӧн чорзьӧ, кырымнад кӧ инмӧдчылан, ёна доймӧ, кокъяснас вийсьӧ мӧскыд, мышсӧ гӧрбыльтӧ. Шуйгаладор вӧраыс кӧ мӧскыдлӧн висьмис, ветлігас шуйга бӧр кокнас вӧра доймӧмысла чотӧ, бӧриса вӧра джынйыс кӧ ставнас висьӧ, мӧскыд омӧля вермӧ ветлынысӧ, дугдӧ сёйӧмысь содӧ жарыс, шузьӧ вӧра пытшкас йӧлыс либӧ пырысьтӧм-пыр лысьтӧм бӧрас рысьмӧ. Кузя кӧ мӧскыдлӧн висьӧмыс нюжалас, йӧв пондас петны ор кодь. Тайӧ висьӧм дырйиыс колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ. | Пыщкӧс воспаԉеԋԋӧ ԁырјі, коԁыр віԍмӧ жеԉезаыс, вӧраыслӧн віԍмӧ векҗык ӧԏі чеԏвертыс; прізнакјасыс пыԁыса віԍӧмјасыслӧн со кущӧмӧԍ: кучікыс вӧраыслӧн чорԅӧ, кырымнаԁ-кӧ інмӧԁчылан, јона ԁојмӧ, кокјаснас віјԍӧ мӧскыԁ, мышсӧ гӧрбыԉтӧ. Шујгалаԁор вӧраыс-кӧ мӧскыԁлӧн віԍміс ветлігас шујга-бӧр кокнас вӧра ԁојмӧмысла чотӧ, бӧрыса вӧра җынјыс кӧ ставнас віԍӧ, мӧскыԁ омӧԉа вермӧ ветлынысӧ, ԁугԁӧ ԍојӧмыԍ соԁӧ жарыс, шуԅӧ вӧра пыщкас јӧлыс, ԉібӧ пырыԍтӧм-пыр лыԍтӧм бӧрас рыԍмӧ. Куԅа-кӧ мӧскыԁлӧн віԍӧмыс ԋужалас, јӧв понԁас петны ор-коԃ. Тајӧ віԍӧм ԁырјіыс колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. |
| Нёнь потласьӧм | Ԋоԋ потлаԍӧм |
| Он кӧ кут мӧскыдлысь нёньсӧ мавтлыны госӧн, видзан кӧ сійӧс няйта, мӧс нёньыд вермас вартчыны-потласьны да висьмыны, кывек висьӧмыс вермас вуджны и вӧраас. Медым нёньыс эз потлась, колӧ лысьтытӧдзыс войдӧр мыськавны дэбыд майтӧга ваӧн да лысьтӧм бӧрас мавтлыны госӧн. Висьмас кӧ да ёна потласяс, мӧскыд лысьтігас ёна вийсьӧ, оз сетчы лысьтынысӧ. Потласьӧм нёньяссӧ колӧ нӧшта быд лысьтӧм бӧрын мавтлыны цинкӧвӧй мазьӧн. | Он-кӧ кут мӧскыԁлыԍ ԋоԋсӧ мавтлыны госӧн, віԇан-кӧ сіјӧс ԋајта, мӧс ԋоԋыԁ вермас вартчыны-потлаԍны ԁа віԍмыны, кывек віԍӧмыс вермас вуҗны-і вӧраас. Меԁым ԋоԋыс ез потлаԍ, колӧ лыԍтытӧԇыс војԁӧр мыԍкавны ԁебыԁ мајтӧга ваӧн ԁа лыԍтӧм бӧрас мавтлыны госӧн. Віԍмас-кӧ ԁа јона потлаԍас, мӧскыԁ лыԍтігас јона віјԍӧ, оз ԍетчы лыԍтынысӧ. Потлаԍӧм ԋоԋјассӧ колӧ нӧшта быԁ лыԍтӧм бӧрын мавтлыны цінкӧвӧј маԅӧн. |
| Нёнь пупышъяс | Ԋоԋ пупышјас |
| Мӧсъяслӧн тшӧкыда петавлӧны нёнь вылас пупышъяс (бородавкаяс). Пупышъясыс овлӧны уна сикаса, шуам, мукӧд пупышыс чорыд, яй вылас кайӧма ыджыда да дойдӧ мӧскӧс лысьтігас, мукӧдыс небыдӧсь, паськыдӧсь да пыдынӧсь — кучик пиас да сідз жӧ висьӧдӧны найӧс. Мукӧд мӧскыслӧн татшӧм пупышъясыс овлӧны вӧра пасьтаыс. Кутшӧмӧсь помкаяс тайӧ висьӧмыслӧн, ӧні оз на вермы наукаыс лючки висьтавны, сӧмын тӧдӧны, мый ӧти мӧссянь мӧдлы вуджӧ татшӧм висьӧмысь, лысьтысь киӧн. | Мӧсјаслӧн щӧкыԁа петавлӧны ԋоԋвылас пупышјас (бороԁавкајас). Пупышјасыс овлӧны уна ԍікаса, шуам, мукӧԁ пупышыс чорыԁ, јај вылас кајӧма ыҗыԁа ԁа ԁојԁӧ мӧскӧс лыԍтігас, мукӧԁыс ԋебыԁӧԍ, паԍкыԁӧԍ ԁа пыԁынӧԍ-кучік піјас ԁа сіԇ-жӧ віԍӧԁӧны најӧс. Мукӧԁ мӧскыслӧн тащӧм пупышјасыс овлӧны вӧра паԍтаыс. Кущӧмӧԍ помкајас тајӧ віԍӧмыслӧн, ӧні оз-на вермы наукаыс ԉучкі віԍтавны, сӧмын тӧԁӧны, мыј ӧԏі мӧсԍаԋ мӧԁлы вуҗӧ тащӧм віԍӧмыс, лыԍтыԍ кіјӧн. |
| Дерт, абу кос пупышъяссьыд мынтӧдчыныд сэтшӧм сьӧкыд, сӧмын регыдӧн нинӧм-тор оз артмы. Мукӧддырйиыс найӧ бырӧны асьныс нач бурдӧдтӧг. Оз кӧ бырны, колӧ заводитчыны лечитны. Кос пупышъяссӧ бырӧдны кокньыдджык тыра дырйиыс, кодыр мӧскыд оз лысьты. Лечитӧм могысь колӧ кӧртавлыны пупышсӧ кучик дінтіыс сунисӧн да лунысь лунӧ кӧртӧдъяссӧ зэлӧдыштавны, сэки пупышъясыд бырӧ, топӧдӧм вӧснаыс вирыс оз понды сэтчӧ локны да. | Ԃерт, абу кос пупышјасԍыԁ мынтӧԁчыныԁ сещӧм ԍӧкыԁ, сӧмын регыԁӧн ԋінӧм-тор оз артмы. Мукӧԁ ԁырјіыс најӧ бырӧны аԍныс нач бурԁӧԁтӧг. Оз-кӧ бырны колӧ завоԃітчыны ԉечітны. Кос пупышјассӧ бырӧԁны кокԋіԁҗык тыра ԁырјіыс, коԁыр мӧскыԁ оз лыԍты. Ԉечітӧм могыԍ колӧ кӧртавлыны пупышсӧ кучікԁінтіыс суԋісӧн ԁа луныԍ-лунӧ кӧртӧԁјассӧ зелӧԁыштавны, секі пупышјасыԁ бырӧ, топӧԁӧм вӧснаыс вірыс оз понԁы сетчӧ локны-ԁа. |
| Небыд, паськыд пупышъяссьыд, кодъяс кучик пытшкас пыдынӧсь, мынтӧдчыныд сьӧкыд, сійӧс сӧмын верман бырӧдны ветеринар индӧдъясӧн да сійӧ сетӧм лекарствоясӧн либӧ бурдӧдас ачыс ветеринарыс. | Ԋебыԁ, паԍкыԁ пупышјасԍыԁ, коԁјас кучік пыщкас пыԁынӧԍ, мынтӧԁчыныԁ ԍӧкыԁ, сіјӧс сӧмын верман бырӧԁны веԏерінар інԁӧԁјасӧн ԁа сіјӧ ԍетӧм ԉекарствојасӧн, ԉібӧ бурԁӧԁас ачыс веԏерінарыс. |
| Мӧс нёнь лӧмасьӧм | Мӧс ԋоԋ лӧмаԍӧм |
| Мукӧддырйиыс мӧсъяслӧн нёньясыс лӧмасьӧны да доймалӧмысла мешайтӧны лысьтынысӧ. Лӧмӧссигас кучикыс гӧрдӧдӧ налӧн, гӧрд чут местаас чукӧртчӧ ва, сы бӧрти артмӧ лӧмыс. Татшӧм лӧмӧссьылӧмыд овлӧ урӧда да няйт гидъясын видзӧмъяс понда. | Мукӧԁ ԁырјіыс мӧсјаслӧн ԋоԋјасыс лӧмаԍӧны ԁа ԁојмалӧмысла мешајтӧны лыԍтынысӧ. Лӧмӧԍԍігас кучікыс гӧрԁӧԁӧ налӧн, гӧрԁ чут местаас чукӧртчӧ ва, сы бӧрԏі артмӧ лӧмыс. Тащӧм лӧмӧԍԍылӧмыԁ овлӧ урӧԁа ԁа ԋајт гіԁјасын віԇӧмјас понԁа. |
| Лечитігӧн колӧ водзджыксӧ мыськыны няйтысь, вольӧссӧ вежлавны тшӧкыдджыка да мавтлыны лӧмъяссӧ цинкӧвӧй мазьӧн. | Ԉечітігӧн колӧ воԇҗыксӧ мыԍкыны ԋајтыԍ, воԉӧссӧ вежлавны щӧкыԁҗыка ԁа мавтлыны лӧмјассӧ цінкӧвӧј маԅӧн. |
| Мый керны йӧлыс кӧ мӧскыдлӧн вежсьӧ | Мыј керны јӧлыс-кӧ мӧскыԁлӧн вежԍӧ |
| Висьысь мӧсъяслӧн овлӧ йӧв: вир сора, ва кодь, шузьӧма да с. в. Йӧв вермӧ вежсьыны налӧн уна пӧлӧс помкаяс вӧсна: вӧра висьмигъясын, сёянъяс вежсьӧм понда, куканьысь гажтӧмтчӧм понда, кузя ветлӧмъяс вӧсна да с. в. | Віԍыԍ мӧсјаслӧн овлӧ јӧв: вір сора, ва коԃ, шуԅӧма ԁа с. в. Јӧв вермӧ вежԍыны налӧн уна пӧлӧс помкајас вӧсна: вӧра віԍмігјасын, ԍојанјас вежԍӧм понԁа, кукаԋыԍ гажтӧмчӧм понԁа, куԅа ветлӧмјас вӧсна ԁа с. в. |
| Быдпӧлӧс висьӧмъяс дырйи колӧ войдӧр бура тӧдмавны помкасӧ, бӧрын кутчысьны бурдӧдны. | Быԁ пӧлӧс віԍӧмјас ԁырјі колӧ војԁӧр бура тӧԁмавны помкасӧ, бӧрын кутчыԍны бурԁӧԁны. |
| Йӧв шоммӧм | Јӧв шоммӧм |
| Кодыр мӧс сетӧ шузьӧм йӧв, сэки абу дзоньвидза сылӧн вӧраыс, шуам, гожся жар поводдяяс дырйи ёна ветлӧмысла пӧсялӧма либӧ мукӧд помкаясысь. Медым босьтны бур йӧв, колӧ вӧчавны мӧс оланінъясӧ вентиляторъяс, бура йӧвсӧ сысъявны, лысьтігӧн (мичаа пӧсь ваӧн мыськалӧм да косьтӧм) сӧстӧм дозъясӧ. Йӧлыс кӧ, шуам, рысьмӧмӧн петӧ вӧрасьыс, колӧ лысьтывлыны помӧдзыс, мый эм йӧлыс; колян кӧ вӧраас йӧвсӧ, сійӧ бара шузьӧдӧ выльысь артмӧм йӧвсӧ. Омӧль сёянъяс сёйигъясӧн мӧслы сетсьӧ сёян пань мындаӧн лун кежлӧ кыкысь лежнӧг сорӧн карлсбадскӧй сов. | Коԁыр мӧс ԍетӧ шуԅӧм јӧв, секі абу ԇоԋвіԇа сылӧн вӧраыс, шуам, гожԍа жар повоԃԃајас ԁырјі јона ветлӧмысла пӧԍалӧма ԉібӧ мукӧԁ помкајасыԍ. Меԁым боԍтны бур јӧв, колӧ вӧчавны мӧс оланінјасӧ віԋԏіԉаторјас, бура јӧвсӧ сысјавны, лыԍтігӧн (мічаа пӧԍваӧн мыԍкалӧм ԁа коԍтӧм) сӧстӧм ԁозјасӧ. Јӧлыс-кӧ шуам, рыԍмӧмӧн петӧ вӧраԍыс, колӧ лыԍтывлыны помӧԇыс, мыј ем јӧлыс, коԉан-кӧ вӧраас јӧвсӧ, сіјӧ бара шуԅӧԁӧ выԉыԍ артмӧм јӧвсӧ. Омӧԉ ԍојанјас ԍојігјасӧн мӧслы ԍетԍӧ, ԍојан паԋ мынԁаӧн лун кежлӧ кыкыԍ ԉежнӧг сорӧн карлсбаԁскӧј сов. |
| Вира йӧв | Віра јӧв |
| Вирыс йӧв пытшкас вермӧ лоны вӧра доймӧм мысти, висигӧн да ранаяс кӧ эмӧсь. Овлӧ вирыс и сэки, кодыр ёна локтӧ вӧра дінас, шуам нӧйтчигӧн либӧ куканясьӧм бӧрын. Вермӧ босьтны и сёянъясысь. Лечитігӧн колӧ бырӧдны помкасӧ, мый понда босьтіс да бура став йӧвсӧ лысьтывлыны вӧрасьыс, кисьтыштлывлыны сӧстӧм кӧдзыд ваӧн. Ёна да дыр кӧ нин вирыс мунӧ колӧ шыӧдчыны ветеринар дінӧ. | Вірыс јӧв пыщкас вермӧ лоны вӧра ԁојмӧм мыԍԏі, віԍігӧн ԁа ранајас-кӧ емӧԍ. Овлӧ вірыс і секі, коԁыр јона локтӧ вӧра ԁінас, шуам нӧјтчігӧн ԉібӧ кукаԋаԍӧм бӧрын. Вермӧ боԍтны і ԍојанјасыԍ. Ԉечітігӧн колӧ бырӧԁны помкасӧ, мыј понԁа боԍтіс ԁа бура став јӧвсӧ лыԍтывлыны вӧраԍыс, кіԍтыштлывлыны сӧстӧм кӧԇыԁ ваӧн. Јона ԁа ԁыр-кӧ-ԋін вірыс мунӧ колӧ шыӧԁчыны веԏерінар ԁінӧ. |
| ДОЙЯС БУРДӦДОМ ЙЫЛЫСЬ | Ԁојјас бурԁӧԁӧм јылыԍ |
| Мышвыв да пельпом висялӧм | Мышвыв ԁа пеԉпом віԍалӧм |
| Мышкувылыд да пельпомыд висялӧны вӧвъяслӧн, сийӧсӧн да седелкаӧн доймалӧм понда. | Мышкувылыԁ ԁа пеԉпомыԁ віԍалӧны вӧвјаслӧн, ԍіјӧсӧн ԁа ԍеԃелкіӧн ԁојмалӧм понԁа. |
| Медым вӧлыдлӧн некыті эз доймав, колӧ доддясян кӧлуйтӧ лӧсьӧдны буретша, мед вӧлі стӧч вӧв сертиыс пукалӧ. Доймас кӧ ӧд вӧлыд, мукӧддырйиыс бура дыр некытчӧ оз шогмы доддявлыныд, кӧть сэсся сэтшӧм коланінӧ. Вермӧ воссьыны и верзьӧмӧн ветлыны кужтӧм понда, кодыр лёкысь зыркӧдӧны вӧв мышку вылад. | Меԁым вӧлыԁлӧн ԋекыті ез ԁојмав колӧ ԁоԃԃаԍан кӧлујтӧ лӧԍӧԁны бурӧща, меԁ вӧлі стӧч вӧв ԍерԏіыс пукалӧ. Ԁојмас-кӧ-ӧԁ вӧлыԁ, мукӧԁ ԁырјіыс бура ԁыр ԋекытчӧ оз шогмы ԁоԃԃавлыныԁ, кӧԏ сеԍԍа сещӧм коланінӧ. Вермӧ воԍԍыны і верԅӧмӧн ветлыны кужтӧм понԁа, коԁыр ԉокыԍ зыркӧԁӧны вӧв мышку вылаԁ. |
