| ЕНЭЖСА МЕХАНИК | ЈЕНЕЖСА МЕХАԊІК |
| КАГА ДЫРЙИ | КАГА ԀЫРЈІ |
| — Мыйла и тэрмасьныс? — дӧзмӧмӧн ропкӧдчис нывбаба, аддзис туй чукыльсяньыс Ньютонъяслысь неыджыд керкасӧ да. — Ӧткодь нин ӧд, детинаыс оз справитчы. | — Мыјла-і термаԍныс? — ԁӧзмӧмӧн робкӧԁчіс нывбаба, аԁԇіс туј чукыԉԍаԋыс Ԋјутонјаслыԍ ԋеыҗыԁ керкасӧ-ԁа. — Ӧткоԃ-ԋін-ӧԁ, ԃеԏінаыс оз справітчы. |
| — Кысь нин, — декабр тӧлысся кӧдзыдсьыс чирзыштӧмӧн шуис мӧд. | — Кыԍ-ԋін, — ԃекабр тӧлыԍԍа кӧԇыԁԍыс чірзыштӧмӧн шуіс мӧԁ. |
| — Веськыда шуны слаб, кадсьыс войдӧр чужи... | — Веԍкыԁа шуны слаб, каԁԍыс војԁӧр чужі... |
| — Да торксьыны пондіс семьяыс, — бара нуӧдіс воддзаыс: — батьыс кулі, весиг писӧ эз виччысь. Мамыслы ӧні бара ыджыд шог — ӧтнасӧн кольӧ. | — Ԁа торкԍыны понԁіс ԍемјаыс, — бара нуӧԁіс воԇԇаыс: — баԏыс кулі, веԍіг пісӧ ез віԁчыԍ. Мамыслы ӧні бара ыҗыԁ шог — ӧтнасӧн коԉӧ. |
| Сэсся ланьтісны кыкнаныс да тэрыбджыка пондісны восьлавны. | Сеԍԍа лаԋтісны кыкнаныс ԁа терыбҗыка понԁісны воԍлавны. |
| Некымын минут мысти найӧ пырисны нин сӧстӧм неыджыд комнатаӧ. | Ԋекымын мінут мыԍԏі најӧ пырісны-ԋін сӧстӧм ԋеыҗыԁ комнатаӧ. |
| — Ставсӧ ньӧбинныд? — крӧвать вывсянь ньӧжйӧник юаліс Генриетта. Видзӧдлыштлывлӧй нин сы бӧрысь, дона суседкаяс. Отсыштӧй меным. | — Ставсӧ ԋӧбінныԁ? — крӧваԏ вывԍаԋ ԋӧжјӧԋік јуаліс Генріета. Віԇӧԁлыштлывлӧј-ԋін сы бӧрыԍ, ԁона суԍеԁкајас. Отсыштӧј меным. |
| Нывбабаяс кыкнаныс копыртчывлісны зыбка дорӧ: дӧра ротъяс пытшкын тыдаліс юрситӧм дзоляник юр. Сьӧлӧмсяньыс жалитӧмпырысь кыкнанныс мӧда-мӧдныслы видзӧдлісны синманыс. Налы кажитчӧма, кагаыс пӧ оз нин лолав. | Нывбабајас кыкнаныс копыртчывлісны зыбка ԁорӧ: ԁӧра ротјас пыщкын тыԁаліс јурԍітӧм ԇоԉаԋік јур. Ԍӧлӧмԍаԋыс жаԉітӧм-пырыԍ кыкнанныс мӧԁа-мӧԁныслы віԇӧԁлісны ԍінманыс. Налы кажітчӧма, кагаыс-пӧ оз-ԋін лолав. |
| Тайӧ вӧлі пӧшти куимсё во сайын, 1642ʼ воын, Англияса Вулсторп нима дзоляник посёлокын. Тайӧ луннас, декабр 25-ӧд лунӧ (выль стиль серти кӧ, январ 4-ӧд лунӧ), Ньютон Генриетталӧн чужис пи Исаак. Ставмувывса йӧзыслы шуд вылӧ, Генриетта бур суседкаяслӧн висьталӧмъясныс эз збыльмыны. Слабиник кагаыс эз сӧмын пӧрысьӧдз ов, но сійӧ висьталіс миянлы выль туйяс, пырис став йӧзкост гырысь тайнаясӧ. Сійӧ туйясӧдыс ӧні век на мунӧны велӧдчӧм йӧз природа вылын выль вермӧмъяслань. | Тајӧ вӧлі пӧшԏі куімԍо во сајын, 1642-ӧԁ воын, Ангԉіјаса Вуԉԍторп ԋіма ԇоԉаԋік поԍелокын. Тајӧ луннас, ԃекабр 25-ӧԁ лунӧ (выԉ сԏіԉ ԍерԏі-кӧ јанвар 5-ӧԁ лунӧ) Ԋјутон Генріеталӧн чужіс пі Ісаак. Ставмувывса јӧзыслы шуԁвылӧ Генріета бур суԍеԁкајаслӧн віԍталӧмјасныс ез збыԉмыны. Слабіԋік кагаыс ез сӧмын пӧрыԍӧԇ ов, но сіја віԍталіс міјанлы выԉ тујјас, пыріс став јӧзкост гырыԍ тајнајасӧ. Сіјӧ тујјасӧԁыс ӧні век-на мунӧны велӧԁчӧм јӧз пріроԁа вылын выԉ вермӧмјаслаԋ. |
| ЧЕЛЯДЬДЫРСЯ ОЛӦМ | ЧЕԈАԂ ԀЫРԌА ОЛӦМ |
| Генриетта мездіс ассьыс писӧ кулӧмысь. Слабиник кага бурдіс, лои гӧрд чужӧма, здоровиник детина. Суседкаяс сӧмын дивӧпырысь довйӧдлісны юрнаныс. | Генріета мезԁіс асԍыс пісӧ кулӧмыԍ. Слабіԋік кага бурԁіс, лоі гӧрԁ чужӧма, зԁоровіԋік ԃеԏіна. Суԍеԁкајас сӧмын ԃівӧпырыԍ ԁовјӧԁлісны јурнаныс. |
| Сӧмын тай мамыс борд улын Исааклӧн олӧмыс эз зэв дыр нюжав. Мамыс сылӧн выльысь муніс верӧс сайӧ, Исаакӧс колис быдтынысӧ бабыс ордӧ. | Сӧмын-тај мамыс борԁ улын Ісааклӧн олӧмыс ез зев ԁыр ԋужав. Мамыс сылӧн выԉыԍ муніс верессајӧ, Ісаакӧс коԉіс быԁтынысӧ бабыс орԁӧ. |
| Бабыс вӧлі зэв бур сьӧлӧма, ёна кутіс радейтны ассьыс внуксӧ. | Бабыс вӧлі зев бур ԍӧлӧма, јона кутіс раԃејтны асԍыс внуксӧ. |
| Дзоляник Исаак, грездса детинка, зэв бура оліс бабыс ордын дас кык арӧсӧдз. | Ԇоԉаԋік Ісаак, грезԁса ԃеԏінка, зев бура оліс бабыс орԁын ԁаскык арӧсӧԇ. |
| Торъя нин лӧсьыда овсис гожӧмын, шондіа лунъясыс кажитчисны нӧшта на гажаджыкӧн вулсторпскӧй долинаас. Татшӧм лунъясӧ Исаак ылӧджык ветлывліс сикт дорсьыс. Эз сійӧ кӧдзӧдчыв челядьяс ворсӧмысь, сӧмын ёнджыка радейтліс ас кежас овны. Тшӧкыда вӧлі позьӧ аддзыны кыськӧ ю кыркӧтш доръясысь, кӧні ёна сійӧ мыйкӧ мӧвпаліс. | Торја-ԋін лӧԍыԁа овԍіс гожӧмын, шонԁіа лунјасыс кажітчісны нӧшта-на гажаҗыкӧн вуԉсторпскӧј ԁоԉінаас. Тащӧм лунјасӧ Ісаак ылӧҗык ветлывліс ԍікт ԁорԍыс. Ез сіјӧ кӧԇӧԁчыв чеԉаԃјас ворсӧмыԍ, сӧмын јонҗыка раԃејтліс аскежас овны. Щӧкыԁа вӧлі поԅӧ аԁԇыны кыԍкӧ ју кыркӧщԁорјасыԍ, кӧні јона сіјӧ мыјкӧ мӧвпаліс. |
| Исааклӧн бабыс зэв бура гӧгӧрвоис, мый внукыслы колӧ велӧдчыны. Кад воӧм бӧрын Исаакӧс кутіс бабыс ыстыны сиктса школаӧ. Исаак вӧлі бура велалӧ. Регыд сійӧ вӧлі гӧгӧрвоас велӧдысьяслысь висьталӧмсӧ; ёртъяслы тшӧтш вӧлі отсалӧ и. Ас гырся ёртъясыскӧд Исаак век вӧлі лӧсялӧ, зыксьӧмъяс эз вӧвлыны ньӧтчыд. Нем тӧждысьтӧг кольӧ вӧлі кадыс, Исаак зэв кокньыдика помаліс сиктса школа. | Ісааклӧн бабыс зев бура гӧгӧрвоіс, мыј внукыслы колӧ велӧԁчыны. Каԁ воӧм бӧрын Ісаакӧс кутіс бабыс ыстыны ԍіктса школаӧ. Ісаак вӧлі бура велалӧ. Регыԁ сіјӧ вӧлі гӧгӧрвоас велӧԁыԍјаслыԍ віԍталӧмсӧ; јортјаслы щӧщ вӧлі отсалӧ-і. Ас гырԍа јортјасыскӧԁ Ісаак век вӧлі лӧԍалӧ, зыкԍӧмјас ез вӧвлыны ԋӧтчыԁ. Ԋемтӧжԁыԍтӧг коԉӧ вӧлі каԁыс, Ісаак зев кокԋіԃіка помаліс ԍіктса школа. |
| Баблы зэв сьӧкыд вӧлі янсӧдчыны донаторйыскӧд, сӧмын тӧдіс бабыс Исааклысь сюсьлунсӧ да жалитӧмпырысь сьӧлӧм доймӧмӧн Исааклы тшӧктіс велӧдчыны водзӧ. | Баблы зев ԍӧкыԁ вӧлі јансӧԁчыны ԁона торјыскӧԁ, сӧмын тӧԁіс бабыс Ісааклыԍ ԍуԍлунсӧ ԁа жаԉітӧмпырыԍ ԍӧлӧм ԁојмӧмӧн Ісааклы щӧктіс велӧԁчыны воԇӧ. |
| Исаакӧс мӧдӧдісны Грантем нима матысса ичӧтик карӧ да индісны патераӧ Кларк аптекар ордӧ. | Ісаакӧс мӧԁӧԁісны Гранԏем ԋіма матысса ічӧԏік карӧ ԁа інԁісны паԏераӧ Кларк апԏекар орԁӧ. |
| МЕДВОДДЗА ВИДЛӦГ | МЕԀВОԆԆА ВІԀЛӦГ |
| Сійӧ важся кадъясас Англия школаясын велӧдлісны стрӧгӧя. Тӧдӧмлунъяссӧ сюявлісны челядь юръясас мырдӧн — нӧйтӧмъясӧн да чорыд наказанньӧясӧн. Ӧти йӧйкодь велӧдысь вӧлі весиг ошйысьӧ, ӧти луннас пӧ менам классын дас кӧкъямыс овлӧ нӧйтӧмыс. Сэтшӧм велӧдӧмыс чорзьӧдіс тшӧтш челядьсӧ. Найӧ костын паськаліс шпионитӧм, омӧльджык велӧдчысьясӧс ӧтдортӧм. Медся нин ёна издевайтчисны выль пырысьяс вылын, яндысьтӧг нимтывлісны «кӧлуйӧн», весиг морт туйӧ эз пуктывлыны. | Сіјӧ важԍа каԁјасас Ангԉіја школајасын велӧԁлісны строгӧја. Тӧԁӧмлунјассӧ ԍујавлісны чеԉаԃ јурјасас мырԁӧн, — нӧјтӧмјасӧн ԁа чорыԁ наказаԋԋӧјасӧн. Ӧԏі јӧјкоԃ велӧԁыԍ вӧлі веԍіг ошјыԍӧ, ӧԏі луннас-пӧ менам классын ԁаскӧкјамыс овлӧ нӧјтӧмыс. Сещӧм велӧԁӧмыс чорԅӧԁіс щӧщ чеԉаԃсӧ. Најӧ костын паԍкаліс шпіоԋітӧм, омӧԉҗык велӧԁчыԍјасӧс ӧтԁортӧм. Меԁԍа-ԋін јона іԅԃевајтчісны выԉ пырыԍјас вылын, јанԁыԍтӧг ԋімтывлісны „кӧлујӧн“, веԍіг морт тујӧ ез пуктывлыны. |
| Татшӧм омӧль оланінас Исаак пырысьтӧм-пыр кутіс шогсьыны, велӧдчӧмын зільлун быри. Сійӧ пондіс шогсьыны сиктса олӧм вӧсна, кӧні овны вӧлі лӧсьыд. Велӧдчӧмсӧ сійӧ дзикӧдз кутіс эновтны, медбӧръя велӧдчысьяскӧд ӧти лыдын лои. | Тащӧм омӧԉ оланінас Ісаак пырыԍтӧм-пыр кутіс шогԍыны, велӧԁчӧмын зіԉлун бырі. Сіјӧ понԁіс шогԍыны ԍіктса олӧм вӧсна, кӧні овны вӧлі лӧԍыԁ. Велӧԁчӧмсӧ сіјӧ ԇікӧԇ кутіс еновтны, меԁбӧрја велӧԁчыԍјаскӧԁ ӧԏі лыԁын лоі. |
| Сӧмын тадзи эз вермы водзӧ кыссьыны. Исаакӧс бӧр пондіс кыскыны велӧдчӧмлань. Сӧмын колӧ вӧлі случай, коді эськӧ мед Исаакӧс бергӧдіс сійӧ туй вылас. Сэтшӧм случайыс лои. | Сӧмын таԇі ез вермы воԇӧ кысԍыны. Ісаакӧс бӧр понԁіс кыскыны велӧԁчӧмлаԋ. Сӧмын колӧ вӧлі случај, коԁі еԍкӧ меԁ Ісаакӧс бергӧԁіс сіјӧ туј вылас. Сещӧм случајыс лоі. |
| Урокъяс костын ӧти переменаӧ Исаак сулаліс школа сад ӧграда дорын да видзӧдіс ышмӧм челядьяс ворсӧм вылӧ. Сылы окота вӧлі тшӧтш ворсны да эз лысьт, поліс, мый сійӧс, кыдзи выль пырысьӧс, кутасны нӧйтны. | Урокјас костын ӧԏі переменаӧ Ісаак сулаліс школа саԁ ӧграԁа ԁорын ԁа віԇӧԁіс ышмӧм чеԉаԃјас ворсӧм вылӧ. Сылы окота вӧлі щӧщ ворсны ԁа ез лыԍт, поліс, мыј сіјӧс, кыԇі выԉ пырыԍӧс, кутасны нӧјтны. |
| — Видзӧд, Боб, со прӧста олан «кӧлуй» локтӧма. Мый эськӧ миянлы сійӧн вӧчны? — горӧдіс косіник, ыджыд тушаа детина. | — Віԇӧԁ, Боб, со, прӧста олан „кӧлуј“ локтӧма. Мыј еԍкӧ міјанлы сіјӧн вӧчны? — горӧԁіс косіԋік, ыҗыԁ тушаа ԃеԏіна. |
| — Час, ме пырысь-пыр видла, крепыда-ӧ сійӧ сулалӧ, — серамбанӧн кыввидзис мӧдыс да кияснас ӧвтчигтырйи котӧртіс ӧградалань. | — Час, ме пырыԍ-пыр віԁла, крепыԁаӧ сіјӧ сулалӧ, — ԍерамбанӧн кыввіԇіс мӧԁыс, ԁа кіјаснас ӧвтчіг тырјі котӧртіс ӧграԁалаԋ. |
| Эз удит Исаак мӧвпыштны дорйысьӧм йылысь, кыдзи Боб ӧддзӧм йывсьыс сутшнитіс сылы кынӧмас. Сӧмын окнитіс Исаак да кусыньӧн уси муӧ. Пырысь-пыр жӧ сійӧс босьтісны кытшӧ горзысь челядь. | Ез уԃіт Ісаак мӧвпыштны ԁорјыԍӧм јылыԍ, кыԇі Боб ӧԁԇӧмјывԍыс сущԋітіс сылы кынӧмас. Сӧмын ӧкԋітіс Ісаак ԁа кусыԋӧн уԍі муӧ. Пырыԍ-пыр-жӧ сіјӧс боԍтісны кыщӧ горзыԍ чеԉаԃ. |
| — Мый лои? — йӧз пӧвстті сюйсигмоз юаліс надзиратель. Ньютон муртса кыпӧдчис мусьыс да доймӧмысла кынӧмас кинас кутчысьӧмӧн вӧсньыдик гӧлӧсӧн шуис: | — Мыј лоі? — јӧз пӧвсті ԍујԍігмоз јуаліс наԁԅіраԏеԉ. Ԋјутон муртса кыпӧԁчіс муԍыс, ԁа ԁојмӧмысла кынӧмас кінас кутчіԍӧмӧн, вӧсԋіԃік гӧлӧсӧн шуіс: |
| — Нинӧм... тӧдлытӧг ӧградаас менам зурассис. | — Ԋінӧм... тӧԁлытӧг ӧграԁаас менам зураԍԍіс. |
| Ньютон эз висьтав дойдысьсӧ, сы вӧсна сійӧс школаын ставӧн пондісны радейтны. Сӧмын сійӧ мӧвпыштіс дойдысьлы водзӧссӧ косӧдны. Кыдз Боб вӧлі велӧдчӧмнас медводзын мунӧ, Исаакыд кӧсйис панйыны сійӧс велӧдчӧмӧн. Татшӧми и водзӧс косӧдӧм вӧлі Исаак Ньютонлӧн. | Ԋјутон ез віԍтав ԁојԁыԍсӧ, сы вӧсна сіјӧс школаын ставӧн понԁісны раԃејтны. Сӧмын сіјӧ мӧвпыштіс ԁојԁыԍлы воԇӧссӧ косӧԁны. Кыԇ Боб вӧлі велӧԁчӧмнас меԁвоԇын мунӧ, Ісаакыԁ кӧсјіс панјыны сіјӧс велӧԁчӧмӧн. Тащӧмі-і воԇӧс косӧԁӧм вӧлі Ісаак Ԋјутонлӧн. |