| Доймӧм мыстиыс дойыс пыктӧ, пӧсь петӧ да гӧныс вольсӧ. | Ԁојмӧм мыԍԏіыс ԁојыс пыктӧ, пӧԍ петӧ ԁа гӧныс воԉсӧ. |
| Бурдӧдны дой верман сӧмын сэки, кор дугдылан вӧвнад уджалӧмсьыд да буретша вӧв сертиыд лӧсьӧдан сийӧс-заводсӧ. Пыкӧсыс кӧ сӧмын доймалӧм вӧсна, позьӧ пуктывны йиысь компресс либӧ мавтыштлыны тшӧкыдджыка кӧдзыд сёйӧн. Доймӧма кӧ вӧлыдлӧн пельпомыс либӧ мышкувылыс кучик зыртӧмӧдз, сэки позьӧ компресстӧ пуктыны 2% креолин растворӧн. Кодыр висьмасны вӧвъяс пытшкӧсса дойясӧн, колӧ шыӧдчыны ветеринар дінӧ. | Бурԁӧԁны ԁој верман сӧмын секі, кор ԁугԁылан вӧвнаԁ уҗалӧмԍыԁ ԁа бурӧща вӧв ԍерԏіыԁ лӧԍӧԁан ԍіӧс-завоԁсӧ. Пыкӧсыс-кӧ сӧмын ԁојмалӧм вӧсна, поԅӧ пуктывны јіыԍ компресс, ԉібӧ мавтыштлыны щӧкыԁҗыка кӧԇыԁ ԍојӧн. Ԁојмӧма-кӧ вӧлыԁлӧн пеԉпомыс ԉібӧ мышкувылыс кучік зыртӧмӧԇ, секі поԅӧ компресстӧ пуктыны 2% креоԉін растворӧн. Коԁыр віԍмасны вӧвјас пыщкӧсса ԁојјасӧн, колӧ шыӧԁчыны веԏерінар ԁінӧ. |
| Дойяс бурдӧдӧм | Ԁојјас бурԁӧԁӧм |
| Дойясыд кывтӧм пемӧсъясыдлӧн овлӧны зэв тшӧкыда. Быд доймӧм бӧрын колӧ медводз, мунӧ кӧ вирыс, сувтӧдны вирсӧ да вӧлись кутчысьны бурдӧдны. Тюрӧбӧн кӧ дойсьыс вирыс петӧ, мед оз заразитчы, колӧ дойсӧ вылітіджык кӧртавны да пырысь-пыр жӧ корны ветеринарӧс. Петӧ кӧ, шуам, пемыд вир, повны сыысь нинӧм, сӧмын колӧ кӧртавны бинтӧн да видзыштны йиӧн либӧ лымйӧн, сэсся и сувтас. | Ԁојјасыԁ кывтӧм пемӧсјасыԁлӧн овлӧны зев щӧкыԁа. Быԁ ԁојмӧм бӧрын колӧ меԁ воԇ, мунӧ-кӧ вірыс, сувтӧԁны вірсӧ ԁа вӧԉіԍ кутчіԍны бурԁӧԁны. Ԏурӧбӧн-кӧ ԁојԍыс вірыс петӧ, меԁ оз зараԅітчы, колӧ ԁојсӧ вылітыҗык кӧртавны ԁа пырыԍ-пыр-жӧ корны веԏерінарӧс. Петӧ-кӧ шуам пемыԁ вір, повны сыыԍ ԋінӧм сӧмын колӧ кӧртавны бінтӧн ԁа віԇыштны јіӧн ԉібӧ лымјӧн сеԍԍа і сувтас. |
| Миян сиктъясад тшӧкыда дойястӧ мавтлӧны быдсяма пӧлӧс торъяснас: нӧкъя сирӧн, няйтӧн, сёйӧн да с. в. Сэтшӧм торъясӧн мавтны дойяс некор оз ков. Бур пыдди сійӧн сӧмын верман вайны лёкӧс — пежӧдны дойсӧ либӧ вирсӧ, код помысь вӧлыд вермас нӧшта ёнджыка висьмыны да кувны. | Міјан ԍіктјасаԁ щӧкыԁа ԁојјастӧ мавтлӧны быԁԍама пӧлӧс торјаснас: нӧкја ԍірӧн, ԋајтӧн, ԍојӧн ԁа с. в. Сещӧм торјасӧн мавтны ԁојјас ԋекор оз ков. Бур пыԃԃі сіјӧн сӧмын верман вајны ԉокӧс — пежӧԁны ԁојсӧ ԉібӧ вірсӧ коԁ помыԍ вӧлыԁ вермас нӧшта јонҗыка віԍмыны ԁа кувны. |
| Вирсӧ сувтӧдӧм бӧрын дойсӧ колӧ бура пожъявны креолин растворӧн, а сӧстӧм кӧ, пожъявтӧгыс мавтны иодӧн да киськалыштны неуна иодоформ порошокӧн. Кӧртавтӧм на кӧ — кӧртавны. Кӧртавны кӧ оз позь, шуам, тушаяс вылын кӧ дойыс, вӧвтӧ колӧ домавны, мед эз вод да няйтӧсьт дойсӧ. Аскинас ньӧжйӧникӧн, кокньыдика бинтсӧ разьны да, орыс кӧ дойсьыс оз пет, позьӧ киськыштны иодоформӧн либӧ борнӧй кислотаӧн да бӧр кӧртавны. Петӧ кӧ орыс, сӧстӧм ваӧн мыськыны, мавтны мыйӧн колӧ да сідз жӧ кӧртавны. | Вірсӧ сувтӧԁӧм бӧрын ԁојсӧ колӧ бура пожјавны креоԉін растворӧн, а сӧстӧм-кӧ пожјавтӧгыс мавтны јоԁӧн ԁа кіԍкалыштны ԋеуна јоԁоформ порошокӧн. Кӧртавтӧм на-кӧ кӧртавны. Кӧртавны-кӧ оз поԅ, шуам, тушајас вылын-кӧ ԁојыс вӧвтӧ колӧ ԁомавны, меԁ ез воԁ ԁа ԋајтӧԍт ԁојсӧ. Аскінас ԋӧжјӧԋікӧн, кокԋіԃіка бінтсӧ раԅны ԁа орыс-кӧ ԁојԍыс оз пет, поԅӧ кіԍкыштны јоԁоформӧн ԉібӧ борнӧј кіслотаӧн ԁа бӧр кӧртавны. Петӧ-кӧ орыс, сӧстӧм ваӧн мыԍкыны, мавтны мыјӧн колӧ ԁа сіԇ-жӧ кӧртавны. |
| КУЧИКВЫВ ВИСЬӦМЪЯС ГОРТСА КЫВТӦМ ПЕМӦСЪЯСЛӦН | Кучік выв віԍӧмјас гортса кывтӧм пемӧсјаслӧн |
| Водзын вӧлі висьталӧма нин, кутшӧм коланатор кывтӧм пемӧсъяслы кучикыс, кутшӧм бур вайӧ да мездӧ бура дӧзьӧритӧм кучиквыв висьӧмъясысь. Тані сӧмын лоӧ висьталӧма кутшӧм висьӧмъяс овлӧны, кыдзи видзчысьны да лечитны. | Воԇын вӧлі віԍталӧма-ԋін кущӧм колана тор кывтӧм пемӧсјаслы кучікыс, кущӧм бур вајӧ ԁа мезԁӧ бура ԁӧԅӧрітӧм кучік выв віԍӧмјасыԍ. Тані сӧмын лоӧ віԍталӧма кущӧм віԍӧмјас овлӧны, кыԇі вітчыԍны ԁа ԉечітны. |
| Лудан висьӧм | Луԁан віԍӧм |
| Лудан висьӧмыд кывтӧм пемӧсъястӧ босьтӧ омӧля, дурка видзӧм вӧсна. Тайӧ висьӧмыс вермӧ ӧти пемӧс вывсянь мӧд пемӧс вылӧ вуджны. | Луԁан віԍӧмыԁ кывтӧм пемӧсјастӧ боԍтӧ омӧԉа ԁурка віԇӧм вӧсна. Тајӧ віԍӧмыс вермӧ ӧԏі пемӧс вывԍаԋ мӧԁ пемӧс вылӧ вуҗны. |
| Висьмӧдӧны лудан висьӧмӧн синмӧн аддзытӧм микробъяс, кодъяс вермӧны сюрны пемӧс кучик вылад. Микробъяс овлӧны куим пӧлӧс. Вӧвъясӧс ёнджыкасӧ висьмӧдӧ зудень паразит. Сэтшӧм паразитыс овмӧдчӧ скӧтыдлы кучик вылас да кучика-яя костас пырӧны. Сэсся висьмӧдӧны пемӧсъястӧ. Тайӧ висьӧмсӧ сӧмын вермас аддзыны ветеринар микроскоп пыр. | Віԍмӧԁӧны луԁан віԍӧмӧн ԍінмӧн аԁԇытӧм мікробјас, коԁјас вермӧны ԍурны пемӧс кучік вылаԁ. Мікробјас овлӧны кујім пӧлӧс. Вӧвјасӧс јонҗыкасӧ віԍмӧԁӧ зуԃеԋ параԅіт. Сещӧм параԅітыс овмӧԁчӧ скӧтыԁлы кучік вылас ԁа кучіка-јаја костас пырӧны. Сеԍԍа віԍмӧԁӧны пемӧсјастӧ. Тајӧ віԍӧмсӧ сӧмын вермас аԁԇыны веԏерінар мікроскоп пыр. |
| Кутшӧмӧсь нӧ признакъяс лудан висьӧмъяслӧн? | Кущӧмӧԍ-нӧ прізнакјас луԁан віԍӧмјаслӧн? |
| Вӧлыд кутас ёна гыжъясьны, кытчӧ сюрӧ зырасьны, гӧныс быдӧн вуштысяс гыжъясьӧмлаыс, потласяс да сэті вагаддясьӧ, ва гадьясыс потласьӧны. Дыр кӧ лудан висьӧмыс нюжалӧ лечиттӧг, вӧлыд ёна омӧльтчӧ, ичӧтджык аппетитыс да уджалігъясӧн ёна мудзӧ. | Вӧлыԁ кутас јона гыжјаԍны, кытчӧ ԍурӧ зыраԍны, гӧныс быԁӧн вуштыԍас гыжјаԍӧмлаыс, потлаԍас ԁа сеті вагаԃԃаԍӧ, вагаԃјасыс потлаԍӧны. Ԁыр-кӧ луԁан віԍӧмыс ԋужалӧ ԉечіттӧг, вӧлыԁ јона омӧԉтчӧ, ічӧтҗык апеԏітыс ԁа уҗалігјасӧн јона муԇӧ. |
| Мед эськӧ эз омӧльтчы да эз кувтӧдз ло, колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ босьтчыны лечитны. Лекарствоясӧн мавттӧдз колӧ кучик вывсӧ бура небыдик кунваӧн да майтӧга ваӧн мыськавны. Мыськалӧм бӧрас косьмыштас да, колӧ шӧрипӧв карасинкӧд сорӧм дьӧгӧдьӧн кучик вывсӧ тшӧткаӧн ёна сынавны. Либӧ кык пунт мында табак пуктыны ведра джын ва пытшкӧ да пуӧдны, сэсся сійӧ отварнас 2 лун пытшкын ӧтчыд зыравлыны кучик вывсӧ, кытчӧдз оз бурд. | Меԁ еԍкӧ ез омӧԉтчы ԁа ез кувтӧԇ ло, колӧ пырыԍтӧм-пыр-жӧ боԍтԍыны ԉечітны. Ԉекарствојасӧн мавттӧԇ колӧ кучік вывсӧ бура ԋебыԃік кунваӧн ԁа мајтӧга ваӧн мыԍкавны. Мыԍкалӧм бӧрас коԍмыштас ԁа, колӧ шӧріпӧв караԍінкӧԁ сорӧм ԃӧгӧԃӧн кучік вывсӧ щӧткаӧн јона сынавны. Ԉібӧ кык пунт мынԁа табак пуктыны веԁра җын ва пыщкӧ ԁа пуӧԁны, сеԍԍа сіјӧ ӧтварнас 2 лун пыщкын ӧтчыԁ зыравлыны кучік вывсӧ, кытчӧԇ оз бурԁ. |
| Лудан висьӧмӧн висьысь скӧтӧс колӧ торйӧн видзны мукӧд скӧтсьыс, мед эз вермы вуджны мукӧд скӧтлы лудан висьӧмыс. Мазьясӧн мавтігӧн оз ков мавтны став тушасӧ ӧтпырйӧ, а колӧ ӧти лунӧ ӧтилаті, мӧд лунӧ мӧдлаті. | Луԁан віԍӧмӧн віԍыԍ скӧтӧс колӧ торјӧн віԇны мукӧԁ скӧтԍыс, меԁ ез вермы вуҗны мукӧԁ скӧтлы луԁан віԍӧмыс. Маԅјасӧн мавтігӧн оз ков мавтны став тушасӧ ӧтпырјӧ, а колӧ ӧԏі лунӧ ӧԏілаті, мӧԁ лунӧ мӧԁлаті. |
| Мокречӧн висьӧм | Мокречӧн віԍӧм |
| Мокречнад ёна висьлывлӧны вӧвъяс, висьмӧны тшӧтка увъясыс, вӧв шегъяс (бабка гӧгӧрыс), кодыр сэтчӧ сюрӧны бактерияяс кучик потласьӧм да доймӧм инсьыс. Тшӧкыдджыкасӧ мокречыд босьтӧ няйт гидняясын (конюшня) видзигӧн, няйт туйяс кузя ветлігӧн. | Мокречнаԁ јона віԍлывлӧны вӧвјас, віԍмӧны щӧтка увјасыс, вӧв шегјас (бабка гӧгӧрыс), коԁыр сетчӧ ԍурӧны бакԏеріјајас кучік потлаԍӧм ԁа ԁојмӧм інԍыс. Щӧкыԁҗыкасӧ мокречыԁ боԍтӧ ԋајт гіԃԋајасын (коԋушԋа) віԇігӧн, ԋајт тујјас куԅа ветлігӧн. |
| Кутшӧмӧсь признакъясыс? Кучикыс тшӧтка улас висьмӧны заводитчигас гӧрдӧдӧ, пыктӧ да пӧсь висьӧминас артмӧны посньыдик ва гадьяс. Гадьсьыс потӧм бӧрас петӧ неуна югыд ва. Сэсся пыктӧм кучик вылас артмӧны складкаяс, потласьӧны да чорзьӧны. Висяніныс ёна доймӧ, гӧныс усьӧ да кокъяснас чотӧ. Ёна нюжалӧм мокреч дырйиыд артмӧны язваяс, пыдӧдз потласьӧ. | Кущӧмӧԍ прізнакјасыс? Кучікыс щӧтка улас віԍмӧны завоԃітчігас гӧрԁӧԁӧ, пыктӧ ԁа пӧԍ віԍӧмінас артмӧны посԋіԃік вагаԃјас. Гаԃԍыс потӧм бӧрас петӧ ԋеуна југыԁ ва. Сеԍԍа пыктӧм кучік вылас артмӧны склаԁкајас, потлаԍӧны ԁа чорԅӧны. Віԍан іныс јона ԁојмӧ, гӧныс уԍӧ ԁа кокјаснас чотӧ. Јона ԋужалӧм мокреч ԁырјіыԁ артмӧны јазвајас, пыԁӧԇ потлаԍӧ. |
| Татшӧм мокречтӧ лечитныд ковмас ёна нин дыр, да кучикыс висянінас ёна кызӧ, пыктӧ вевдорланьтіыс. | Тащӧм мокречтӧ ԉечітныԁ ковмас јона-ԋін ԁыр, ԁа кучікыс віԍанінас јона кызӧ, пыктӧ велԁорлаԋтіыс. |