| Збыль, регыд кадӧн Исаак панйис Бобӧс да лоис медся бур велӧдчысьӧн классас. | Збыԉ, регыԁ каԁӧн Ісаак панјіс Бобӧс ԁа лоіс меԁԍа бур велӧԁчыԍӧн кластас. |
| Тайӧ местасӧ школаын велӧдчигӧн сійӧ сэсся эз нин эновтлы. | Тајӧ местасӧ школаын велӧԁчігӧн сіјӧ сеԍԍа ез-ԋін еновтлы. |
| НЬЮТОН — ИЗОБРЕТАТЕЛЬ | ԊЈУТОН — ІЗОБРЕТАԎЕԈ |
| Паськалісны гырысь способносьтъяс Исааклӧн. Ичӧтысяньыс нин сы йылысь кутісны дивуйтчӧмпырысь сёрнитны. | Паԍкалісны гырыԍ способноԍтјас Ісааклӧн. Ічӧтыԍаԋыс-ԋін сы јылыԍ кутісны ԃівујтчӧмпырыԍ ԍорԋітны. |
| Тӧвнас урокъяс вылӧ колӧ вӧлі мунны пемыднас на. Ӧтчыд велӧдчысьяс школа пемыд подъезд дорӧ чукӧртчигӧн аддзисны югъялан чут, коді пемыдас лайкъялігтырйи матыстчис налань. Сувтӧмӧн найӧ кутісны видзӧдны сы вылӧ. Вӧлӧмакӧ — кабалаысь вӧчӧм пӧнарӧн урокъяс вылӧ локтӧ Ньютон. Донтӧм, прӧстӧй тор, дай мича. Татшӧм пӧнаръяссӧ Исаак уна вӧчаліс ёртъясыслы. | Тӧвнас урокјас вылӧ колӧ вӧлі мунны пемыԁнас-на. Ӧтчыԁ велӧԁчыԍјас школа пемыԁ поԁјезԁ ԁорӧ чукӧртчігӧн аԁԇісны југјалан чут, коԁі, пемыԁас лајкјаліг тырјі, матыԍтчіс најалаԋ. Сувтӧмӧн најӧ кутісны віԇӧԁны сы вылӧ. Вӧлӧмакӧ — кабалаыԍ вӧчӧм пӧнарӧн урокјас вылӧ локтӧ Ԋјутон. Ԁонтӧм, прӧстӧј тор, ԁај міча. Тащӧм пӧнарјассӧ Ісаак уна вӧчаліс јортјасыслы. |
| Сійӧ лӧсьӧдаліс выль ёртъясыслы уна пӧлӧс тешторъяс да тӧждысьліс выльмӧдавны налысь ворсӧмсӧ. Англияын медводзысь сійӧ вӧчис кабала змей да велӧдіс школьникъяссӧ змей качӧдны. Тайӧ ворсанторъяс ӧдйӧ паськалісны, челядьяслы лои медся муса ворсанторйӧн эштан кадъясас. | Сіјӧ лӧԍӧԁаліс выԉ јортјасыслы уна пӧлӧс ԏеш торјас ԁа тӧжԁыԍліс выԉмӧԁавны налыԍ ворсӧмсӧ. Ангԉіјаын меԁвоԇыԍ сіјӧ вӧчіс кабала ԅмеј ԁа велӧԁіс шкоԉԋікјассӧ ԅмеј качӧԁны. Тајӧ ворсанторјас ӧԁјӧ паԍкалісны, чеԉаԃјаслы лоі меԁԍа муса ворсанторјӧн ештан каԁјасас. |
| Ӧти пемыд войӧ ёртъясыскӧд качӧдіс зэв вылӧ да вывті ыджыд бумага змей, бӧжас биа пӧнар кӧрталіс да. Мӧд луннас карас сӧмын и сёрнитӧны вӧлі, войнас пӧ миян кар вылын ветлӧдліс комета. | Ӧԏі пемыԁ војӧ јортјасыскӧԁ качӧԁіс зев вылӧ ԁа вывті ыҗыԁ бумага ԅмеј, бӧжас біја пӧнар кӧрталіс-ԁа. Мӧԁ луннас карас сӧмын і ԍорԋітӧны вӧлі, војнас-пӧ міјан кар вылын ветлӧԁліс комета. |
| Гортас Исаак уджалӧмӧн колляліс став прӧст кадсӧ. Пыр мыйкӧ стружитіс, пилитіс да зунясис быдсяма пӧлӧс изобретенньӧяс вылын. | Гортас Ісаак уҗалӧмӧн коԉԉаліс став прӧст каԁсӧ. Пыр мыјкӧ стружітіс, піԉітіс ԁа зуԋаԍіс быԁԍама пӧлӧс ізобреԏеԋԋӧјас вылын. |
| Кор Грантем водзын пондісны стрӧитны ветрянӧй мельнича, Ньютон быд лун ветлывліс уджаланінас да видзӧдіс уджсӧ быдса часъясӧн. Корсюрӧ нуӧдлывліс ассьыс ёртъяссӧ, сӧмын найӧ ӧдйӧ дӧзмӧны вӧлі да мунасны шуасигтырйи: | Кор Гренԏем воԇын понԁісны стрӧітны ветреннӧј меԉԋіча, Ԋјутон быԁлун ветлывліс уҗаланінас ԁа віԇӧԁіс уҗсӧ быԁса часјасӧн. Кор ԍурӧ нуӧԁлывліс асԍыс јортјассӧ, сӧмын најӧ ӧԁјӧ ԁӧзмӧны вӧлі ԁа мунасны шуаԍіг тырја: |
| — Мый сэн кажитчанторйыс. Вӧчасны да сэки локтам да ӧтпырысьӧн ставсӧ видзӧдлам. | — Мыј сен кажітчан торјыс. Вӧчасны ԁа секі локтам ԁа ӧтпырыԍӧн ставсӧ віԇӧԁлам. |
| Сӧмын Исаак вӧлі мӧд пӧлӧс мӧвпъяса. Недыр мысьт сійӧ гусьӧникӧн чуксаліс кодсюрӧӧс аслас ёртъяс пытшсьыс горт дорас да индіс керка вылас. Дивуйтчӧмпырысь, радлӧмӧн кутісны горзыны челядь. Нач стрӧитчан мельнича, сӧмын ичӧтик; бордъяссӧ тэрыба бергӧдліс тӧв. Сэсся том изобретатель думыштӧма мельнича пытшкас вӧчны и ловъя бергӧдлысьӧс. Сюйӧма пытшкас шырӧс да бӧжас кӧрталӧма кӧв. Кӧвсӧ тракйигӧн шырыс котралӧ кӧлеса гӧгӧрыс, а сійӧн бергӧдлӧ и бордъяссӧ. | Сӧмын Ісаак вӧлі мӧԁпӧлӧс мӧвпјаса. Ԋеԁыр мыԍт сіјӧ гуԍӧԋікӧн чуксаліс коԁ ԍурӧӧс аслас јортјас пыщԍыс гортԁорас ԁа інԁіс керка вылас. Ԃівујтчӧм пырыԍ, раԁлӧмӧн кутісны горзыны чеԉаԃ. Нач стрӧітчан меԉԋіча, сӧмын ічӧԏік; борԁјассӧ терыба бергӧԁліс тӧв. Сеԍԍа том ізобретаԏеԉ ԁумыштӧма меԉԋіча пыщкас вӧчны-і ловја бергӧԁлыԍӧс. Ԍујӧма пыщкас шырӧс, ԁа бӧжас кӧрталӧма кӧв. Кӧвсӧ тракјігӧн шырыс котралӧ кӧԉӧса гӧгӧрыс, а сіјӧн бергӧԁлӧ-і борԁјассӧ. |
| Ньютон олан керкаын эз вӧв часі, сытӧг вӧлі он вермы кад кежлӧ воны школаӧ, а аптекар Кларк ордын вӧлі олӧны уна велӧдчысь. Эз йӧрмы и татчӧ Исаак. Керкаас вӧчис ваа часі. Быд лун Ньютон киськаліс аслас вӧчӧм приборӧ ва, коді войтӧн войталіс сэтысь да бергӧдліс дзоляник чурбачокӧс. А чурбачокыс лэччиг-кайигас стрелкаяссӧ йӧткаліс циферблат кузьта. Заводитчӧмсянь да помӧдз ставсӧ вӧлі лӧсьӧдӧма Исаак аслас киӧн. Велӧдчысьяс эз кутны сёрмыны школаӧ. | Ԋјутон олан керкаын ез вӧв часі, сытӧг вӧлі он вермы каԁ кежлӧ воны школаӧ, а апԏекар Кларк орԁын вӧлі олӧны уна велӧԁчыԍ. Ез јӧрмы-і татчӧ Ісаак. Керкаас вӧчіс ваа часі. Быԁлун Ԋјутон кіԍкаліс аслас вӧчӧм пріборӧ ва, коԁі војтӧн војталіс сетыԍ ԁа бергӧԁліс ԇоԉаԋік чурбачокӧс. А чурбачокыс летчіг-кајігас стрелкајассӧ јӧткаліс ціферблат куԅта. Завоԃітчӧмԍаԋ ԁа помӧԇ ставсӧ вӧлі лӧԍӧԁӧма Ісаак аслас кіӧн. Велӧԁчыԍјас ез кутны ԍормыны школаӧ. |
| Кларк патерщикъяс пӧвстын вӧлі нывка, кодкӧд ёна пондіс дружитчыны Ньютон. Медым гажӧдыштны сійӧс, Исаак лӧсьӧдіс нёль гӧгыля телега самокат. Сэн позьӧ вӧлі пукавны да вугсӧ личкӧмӧн ветлыны колана ӧдӧн. | Кларк паԏерщікјас пӧвсын вӧлі нывка, коԁкӧԁ јона понԁіс ԁружітчыны Ԋјутон. Меԁым гажӧԁыштны сіјӧс, Ісаак лӧԍӧԁіс ԋоԉ гӧгыԉа ԏеԉега самокат. Сен поԅӧ вӧлі пукавны ԁа вугсӧ ԉічкӧмӧн ветлыны колана ӧԁӧн. |
| МАТЕМАТИКА ДА ЫЖЪЯС | МАԎЕМАԎІКА ԀА ЫЖЈАС |
| Ньютон вывті чорыда сетчис велӧдчӧмӧ. Мый сійӧ тӧдмавліс учебникъясысь, сійӧс опытъясӧн прӧверяйтіс, изобретенньӧяссӧ применяйтліс. Медся нин сылы вӧлі кажитчӧ математика да ывлавыв велӧдӧм. Комната стенъясас вӧлі сылӧн гижалӧма быдсяма пӧлӧс арталӧмъяс — сійӧ арталіс задачаяс, вӧчаліс выкладкаяс практическӧй уджъяссьыс. Исаак уна да чорыда уджаліс. Ассьыс велӧдчӧмлунсӧ кыпӧдӧм могысь школаас велӧдӧмторъяссӧ нӧшта ыджыда тӧждысис тӧдмӧдны да паськӧдны. | Ԋјутон вывті чорыԁа ԍетчіс велӧԁчӧмӧ. Мыј сіјӧ тӧԁмавліс учебԋікјасыԍ, сіјӧс опытјасӧн прӧверајтіс, ізобреԏеԋԋӧјассӧ прімеԋајтліс. Меԁԍа-ԋін сылы вӧлі кажітчӧ маԏемаԏіка ԁа ывлавыв велӧԁӧм. Комната ԍԏенјасас вӧлі сылӧн гіжалӧма быԁԍама пӧлӧс арталӧмјас — сіјӧ арталіс заԁачајас, вӧчаліс выклаԁкајас пракԏіческӧј уҗјасԍыс. Ісаак уна ԁа чорыԁа уҗаліс. Асԍыс велӧԁчӧмлунсӧ кыпӧԁӧм могыԍ школаас велӧԁӧмторјассӧ нӧшта ыҗыԁа тӧжԁыԍіс тӧԁмӧԁны ԁа паԍкӧԁны. |
| Сӧмын ньӧти виччысьтӧг тайӧ уджыслы воис пом. Кор Ньютонлы тыри дас вит арӧс, мамыс сылӧн бара дӧваӧн коли да писӧ корис ас дінас, сиктӧ. | Сӧмын ԋӧԏі вітчіԍтӧг тајӧ уҗыслы воіс пом. Кор Ԋјутонлы тырі ԁасвіт арӧс, мамыс сылӧн бара ԁӧваӧн коԉі ԁа пісӧ коріс ас ԁінас, ԍіктӧ. |
| — Оз кажитчы али мый гортас воӧмыс? — сёрни костас норасьӧмпырысь юаліс Генриетта пиыслысь, кор аддзис сылысь зумыштчӧм чужӧмсӧ. | — Оз кажітчы аԉі мыј гортас воӧмыс? — ԍорԋі костас нораԍӧм пырыԍ јуаліс Генріета піыслыԍ, кор аԁԇіс сылыԍ зумыштчӧм чужӧмсӧ. |
| — Оз, оз мамӧ. Ме тэнӧ зэв ёна радейта, — пырысь-пыр вочавидзис Исаак, — сӧмын меным решитны колӧ... | — Оз, оз мамӧ. Ме тенӧ зев јона раԃејта, — пырыԍпыр вочавіԇіс Ісаак, — сӧмын меным решітны колӧ... |
| — Мый решитны? | — Мыј решітны? |
| — Задача, мамӧ. Ме сійӧс ачым лӧсьӧді. | — Заԁача, мамӧ. Ме сіјӧс ачым лӧԍӧԁі. |
| — Ф-фу, ӧд чудак кутшӧм. — Весиг скӧрмис Генриетта. — Дзикӧдз тэнӧ сэні велӧдӧмаӧсь. Лучшӧ вай овмӧс кузяыд артав. Тэ ӧд ыджыд нин, а сэтшӧм удж уджалан. Меным ӧтнамлы сьӧкыд. Оз жӧ позь быд удж кузя лэччысьны Джек вылӧ. | — Ф-фу, ӧԁ чуԁак кущӧм. — Веԍіг скӧрміс Генріета. — Ԇікӧԇ тенӧ сені велӧԁӧмаӧԍ. Лушщӧ вај овмӧс куԅаыԁ артав. Те-ӧԁ ыҗыԁ-ԋін, а сещӧм уҗ уҗалан. Меным ӧтнамлы ԍӧкыԁ. Оз-жӧ поԅ быԁ уҗ куԅа летчыԍны Ԁжек вылӧ. |
| — Ладнӧ, мамӧ, — шуис Исаак. | — Лаԁнӧ, мамӧ, — шуіс Ісаак. |
| Некымын лун мысти колӧ вӧлі кузнечаӧ мӧдӧдны роботник Джекӧс телега дзоньтыны. Мамыс Исааклы тшӧктіс ыжъясӧс дӧзьӧритны. | Ԋекымын лун мыԍԏі колӧ вӧлі куԅԋечаӧ мӧԁӧԁны робоԏԋік Ԁжекӧс ԏеԉега ԇоԋтыны. Мамыс Ісааклы щӧктіс ыжјасӧс ԁӧԅӧрітны. |
| — Сӧмын эн босьт сьӧрсьыд тетрадьястӧ, ыжъясыд ещӧ пышъяласны, — чорыда шуис мамыс, аддзыліс пиыслысь асывнас артасьӧмъяс вылын пукалӧмсӧ да. | — Сӧмын ен боԍт ԍӧрԍыԁ ԏетраԃјастӧ, ыжјасыԁ јешщӧ пышјаласны, — чорыԁа шуіс мамыс, аԁԇыліс піыслыԍ асывнас артаԍӧмјас вылын пукалӧмсӧ-ԁа. |
| Исаак ышловзис да муніс Джекӧс вежны. | Ісаак ышловԅіс ԁа муніс Ԁжекӧс вежны. |
| Коли кык час. Генриетта уджаліс град йӧрын. Друг кодлӧнкӧ кок шы кыліс. | Коԉі кык час. Генріета уҗаліс граԁ јӧрын. Ԁруг коԁлӧнкӧ кокшы кыліс. |
| Генриетта чатӧртчис да синсӧ кинас кымалӧмӧн видзӧдліс. Туй кузя кашкигтырйи котӧртіс гӧрдӧдӧм чужӧма Исаак. | Генріета чатӧртчіс ԁа ԍінсӧ кінас кымалӧмӧн віԇӧԁліс. Туј куԅа кашкіг тырјі котӧртіс гӧрԁӧԁӧм чужӧма Ісаак. |
| — Мый лои? — повзис мамыс. | — Мыј лоі? — повԅіс мамыс. |
| — Решиті, решиті, — рад сьӧлӧмӧн горӧдіс Исаак да саяліс керкаӧ. | — Решіті, решіті, — раԁ ԍӧлӧмӧн горӧԁіс Ісаак ԁа сајаліс керкаӧ. |
| Генриетта уськӧдчис сы бӧрся. Исаак комнатаас пызан сайын нин пукалӧ да тэрыба гижӧ аслас тетрадьӧ. | Генріета уԍкӧԁчіс сы бӧрԍа. Ісаак комнатаас пызан сајын-ԋін пукалӧ ԁа терыба гіжӧ аслас ԏетраԃӧ. |
| — Мый нӧ тэ лоӧмыд? — порог дорас сувтӧмӧн мамыс юаліс Ньютонлысь. | — Мыј-нӧ те лоӧмыԁ? — порог ԁорас сувтӧмӧн мамыс јуаліс Ԋјутонлыԍ. |
| — Пырысьтӧм-пыр, мамӧ, — артасигтырйи юрнас довкнитіс Исаак. — Ӧні на сӧмын задачаӧс ассьым эштӧдны верми. | — Пырыԍтӧм-пыр, мамӧ, — артаԍіг тырјі јурнас ԁовкԋітіс Ісаак. — Ӧні-на сӧмын заԁачаӧс асԍым ештӧԁны вермі. |