| Висьӧм заводитчигас, кодыр сӧмын на гӧрдӧдыштӧма, сэки колӧ бура весавны няйтысь и мавтны 3% карболӧвӧй кислота 100 грамм ва вылӧ сорӧм растворӧн. | Віԍӧм завоԃітчігас коԁыр сӧмын-на гӧрԁӧԁыштӧма секі колӧ бура весавны ԋајтыԍ і мавтны 3% карболовӧј кіслота 100 грам ва вылӧ сорӧм растворӧн. |
| Сы бӧрын позьӧ пуктыны шоныд компресс. Босьтны рузум, куим-ӧ-нёльысь кусыньтны, кӧтӧдны креолин либӧ карболовка растворӧн да пуктыны висянінас, вевттьыны клеёнкаӧн да клеёнка вывтіыс бура кӧртавны бинтӧн. | Сы бӧрын поԅӧ пуктыны шоныԁ компресс. Боԍтны рузум, кујімӧ-ԋоԉыԍ кусыԋтны, кӧтӧԁны креоԉін ԉібӧ карболовка растворӧн ԁа пуктыны віԍан інас, вевԏԏыны кԉејонкаӧн ԁа кԉејонка вывтіыс бура кӧртавны біԋтӧн. |
| Кучик вылас кӧ артмӧны язваяс либӧ потласьӧминъяс, позьӧ киськыштавны иодоформӧн. Лӧмӧссьӧма кӧ, мавтлывлыны иод, глицеринӧн шӧри сорны да. Тшӧтка улыд ӧд доймывлӧ и гез йылын вӧлӧс видзигӧн, кодыр гезйыс сюрӧ тшӧтка улас да вольснитчӧ. Доймис кӧ гезйӧн, вӧлыдлӧн тыдалӧ вольснитчӧминыс, сідзи жӧ потӧ и. Сэки позьӧ вольснитчӧминсӧ бурджыка цинкӧвӧй мазьӧн мавтны. | Кучік вылас-кӧ артмӧны јазвајас ԉібӧ потлаԍӧмінјас, поԅӧ кіԍкыштавны јоԁоформӧн. Лӧмӧԍԍӧма-кӧ мавтлывлыны јоԁ гԉітсерінӧн шӧрі сорны-ԁа. Щӧтка улыԁ-ӧԁ ԁојмывлӧ і гезјылын вӧлӧс віԇігӧн, коԁыр гезјыс ԍурӧ щӧтка улас ԁа воԉсԋітчӧ. Ԁојміс-кӧ гезјӧн, вӧлыԁлӧн тыԁалӧ воԉсԋітчӧм іныс, сіԇі-жӧ потӧ-і. Секі поԅӧ воԉсԋітчӧм інсӧ бурҗыка тсынкӧвӧј маԅӧн мавтны. |
| Кучик вылас овлӧны и мукӧд паразитъяс | Кучік вылас овлӧны і мукӧԁ параԅітјас |
| Мукӧд пӧлӧс паразитъяс тшӧкыдджыкасӧ миян скӧтыдлӧн овлӧны тойяс да пытшъяс. Тойясыд рӧдмӧны ёнджыкасӧ омӧльтчӧм пемӧсъяс вылын да омӧля видзӧм-дӧзьӧритӧм вӧсна. Сы вӧсна колӧ тӧдны: лечитӧмысь ӧприч колӧ бурджыка дӧзьӧритны скӧттӧ. Тойяссӧ виӧм могысь позьӧ зыравлыны скӧтлысь кучик вывсӧ; ӧти ведра ва пытшкӧ стӧкан креолин сорны да сійӧ растворнас бура зыравны. Тӧвъясын зыравны растворӧн оз позь. Сэки скӧтыд вермасны кынмыны да висьмыны. Тӧвъясын тойяссӧ весалӧм могысь колӧ шыӧдчывны ветеринар дінӧ, сійӧ мый шуас, кыдзи тшӧктас бурдӧдны. Тойясыд ёна ӧбӧдитӧны мам нёнь дінсьыс торйӧдӧм куканьясӧс — вердны кужтӧмла да омӧль видзӧм понда. | Мукӧԁ пӧлӧс параԅітјас щӧкыԁҗыкасӧ міјан скӧтыԁлӧн овлӧны тојјас ԁа пыщјас. Тојјасыԁ рӧԁмӧны јонҗыкасӧ омӧԉтчӧм пемӧсјас вылын ԁа омӧԉа віԇӧм-ԁӧԅӧрітӧм вӧсна. Сы вӧсна колӧ тӧԁны ԉечітӧмыԍ ӧпріч, колӧ бурҗыка ԁӧԅӧрітны скӧттӧ. Тојјассӧ віјӧм могыԍ поԅӧ зыравлыны скӧтлыԍ кучік вывсӧ ӧԏі веԁра ва пыщкӧ стӧкан креоԉін сорны ԁа сіјӧ растворнас бура зыравны. Тӧвјасын зыравны растворӧн оз поԅ. Секі скӧтыԁ вермасны кынмыны ԁа віԍмыны. Тӧвјасын тојјассӧ весалӧм могыԍ колӧ шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ, сіјӧ мыј шуас, кыԇі щӧктас бурԁӧԁны. Тојјасыԁ јона ӧбӧԃітӧны мамԋоԋ ԁінԍыс торјӧԁӧм кукаԋјасӧс, верԁны кужтӧмла ԁа омӧԉ віԇӧм понԁа. |
| СКӦТЛӦН КОК ДА КОК ГЫЖ ВИСЬӦМЪЯС | Скӧтлӧн кок ԁа кок гыж віԍӧмјас |
| Гыж пыдӧс пыкталӧм-дзенӧдӧм | Гыж пыԁӧс пыкталӧм ԇенӧԁӧм |
| Кок гыж пыдӧс пыктӧм позьӧ аддзыны весалӧм бӧрын гӧрд либӧ гӧрдов лӧз пятнояс серти. Сэтшӧм пятноясыд артмӧны яя-гыжъя костас вир сюрӧмысла, кодыр изъя да чорыд туй вывті ветлан, сэки доймалас да, либӧ оз артмы вӧлыдлы подков дорӧмыс да. Он кӧ помкасӧ бырӧд, сюрӧны сэтчӧ микробъяс да кок гыж пыдӧссӧ яй дінтіыс орсьӧдӧны. Пыдӧстіыс орыслы некыті лоӧ петныс да, петлывлӧ кок гыж вевдортіыс. Омӧля дзенӧдалӧм прӧйдитӧ ачыс. Сӧмын колӧ вӧвтӧ шойччӧдыштны. Тшӧкыдджыкасӧ дзендалӧ дорӧм вӧсна. Пыр кӧ вӧлыд кутіс дорӧм бӧрын чотны, колӧ копытнӧй щипцыӧн видлавны, кыті ёна доймӧ, да абу кӧ зургысьӧма либӧ боксяньыс доймӧма да вӧлыд ёна чотӧ, колӧ дойманінтіыс боксяньыс розьӧдны гыж розьӧдан кандрас кодь пуртӧн яйӧдзыс да орсӧ бура лэдзны, пожъявны спринцовкаӧ босьтӧм креолин растворӧн, бура косӧдны ватаӧн, ватасӧ кӧтӧдны иодӧн да сюявны топыдджыка ранаас. | Кок гыж пыԁӧс пыктӧм поԅӧ аԁԇыны весалӧм бӧрын гӧрԁ ԉібӧ гӧрԁов лӧз пјатнајас. Сещӧм пјатнајасыԁ артмӧны јаја-гыжја костас вір ԍурӧмысла, коԁыр ізја ԁа чорыԁ туј вывті ветлан, секі ԁојмалас-ԁа, ԉібӧ оз артмы вӧлыԁлы поԁков ԁорӧмыс-ԁа. Он-кӧ помкасӧ бырӧԁ, ԍурӧны сетчӧ мікробјас ԁа кок гыж пыԁӧссӧ јај ԁінтіыс орԍӧԁӧны. Пыԁӧстіыс орыслы ԋекыті лоӧ петныс ԁа петлывлӧ кок гыж вевԁортіыс. Омӧԉа ԇенӧԁалӧм прӧјԃітӧ ачыс. Сӧмын колӧ вӧвтӧ шојтчӧԁыштны. Щӧкыԁҗыкасӧ ԇенԁалӧ ԁорӧм вӧсна. Пыр-кӧ вӧлыԁ кутіс ԁорӧм бӧрын чотны, колӧ копытнӧј шіпсыӧн віԁлавны, кыті јона ԁојмӧ ԁа абу-кӧ зургыԍӧма ԉібӧ бокԍаԋыс ԁојмӧма ԁа вӧлыԁ јона чотӧ, колӧ ԁојманінтіыс бокԍаԋыс роԅӧԁны гыж роԅӧԁан канԁрас коԃ пуртӧн јајӧԇыс ԁа орсӧ бура леԇны, пожјавны спрінтсовкаӧ боԍтӧм креоԉін растворӧн, бура косӧԁны ватаӧн, ватасӧ кӧтӧԁны јоԁӧн ԁа ԍујавны топыԁҗыка ранаас. |
| Лечитігӧн вӧлӧн уджавны оз позь, сэки вермас висьӧмыс чорыдджыка босьтны, колӧ быд лун ватасӧ розьсьыс перйывны, орыс кӧ петӧ, пожъявны да выльысь иода ватанас сюявны. | Ԉечітігӧн вӧлӧн уҗавны оз поԅ, секі вермас віԍӧмыс чорыԁҗыка боԍтны, колӧ быԁ лун ватасӧ роԅԍыс перјывны, орыс-кӧ петӧ, пожјавны ԁа выԉыԍ јоԁа ватанас ԍујавны. |
| Кок гыж дор доймӧм | Кок гыж ԁор ԁојмӧм |
| Овлывлӧ вӧвъясыдлӧн нелючки дорӧм вӧсна, кӧсӧй кок понда да ветлігъясӧн либӧ лым пытштіыс ветлігӧн нелючкиа тувччас да. Сэки вывті ёна доймӧ кокыс вӧлыдлӧн, пыктӧ да орсялӧ. | Овлывлӧ вӧвјасыԁлӧн ԋеԉучкі ԁорӧм вӧсна, кӧсӧј кок понԁа ԁа ветлігјасӧн ԉібӧ лым пыщтіыс ветлігӧн ԋеԉучкіа тувчас-ԁа. Секі вывті јона ԁојмӧ кокыс вӧлыԁлӧн, пыктӧ ԁа орԍалӧ. |
| Овлывлӧ подковӧн доймӧмъяс том вӧвъяслӧн, найӧс дорӧмысь колӧ видзчысьны. Либӧ сэтшӧм вӧвъяснад лымъяс пытшті бергӧдчыны да кежны надзӧнджык, тэрмасьтӧг. | Овлывлӧ поԁковӧн ԁојмӧмјас том вӧвјаслӧн, најӧс ԁорӧмыԍ колӧ віԁчыԍны. Ԉібӧ сещӧм вӧвјаснаԁ лымјас пыщті бергӧԁчыны ԁа кежны наԇӧҗык, термаԍтӧг. |
| Отсӧг сетігӧн колӧ рана гӧгӧрсьыс бура шырны гӧнсӧ, вундавны чуктӧм гыжсӧ гӧптӧн моз, мед эз дойдав ранасӧ, перъявны няйтсӧ да гӧнсӧ, кодӧс сюйис подкова кокнас тальччигӧн, мыськыны креолина дэбыд ваӧн, мавтны иодӧн да кӧртавны. | Отсӧг ԍетігӧн колӧ рана гӧгӧрԍыс бура шырны гӧнсӧ, вунԁавны чуктӧм гыжсӧ гӧптӧн моз, меԁ ез ԁојԁав ранасӧ, перјавны ԋајтсӧ ԁа гӧнсӧ, коԁӧс ԍуіс поԁкова кокнас таԉтчігӧн, мыԍкыны креоԉіна ԁебыԁ ваӧн, мавтны јоԁӧн ԁа кӧртавны. |
| Кок гыж пыдӧс бытшкысьӧм | Кок гыж пыԁӧс быщкыԍӧм |
| Кок гыжъяс да пыдӧсыс вермӧ бытшкысьны ёсь торъясӧн: кӧрт тувйӧн, проволокаӧн, стеклӧӧн, ёсь пуясӧн да с. в. | Кок гыжјас ԁа пыԁӧсыс вермӧ быщкыԍны јоԍ торјасӧн: кӧрттувјӧн, проволокаӧн, ԍԏеклӧӧн, јоԍ пујасӧн ԁа с. в. |
| Бытшкысьӧм бӧрас вӧлыд друг заводитӧ ёна чотны. Мукӧддырйиыс весиг оз вермы тувччавнысӧ. | Быщкыԍӧм бӧрас вӧлыԁ ԁруг завоԃітӧ јона чотны. Мукӧԁ ԁырјіыс веԍіг оз вермы тувтчавнысӧ. |
| Кыдзи лечитны? Медвойдӧр колӧ бура видлавны, абу-ӧ бытшкан торйыс сэтчӧ кольӧма, кыті бытшкысис. | Кыԇі ԉечітны? Меԁвојԁӧр колӧ бура віԁлавны, абу-ӧ быщкан торјыс сетчӧ коԉӧма кыті быщкыԍіс. |
| Аддзан кӧ кӧрт тув либӧ мӧд тор, колӧ перйыны; сідзи, мед эз кольны торъясыс. Чукӧрмӧма кӧ ор, орсӧ колӧ лэдзны да ранасӧ пожъявны креолин растворӧн, да сэтчӧ сюявны иода вата. | Аԁԇан-кӧ кӧрттув ԉібӧ мӧԁ тор, колӧ перјыны; сіԇі, меԁ ез коԉны торјасыс. Чукӧрмӧма-кӧ ор, орсӧ колӧ леԇны ԁа ранасӧ пожјавны креоԉін растворӧн, ԁа сетчӧ ԍујавны јоԁа вата. |
| Ёна кӧ гыжйыс пӧсь, позьӧ видзны сійӧ коксӧ кӧдзыд сёй пытшкын, либӧ кӧдзыд сёйнас мавтны да тшӧкыдджыка сёйсӧ вежлавны, либӧ киськалыштны кӧдзыд ваӧн. | Јона-кӧ гыжјыс пӧԍ, поԅӧ віԇны сіјӧ коксӧ кӧԇыԁ ԍој пыщкын, ԉібӧ кӧԇыԁ ԍојнас мавтны ԁа щӧкыԁҗыка ԍојсӧ вежлавны ԉібӧ кіԍкалыштны кӧԇыԁ ваӧн. |
| Орыс кӧ дыр оз дугды петӧмсьыс, позьӧ вӧчлыны ванна. Пу ведра джын дэбыд ваӧ пуктыны стӧкан джын креолин, сюйны коксӧ ведраас да видзны минут 15–20. | Орыс-кӧ ԁыр оз ԁугԁы петӧмԍыс, поԅӧ вӧчлыны ванна. Пу веԁра җын ԁебыԁ ваӧ пуктыны стӧканҗын креоԉін, ԍујны коксӧ веԁраас ԁа віԇны мінут 15–20. |
| Гыж чегӧм | Гыж чегӧм |
| Гыжъясыс ёна чегъясьлывлӧны мӧсъяслӧн. Тӧлын видзигӧн налӧн гыжйыс быдмӧ, гыжйыс зыртчынысӧ сулалӧмнас оз вермы да. Тулысын луд вылӧ гыжъяссӧ тшӧтшкӧрттӧг лэдзӧны да, налӧн чегъясьӧ ветлігас. Чегны вермас яй дінтіыс, да тувччалігас ёна доймӧ. | Гыжјасыс јона чегјаԍлывлӧны мӧсјаслӧн. Тӧлын віԇігӧн налӧн гыжыс быԁмӧ, гыжјыс зыртчынысӧ сулалӧмнас оз вермы ԁа. Тулысын луԁ вылӧ гыжјассӧ щӧщкӧрттӧг леԇӧны ԁа, налӧн чегјаԍӧ ветлігас. Чегны вермас јај ԁінтіыс ԁа тувтчалігас јона ԁојмӧ. |