| — Ыжъясыд нӧ кӧнӧсь? — бӧрдан горӧн горӧдіс Генриетта. | — Ыжјасыԁ-нӧ кӧнӧԍ? — бӧрԁан горӧн горӧԁіс Генріета. |
| — Ыжъясыд и отсалісны. Ме найӧс артавлі, — тэрыба кыввидзис Исаак. — Да чӧвлы, мамӧ, эн сорав менӧ. | — Ыжјасыԁ-і отсалісны. Ме најӧс артавлі, — терыба кыввіԇіс Ісаак. — Ԁа чӧвлы, мамӧ, ен сорав менӧ. |
| Генриетта кияснас кутчысис юрас да котӧртіс ыжъяссӧ чукӧртны. | Генріета кіјаснас кутчіԍіс јурас ԁа котӧртіс ыжјассӧ чукӧртны. |
| ЙӦЙМӦМ ЛИБӦ ЫЖЫД ВЕЖӦРА МОРТ | ЈӦЈМӦМ, ԈІБӦ ЫЖЫԀ ВЕЖӦРА МОРТ |
| Тадзи нуӧдіс овмӧссӧ Исаак, шоръясӧ пуктавліс тӧлӧн бергалан мельничаяс, бордъяс вылӧ давленньӧсӧ тӧвлысь тӧдмалӧм могысь. Керка стенас лӧсьӧдіс зэв ыджыд шонді часі, ваа часі дорысь на бурджыкӧс (сійӧ часісӧ видзӧны «Лондонса королевскӧй обществоын»). | Таԇі нуӧԁіс овмӧссӧ Ісаак, шорјасӧ пуктавліс тӧлӧн бергалан меԉԋічајас, борԁјас вылӧ ԁавԉеԋԋӧсӧ тӧвлыԍ тӧԁмалӧм могыԍ. Керка ԍԏенас лӧԍӧԁіс зев ыҗыԁ шонԁі часі, ваа часі ԁорыԍ-на бурҗыкӧс (сіјӧ часісӧ віԇӧны „Лонԁонса короԉевскӧј обществоын“). |
| Быд субӧтаӧ Джеккӧд ӧтлаын Исаак ветлывліс Грантемӧ нянь да овощьяс вузавлыны. Гортас бӧрсӧ локтігӧн мудериник Джекыд чӧв оліс. Сылы эз вӧв выгӧднӧ висьтавлыны Генриетталы, кыдзи сылӧн томиник кӧзяиныс Кларк керка дорӧ воигмоз на чеччыштас телегасьыс да шуас: | Быԁ суббӧтаӧ Ԁжеккӧԁ ӧтлаын Ісаак ветлывліс Гренԏемӧ ԋаԋ ԁа овошщјас вузавлыны. Гортас бӧрсӧ локтігӧн муԃеріԋік Ԁжекыԁ чӧв оліс. Сылы ез вӧв выгӧԁнӧ віԍтавлыны Генріеталы, кыԇі сылӧн томіԋік кӧԅаіныс Кларк керка ԁорӧ воіг моз-на четчыштас ԏеԉегаԍыс ԁа шуас: |
| — Тэ, Джек, вузась сэн, а ме удж дорӧ кутчысьла. | — Те, Ԁжек, вузаԍ сен, а ме уҗ ԁорӧ кутчыԍла. |
| Ньютон вӧлі аптекар библиотекаӧ пӧдласяс да сэн кад кольӧм тӧдлытӧг важ нигаяс пӧвстын зэв дыр пукалӧ. Мукӧддырйи татысянь ветлывліс кар сайӧдз. Сэн сійӧ нигаӧн да тетрадьӧн водас вӧлі туйдорса потшӧс бердӧ да велӧдчӧ. Удж помалӧм бӧрын Джек локтас аптекар ордӧ, оз кӧ сэсь аддзы Исаакӧс, сійӧ тӧдӧ нин — веськыда локтас Исаак куйланінӧ. | Ԋјутон вӧлі апԏекар бібԉіоԏекаӧ пӧԁлаԍас ԁа сен каԁ коԉӧм тӧԁлытӧг важ ԋігајас пӧвсын зев ԁыр пукалӧ. Мукӧԁ ԁырјі татыԍаԋ ветлывліс кар сајӧԇ. Сен сіјӧ ԋігаӧн ԁа ԏетраԃӧн воԁас вӧлі туј ԁорса пощӧс берԁӧ ԁа велӧԁчӧ. Уҗ помалӧм бӧрын Ԁжек локтас апԏекар орԁӧ, оз-кӧ сеԍ аԁԇы Ісаакӧс, сіјӧ тӧԁӧ-ԋін, — веԍкыԁа локтас Ісаак кујланінӧ. |
| Ӧтчыд Исаак аслас потшӧс бокын ёна ылаліс ниганас. Ньӧти виччысьтӧг друг равӧстіс кодкӧ кыз гӧлӧса. Исаак дрӧгмуніс, сэсся лэптіс юрсӧ. | Ӧтчыԁ Ісаак аслас пощӧс бокын јона ылаліс ԋіганас. Ԋӧԏі віԁчыԍтӧг ԁруг равӧстіс коԁкӧ кыз гӧлӧса. Ісаак ԁрӧгмуніс, сеԍԍа лептіс јурсӧ. |
| — Вайлы татчӧ тетрадьястӧ! Висьтала вот мамыдлы, кыдзи тэ уджалан. Мед збыльысь чорыдджыка да бурджыка тэ дорӧ кутчысьлас. | — Вајлы татчӧ ԏетраԃјастӧ! Віԍтала вот мамыԁлы, кыԇі те уҗалан. Меԁ збыԉыԍ чорыԁҗыка ԁа бурҗыка те ԁорӧ кутчыԍлас. |
| Исаак водзын сулаліс дядьыс, а неылын, туй вылас, вӧв доддьын пукаліс Джек. | Ісаак воԇын сулаліс ԃаԃыс, а ԋеылын, тујвылас вӧв ԁоԃԃын пукаліс Ԁжек. |
| Дядьыс нига видлалігкості Исаак сувтіс кок вылас. | Ԃаԃыс ԋіга віԁлаліг кості Ісаак сувтіс кок вылас. |
| — Мый нӧ тэ тайӧ, тадзи и пукалан быдса лунъясӧн тайӧ лыдпасъяс вылын? — дивуйтчӧмӧн юаліс дядьыс. | — Мыј-нӧ те тајӧ, таԇі і пукалан быԁса лунјасӧн тајӧ лыԁпасјас вылын? — ԃівујтчӧмӧн јуаліс ԃаԃыс. |
| — Да, — юрсӧ копыртіс да надзӧник шуис Исаак. Дядьыс ланьтыштіс, бергӧдлыштіс киясас нигасӧ да чорыда шуис: | — Ԁа, — јурсӧ копыртіс ԁа наԇӧԋік шуіс Ісаак. Ԃаԃыс лаԋтыштіс, бергӧԁлыштіс кіјасас ԋігасӧ ԁа чорыԁа шуіс: |
| — Сідз. Сӧв доддяс. | — Сіԇ. Сӧв ԁоԃԃас. |
| Телегаын пукалігӧн Исаак, дядьыс тшӧктӧм серти, мыжапырысь кутіс висьтавлыны. Сійӧ висьтавліс неокотапырысь, туйбокса пуяс вылӧ видзӧдігмоз, сэсся вочасӧн пыр ӧддзис да бӧрас нигасӧ восьтӧмӧн пондіс висьтавлыны ассьыс бӧръя достиженньӧяссӧ. Сійӧ нин чайтіс, мый сы водзын абу дядьыс, а кодкӧ мӧд морт, коді сьӧлӧмнас кылӧ сылысь висьталӧмсӧ. | Ԏеԉегаын пукалігӧн Ісаак, ԃаԃыс щӧктӧм ԍерԏі, мыжапырыԍ кутіс віԍтавлыны. Сіјӧ віԍтавліс ԋеокотапырыԍ, туј бокса пујас вылӧ віԇӧԁіг моз, сеԍԍа вочасӧн пыр ӧԁԇіс ԁа бӧрас ԋігасӧ воԍтӧмӧн понԁіс віԍтавлыны асԍыс бӧрја ԁоԍԏіжеԋԋӧјассӧ. Сіјӧ-ԋін чајтіс, мыј сы воԇын абу ԃаԃыс, а коԁ-кӧ мӧԁ морт, коԁі ԍӧлӧмнас кылӧ сылыԍ віԍталӧмсӧ. |
| — Ме кужа татшӧм задачаяссӧ артавны куим ног, — висьталіс сійӧ нигасӧ листалігмоз, — воддзаыс артавсьӧ сідзикӧн... | — Ме кужа тащӧм заԁачајассӧ артавны куім ног, — віԍталіс сіјӧ ԋігасӧ ԉісталіг моз, — воԇԇаыс артавԍӧ сіԇікӧн... |
| Дядьыс видзӧдіс скӧрпырысь, корсюрӧ видзӧдлывліс нига вылас, кыті чуньяснас новлӧдліс сылӧн вежапиыс. | Ԃаԃыс віԇӧԁіс скӧрпырыԍ, корԍурӧ віԇӧԁлывліс ԋіга вылас, кыті чуԋјаснас новлӧԁліс сылӧн вежапіыс. |