| Мед эськӧ гыжйыс эз чегъясь да эз ло видзны гожӧмнад гортын, колӧ быд тулысӧ луд вылӧ лэдзтӧдз дженьдӧдавлыны гыжъяссӧ. Мӧскыд кӧ кутас чотны, колӧ видлавны бура, код местаӧд чегӧма да кытчӧдз позьӧ дженьдӧдны. Потӧминсӧ иодӧн мавтны, кӧртавны да мӧстӧ кымынкӧ лун сулӧдны картаад. | Меԁ еԍкӧ гыжјыс ез чегјаԍ ԁа ез ло віԇны гожӧмнаԁ гортын, колӧ быԁ тулысӧ луԁ вылӧ леԇтӧԇ җеԋӧԁавлыны гыжјассӧ. Мӧскыԁ-кӧ кутас чотны, колӧ віԁлавны бура, коԁ местаӧԁ чегӧма ԁа кытчӧԇ поԅӧ җеԋԋӧԁны. Потӧмінсӧ јоԁӧн мавтны, кӧртавны ԁа мӧстӧ кымынкӧ лун сулӧԁны картааԁ. |
| Кок сӧн нюжалӧмъяс да суставъяс вӧрзьӧм | Кок сӧн ԋужалӧмјас ԁа суставјас вӧрԅӧм |
| Скӧтыдлӧн шливдӧмла либӧ нелючки тувччӧмла вермӧ вӧрзьыны суставыс да ёна нюжавны либӧ оръявны кок сӧнъясыс. Кок лы помыс кӧ вежсисны ӧти-мӧд дінсьыс — сэки суставыс вӧрзьӧма. Овлӧ и сідзи, мый кык лы помыс бӧр воасны аслас важ местаас, а сӧмын нюжаласны сӧнъясыс. | Скӧтыԁлӧн шԉівԁӧмла ԉібӧ ԋеԉучкі тувтчӧмла вермӧ вӧрԅыны суставыс ԁа јона ԋужавны ԉібӧ орјавны кок сӧнјасыс. Кок лы помыс-кӧ вежԍісны ӧԏі-мӧԁ ԁінԍыс — секі суставыс вӧрԅӧма. Овлӧ-і сіԇі мыј кык лы помыс бӧр воасны аслас важ местаас, а сӧмын ԋужаласны сӧнјасыс. |
| Кывтӧм пемӧсъясыдлӧн сустав вӧрзьӧмыд шочджыка овлывлӧ. | Кывтӧм пемӧсјасыԁлӧн сустав вӧрԅӧмыԁ шочҗыка овлывлӧ. |
| Медся тшӧкыдасӧ вӧрзявлывлӧны мӧсъяслӧн тазобедреннӧй суставъясыс да пидзӧс лыясыс. | Меԁԍа щӧкыԁасӧ вӧрԅавлывлӧны мӧсјаслӧн тазобеԁреннӧј суставјасыс ԁа піԇӧс лыјасыс. |
| Кодыр суставыд вӧрзяс, пемӧсъяслӧн кокыс ёна нюжалӧ, доймӧ да пыктӧ, а мукӧддырйиыс весиг оз вермыны тувччынысӧ. | Коԁыр суставыԁ вӧрԅас, пемӧсјаслӧн кокыс јона ԋужалӧ, ԁојмӧ ԁа пыктӧ, а мукӧԁ ԁырјіыс веԍіг оз вермыны тувтчынысӧ. |
| Абу кӧ вӧрзьӧма суставыс, а сӧмын нюжалӧмаӧсь сӧнъясыс, сэки пемӧсыдлӧн сустав гӧгӧрыс пӧсялӧ, сійӧ кутас чотны. Бурдӧдӧм могысь, колӧ бырӧдны воспаленньӧсӧ, мавтлывлыны тшӧкыдджыка кӧдзыд сёйӧн либӧ вӧчлывлыны кӧдзыд компрессъяс. Жарыс бырӧм бӧрын чотӧ на кӧ скӧтыд, позьӧ зыравлыны кампарнӧй спиртӧн. | Абу-кӧ вӧрԅӧма суставыс, а сӧмын ԋужалӧмаӧԍ сӧнјасыс, секі пемӧсыԁлӧн сустав гӧгӧрыс пӧԍалӧ, сіјӧ кутас чотны. Бурԁӧԁӧм могыԍ, колӧ бырӧԁны воспаԉеԋԋӧсӧ, мавтлывлыны щӧкыԁҗыка кӧԇыԁ ԍојӧн ԉібӧ вӧчлывлыны кӧԇыԁ компресјас. Жарыс бырӧм бӧрын, чотӧ-на-кӧ скӧтыԁ, поԅӧ зыравлыны кампарнӧј ԍпіртӧн. |
| Вӧрзьӧма кӧ суставыс, сэки скӧттӧ бурдӧдныд сьӧкыд. Кӧть и важ местаас кок лы помсӧ вайӧдан, вермас бӧр торксьыны. Бурдӧдӧм могысь колӧ корлыны ветеринарӧс. Абу кӧ сійӧ, колӧ босьтчыны веськӧдны аслыныд. | Вӧрԅӧма-кӧ суставыс, секі скӧттӧ бурԁӧԁныԁ ԍӧкыԁ. Кӧԏ-і важ местаас кок лы помсӧ вајӧԁан, вермас бӧр торкԍыны. Бурԁӧԁӧм могыԍ колӧ корлыны веԏерінарӧс. Абу-кӧ сіјӧ, колӧ боԍтԍыны веԍкӧԁны аслыныԁ. |
| Ачыд кӧ он вермы некыдз веськӧдны, лоӧ мӧстӧ начкыны яй вылӧ. | Ачыԁ-кӧ он вермы ԋекыԇ веԍкӧԁны, лоӧ мӧстӧ начкыны јај вылӧ. |
| ЛЫ ДА СЮР ЧЕГЪЯЛӦМ | Лы ԁа ԍур чегјалӧм |
| Медся тшӧкыда лыыд чеглывлӧ вӧвъяслӧн. Лыыд вермӧ чегны ёна кучкӧм, усьӧм да ёна тракнитчӧм вӧсна. | Меԁԍа щӧкыԁа лыыԁ чеглывлӧ вӧвјаслӧн. Лыыԁ вермӧ чегны јона кучкӧм, уԍӧм ԁа јона тракԋітчӧм вӧсна. |
| Лы чегӧмтӧ тӧдмалігӧн лыыс места вывсьыс вешъясьӧ да кырым улад дзуртӧ. | Лы чегӧмтӧ тӧԁмалігӧн лыыс места вывԍыс вешјаԍӧ ԁа кырым улаԁ ԇуртӧ. |
| Мӧсъяслӧн чеглывлӧ сюрыс, мукӧддырйи ставнас. Отсӧг сетігӧн ранасӧ колӧ няйтысь бура весавны, мыськыны креолин растворӧн. Ветеринар локтӧдз, воспаленньӧсӧ либӧ пыкӧсъяссӧ бырӧдӧм могысь колӧ дойсӧ кӧртавны кӧдзыд ваысь компрессъясӧн. | Мӧсјаслӧн чеглывлӧ ԍурыс, мукӧԁ ԁырјі ставнас. Отсӧг ԍетігӧн ранасӧ колӧ ԋајтыԍ бура весавны, мыԍкыны креоԉін растворӧн. Веԏерінар локтӧԇ, воспаԉеԋԋӧсӧ ԉібӧ пыкӧсјассӧ бырӧԁӧм могыԍ колӧ ԁојсӧ кӧртавны кӧԇыԁ ваыԍ компресјасӧн. |
| ВУДЖАНА ВИСЬӦМЪЯС | Вуҗана віԍӧмјас |
| Юрдой висьӧм | Јурԁој віԍӧм |
| Юрдой висьӧмнад висьмӧны вӧвъяс да чаньяс. Висьмӧдӧны найӧс синмӧн аддзытӧм микробъяс. Тайӧ висьӧмыс вӧвъясӧс, осёлъясӧс да мулъясӧс кындзи, некутшӧм пемӧсӧс оз висьӧд. Микробъясыс тшӧкыдджыка овлӧны вӧв ныр розьясын да лимфатическӧй железаясас, кыті медъёнасӧ и висьмӧдӧны. Висьӧмыс вӧвъясыдлы сюрӧ да паськалӧ лудъяс вылын висьысь вӧвъяскӧд ӧтилаын ветлігӧн да нӧшта ӧти-мӧдыс висьмӧны ӧти гидняын олігӧн, сёян пыр либӧ юигъясӧн, ӧти юкмӧсысь кӧ юкталӧны вӧвъястӧ. Крестьянаыд шулывлӧны, мый ӧтчыд пӧ и висьлӧ вӧлыд юрдойнад аслас нэмӧн, — тайӧ абу веськыд сёрни, висьмыны вермӧ оз сӧмын ӧтчыд. | Јурԁој віԍӧмнаԁ віԍмӧны вӧвјас ԁа чаԋјас. Віԍмӧԁӧны најӧс ԍінмӧн аԁԇытӧм мікробјас. Тајӧ віԍӧмыс вӧвјасӧс, оԍолјасӧс ԁа мулјасӧс кыԋԇі, ԋекущӧм пемӧсӧс оз віԍӧԁ. Мікробјасыс щӧкыԁҗыка овлӧны вӧв ныр роԅјасын ԁа ԉімфаԏіческӧј жеԉезајасас, кыті меԁјонасӧ-і віԍмӧԁӧны. Віԍӧмыс вӧвјасыԁлы ԍурӧ ԁа паԍкалӧ луԁјас вылын віԍыԍ вӧвјаскӧԁ ӧԏілаын ветлігӧн ԁа нӧшта ӧԏі-мӧԁыс віԍмӧны ӧԏі гіԁԋаын олігӧн, ԍојан пыр ԉібӧ јуігјасӧн, ӧԏі јукмӧсыԍ-кӧ јукталӧны вӧвјастӧ. Креԍԏанаыԁ шулывлӧны, мыј ӧтчыԁ-пӧ-і віԍлӧ вӧлыԁ јурԁојнаԁ аслас немӧн, — тајӧ абу веԍкыԁ ԍорԋі, віԍмыны вермӧ оз сӧмын ӧтчыԁ. |
| Дзоньвидза скӧтлӧн нормальнӧй температура 38°С градусъясӧдз. | Ԇоԋвіԇа скӧтлӧн нормаԉнӧј ԏемпература 38° С граԁусјасӧԇ. |
| Кыдзи висьӧдӧ: висьӧмысь вӧвлӧн содӧ жарыс 40–41 градусъясӧдз, дугдӧ сэки сёйӧмысь, лоӧ жугыль, кызӧктавлывлӧ, ныр розьысь петӧ ор да пыкталӧны пельдінса, тшӧкаувса лимфатическӧй железаясыс. Бӧръя помыс чукӧртчӧ сэтчӧ ор, орсӧ лэдзӧм могысь железасӧ колӧ вундыны да ранасӧ бурдӧдны. Лючки бура висьӧм мунігӧн висьӧдӧ вежон 2 кымын. Сӧмын ӧд мукӧддырйи чорыда висьӧдлӧ, кокъясыс пыкталӧны, нарывъясысь паськалӧны мукӧдлаӧ, лолалан горш дінас весиг железаыс пыктӧмла, коді вермас вӧвтӧ пӧдтыны. | Кыԇі віԍӧԁӧ: віԍӧмыԍ вӧвлӧн соԁӧ жарыс 40–41 граԁусјасӧԇ, ԁугԁӧ секі ԍојӧмыԍ, лоӧ жугыԉ, кызӧктавлывлӧ, ныр роԅыԍ петӧ ор ԁа пыкталӧны пеԉԁінса, щӧкаувса ԉімфаԏіческӧј жеԉезајасыс. Бӧрја помыс чукӧртчӧ сетчӧ ор, орсӧ леԇӧм могыԍ жеԉезасӧ колӧ вунԁыны ԁа ранасӧ бурԁӧԁны. Ԉучкі бура віԍӧм мунігӧн віԍӧԁӧ вежон 2 кымын. Сӧмын-ӧԁ мукӧԁ ԁырјі чорыԁа віԍӧԁлӧ, кокјасыс пыкталӧны, нарывјасыԍ паԍкалӧны мукӧԁлаӧ, лолалан горш ԁінас веԍіг жеԉезаыс пыктӧмла, коԁі вермас вӧвтӧ пӧԁтыны. |
| Юр дойыд абу лёк висьӧм, сы вӧсна гежӧдджыка и кулавлӧны, сӧмын сійӧ висьӧмыс ёна омӧльтчӧдӧ вӧвъястӧ да дыр оз вермыны сы бӧрын бурдны: торксьӧ гырк пытшкӧсыс, омӧля кутӧ пузьӧдны сёянъяссӧ рушкуыс да сідз водзӧ. | Јур ԁојыԁ абу ԉок віԍӧм, сы вӧсна гежӧԁҗыка-і кулавлӧны, сӧмын сіјӧ віԍӧмыс јона омӧԉчӧԁӧ вӧвјастӧ ԁа ԁыр оз вермыны сы бӧрын бурԁны: торкԍӧ гырк пыщкӧсыс, омӧԉа кутӧ пуԅӧԁны ԍојанјассӧ рушкуыс ԁа сіԇ воԇӧ. |
| Висьӧм бӧрын оз ков вӧвтӧ лэдзны мукӧд вӧвъяс дінӧ, висьысь вӧвтӧ видзны торйӧн да шыӧдчывны ветеринар дінӧ. Бура видзӧмӧн, дӧзьӧритӧмӧн да кадӧ бурдӧдны кутчысьӧмӧн озджык сэтшӧм лёка вермы висьӧдныс. Висигӧн видзны пӧсь да дурк дука гидын оз ков. Вердны небыдик веж турунӧн. Жарыс кӧ чиныштӧ, позяс сетлывлыны няня сёянъяс да гажа, мича лунъясӧ лэдзлывлыны пальӧдчыны ывла вылӧ, мед оліс шондіа да пельк сынӧд вылас. | Віԍӧм бӧрын оз ков вӧвтӧ леԇны мукӧԁ вӧвјас ԁінӧ, віԍыԍ вӧвтӧ віԇны торјӧн ԁа шыӧԁчывны веԏерінар ԁінӧ. Бура віԇӧмӧн, ԁӧԅӧрітӧмӧн ԁа каԁӧ бурԁӧԁны кутчіԍӧмӧн озҗык сещӧм ԉока вермы віԍӧԁныс. Віԍігӧн віԇны пӧԍ ԁа ԁурк ԁука гіԁын оз ков. Верԁны ԋебыԃік веж турунӧн. Жарыс-кӧ чіныштӧ, поԅас ԍетлывлыны ԋаԋа ԍојанјас ԁа гажа, міча лунјасӧ леԇлывлыны паԉӧԁчыны ывла вылӧ, меԁ оліс шонԁіа ԁа пеԉк сынӧԁ вылас. |
| Юрдойӧн вӧвтӧ висьӧдігӧн медбур лекарствоыс лоӧ бура вердӧм да дӧзьӧритӧм. Ёна нин висьӧмсьыс колӧ видзны чаньясӧс. Налӧн организмыс омӧльджык на гырысь вӧвъяс дорысь, оз на вермыны сэтшӧма косясьны висьӧмыскӧд да ёнджыка висьӧдӧ, кулалӧныджык. | Јурԁојӧн вӧвтӧ віԍӧԁігӧн меԁбур ԉекарствоыс лоӧ бура верԁӧм ԁа ԁӧԅӧрітӧм. Јона-ԋін віԍӧмԍыс колӧ віԇны чаԋјасӧс. Налӧн оргаԋізмыс омӧԉҗык-на гырыԍ вӧвјас ԁорыԍ, оз-на вермыны сещӧма коԍаԍны віԍӧмыскӧԁ ԁа јонҗыка віԍӧԁӧ, кулалӧныҗык. |
| Пыкӧса нарывъяс вылӧ позьӧ пуктывны шабді кӧйдысысь припарка, мед регыдджык небзис да позис вундыны, либӧ ачыс письтіс. Вундавны аслыс оз ков, а колӧ нулыны ветеринар дінӧ, сэн жӧ амбулаторияын сетасны дой мыськалан да мавтан лекарство. | Пыкӧса нарывјас вылӧ поԅӧ пуктывны шабԁі кӧјԁысыԍ пріпарка, меԁ регыԁҗык ԋебԅіс ԁа поԅіс вунԁыны ԉібӧ ачыс піԍтіс. Вунԁавны аслыс оз ков, а колӧ нулыны веԏерінар ԁінӧ, сен-жӧ амбулаторіјаын ԍетасны ԁој мыԍкалан ԁа мавтан ԉекарство. |
| Ныр розьсьыс ор петӧмысь позьӧ вӧчлыны скипидар либӧ креолин отвар, руӧн лолӧдан. Вӧчсьӧ со кыдзи: посни турун торпыриг заваритны пӧсь ваӧн да содтыны сэтчӧ сёян пань мында скипидар либӧ креолин, кӧдзалыштӧм бӧрас сюйны мешӧк пытшкӧ да ӧшӧдны вӧв юр вылӧ. Видзнысӧ колӧ минут 10–15. | Ныр роԅԍыс ор петӧмыԍ поԅӧ вӧчлыны скіпіԁар ԉібӧ креоԉін ӧтвар, руӧн лолӧԁан. Вӧчԍӧ со кыԇі: посԋі турун торпыріг заварітны пӧԍ ваӧн ԁа соԁтыны сетчӧ ԍојан паԋ мынԁа скіпіԁар ԉібӧ креоԉін, кӧԇалыштӧм бӧрас ԍујны мешӧк пыщкӧ ԁа ӧшӧԁны вӧв јур вылӧ. Віԇнысӧ колӧ мінут 10–15. |
| Йӧйман висьӧм | Јӧјман віԍӧм |
| Йӧйталан висьӧмнад висьӧны став гортса кывтӧм пемӧсъясыд, а сідзжӧ и мортыд. Мукӧд пӧлӧс висьӧмнад ӧд висьӧны кадъясӧнджык, шуам, гожӧмын, а йӧйталан висьӧмыд кор сюрӧ босьтӧ. | Јӧјталан віԍӧмнаԁ віԍӧны став гортса кывтӧм пемӧсјасыԁ, а сіԇ-жӧ і мортыԁ. Мукӧԁ пӧлӧс віԍӧмнаԁ-ӧԁ віԍӧны каԁјасӧҗык, шуам, гожӧмын, а јӧјталан віԍӧмыԁ кор-ԍурӧ боԍтӧ. |
| Висьмӧдӧ йӧйман висьӧмӧн микроб, кодӧс ӧнӧдз на оз вермыны аддзыны микроскопъяс пыр. | Віԍмӧԁӧ јӧјман віԍӧмӧн мікроб, коԁӧс ӧнӧԇ-на оз вермыны аԁԇыны мікроскопјас пыр. |
| Йӧйман висьӧмысь скӧт гырк пытшкӧ сюрӧ йӧймӧм пон пурӧмысь либӧ мукӧд кывтӧм пемӧсъяссянь. Микробъясыс дульнас сюрӧны рана пырыс организмӧ да мунӧны нервъяс кузя, кайӧны юр вемӧдзыс вир нуан сӧнъяс кузя; найӧ оз вермыны мунны, кыдзи мукӧд микробъяс мунӧны. | Јӧјман віԍӧмыԍ скӧт гырк пыщкӧ ԍурӧ јӧјмӧм пон пурӧмыԍ ԉібӧ мукӧԁ кывтӧм пемӧсјасԍаԋ. Мікробјасыс ԁуԉнас ԍурӧны рана пырыс оргаԋізмӧ ԁа мунӧны ԋервјас куԅа, кајӧны јурвемӧԇыс вір нуан сӧнјас куԅа; најӧ оз вермыны мунны кыԇі мукӧԁ мікробјас мунӧны. |
| Медся тшӧкыдасӧ тайӧ висьӧмнад висьӧны да паськӧдӧны пурӧмӧн понъяс, кӧинъяс да каньяс. | Меԁԍа щӧкыԁасӧ тајӧ віԍӧмнаԁ віԍӧны ԁа паԍкӧԁӧны пурӧмӧн понјас, кӧјінјас ԁа каԋјас. |
| Йӧй висьӧмӧн висьысь кӧинъяс пырӧны сиктъясӧ да каръясӧ, сэні уна йӧзӧс да скӧтӧс пурӧны да разӧдӧны висьӧмсӧ. | Јӧј віԍӧмӧн віԍыԍ кӧінјас пырӧны ԍіктјасӧ ԁа карјасӧ, сені уна јӧзӧс, ԁа скӧтӧс пурӧны-ԁа разӧԁӧны віԍӧмсӧ. |
| 1925 воӧ Вятка карӧ пырӧма йӧймӧм висьӧмӧн висьысь кӧиныд да курччалӧма 18 мортӧс. Ӧні на кӧиныслӧн чучелаыс Вятскӧй скӧт лечитан лечебничаын сулалӧ. | 1925 воӧ Вјатка карӧ пырӧма јӧјмӧм віԍӧмӧн віԍыԍ кӧјіныԁ ԁа куртчалӧма 18 мортӧс. Ӧні-на кӧјіныслӧн чучелаыс Вјатскӧј скӧт ԉечітан ԉечебԋітсаын сулалӧ. |
| Кывтӧм пемӧсыд заразитчӧм бӧрад некутшӧм висян признакъяс оз сет, кытчӧдз микробъясыс нервъяс кузяыс оз локны юр вемӧдзыс. Юр вемӧдзыс локтӧдз прӧйдитлывлӧ 2 вежонсянь куим тӧлысьӧдз. | Кывтӧм пемӧсыԁ зараԅітчӧм бӧраԁ ԋекущӧм віԍан прізнакјас оз ԍет, кытчӧԇ мікробјасыс ԋервјас куԅаыс оз локны јурвемӧԇыс. Јур вемӧԇыс локтӧԇ прӧјԃітлывлӧ 2 вежонԍаԋ кујім тӧлыԍӧԇ. |
| Шуам, матітіджык кӧ юрланьтіыс понйыд либӧ кӧиныд пурас, регыдджык и воас юр вемас висьӧмыс. Висьмас кӧ йӧйман висьӧмнад, лечитныд он нин вермы; лечитны кӧ, колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ курччалӧм бӧрас. Сы йылысь висьталӧма лоӧ водзынджык на. | Шуам, матітыҗык-кӧ јурлаԋтіыс понјыԁ ԉібӧ кӧјіныԁ пурас, регыԁҗык-і воас јурвемас віԍӧмыс. Віԍмас-кӧ јӧјман віԍӧмнаԁ, ԉечітныԁ он-ԋін вермы; ԉечітны-кӧ колӧ пырыԍтӧм-пыр-жӧ куртчалӧм бӧрас. Сы јылыԍ віԍталӧма лоӧ воԇынҗык-на. |
| Висьны заводитчигас понйыд места вылас оз инась, полӧ йӧзсьыс, дзебсясьӧ пемыдінъясӧ, курччалӧ да сёйӧ сёйтӧм торъяс: пу, изъяс да с. в. Мунас ывла вылӧ да кӧнкӧ ветлас лун-мӧд-коймӧд, курччасяс-пурсяс, быттьӧкӧнӧсь палялас да волас гортас. Пондас ниртчыны, нювсьыны, полӧ нӧйтӧмысь, куталӧ абутӧм гутъясӧс. Татшӧм признакъястӧ кӧ казявлан, колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ понтӧ мыччӧдлыны ветеринарлы, он кӧ мыччӧдлы, вермас уна скӧтӧс да мортӧс висьмӧдны. | Віԍны завоԃітчыгас понјыԁ места вылас оз інаԍ, полӧ јӧзԍыс, ԇебԍаԍӧ пемыԁ інјасӧ, куртчалӧ ԁа ԍојӧ ԍојтӧм торјас: пу, ізјас ԁа с. в. Мунас ывлавылӧ ԁа кӧнкӧ ветлас лун мӧԁ којмӧԁ куртчаԍас-пурԍас, быԏԏӧкӧнӧԍ паԉалас ԁа волас гортас. Понԁас ԋіртчыны, ԋувԍыны, полӧ нӧјтӧмыԍ, куталӧ абутӧм гутјасӧс. Тащӧм прізнакјастӧ-кӧ каԅавлан, колӧ пырыԍтӧм-пыр-жӧ понтӧ мытчӧԁлыны веԏерінарлы, он-кӧ мытчӧԁлы, вермас уна скӧтӧс ԁа мортӧс віԍмӧԁны. |
| Кодыр понйыд йӧймас, ёна кутас усьласьны, быдӧнӧс курччавны-пурны зырӧдӧ эравтӧг, увтчытӧг. Дыр висьӧдӧм бӧрын босьтӧ паралич, ӧшӧдчӧ улыс пинь аныс, петӧ дулльыс, сьӧкыда лолалӧ, быттьӧкӧнӧсь виньдӧма, гӧныс сувтӧма, ёна омӧльтчӧ, бӧр кокъяснас оз кут вермыны ветлӧдлынысӧ да кулӧ. | Коԁыр понјыԁ јӧјмас, јона кутас уԍлаԍны, быԁӧнӧс куртчавны-пурны зырӧԁӧ еравтӧг, увтчітӧг. Ԁыр віԍӧԁӧм бӧрын боԍтӧ параԉіч, ӧшӧԁчӧ улыс піԋаныс, петӧ ԁуԉԉыс, ԍӧкыԁа лолалӧ, быԏԏӧкӧнӧԍ віԋԁӧма, гӧныс сувтӧма, јона омӧԉтчӧ, бӧр кокјаснас оз кут вермыны ветлӧԁлынысӧ ԁа кулӧ. |
| Заразитчӧмсяньыс висьмытӧдзыс оз петкӧдлыны признакъяссӧ: вӧвъяс 5–8 вежон, мӧсъяс 3–4 вежон, понъяс 3–6 вежон чӧж да с. в. | Зараԅітчӧмԍаԋыс віԍмытӧԇыс оз петкӧԁлыны прізнакјассӧ: вӧвјас 5–8 вежон, мӧсјас 3–4 вежон, понјас 3–6 вежончӧж ԁа с. в. |
| Висьмыныд кӧ заводитчис нин, закон серти лечитны сэтшӧмъясӧс оз позь, а пурӧм скӧтӧс бурдӧдны колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ. | Віԍмыныԁ-кӧ завоԃітчіс-ԋін закон ԍерԏі ԉечітны сещӧмјасӧс оз поԅ, а пурӧм скӧтӧс бурԁӧԁны колӧ пырыԍтӧм пыр-жӧ. |
| Йӧйман висьӧм вӧвъяслӧн | Јӧјман віԍӧм вӧвјаслӧн |
| Вӧлыд тайӧ висьӧмнад ёна вежсьӧ, сылӧн олан сямыс: ёна жугыльмӧ, места вылас оз инась, шыбласьӧ сёян вылад, водӧ, чеччӧ, лэптӧ вевдор парсӧ, курччасьӧ, кокӧ кокъяснас мусӧ, шыбласьӧ скӧт да йӧз вылӧ. Сёянсӧ оз вермы ньылавны да петӧ бӧр ныр розьӧдыс, вомсьыс петӧ дуль, герчкӧ пиньяснас, синъясыс ломзьӧны, гӧрдлӧ да гӧрдлан шыыс абу сэтшӧм мича, быттьӧ гӧлӧсыс сибдӧма, курччалӧ асьсӧ, быдӧн нетшкӧ яйсӧ кусӧкнас. Парализуйтчӧны бӧр кокъясыс да кулӧ 4–5 лун бӧрын висьӧм босьтӧмсяныс. | Вӧлыԁ тајӧ віԍӧмнаԁ јона вежԍӧ, сылӧн олан ԍамыс: јона жугыԉмӧ, места вылас оз інаԍ, шыблаԍӧ ԍојан вылаԁ, воԁӧ, четчӧ, лептӧ вевԁор парсӧ, куртчаԍӧ, кокӧ кокјаснас мусӧ, шыблаԍӧ скӧт ԁа јӧз вылӧ. Ԍојансӧ оз вермы ԋылавны ԁа петӧ бӧр ныр роԅӧԁыс, вомԍыс петӧ ԁуԉ, герчкӧ піԋјаснас, ԍінјасыс ломԅӧны, гӧрԁлӧ ԁа гӧрԁлан шыыс абу сещӧм міча, быԏԏӧ гӧлӧсыс ԍібԁӧма, куртчалӧ аԍсӧ, быԁӧн ԋещкӧ јајсӧ кусӧкнас. Параԉізујтчӧны бӧр кокјасыс ԁа кулӧ 4–5 лун бӧрын віԍӧм боԍтӧмԍаныс. |
| Йӧйман висьӧм мӧсъяслӧн | Јӧјман віԍӧм мӧсјаслӧн |
| Йӧйман висьӧмыд став кывтӧм пемӧсыслӧн мунӧ ӧтмозакодь, йӧй — йӧй и эм, кыдз шуасны, асьнысӧ оз тӧдны, мый вӧчӧны. Виӧны асьнысӧ сідз жӧ и мӧсъясыд. Люкалӧны стенсӧ, виӧны кокъяснас, гарйӧны мусӧ, шыбласьӧны йӧз вылӧ да с. в. | Јӧјман віԍӧмыԁ став кывтӧм пемӧсыслӧн мунӧ ӧтмозакоԃ, јӧј, јӧј-і ем, кыԇ шуасны, аԍнысӧ оз тӧԁны мыј вӧчӧны. Віјӧны аԍнысӧ сіԇ-жӧ і мӧсјасыԁ. Ԉукалӧны ԍтенсӧ, віјӧны кокјаснас, гарјӧны мусӧ, шыблаԍӧны јӧз вылӧ ԁа с. в. |
| * * * | * * * |
| Йӧйман висьысь скӧтлӧн да мукӧд пемӧслӧн вошӧ садьыс, сы вӧсна тшӧкыда кӧинъясыд пыравлывлӧны сиктъясад, курччалӧны скӧтӧс да йӧзӧс. | Јӧјман віԍыԍ скӧтлӧн ԁа мукӧԁ пемӧслӧн вошӧ саԃыс, сы вӧсна щӧкыԁа кӧјінјасыԁ пыравлывлӧны ԍіктјасаԁ, куртчалӧны скӧтӧс ԁа јӧзӧс. |
| Мед эськӧ эз вермы паськавны татшӧм лёк висьӧмыс, казялӧм мысти пырысьтӧм-пыр колӧ домавны висьыс понъясӧс да каньясӧс, мед эз вермыны ветлӧдлынысӧ да паськӧдны висьӧмсӧ. Ме висьталі нин, мый висьӧм босьтӧм бӧрад понтӧ либӧ каньтӧ лечитныд он нин вермы. Сы вӧсна колӧ пырысь-пыр лечитны курччалӧм скӧтсӧ. Курччаліс кӧ мортӧс, нюжӧдчытӧг колӧ мӧдӧдны вӧчавны йӧйман висьӧмысь уколъяс. Кымын водзджык да унджык вӧчан уколъяссӧ, сымын унджык надея висьмытӧм вылӧ. Уколъяс йӧйман висьӧмысь вӧчалӧны быд гырысь карын да нуӧдӧны тӧлысьӧдз. | Меԁ еԍкӧ ез вермы паԍкавны тащӧм ԉоквіԍӧмыс, каԅалӧм мыԍԏі, пырыԍтӧм пыр колӧ ԁомавны віԍыс понјасӧс ԁа каԋјасӧс меԁ ез вермыны ветлӧԁлынысӧ ԁа паԍкӧԁны віԍӧмсӧ. Ме віԍталі-ԋін, мыј віԍӧм боԍтӧм бӧраԁ понтӧ ԉібӧ каԋтӧ ԉечітныԁ он-ԋін вермы. Сы вӧсна колӧ пырыԍ-пыр ԉечітны куртчалӧм скӧтсӧ. Куртчаліс-кӧ мортӧс, ԋужӧԁчытӧг колӧ мӧԁӧԁны вӧчавны јӧјман віԍӧмыԍ уколјас. Кымын воԇҗык ԁа унҗык вӧчан уколјассӧ, сымын унҗык наԃеја віԍмытӧм вылӧ. Уколјас јӧјман віԍӧмыԍ вӧчалӧны быԁ гырыԍ карын ԁа нуӧԁӧны тӧлыԍӧԇ. |