| Гортӧдзыс Исаак висьтавліс математикаысь ассьыс выль восьтӧмторъяссӧ да задачаяс выль ногӧн арталӧмъяс. | Гортӧԇыс Ісаак віԍтавліс маԏемаԏікаыԍ асԍыс выԉ воԍтӧмторјассӧ ԁа заԁачајас выԉ ногӧн арталӧмјас. |
| Кор воисны керка дорӧдз, дядьыс чеччыштіс телегасьыс да ыджыд восьласӧн пырис керкаӧ. Исаак ышловзис да шогпырысь пондіс отсавны зумыштчӧм Джеклы лэдзавны вӧв. Кор сылы немтор нин вӧлі вӧчны керка дорын, сійӧ пырис посводзас. Сӧмын ӧдзӧсыс вӧлі пӧдса. Исаак ӧдзӧс пырыс кыліс дядьыслысь висьталӧмсӧ да мамыслысь скӧр сёрнисӧ. Кабырас чуньяссӧ бертлалігмоз шогӧн бӧр петіс посводзысь. | Кор воісны керка ԁорӧԇ, ԃаԃыс четчыштіс ԏеԉегаԍыс ԁа ыҗыԁ воԍласӧн пыріс керкаӧ. Ісаак ышловԅіс ԁа шогпырыԍ понԁіс отсавны зумыштчӧм Ԁжеклы леԇавны вӧв. Кор сылы ԋемтор-ԋін вӧлі вӧчны керка ԁорын, сіјӧ пыріс посвоԇас. Сӧмын ӧԇӧсыс вӧлі пӧԁса. Ісаак ӧԇӧс пырыс кыліс ԃаԃыслыԍ віԍталӧмсӧ ԁа мамыслыԍ скӧр ԍорԋісӧ. Кабырас чуԋјассӧ бертлаліг моз шогӧн бӧр петіс посвоԇыԍ. |
| — Сюрыштас, тыдалӧ, талун тэа-меалы, Джек, — шуис сійӧ Джеклы да пуксис стенбердса лабичас. | — Ԍурыштас тыԁалӧ талун теја-мејалы, Ԁжек, — шуіс сіјӧ Ԁжеклы ԁа пукԍіс ԍԏен берԁса лабічас. |
| Некымын минут пукаліс зумышӧн, сэсся киыс сылӧн пырис питшӧг пиас, кыскис дона нигасӧ да восьтіс колан лист бок. Быттьӧ неокотапырысь, син пӧвнас, Исаак видзӧдліс сэтчӧ. Пырысь-пыр жӧ плешсьыс чукыръясыс бырины, мышнас лӧсьыдджыка мыджсис стенас да... вунӧдіс ставсӧ ас гӧгӧрсьыс. | Ԋекымын мінут пукаліс зумышӧн, сеԍԍа кіыс сылӧн пыріс піщӧг піас, кыскіс ԁона ԋігасӧ ԁа воԍтіс колан ԉістбок. Быԏԏӧ ԋеокота пырыԍ, ԍінпӧвнас, Ісаак віԇӧԁліс сетчӧ. Пырыԍ-пыр-жӧ пԉешԍыс чукырјасыс быріны, мышнас лӧԍыԁҗыка мыҗԍіс ԍтенас-ԁа... вунӧԁіс ставсӧ ас гӧгӧрԍыс. |
| Ньӧти виччысьтӧг друг кыліс гора серам. | Ԋӧԏі віԁчыԍтӧг, ԁруг, кыліс гора ԍерам. |
| — Волӧй татчӧ, Генриетта, — горӧдіс дядьыс порогсяньыс, — но и лӧсьыд жӧ нин сылы, морыдлы, ставыс веськыд. | — Волӧј татчӧ, Генріета, — горӧԁіс ԃаԃыс порогԍаԋыс, — но-і лӧԍыԁ-жӧ-ԋін сылы, морыԁлы, ставыс веԍкыԁ. |
| — Мый меным сӧмын тэкӧд вӧчны-а, — бӧрдан гӧлӧсӧн шуис мамыс, — тэнад дядьыд убедитіс менӧ. Аски мунан Грантемӧ велӧдчыны, овмӧс бӧрсяыс ме нин... кыдзкӧ-мыйкӧ ачым... | — Мыј меным сӧмын текӧԁ вӧчны-а, — бӧрԁан гӧлӧсӧн шуіс мамыс, — тенаԁ ԃаԃыԁ убеԃітіс менӧ. Аскі мунан Гренԏемӧ велӧԁчыны, овмӧс бӧрԍаыс ме-ԋін... кыԇкӧ-мыјкӧ ачым... |
| Радысла сералӧмӧн да бӧрдӧмӧн Исаак уськӧдчис мамыслы голяас, а дядьсӧ муртса эз джагӧд кутлігас. | Раԁысла ԍералӧмӧн ԁа бӧрԁӧмӧн Ісаак уԍкӧԁчіс мамыслы гоԉаас, а ԃаԃсӧ муртса ез җагӧԁ кутлігас. |
| — Кывзы менсьым кывсӧ, Генриетта, — висьталіс дядьыс прӧщайтчигас, — Исаак либӧ йӧймас, либӧ лоӧ ыджыд мортӧн. | — Кывзы менԍым кывсӧ, Генріета, — віԍталіс ԃаԃыс прӧшщајтчігас, — Ісаак ԉібӧ јӧјмас, ԉібӧ лоӧ ыҗыԁ мортӧн. |
| ЯБЛӦГ ДА НАУКА | ЈАБЛӦГ ԀА НАУКА |
| Грантемын велӧдчыштӧм бӧрын Ньютон 1661ʼ воын пырис Кембридж карса университетӧ. Вӧлі сійӧ тайӧ каднас дас ӧкмыс арӧса зонмӧн, еджыд юрсияса, лӧсьыд чужӧма, шӧркоддьӧм тушаа зонка. | Гренԏемын велӧԁчыштӧм бӧрын Ԋјутон 1661-ӧԁ воын пыріс Кембріԁж карса уԋіверԍіԏетӧ. Вӧлі сіјӧ тајӧ каԁнас ԁасӧкмыс арӧса зонмӧн, јеҗыԁ јурԍіјаса, лӧԍыԁ чужӧма, шӧркоԃԃем тушаа зонка. |
| Англияса университетъясын сэки гӧль йӧзӧс ёна вӧлі увтыртӧны: гӧль велӧдчысьяслы озыръяс пиянлы век вӧлі колӧ отсавны. Сӧмын тайӧ эз вермы сувтӧдны Исаакӧс, радпырысь сійӧ муніс быдтор вылӧ, медым сӧмын эськӧ позис велӧдчыны водзӧ. | Ангԉіјаса уԋіверԍіԏетјасын секі гӧԉ јӧзӧс јона вӧлі увтыртӧны: гӧԉ велӧԁчыԍјаслы озырјас піјанлы век вӧлі колӧ отсавны. Сӧмын тајӧ ез вермы сувтӧԁны Ісаакӧс, раԁпырыԍ сіјӧ муніс быԁтор вылӧ, меԁым сӧмын еԍкӧ поԅіс велӧԁчыны воԇӧ. |
| Ньютонӧс веськыда позьӧ шуны асшӧр велӧдчӧм мортӧн. Ичӧтысяньыс сійӧ быдторйӧдз вошйыліс ачыс. Университетас сійӧ сідзжӧ регыд гӧгӧрвоис, мый профессоръяслӧн лекцияяс сылы сетӧны этша, сы вӧсна сійӧ пондіс судзӧдавны колана нигаяс да велӧдчыны гортас ӧтнасӧн. Регыдӧн экзаменъяс вылас сійӧ аслас сюсьлуннас да гырысь способносьтъяснас пондіс йӧртны велӧдысьяссӧ. | Ԋјутонӧс веԍкыԁа поԅӧ шуны асшӧр велӧԁчӧм мортӧн. Ічӧтыԍаԋыс сіјӧ быԁторјӧԇ вошјыліс ачыс. Уԋіверԍіԏетас сіјӧ сіԇ-жӧ регыԁ гӧгӧрвоіс, мыј профессорјаслӧн ԉекціјајас сылы ԍетӧны еща, сы вӧсна сіјӧ понԁіс суԇӧԁавны колана ԋігајас ԁа велӧԁчыны гортас ӧтнасӧн. Регыԁӧн екзаменјас вылас сіјӧ аслас ԍуԍлуннас ԁа гырыԍ способноԍтјаснас понԁіс јӧртны велӧԁыԍјассӧ. |
| Ньютон эз прӧста лыддьы нигаяссӧ, а дыр да чорыда мӧвпаліс лыддьӧм бӧрас. | Ԋјутон ез прӧста лыԃԃі ԋігајассӧ, а ԁыр ԁа чорыԁа мӧвпаліс лыԃԃӧм бӧрас. |
| 1665ʼ воын чума висьӧмысь пышйӧм могысь Ньютон локтіс гортас, Вулсторпӧ, недыр кад кежлӧ. Тан сылы зэв сьӧлӧм вылас воис ӧшинь улас быдмысь яблӧг пу, сы улын сійӧ пукавліс быдса часъясӧн да ёна мӧвпавлывліс. Ӧтчыд яблӧг пуысь сійӧ пукалігӧн уси муӧ ӧти яблӧг. Ньютон дрӧгмуні, сэсся видзӧдліс яблӧг вылас да синъяссӧ эз нин вештыв некытчӧ сы вылысь. Сійӧ мӧвпавны пондіс, мыйла быдтор муӧ гылалӧны, кутшӧм вын найӧс кыскӧ уліас, а оз, шуам, ӧшавны сынӧдас. | 1665-ӧԁ воын чума віԍӧмыԍ пышјӧм могыԍ, Ԋјутон локтіс гортас, Вуԉсторпӧ, ԋеԁыр каԁ кежлӧ. Тан сылы зев ԍӧлӧм вылас воіс ӧшіԋ улас быԁмыԍ јаблӧгпу, сы улын сіјӧ пукавліс быԁса часјасӧн ԁа јона мӧвпавлывліс. Ӧтчыԁ јаблӧгпуыԍ сіјӧ пукалігӧн уԍі муӧ ӧԏі јаблӧг. Ԋјутон ԁрӧгмуні, сеԍԍа віԇӧԁліс јаблӧг вылас ԁа ԍінјассӧ ез-ԋін вештыв ԋекытчӧ сывылыԍ. Сіјӧ мӧвпавны понԁіс, мыјла быԁтор муӧ гылалӧны, кущӧм вын најӧс кыскӧ уліас, а оз, шуам, ӧшавны сынӧԁас. |
| Сідз пукаліс сійӧ вӧрзьывтӧг некымын час. Мамыс унаысь прӧйдитліс сы дінті да дивуйтчӧмӧн видзӧдлывліс синмас. Сійӧ чайтіс нин онмовсьӧмӧн сійӧс. Бӧрын повзьыштӧмӧнкодь надзӧник чукӧстіс: | Сіԇ пукаліс сіјӧ вӧрԅывтӧг ԋекымын час. Мамыс унаыԍ прӧјԃітліс сы ԁінті ԁа ԃівујтчӧмӧн віԇӧԁлывліс ԍінмас. Сіјӧ чајтіс-ԋін онмовԍӧмӧн сіјӧс. Бӧрын повԅыштӧмӧн-коԃ наԇӧԋік чукӧстіс: |
| — Исаак! | — Ісаак! |
| Пиыс эз шыась, а пондіс водзӧ видзӧдны важ мозыс да шы сеттӧг вӧрӧдны вомнас. | Піыс ез шыаԍ, а понԁіс воԇӧ віԇӧԁны важ мозыс ԁа шы ԍеттӧг вӧрӧԁны вомнас. |
| — Исаак, кад нин сёйны мунны! | — Ісаак, каԁ-ԋін ԍојны мунны! |
| Исаак видзӧдліс мамыс вылӧ, быттьӧ муртса вермис торйӧдчыны мыйыськӧ. Сэсся синъясыс сылӧн югдісны, чеччис да зэв топыда кутыштлӧмӧн окыштіс мамсӧ. | Ісаак віԇӧԁліс мамыс вылӧ, быԏԏӧ муртса верміс торјӧԁчыны мыјыԍкӧ. Сеԍԍа ԍінјасыс сылӧн југԁісны, четчіс ԁа зев топыԁа кутыштлӧмӧн окыштіс мамсӧ. |
| Тайӧ каднас юрас сылы воис мӧвп, мый муыс ас дінас кыскӧ быдсямапӧлӧсторсӧ, кыдзи ӧні кыскис яблӧгсӧ. Тайӧ мӧвпыс вайӧдіс мӧд мӧвпӧ, мый муыс ачыс, кыдзи и кодзувъяс либӧ планетаяс, кутсьӧ шондіӧн да сы вӧсна дугдывтӧг бергалігас оз лэбзьы бокӧ, тӧдтӧминӧ, а вӧчалӧ кытшъяс. | Тајӧ каԁнас јурас сылы воіс мӧвп, мыј муыс ас ԁінас кыскӧ быԁԍама пӧлӧс торсӧ, кыԇі ӧні кыскіс јаблӧгсӧ. Тајӧ мӧвпыс вајӧԁіс мӧԁ мӧвпӧ, мыј муыс ачыс, кыԇі і коԇувјас ԉібӧ плаԋетајас, кутԍӧ шонԁіӧн ԁа сы-вӧсна ԁугԁывтӧг бергалігас оз лебԅы бокӧ, тӧԁтӧмінӧ, а вӧчалӧ кыщјас. |
| Ньютонлӧн тайӧ восьтӧмыс вӧлі ыджыдторйӧн став мувыв йӧзыслы. Ещӧ сё во сайын на Ньютон чужтӧдз мӧд зэв тӧдчана велӧдчӧм морт — Николай Коперник — чуймӧдіс став ёна велӧдчӧм йӧзсӧ сійӧн, мый муыс пӧ оз сулав ӧти местаын, кыдзи мӧвпалісны сійӧ кадъясӧ, а дугдывтӧг гӧгралӧ шонді гӧгӧр. | Ԋјутонлӧн тајӧ воԍтӧмыс вӧлі ыҗыԁ торјӧн став мувыв јӧзыслы. Јешщӧ ԍо во сајын-на Ԋјутон чужтӧԇ мӧԁ зев тӧԁчана велӧԁчӧм морт — Ԋіколај Коперԋік чујмӧԁіс став јона велӧԁчӧм јӧзсӧ сіјӧн, мыј муыс-пӧ оз сулав ӧԏі местаын, кыԇі мӧвпалісны сіјӧ каԁјасӧ, а ԁугԁывтӧг гӧгралӧ шонԁі гӧгӧр. |
| Коли сійӧ кадыс, некод нин ӧні оз мӧвпав мӧд ногӧн. Коперник дай мукӧд учёнӧйяс збыльысь петкӧдлісны став йӧзыслы тайӧ выль истинасӧ. | Коԉі сіјӧ каԁыс, ԋекоԁ-ԋін ӧні оз мӧвпав мӧԁногӧн. Коперԋік ԁај мукӧԁ учонӧјјас збыԉыԍ петкӧԁлісны став јӧзыслы тајӧ выԉ іԍԏінасӧ. |
| Сӧмын та бӧрын йӧзыс кутісны юр жугӧдлыны мӧд ыджыдтор вылын. Кутшӧм жӧ вын кутӧ енэжса телӧяссӧ енэжас? Мыйла найӧ — муыс и тӧлысьыс и, лыдтӧм-тшӧттӧм кодзувъясыс и, сідз жӧ кытшлалӧны енэжас асланыс туйӧд мӧда-мӧдкӧд зурасьтӧг? | Сӧмын та бӧрын јӧзыс кутісны јур жугӧԁлыны мӧԁ ыҗыԁ тор вылын. Кущӧм-жӧ вын кутӧ јенӧжса ԏелӧјассӧ јенежас? Мыјла најӧ — муыс-і тӧлыԍыс-і, лыԁтӧм-щӧттӧм коԇувјасыс-і сіԇ-жӧ кыщлалӧны јенежас асланыс тујӧԁ мӧԁа-мӧԁкӧԁ зураԍтӧг? |
| Сё во нӧйтчисны велӧдчӧм йӧз тайӧ юасянъяссӧ тӧдмалӧм вылын. | Ԍо во нӧјтчісны велӧԁчӧм јӧз тајӧ јуаԍанјассӧ тӧԁмалӧм вылын. |
| Ньютон сетіс ӧтвет. Мыйла яблӧгыс уси муӧ? Мыйла из, кӧть сэсся мый вылнаӧдз сійӧс шыбит, бӧр усьӧ муӧ? Сы вӧсна, мый налӧн эм сьӧкыдлун. А мый сійӧ сьӧкыдыс? | Ԋјутон ԍетіс ӧтвет. Мыјла јаблӧгыс уԍі муӧ? Мыјла із, кӧԏ сеԍԍа мыј вылнаӧԇ сіјӧс шыбыт, бӧр уԍӧ муӧ? Сы вӧсна, мыј налӧн ем ԍӧкыԁ лун. А мыј сіјӧ ԍӧкыԁыс? |
| Тайӧ ставыс артмӧ муӧн кыскӧм вӧсна. Му кыскӧ ставсӧ, кыдзи, шуам, магнит кыскӧ кӧртӧс, сы вӧсна быдтор усьӧ му вылӧ. | Тајӧ ставыс артмӧ муӧн кыскӧм вӧсна. Му кыскӧ ставсӧ, кыԇі, шуам, магԋіт кыскӧ кӧртӧс, сы вӧсна быԁ тор уԍӧ му вылӧ. |
| Ставсӧ тайӧс тӧдлісны нин Ньютонӧдз, сӧмын таысь водзӧ мунныс эз вермыны. | Ставсӧ тајӧс тӧԁлісны-ԋін Ԋјутонӧԇ, сӧмын таыԍ воԇӧ мунныс ез вермыны. |
| Ньютон вӧчис зэв ыджыд воськов водзӧ. | Ԋјутон вӧчіс зев ыҗыԁ воԍков воԇӧ. |