| Кыті курччаліс висьысь понйыс, ранасӧ колӧ сотны дон кӧртӧн, мед сюран микробсӧ виис, либӧ чорыд азотнӧй кислотаӧн; сэтшӧмторъясыс кӧ абуӧсь, ёнджыка мавтны иодӧн. | Кыті куртчаліс віԍыԍ понјыс, ранасӧ колӧ сотны ԁон кӧртӧн, меԁ ԍуран мікробсӧ віјіс, ԉібӧ чорыԁ азотнӧј кіслотаӧн, сещӧмторјасыс-кӧ абуӧԍ јонҗыка мавтны јоԁӧн. |
| Став кывтӧм пемӧсӧс, чайтан кӧ, мый висьмис, колӧ видзны торйӧн, мед эз вермыны пышйыны да курччавны кодӧскӧ. | Став кывтӧм пемӧсӧс, чајтан-кӧ, мыј віԍміс, колӧ віԇны торјӧн, меԁ ез вермыны пышјыны ԁа куртчавны коԁӧскӧ. |
| Ӧні заводитісны вӧчавны уколъястӧ йӧйман висьӧмсьыд и кывтӧм пемӧсъяслы. Висьӧмыс кӧ босьтіс нин, сэки некутшӧм уколъяс оз вермыны сетны отсӧг. | Ӧні завоԃітісны вӧчавны уколјастӧ јӧјман віԍӧмԍыԁ і кывтӧм пемесјаслы. Віԍӧмыс-кӧ боԍтіс-ԋін, секі ԋекущӧм уколјас оз вермыны ԍетны отсӧг. |
| Висьысь скӧтлысь яйяссӧ сёйны оз позь. Чайтан кӧ, пемӧсыд йӧйман висьӧмӧн висьмис, колӧ петкӧдлыны яйсӧ ветеринарлы. | Віԍыԍ скӧтлыԍ јајјассӧ ԍојны оз поԅ. Чајтан-кӧ пемӧсыԁ јӧјман віԍӧмӧн віԍміс, колӧ петкӧԁлыны јајсӧ веԏерінарлы. |
| Чакотка (туберкулез) | Чакотка (туберкулез) |
| Чакоткаӧн висьмыны вермӧны став гортса кывтӧм пемӧсъяс, сідзжӧ и висьмӧны мортъяс. | Чакоткаӧн віԍмыны вермӧны став гортса кывтӧм пемӧсјас, сіԇ-жӧ-і віԍмӧны мортјас. |
| Тайӧ висьӧмнас висьмӧдӧ бедь модаа бактерия, тайӧ бактериясӧ вӧлі аддзӧма медвойдӧр немецкӧй учёнӧй Кох. Сы серти и шусьӧны микробъясыс «палочки Коха». | Тајӧ віԍӧмнас віԍмӧԁӧ беԃ моԁаа бакԏеріја, тајӧ бакԏеріјасӧ вӧлі аԁԇӧма меԁ војԁӧр ԋеметскӧј ученнӧј Кок. Сы ԍерԏі-і шуԍӧны мікробјасыс „палочкі Кока“. |
| Медся ёнасӧ тайӧ висьӧмыс висьмӧдӧ мӧсъясӧс. Миян обласьтын чакоткаыд мӧсъяс пытшкын бура ёна нин паськалӧма, сӧмын омӧля на тӧдмалӧма, ёна-ӧ висьӧны. | Меԁԍа јонасӧ тајӧ віԍӧмыс віԍмӧԁӧ мӧсјасӧс. Міјан облаԍтын чакоткаыԁ мӧсјас пыщкын бура јона-ԋін паԍкалӧма, сӧмын омӧԉа-на тӧԁмалӧма, јона-ӧ віԍӧны. |
| Визинын ветеринарнӧй врач Попов Н. С. видлалӧма мӧсъяссӧ колхоз «Возрожденньӧысь» да 27 мӧс пытшкысь сюрӧма чакоткаӧн висьысь 7. Со ӧд 27 мӧс пытшсьыд мыйта сюрӧма. Быд коммунаӧ, быд колхозӧ корлыны колӧ ветеринарӧс видлавны мӧсъясӧс. | Віԅінын веԏерінарнӧј врач Попов Н. Ԍ. віԁлалӧма мӧсјассӧ колхоз „Возрожԃеԋԋӧыԍ“ ԁа 27 мӧс пыщкыԍ ԍурӧма чакоткаӧн віԍыԍ 7. Со-ӧԁ 27 мӧс пыщԍыԁ мыјԁта ԍурӧма. Быԁ коммунаӧ, быԁ колхозӧ корлыны колӧ веԏерінарӧс віԁлавны мӧсјасӧс. |
| Чакотка микробъясыс быд местаын паськалӧма вывті ёна. Сюрӧ скӧтыдлы лолалігас сынӧдсьыс, сёйиг-юигӧн либӧ мукӧд кывтӧм пемӧс вылысь. Медсясӧ кокньыда босьтӧ чакоткаыд урӧда, пемыд картаясын, кӧдзыдінъясын видзӧмысь да омӧля вердӧм вӧсна. | Чакотка мікробјасыс быԁ местаын паԍкалӧма вывті јона. Ԍурӧ скӧтыԁлы лолалігас сынӧԁԍыс, ԍојіг-јуігӧн ԉібӧ мукӧԁ кывтӧм пемӧс вылыԍ. Меԁԍасӧ кокԋіԁа боԍтӧ чакоткаыԁ урӧԁа, пемыԁ картајасын, кӧԇыԁінјасын віԇӧмыԍ ԁа омӧԉа верԁӧм вӧсна. |
| Тайӧ висьӧмыдлӧн микробъясыс рӧдмӧны организм пытшкын зэв надзӧн, да и висьӧмыс мунӧ надзӧникӧн. Висьӧмсӧ казявтӧдз кольӧ уна тӧлысь да во, вӧлись кутас тӧдчыны висьӧмыс. Микробъясыс вермӧны быдлаті висьмӧдны, косьтӧ висьысь пемӧстӧ, тшӧкыдджыкасӧ висьмӧдлывлӧны тысӧ. Висьысь мӧсъясыд вермӧны асланыс йӧлӧн висьмӧдны мортъясӧс, а сы вӧсна, чайтан кӧ, мӧскыд висьӧ туберкулёзӧн, колӧ петкӧдлыны ветеринарнӧй врачлы либӧ пельшӧрлы. | Тајӧ віԍӧмыԁлӧн мікробјасыс рӧԁмӧны оргаԋізм пыщкын зев наԇӧн ԁа і віԍӧмыс мунӧ наԇӧԋікӧн. Віԍӧмсӧ каԅавтӧԇ коԉӧ уна тӧлыԍ ԁа во, вӧԉіԍ кутас тӧԁчыны віԍӧмыс. Мікробјасыс вермӧны быԁлаті віԍмӧԁны, коԍтӧ віԍыԍ пемӧстӧ, щӧкыԁҗыкасӧ віԍмӧԁлывлӧны тысӧ. Віԍыԍ мӧсјасыԁ вермӧны асланыс јӧлӧн віԍмӧԁны мортјасӧс, а сы вӧсна чајтан-кӧ мӧскыԁ віԍӧ туберкуԉезӧн, колӧ петкӧԁлыны веԏерінарнӧј врачлы ԉібӧ пеԉшерлы. |
| Ветеринар вермас веськыда висьтавны, висьӧ али оз мӧскыд. Тӧдӧ кучик улас либӧ синмас лэдзӧмӧн аслыспӧлӧс ветеринарнӧй инструментӧн, коді шусьӧ туберкулинӧн, сійӧ туберкулиныс оз нин пӧръяв. Висьӧ кӧ мӧскыд чакотканад, йӧвтӧ сылысь сёйны оз позь, сэки вермас став йӧв сёйысьыс заразитчыны чакотканас. Ёна нин кӧ чакотканас висьмӧма, лечитны он нин вермы да вермас скӧтыдлы кувтӧдз лоны. Мед эз ло кувтӧдз, колӧ висьысь мӧскӧс начкыны да яйсӧ петкӧдлыны ветеринарлы. | Веԏерінар вермас веԍкыԁа віԍтавны віԍӧ аԉі оз мӧскыԁ. Тӧԁӧ кучік улас ԉібӧ ԍінмас леԇӧмӧн аслыс пӧлӧс веԏерінарнӧј інструментӧн, коԁі шуԍӧ туберкуԉінӧн, сіјӧ туберкуԉіныс оз-ԋін пӧрјав. Віԍӧ-кӧ мӧскыԁ чакотканаԁ јӧвтӧ сылыԍ ԍојны оз поԅ, секі вермас став јӧв ԍојыԍыс зараԅітчыны чакотканас. Јона-ԋін-кӧ чакотканас віԍмӧма, ԉечітны он-ԋін вермы ԁа вермас скӧтыԁлы кувтӧԇ лоны. Меԁ ез ло кувтӧԇ, колӧ віԍыԍ мӧскӧс начкыны ԁа јајсӧ петкӧԁлыны веԏерінарлы. |
| Овлӧ ӧд сідзи, висьысь мӧслысь висянінъяссьыс яйсӧ шыблаласны, а дзоньвидза инсӧ кольӧны. Шыблавлӧны сёйны шогмытӧмла, мукӧддырйи тушасӧ ставнас. | Овлӧ-ӧԁ сіԇі, віԍыԍ мӧслыԍ віԍанінјасԍыс јајсӧ шыблаласны, а ԇоԋвіԇа-інсӧ коԉӧны. Шыблавлӧны ԍојны шогмытӧмла, мукӧԁ ԁырјі тушасӧ ставнас. |
| Кыдзи висьӧдӧ | Кыԇі віԍӧԁӧ |
| Ты пытшкас да сювъясас кӧ заразаыс сюрӧ, артмӧны вижов йӧнгыльяс — органыс висьмӧ да скӧтыд омӧльтчӧ, кувтӧдзыс вермас лоны и. Сійӧ йӧнгыльясыс вермасны известкаасьны, да сэки вермас бурдны. Куш видлалӧмӧн да кывзӧмӧн бура тӧдмавны кывтӧм пемӧслысь чакоткаӧн висьӧм зэв сьӧкыд, абу на кӧ сэтшӧм ёна босьтӧма висьӧмыс, шуам, мукӧддырйи скӧтыс видзӧдны кажитчӧ дзоньвидза, а збыльысьсӧ висьӧ чакоткаӧн. Тӧдны позьӧ со мыйяс серти: гӧныс оз ло дзоньвидзалӧн кодь мича, слизистӧй оболочкаясыс виртӧмӧсь; вердан-юкталан, шуам, бура, а мӧскыд ёна омӧльтчӧ, сьӧкыда лолалӧ. Висьысь пемӧсӧс ёна кызӧдӧ да кызӧмыс аслыспӧлӧс — дженьыд, мисьтӧм, кызігӧн ныр розьыс паськавлӧ, ордлыясыс вӧрӧны, сювъясыс кӧ висьмӧны чакотканад, мӧстӧ мытитӧдӧ, гӧныс сувтӧма. Вӧраас кӧ кутчысьлан мышладорсяньыс, вӧрасӧ малалігӧн казялан йӧнгыльяс, йӧнгыльыс оз доймы да ӧтарӧ содӧ. Йӧлыс висьысь мӧслӧн висьӧм заводитчигас микроскопӧн видзӧдлытӧг оз вежсьы, сӧмын ёнджыка нин кодыр висьмӧ — кизьӧрмӧ да везъявны кутӧ. | Ты пыщкас ԁа ԍувјасас-кӧ заразаыс ԍурӧ, артмӧны віжов јӧнгыԉјас — органыс віԍмӧ ԁа скӧтыԁ омӧԉтчӧ, кувтӧԇыс вермас лоны-і. Сіјӧ јӧнгыԉјасыс вермасны іԅвесткааԍны ԁа секі вермас бурԁны. Куш віԁлалӧмӧн ԁа кывзӧмӧн бура тӧԁмавны кывтӧм пемӧслыԍ чакоткаӧн віԍӧм зев ԍӧкыԁ, абу-на-кӧ сещӧм јона боԍтӧма віԍӧмыс, шуам, мукӧԁ ԁырјі скӧтыс віԇӧԁны кажітчӧ ԇоԋвіԇа, а збыԉыԍсӧ віԍӧ чакоткаӧн. Тӧԁны поԅӧ со мыјјас ԍерԏі: гӧныс оз ло ԇоԋвіԇалӧн коԃ міча, сԉіԅістӧј оболочкајасыс віртӧмӧԍ; верԁан јукталан, шуам, бура, а мӧскыԁ јона омӧԉтчӧ, ԍӧкыԁа лолалӧ. Віԍыԍ пемӧсӧс јона кызӧԁӧ ԁа кызӧмыс аслыс пӧлӧс — җеԋыԁ, міԍтӧм, кызігӧн ныр роԅыс паԍкавлӧ, орԁлыјасыс вӧрӧны, ԍувјасыс-кӧ віԍмӧны чакотканаԁ, мӧстӧ мыԏітӧԁӧ, гӧныс сувтӧма. Вӧраас-кӧ кутчыԍлан мышлаԁорԍаԋыс, вӧрасӧ малалігӧн каԅалан јӧнгыԉјас, јӧнгыԉыс оз ԁојмы ԁа ӧтарӧ соԁӧ. Јӧлыс віԍыԍ мӧслӧн віԍӧм завоԃітчігас мікроскопӧн віԇӧԁлытӧг оз вежԍы, сӧмын јонҗыка-ԋін коԁыр віԍмӧ — кіԅӧрмӧ ԁа везјавны кутӧ. |
| Медся бур лекарство висьысь пемӧсъяслы, кодъяс висьӧны чакоткаӧн, лоӧ шонді югыд, кос сӧстӧм оланін да бур сёян-юан. Мортъясӧс-тай Крымӧ лечитчыны мӧдӧдӧны шонді югыд вӧсна. Сідз жӧ и кывтӧм пемӧсыдлы колӧ шонді югыдыд. Чакотка микробъясыс медся ёна полӧны шонді югыдсьыс да кос сӧстӧм сынӧдысь. | Меԁԍа бур ԉекарство віԍыԍ пемӧсјаслы, коԁјас віԍӧны чакоткаӧн, лоӧ шонԁі југыԁ, кос сӧстӧм олан ін ԁа бур ԍојан-јуан. Мортјасӧс-тај Крымӧ ԉечітчыны мӧԁӧԁӧны шонԁі југыԁ вӧсна. Сіԇ-жӧ-і кывтӧм пемӧсыԁлы колӧ шонԁі југыԁыԁ. Чакотка мікробјасыс меԁԍа јона полӧны шонԁі југыԁԍыс ԁа кос сӧстӧм сынӧԁыԍ. |
| Сідзкӧ колӧ висьысь скӧтӧс видзны сӧстӧм кос сынӧд вылын да шонді югӧр улын. Вердны бура, сёянсӧ вежлалӧмӧн. Дурка да пемыдінын видзӧмнад ёнджыка паськалӧ скӧт пӧвстад чакоткаа висьӧмыд. Висьысь скӧтӧс мукӧдысь видзны колӧ торйӧн, мед эз вермы висьмӧдны дзоньвидза скӧтсӧ. Скӧтнӧй дворӧ либӧ шоныд гидъясӧ вентиляция лӧсьӧдны сынӧдсӧ весалӧм могысь, чистӧя видзны оланінсӧ да шоныд лунъясӧ лэдзлывлыны гидысь пальӧдчыштны вӧля вылӧ. Чакоткаӧн висьысь мӧсъяслӧн кук пияныс чужӧны омӧльӧсь да чакотощнӧй мамсяньыд вермӧны кокньыдджыка висьмыны. Сӧмын бура видзӧмӧн да дӧзьӧритӧмӧн ми вермам видзны скӧтӧс чакоткаӧн висьмӧмысь. | Сіԇ-кӧ, колӧ віԍыԍ скӧтӧс віԇны сӧстӧм кос сынӧԁ вылын ԁа шонԁі југӧр улын. Верԁны бура, ԍојансӧ вежлалӧмӧн. Ԁурка ԁа пемыԁінын віԇӧмнаԁ јонҗыка паԍкалӧ скӧт пӧвсаԁ чакоткаа віԍӧмыԁ. Віԍыԍ скӧтӧс мукӧԁыԍ віԇны колӧ торјӧн, меԁ ез вермы віԍмӧԁны ԇоԋвіԇа скӧтсӧ. Скӧтнӧј ԁворӧ ԉібӧ шоныԁ гіԁјасӧ веԋԏеԉатсіја лӧԍӧԁны сынӧԁсӧ весалӧм могыԍ, чістӧја віԇны оланінсӧ ԁа шоныԁ лунјасӧ леԇлывлыны гіԁыԍ паԉӧԁчыштны вӧԉа вылӧ. Чакоткаӧн віԍыԍ мӧсјаслӧн кук піјасыс чужӧны омӧԉӧԍ ԁа чакотошнӧј мамԍаԋыԁ вермӧны кокԋіԁҗыка віԍмыны. Сӧмын бура віԇӧмӧн ԁа ԁӧԅӧрітӧмӧн мі вермам віԇны скӧтӧс чакоткаӧн віԍмӧмыԍ. |
| Стригущӧй лишай | Стрігущӧј ԉішај |
| Тайӧ висьӧмыс висьмӧдӧ став кывтӧм пемӧссӧ. Бактерияыс, коді висьмӧдӧ, шусьӧ плесневӧй грибокӧн. Татшӧм бактерияясыд тшӧкыдджыкасӧ овлӧны кучикас да юрси вужъяс. | Тајӧ віԍӧмыс віԍмӧԁӧ став кывтӧм пемӧссӧ. Бакԏеріјаыс, коԁі віԍмӧԁӧ, шуԍӧ пԉеԍԋевӧј грібокӧн. Тащӧм бакԏеріјајасыԁ щӧкыԁҗыкасӧ овлӧны кучікас ԁа јурԍі вужјас. |
| Юрси вужъяс олӧмысь, пемӧсъяслӧн заводитчас усны юрсиыс. Вӧвъяслы тайӧ висьӧмыс вуджӧ ӧта-мӧдсяньыс либӧ доддясян кӧлуйсяньыс. | Јурԍі вужјас олӧмыԍ, пемӧсјаслӧн завоԃітчас усны јурԍіыс. Вӧвјаслы тајӧ віԍӧмыс вуҗӧ ӧта-мӧԁԍаԋыс ԉібӧ ԁоԃԃаԍан кӧлујԍаԋыс. |
| Медсясӧ ёна висьмӧны лопатка да ордлы гӧгӧрыс либӧ седелка улыс. Куканьяслӧн, овлӧ, юрас да вом гӧгӧрас артмӧны зэв ыджыд да чорыд лӧмъяс. | Меԁԍасӧ јона віԍмӧны лопатка ԁа орԁлы гӧгӧрыс ԉібӧ ԍеԃелкі улыс. Кукаԋјаслӧн овлӧ јурас ԁа вом гӧгӧрас, артмӧны зев ыҗыԁ ԁа чорыԁ лӧмјас. |
| Висьысь скӧтлӧн гӧныс усьӧ да шӧрас заводитчӧ быдмыны выль гӧн. Яйыс оз сэтшӧма луд, кыдзи лудан висьӧмъяс дырйи лудӧ. | Віԍыԍ скӧтлӧн гӧныс уԍӧ, ԁа шӧрас завоԃітчӧ быԁмыны выԉ гӧн. Јајыс оз сещӧма луԁ, кыԇі луԁан віԍӧмјас ԁырјі луԁӧ. |
| Висьӧмсӧ кӧ он кут лечитны, вермас паськавны став туша пасьталаыс. | Віԍӧмсӧ-кӧ он кут ԉечітны вермас паԍкавны став туша паԍталаыс. |
| Ме висьталі нин, мый висьӧмыс босьтӧ ӧти-мӧдсяньыс либӧ доддясян кӧлуйсянь; мед эськӧ эз вермы вуджны ӧти пемӧс вывсянь мӧд пемӧс вылӧ, колӧ висьысь вӧвлысь став сийӧс-заводсӧ мыськавны бура, чорыд кунваӧн. | Ме віԍталі-ԋін, мыј віԍӧмыс боԍтӧ ӧԏі мӧԁԍаԋыс ԉібӧ ԁоԃԃаԍан кӧлујԍаԋ, меԁ еԍкӧ ез вермы вуҗны ӧԏі пемӧс вывԍаԋ мӧԁ пемӧс вылӧ, колӧ віԍыԍ вӧвлыԍ став ԍіјӧс завоԁсӧ мыԍкавны бура, чорыԁ кунваӧн. |
| Кыдзи лечитны. Скӧтӧс кӧ регыд на висьӧмыс босьтӧма, колӧ сійӧс мыськыны турунвиж майтӧгӧн. Турунвиж майтӧгнад мыськалӧм бӧрад аскинас позьӧ мавтлыны мазьӧн. Мазьсӧ вӧчны дьӧгӧдьысь да госысь шӧрипӧв сорӧмӧн да дӧзьӧритны кучиквывсӧ, сэки вермас висьӧмыс бӧр прӧйдитны. Кузя нюжалӧм висьӧмтӧ лечитны сьӧкыдджык нин да лоӧ бура дыр лечитны. | Кыԇі ԉечітны. Скӧтӧс-кӧ регыԁ-на віԍӧмыс боԍтӧма колӧ сіјӧс мыԍкыны турунвіж мајтӧгӧн. Турун-віж мајтӧгнаԁ мыԍкалӧм бӧраԁ аскінас поԅӧ мавтлыны маԅӧн. Маԅсӧ вӧчны ԃӧгӧԃыԍ ԁа госыԍ, шӧрі пӧв сорӧмӧн, ԁа ԁӧԅӧрітны кучіквывсӧ, секі вермас віԍӧмыс бӧр прӧјԃітны. Куԅа ԋужалӧм віԍӧмтӧ ԉечітны ԍӧкыԁҗык-ԋін ԁа лоӧ бура ԁыр ԉечітны. |
| Порсь рожа висьӧм | Порԍ рожа віԍӧм |
| Рожа висьӧмыд порсьясыдлӧн тшӧкыда паныдасьлӧ миян обласьтын, — вет. врач Н. С. Попов висьталӧм серти. Ёна нин тайӧн висялӧны Визин районын. Тайӧ сэтшӧм жӧ вуджана висьӧм да, порсьясыд вермӧны тайӧ висьӧмсӧ паськӧдны сёян-юан пыр, ӧтилаын луд вылын ветлігӧн гырк пытшкӧ дойяс пыр сюрӧм бӧрын да сідз водзӧ. Заразитчӧмсяньыс порсьыд оз на висьмы лун 3–5. Уна порсьяс тайӧ висьӧмнад кулӧны. Сы вӧсна быд крестьянинлы колӧ тӧдны тайӧ висьӧм йылысь, кыдзи видзчысьны да, порсьыд кӧ висьмас, бурдӧдны. | Рожа віԍӧмыԁ порԍјасыԁлӧн щӧкыԁа паныԁаԍлӧ міјан облаԍтын, — вет. врач Н. Ԍ. Попов віԍталӧм ԍерԏі. Јона-ԋін тајӧн віԍалӧны Віԅін рајонын. Тајӧ сещӧм-жӧ вуҗана віԍӧм ԁа порԍјасыԁ вермӧны тајӧ віԍӧмсӧ паԍкӧԁны ԍојан-јуан пыр, ӧԏіклаын луԁ вылын ветлігӧн гырк пыщкӧ ԁојјас пыр ԍурӧм бӧрын ԁа сіԇ воԇӧ. Зараԅітчӧмԍаԋыс порԍыԁ оз-на віԍмы лун 3–5. Уна порԍјас тајӧ віԍӧмнаԁ кулӧны. Сы вӧсна быԁ креԍԏаԋінлы колӧ тӧԁны тајӧ віԍӧм јылыԍ, кыԇі віԁчыԍны ԁа порԍыԁ-кӧ віԍмас — бурԁӧԁны. |
| Тайӧ висьӧмыс мунӧ куим ногӧн. | Тајӧ віԍӧмыс мунӧ куім ногӧн. |
| Медся кокниа мунан висьӧмыс шусьӧ крапивничаӧн. | Меԁԍа кокԋіа мунан віԍӧмыс шуԍӧ крапівԋітсаӧн. |
| Тайӧн висигӧн порсьыдлӧн эбӧсыс бырӧ, температураыс содӧ 41–42 градусӧдз. Кучик вылас лоӧны сьӧдов-гӧрд чутъяс, чутъяссяньыс артмӧны ва гадьяс; вермӧны потны да лӧмасьны. Мукӧддырйиыс тайӧ висьӧмыс вермӧ мунны зэв сьӧкыда да порсьясыдлӧн пельясыс вермасны омертвейтны (кувны), бӧжыс, гыжъясыс да с. в. Тайӧ висьӧмнас висигӧн порсьясыд омӧля сёйӧны да вывті ёна юӧны. Овлывлӧны и запоръяс. | Тајӧн віԍігӧн порԍыԁлӧн ебӧсыс бырӧ, ԏемператураыс соԁӧ 41–42 граԁусӧԇ. Кучік вылас лоӧны ԍӧԁов-гӧрԁ чутјас, чутјасԍаԋыс артмӧны вагаԃјас; вермӧны потны ԁа лӧмаԍны. Мукӧԁ ԁырјіыс тајӧ віԍӧмыс вермӧ мунны зев ԍӧкыԁа ԁа порԍјасыԁлӧн пеԉјасыс вермасны омертвејтны (кувны), бӧжыс, гыжјасыс ԁа с. в. Тајӧ віԍӧмнас віԍігӧн порԍјасыԁ омӧԉа ԍојӧны, ԁа вывті јона јуӧны. Овлывлӧны-і запорјас. |
| Септицемическӧй формаыс рожа висьӧмыдлӧн сьӧкыдджыка нин мунӧ крапивнича висьӧм дорысь. Сэки нӧшта нин порсьыд оз кут вермыны овнытӧ. Висьӧм заводитчигас порсьыд восӧ. Температураыс кайӧ 41–42 градусӧдз да кузя жарыс нюжалӧ, асмогасьлывлӧ висьӧм босьтігас шоча, сэсся босьтӧ мыт висьӧм да асмогыс вывті чорыд дука, синъяссьыс петӧ синваыс, син кучикыс ёна гырдмӧ, кучикыс пыктӧ да гӧрдӧдӧ, чуньнад кӧ визьнитан, гӧрдӧдӧмыс бырлӧ. Порсьясыд тайӧ висьӧм дырйиыс кулӧны 4–5 лунъяснас. Овлӧ — нюжалӧм висьӧмыс хроническӧй формаӧ пӧрӧ. Хроническӧй формаыс рожа висьӧмыслӧн нюжалӧ ёна кузя, да признакъясыс абу сэтшӧм тӧдчанаӧсь. Порсь пияныс сэки омӧля быдмӧны, вежон 10 бӧрти висьӧм заводитчӧмсяньыс вошӧ аппетитыс, омӧля ветлӧны да тшӧкыда кызӧны, голявывса да пель кучикыс гӧрдӧдӧ, температураыс сэки нормальнӧй. Мукӧддырйиыс тайӧ формаа висьӧмъяс дырйиыс лоӧ паралич бӧръя кокыслӧн да порсьыд оз вермы ветлӧдлынысӧ. | Ԍепԏітсеміческӧј формаыс рожа віԍӧмыԁлӧн ԍӧкыԁҗыка-ԋін мунӧ крапівԋітса віԍӧм ԁорыԍ. Секі нӧшта-ԋін порԍыԁ оз кут вермыны овнытӧ. Віԍӧм завоԃітчігас порԍыԁ восӧ. Ԏемператураыс кајӧ 41–42 граԁусӧԇ ԁа куԅа жарыс ԋужалӧ, асмогаԍлывлӧ віԍӧм боԍтігас шоча, сеԍԍа боԍтӧ мытвіԍӧм ԁа асмогыс вывті чорыԁ ԁука, ԍінјасԍыс петӧ ԍінваыс, ԍін кучікыс јона гырԁмӧ, кучікыс пыктӧ ԁа гӧрԁӧԁӧ, чуԋнаԁ-кӧ віԅԋітан гӧрԁӧԁӧмыс бырлӧ. Порԍјасыԁ тајӧ віԍӧм ԁырјіыс кулӧны 4–5 лунјаснас. Овлӧ, ԋужалӧм віԍӧмыс — хроԋіческӧј формаӧ пӧрӧ. Хроԋіческӧј формаыс рожа віԍӧмыслӧн ԋужалӧ јона куԅа ԁа прізнакјасыс абу сещӧм тӧԁчанаӧԍ. Порԍ піјаныс секі омӧԉа быԁмӧны, вежон 10 бӧрԏі віԍӧм завоԃітчӧмԍаԋыс вошӧ аппеԏітыс омӧԉа ветлӧны ԁа щӧкыԁа кызӧны, гоԉа вывса ԁа пеԉ кучікыс гӧрԁӧԁӧ, ԏемператураыс секі нормаԉнӧј. Мукӧԁ ԁырјіыс тајӧ формаа віԍӧмјас ԁырјыс лоӧ параԉеч бӧрја кокыслӧн ԁа порԍыԁ оз вермы ветлӧԁлынысӧ. |
| Тайӧ куим форма висьӧмыс оз ӧткодя висьӧд. Сиптицемическӧй формаа висьӧмнас висигӧн унджыкыс кулӧ, крапивнӧй форма висьӧм дырйи шоча овлӧ кулӧмыд, пырджык бурдӧны, а хроническӧй формаӧ пӧрӧм бӧрын оз нин вермыны бурдныс. | Тајӧ кујім форма віԍӧмыс оз ӧткоԃа віԍӧԁ. Ԍіпԏітсеміческӧј формаа віԍӧмнас віԍігӧн унҗыкыс кулӧ, крапівнӧј форма віԍӧм ԁырјі шоча овлӧ кулӧмыԁ, пырҗык бурԁӧны, а хроԋіческӧј формаӧ пӧрӧм бӧрын оз-ԋін вермыны бурԁныс. |
| Порсьясыд тайӧ висьӧмнад висьӧны сӧмын асланыс нэмӧн ӧтчыд. Порсь пиянӧс куим тӧлыссяысь томӧс оз висьӧд, медъёнасӧ висьӧны 3 тӧлыссянь арӧсӧдз. | Порԍјасыԁ тајӧ віԍӧмнаԁ віԍӧны сӧмын асланыс немӧн ӧтчыԁ. Порԍ піјанӧс кујім тӧлыԍԍаыԍ томӧс оз віԍӧԁ, меԁјонасӧ віԍӧны 3 тӧлыԍԍаԋ арӧсӧԇ. |
| Татшӧм висьӧм дырйиыд колӧ висигас нюжӧдчытӧг шыӧдчыны ветеринарнӧй врач дінӧ. | Тащӧм віԍӧм ԁырјіыԁ колӧ віԍігас ԋужӧԁчытӧг шыӧԁчыны веԏерінарнӧј врач ԁінӧ. |
| Медбур лоӧ, тайӧ висьӧмсьыс кӧ кутан видзчысьны. Оз ков висьысь порсьясӧс лэдзны ветлыны вӧля вылӧ мукӧд, дзоньвидза, порсьяскӧд, вердны ӧти дозйысь да с. в. | Меԁбур лоӧ тајӧ віԍӧмԍыс-кӧ кутан віԁчыԍны. Оз ков віԍыԍ порԍјасӧс леԇны ветлыны вӧԉа вылӧ, мукӧԁ ԇоԋвіԇа порԍјаскӧԁ, верԁны ӧԏі ԁозјыԍ ԁа с. в. |
| Ӧні ёна рожа висьӧмысь видзӧм могысь вӧчалӧны уколъяс, кыдзи йӧзлы писти висьӧмысь. Сэтшӧм уколъяссӧ вӧчалӧны ветеринаръяс. | Ӧні јона рожа віԍӧмыԍ віԇӧм могыԍ вӧчалӧны уколјас, кыԇі јӧзлы піԍԏі віԍӧмыԍ. Сещӧм уколјассӧ вӧчалӧны веԏерінарјас. |
| Злокачественнӧй катаральнӧй горячка | Злокачественнӧј катарраԉнӧј горачка |
| Тайӧ висьӧмнас висялӧны сӧмын мӧсъяс. Тайӧ зэв лёк вуджана висьӧм. Висьысь 100 мӧс пытшкысь кулӧ 80–90 мӧс, а коді оз кув — синтӧммӧ, висьмысь пемӧсыдлӧн содӧ температураыс 41–42 градусӧдз, синъясыс пемдӧны, вывті ёна петӧ синваыс, полӧ югыдысь да синъяссӧ омӧля и паськӧдлӧ, юрыс пӧсь да ныр розьсьыс петӧ вир. Слабмӧны кокъясыс да оз вермыны сулавнысӧ: пырджык куйлӧны, герчкӧны пиньяснас, асмогыс висьӧм заводитчигас кос, сэсся бӧрыннас кизьӧрмӧ да овлӧ вир сора. | Тајӧ віԍӧмнас віԍалӧны сӧмын мӧсјас. Тајӧ зев ԉок вуҗана віԍӧм. Віԍыԍ 100 мӧс пыщкыԍ кулӧ 80–90 мӧс, а коԁі оз кув — ԍінтӧммӧ, віԍмыԍ пемӧсыԁлӧн соԁӧ ԏемператураыс 41–42 граԁусӧԇ, ԍінјасыс пемԁӧны, вывті јона петӧ ԍінваыс, полӧ југыԁыԍ ԁа ԍінјассӧ омӧԉа-і паԍкӧԁлӧ, јурыс пӧԍ ԁа нырроԅԍыс петӧ вір. Слабмӧны кокјасыс ԁа оз вермыны сулавнысӧ: пырҗык кујлӧны, герчкӧны піԋјаснас, асмогыс віԍӧм завоԃітчігас кос, сеԍԍа бӧрынас кіԅӧрмӧ ԁа овлӧ вір сора. |
| Висьӧмыс мӧсъясыдлы шедӧ пемыд васӧд гидъясын видзигӧн. Гожӧмнад озджык паныдасьлывлы татшӧм висьӧмъясыс, сэки вӧля вылад ветлӧны да. | Віԍӧмыс мӧсјасыԁлы шеԁӧ, пемыԁ васӧԁ гіԁјасын віԇігӧн. Гожӧмнаԁ озҗык паныԁаԍлывлы тащӧм віԍӧмјасыс, секі вӧԉа вылаԁ ветлӧны-ԁа. |
| Медбур лоӧ, тайӧ висьӧмсьыс кӧ кутан видзчысьны, скӧттӧ видзны косӧд гидын, мед вӧлі югыд да вылын местаын. | Меԁбур лоӧ тајӧ віԍӧмԍыс-кӧ кутан віԁчыԍны, скӧттӧ віԇны косӧԁ гіԁын, меԁ вӧлі југыԁ ԁа вылын местаын. |
| Тайӧ висьӧмыд оз висьӧд ставсӧ ӧтпырйӧ, а сӧмын ӧткымын мӧскӧс босьтӧ. Миян крестьянаяс тайӧ висьӧм вылад оз видзӧдлывлыны, а вуджана висьӧмыд кӧ гидад пырас, сійӧс регыдӧн сэтысь он бырӧд. | Тајӧ віԍӧмыԁ оз віԍӧԁ ставсӧ ӧтпырјӧ, а сӧмын ӧткымын мӧскӧс боԍтӧ. Міјан креԍԏанајас тајӧ віԍӧм вылаԁ оз віԇӧԁлывлыны, а вуҗана віԍӧмыԁ-кӧ гіԁаԁ пырас, сіјӧс регыԁӧн сетыԍ он бырӧԁ. |
| КЫДЗИ БӦРЙЫНЫ ЙӦЛА МӦС | Кыԇі бӧрјыны јӧла мӧс |
| Мӧскыд сетӧ крестьянаыдлы кык пӧлӧс бур: йӧлӧн вердӧ да куйӧд сетӧ. Миян мӧсъястӧ ёнджыкасӧ куйӧд пондаыс и видзӧны. Бур йӧла мӧс паськӧдӧм да видзӧм вӧсна и омӧля тӧждысьӧны. | Мӧскыԁ ԍетӧ креԍԏанаыԁлы кыкпӧлӧс бур: јӧлӧн верԁӧ, ԁај кујӧԁ ԍетӧ. Міјан мӧсјастӧ јонҗыкасӧ кујӧԁ понԁаыс-і віԇӧны. Бур јӧла мӧс паԍкӧԁӧм ԁа віԇӧм вӧсна-і омӧԉа тӧжԁыԍӧны. |
| Тшӧкыда кывлан сиктъясын норасьӧм: мӧсъяс пӧ ичӧт доход вайӧны. Мӧсъяслӧн йӧлыс лоӧ бура вердӧм-видзӧм сайын. Сэсся ӧд и мӧсъясыд абу ӧткодьӧсь. Мукӧд мӧстӧ кӧть кутшӧма верд да кутшӧм бура видз, уна йӧв сетны оз вермыны. А мукӧд мӧсъясыс омӧльджыка вердӧмӧн унджык йӧв вермӧны сетны. | Щӧкыԁа кывлан ԍіктјасын нораԍӧм: мӧсјас-пӧ ічӧт ԁокоԁ вајӧны. Мӧсјаслӧн јӧлыс лоӧ: бура верԁӧм-віԇӧм сајын. Сеԍԍа-ӧԁ-і мӧсјасыԁ абу ӧткоԃӧԍ. Мукӧԁ мӧстӧ кӧԏ кущӧма верԁ ԁа кущӧм бура віԇ, уна јӧв ԍетны оз вермыны. А мукӧԁ мӧсјасыс омӧԉҗыка верԁӧмӧн унҗык јӧв вермӧны ԍетны. |
| Дерт, крестьянаыдлы ыджыдджык йӧла мӧскӧс выгӧднӧджык видзнытӧ. | Ԃерт, креԍԏанаыԁлы ыҗыԁҗык јӧла мӧскӧс выгӧԁнӧҗык віԇнытӧ. |
| Кӧть и миян скӧтыд абу вывті бур рӧд, сӧмын лючки-бура вердӧмӧн вермас содтыны йӧлалунсӧ. | Кӧԏ-і міјан скӧтыԁ абу вывті бур рӧԁ, сӧмын ԉучкі-бура верԁӧмӧн вермас соԁтыны јӧлалунсӧ. |
| Мыйяс серти позьӧ тӧдны йӧла мӧскӧс. | Мыјјас ԍерԏі поԅӧ тӧԁны јӧла мӧскӧс. |
| Медвойдӧр мӧслысь колӧ видлыны вӧрасӧ. Ыджыд вӧраа мӧсъяс овлӧны кык помка вӧсна: йӧла понда да госа яя понда. Колӧ тӧдны, мый вӧсна вӧраыс ыджыд. Уна йӧла вӧралӧн кучикыс вӧсньыдик, вӧра вылас гӧныс этша, да нёньясыс мӧда-мӧдсяньыс ылынӧсь, воддза нёньясыс вылынджыкӧсь бӧръя нёньяс дорсьыс, бӧрсяньыс видзӧдігӧн вӧра шӧртіыс гуран кодь тӧдчӧ. Йӧла мӧслӧн лысьтӧм бӧрас вӧра кучикыс чукыртчӧ бӧрланьтіыс. | Меԁвојԁӧр мӧслыԍ колӧ віԁлыны вӧрасӧ. Ыҗыԁ вӧраа мӧсјас овлӧны кык помка вӧсна: јӧла понԁа ԁа госа јаја понԁа. Колӧ тӧԁны, мыј вӧсна вӧраыс ыҗыԁ. Уна јӧла вӧралӧн кучікыс вӧсԋіԃік, вӧра вылас гӧныс еща, ԁа ԋоԋјасыс мӧԁа-мӧԁԍаԋыс ылынӧԍ, воԇԇа ԋоԋјасыс вылынҗыкӧԍ бӧрја ԋоԋјас ԁорԍыс, бӧрԍаԋыс віԇӧԁігӧн вӧра шӧртіыс гуран коԃ тӧԁчӧ. Јӧла мӧслӧн лыԍтӧм бӧрас вӧра кучікыс чукыртчӧ — бӧрлаԋтіыс. |
| Госа яя ыджыд вӧралӧн бӧрладорсяньыс омӧля тӧдчӧ гураныс дай лысьтӧм бӧрас озджык кӧрсьы кучикыс (запасыс этшаджык). Мукӧд йӧла мӧслӧн нёньяс бӧрас либӧ гырысь нёньяс костас нӧшта эмӧсь кык либӧ куим посньыдик нёньяс. | Госа јаја ыҗыԁ вӧралӧн бӧрлаԁорԍаԋыс омӧԉа тӧԁчӧ гураныс ԁај лыԍтӧм бӧрас озҗык кӧрԍы кучікыс (запасыс ещаҗык). Мукӧԁ јӧла мӧслӧн ԋоԋјас бӧрас, ԉібӧ гырыԍ ԋоԋјас костас нӧшта емӧԍ кык ԉібӧ куім посԋіԃік ԋоԋјас. |
| Колӧ вӧрасӧ бурджыка видзӧдлыны, абу-ӧ вӧраас пыктӧмъяс либӧ йӧгъяс петӧмаӧсь. Йӧгъяс овлӧны чакоткаӧн висьысь мӧслӧн. | Колӧ вӧрасӧ бурҗыка віԇӧԁлыны, абу-ӧ вӧраас пыктӧмјас, ԉібӧ јӧгјас петӧмаӧԍ. Јӧгјас овлӧны чакоткаӧн віԍыԍ мӧслӧн. |
| Абу-ӧ сэні бородавкаяс. Найӧ вермӧны мӧс лысьтысь ки пыр вуджны мукӧд мӧсъяс вылысь, мешайтӧны лысьтыны. Бырӧдны найӧс зэв сьӧкыд овлӧ. | Абу-ӧ сені бороԁавкајас. Најӧ вермӧны мӧс лыԍтыԍ кі-пыр вуҗны мукӧԁ мӧсјас вылыԍ, мешајтӧны лыԍтыны. Бырӧԁны најӧс зев ԍӧкыԁ овлӧ. |
| Сэсся кымын ыджыдӧсь вӧрадінса вир ветлан сӧнъясыс, сымын бурджык вӧраыс — уна вирыс сэтчӧ воӧ да. | Сеԍԍа кымын ыҗыԁӧԍ вӧра ԁінса вір ветлан сӧнјасыс, сымын бурҗык вӧраыс — уна вірыс сетчӧ воӧ-ԁа. |
| Вӧратӧ видлалӧм бӧрын, дерт, колӧ на и мукӧдлаті видзӧдлыны. Ӧти-кык признак серти оз позь шуны сійӧ мӧскӧс йӧлаӧн. | Вӧратӧ віԁлалӧм бӧрын, ԃерт, колӧ-на і мукӧԁлаті віԇӧԁлыны. Ӧԏі-кык прізнак ԍерԏі оз поԅ шуны сіјӧ мӧскӧс јӧлаӧн. |
| Кодыр став признакыс лӧсялӧ йӧла мӧслы, сэки позяс шуны: тайӧ мӧскыс йӧла. | Коԁыр став прізнакыс лӧԍалӧ јӧла мӧслы, секі поԅас шуны тајӧ мӧскыс јӧла. |
| Йӧла мӧс кажитчӧ абуджык яя, юрыс векньыд, кузь дай ёна тӧдчӧны тушаас лыясыс. | Јӧла мӧс кажітчӧ абуҗык јаја, јурыс векԋіԁ, куԅ ԁај јона тӧԁчӧны тушаас лыјасыс. |
| Сюра кӧ мӧскыс, сюръясыс вӧсньыдикӧсь, сьыліыс веськыд, куыс вӧсньыдик дай небыд. Кузь, веськыд мышкуа. Ёна кӧ лайкъя мышкуыс, позьӧ чайтны — мӧскыс пӧрысь нин либӧ тыра. Паськыд морӧса мӧслӧн дзоньвидзаджык тыыс да сьӧлӧмыс. | Ԍура-кӧ мӧскыс, ԍурјасыс вӧсԋіԃікӧԍ, ԍыліыс веԍкыԁ, куыс вӧсԋіԃік ԁај ԋебыԁ. Куԅ веԍкыԁ мышкуа. Јона-кӧ лајкја мышкуыс, поԅӧ чајтны — мӧскыс пӧрыԍ-ԋін ԉібӧ тыра. Паԍкыԁ морӧса мӧслӧн ԇоԋвіԇаҗык тыыс ԁа ԍӧлӧмыс. |
| Ордлы костъясыс паськыдджыкӧсь да рушкуыс ичӧтик. Кокъясыс дженьыдикӧсь-вӧсньыдикӧсь. Медся бур признакъясыс йӧла мӧскыдлӧн: ыджыд вӧра, ыджыд вир ветлан сӧнъяс кӧ эмӧсь вӧраас. Мӧстӧ ньӧбигӧн кӧ признакъясыс лӧсялӧны, мӧскыд йӧла сюрӧ да верман йӧла мӧс рӧд паськӧдны. | Орԁлы костјасыс паԍкыԁҗыкӧԍ ԁа рушкуыс ічӧԏік. Кокјасыс җеԋіԃікӧԍ-вӧсԋіԃікӧԍ. Меԁԍа бур прізнакјасыс јӧла мӧскыԁлӧн: ыҗыԁ вӧра, ыҗыԁ вір ветлан сӧнјас-кӧ емӧԍ вӧраас. Мӧстӧ ԋӧбігӧн-кӧ прізнакјасыс лӧԍалӧны, мӧскыԁ јӧла ԍурӧ ԁа верман јӧла мӧс рӧԁ паԍкӧԁны. |
| Мӧс бӧрйигӧн колӧ тӧдны, кор куканясьӧма мӧскыс, мӧскыд ӧд куканясьӧм бӧрти бурджыка лысьтӧ, 6–7 тӧлысь бӧрын йӧлыс ёна чинӧ. | Мӧс бӧрјігӧн колӧ тӧԁны, кор кукаԋаԍӧма мӧскыс, мӧскыԁ-ӧԁ кукаԋаԍӧм бӧрԏі бурҗыка лыԍтӧ, 6–7 тӧлыԍ бӧрын јӧлыс јона чінӧ. |
| Сэсся колӧ тӧдны мӧскыдлысь дзоньвидзалунсӧ. Висьысь мӧскӧс сьӧкыд лысьтыны. Мукӧдыс лысьтынысӧ оз сетчы, йӧвсӧ кутӧ. | Сеԍԍа колӧ тӧԁны мӧскыԁлыԍ ԇоԋвіԇа лунсӧ. Віԍыԍ мӧскӧс ԍӧкыԁ лыԍтыны. Мукӧԁыс лыԍтынысӧ оз ԍетчы, јӧвсӧ кутӧ. |
| Колӧ мӧстӧ босьтігӧн ветеринарлы петкӧдлыны. | Колӧ мӧстӧ боԍтігӧн веԏерінарлы петкӧԁлыны. |
| Кыдзи тӧдны кывтӧм пемӧсъяслысь пиасян кадсӧ. | Кыԇі тӧԁны кывтӧм пемӧсјаслыԍ піјаԍан каԁсӧ. |
| Колӧ тӧдны кутшӧм кадӧ тырсяліс пемӧсыд, тӧдан кӧ тырсялан кадсӧ тані лоӧ лэдзӧма календар, код серти позьӧ тӧдны куканясьӧм кадсӧ. | Колӧ тӧԁны кущӧм каԁӧ тырԍаліс пемӧсыԁ, тӧԁан-кӧ тырԍалан каԁсӧ тані лоӧ леԇӧма каԉенԁар, коԁ ԍерԏі поԅӧ тӧԁны кукаԋаԍӧм каԁсӧ. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