| Ставсӧ кӧ кыскӧ му, сідзкӧ и тӧлысьӧс сійӧ жӧ кыскӧ, — мӧвпаліс сійӧ. Мыйла нӧ эськӧ тӧлысьыс оз усь му вылас? Сы вӧсна, мый тӧлысьыс оз жӧ сулав ӧти местаын — бергалӧ. Муыслӧн выныс тырмӧ сӧмын, медым кыскыны тӧлысьсӧ да тшӧктыны сійӧс гӧгравны ас гӧгӧрыс, а не сетны лэбзьыны мирӧвӧй пространствоас. Нӧшта и сы вӧсна, мый тӧлысьыс сідз жӧ кыскӧ мусӧ, а ставсӧ ӧтлаын — мусӧ и, тӧлысьсӧ и, кодзувъяссӧ и, кыскӧ ас дінас шонді. Нӧшта сыысь кындзи енэжса став телӧясыс мӧда-мӧдсӧ сідзи жӧ кыскӧны да сійӧн действуйтӧны тшӧтш и шонді вылӧ. | Ставсӧ-кӧ кыскӧ му, сіԇ-кӧ-і тӧлыԍӧс сіјӧ-жӧ кыскӧ, — мӧвпаліс сіјӧ. Мыјла-нӧ еԍкӧ тӧлыԍыс оз уԍ му вылас? Сы вӧсна, мыј тӧлыԍыс оз-жӧ сулав ӧԏі местаын — бергалӧ. Муыслӧн выныс тырмӧ сӧмын, меԁым кыскыны тӧлыԍсӧ ԁа щӧктыны сіјӧс гӧгравны ас гӧгӧрыс, а ԋе ԍетны лебԅыны мірӧвӧј пространствоас. Нӧшта-і сы вӧсна, мыј тӧлыԍыс сіԇ-жӧ кыскӧ мусӧ, а ставсӧ ӧтлаын — мусӧ-і, тӧлыԍсӧ-і, коԇувјассӧ-і, кыскӧ ас ԁінас шонԁі. Нӧшта сыыԍ кынԇі јенежса став ԏелӧјасыс мӧԁа-мӧԁсӧ сіԇі-жӧ кыскӧны ԁа сіјӧн ԃејствујтӧны щӧщ-і шонԁі вылӧ. |
| Тадзи артмӧ мирӧвӧй ыджыд равновесийӧ. Тайӧ равновесийӧ вӧснаыс быд енэжса телӧ аддзӧ ассьыс туйсӧ, найӧ ветлӧдлӧны мӧда-мӧдыскӧд зурасьтӧг ыпъялан светилӧ гӧгӧрыс. | Таԇі артмӧ мірӧвӧј ыҗыԁ равновеԍіјӧ. Тајӧ равновеԍіјӧ вӧснаыс быԁ јенӧжса ԏелӧ аԁԇӧ асԍыс тујсӧ, најӧ ветлӧԁлӧны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ зуԉаԍтӧг ыпјалан ԍвеԏілӧ гӧгӧрыс. |
| Тайӧ тӧдчана мӧвпъяс эз регыдӧн локны Ньютонлы юрас. Сійӧ дыр мӧвпаліс ӧтисянь мӧд догадкаӧ вуджӧмӧн, кытчӧдз эз во тайӧ выводас. Медым тайӧ выводыс лоӧ збыльӧн, сійӧс колӧ вӧлі бура петкӧдлыны математическӧй гырысь арталӧмъясӧн. | Тајӧ тӧԁчана мӧвпјас ез регыԁӧн локны Ԋјутонлы јурас. Сіјӧ ԁыр мӧвпаліс ӧԏіԍаԋ мӧԁ ԁогаԁкаӧ вуҗӧмӧн, кытчӧԇ ез во тајӧ вывоԁас. Меԁым тајӧ вывоԁыс лоӧ збыԉӧн, сіјӧс колӧ вӧлі бура петкӧԁлыны маԏемаԏіческӧј гырыԍ арталӧмјасӧн. |
| Ньютон кутчысис тайӧ ыджыд уджас. | Ԋјутон кутчіԍіс тајӧ ыҗыԁ уҗас. |
| Кор тайӧ уджыс вӧлі помасьӧ нин, Ньютон аддзис, мый лыдпасъяс висьталісны сійӧс, мый водзджык сылӧн вӧлі юрас. Ньютон радысла эз вермы ачыс помавны арталӧмсӧ да ёртыслы тшӧктіс. | Кор тајӧ уҗыс вӧлі понаԍӧ-ԋін, Ԋјутон аԁԇіс, мыј лыԁпасјас віԍталісны сіјӧс, мыј воԇҗык сылӧн вӧлі јурас. Ԋјутон раԁысла ез вермы ачыс помавны арталӧмсӧ ԁа јортыслы щӧктіс. |
| Ньютон восьтіс всемирнӧй закон. Сэтшӧм закон, кодлы подчинитчӧ шонді и, тӧлысь и, му и, кодзувъяс и. Ньютон тайӧ законсӧ шуис всемирнӧй тяготенньӧ законӧн. | Ԋјутон воԍтіс вԍемірнӧј закон. Сещӧм закон, коԁлы поԁчіԋітчӧ шонԁы-і, тӧлыԍ-і, му-і, коԇувјас-і. Ԋјутон тајӧ законсӧ шујіс — вԍемірнӧј ԏагоԏеԋԋӧ законӧн. |
| Ньютон зэв бура тӧдмӧдіс енэжса механика, кыдзи ветлӧны енэжса телӧяс, кутшӧма зависитӧны найӧ мӧда-мӧдсьыныс, кыдзи вӧчӧма вселенная. | Ԋјутон зев бура тӧԁмӧԁіс јенежса мехаԋіка, кыԇі ветлӧны јенежса ԏелӧјас, кущӧма завіԍітӧны најӧ мӧԁа-мӧԁԍыныс, кыԇі вӧчӧма вԍеԉеннаја. |
| КЫДЗИ НЬЮТОН УДЖАЛІС | КЫԆІ ԊЈУТОН УҖАЛІС |
| 1666 воын, либӧ 24 арӧсӧн чужӧмсяньыс Ньютонӧс вӧлі индӧма профессорӧ Кембриджскӧй университетӧ. | 1666 воын, ԉібӧ 24 арӧсӧн чужӧмԍаԋыс Ԋјутонӧс вӧлі інԁӧма профессорӧ Кембріԁжскӧј уԋіверԍіԏетӧ. |
| Ӧні сійӧс нинӧм нин эз понды торйӧдны аслас кажитчана уджъясысь. Ӧтитор нӧшта сораліс уджъясас да опытъясас — дзоля жалӧванньӧ, ёнджыка нин сійӧн, мый сійӧ ньӧтчыд эз ӧткажитлы некодӧс сьӧмӧн. | Ӧні сіјӧс ԋінӧм-ԋін ез понԁы торјӧԁны аслас кажітчана уҗјасыԍ. Ӧԏітор нӧшта сораліс уҗјасас ԁа опытјасас, ԇоԉа жаловаԋԋӧ јонҗыка-ԋін сіјӧн, мыј сіјӧ ԋӧтчыԁ ез ӧткажітлы ԋекоԁӧс ԍӧмӧн. |
| Коді сы дорӧ шыасьлас, быдӧнлы удждӧ. | Коԁі сы ԁорӧ шыаԍлас, быԁӧнлы уҗԁӧ. |
| Сійӧс ошкӧмыс, кыдзи ыджыд учёнӧйӧс, дугдывтӧг кыпаліс. 1671ʼ воын Англияса медтӧдчана научнӧй учрежденньӧ «Лондонскӧй королевскӧй общество» бӧрйис сійӧс аслас шленӧ. Сӧмын Ньютонлы ыджыд шленскӧй взносъяс мынтыны вермытӧм вӧсна регыдӧн бӧр лои ӧткажитчыны сійӧ почётнӧй нимсьыс. Но ӧтказсӧ эз примитны, обществоыс мездіс сійӧс шленскӧй взносъяс мынтӧмсьыс. Сійӧ жӧ вонас Ньютон вӧчис зеркальнӧй телескоп^Енэжса телӧяс видзӧдан труба (петкӧдлӧма обложка вылас)./^. | Сіјӧс ошкӧмыс, кыԇі ыҗыԁ учонӧјӧс, ԁугԁывтӧг кыпаліс. 1671-ӧԁ воын Ангԉіјаса меԁ тӧԁчана научнӧј учрежԃеԋԋӧ „Лонԁонскӧј короԉевскӧј общество“ бӧрјіс сіјӧс аслас шԉенӧ. Сӧмын Ԋјутонлы ыҗыԁ шԉенскӧј взносјас мынтыны вермытӧм вӧсна регыԁӧн бӧр лоі ӧткажітчыны сіјӧ почотнӧј ԋімԍыс. Но ӧтказсӧ ез прімітны, обществоыс мезԁіс сіјӧс шԉенскӧј взносјас мынтӧмԍыс. Сіјӧ-жӧ вонас Ԋјутон вӧчіс ԅеркаԉнӧј ԏеԉескоп^Јенежса ԏелӧјас віԇӧԁан труба (петкӧԁлӧма обложка вылас)/^. |
| Кызь квайт во профессоралігӧн сійӧ ӧтчыд ветліс Кембриджысь гожся шойччӧг вылӧ. | Кыԅ квајт во профессоралігӧн сіјӧ ӧтчыԁ ветліс Кембріԁжыԍ гожԍа шојтчӧг вылӧ. |
| Гырысь способносьтъясыскӧд сійӧ йитліс удж вылӧ зільлунсӧ да ыджыд терпенньӧсӧ. Дас витысьӧн вӧчлывліс ассьыс научнӧй уджъяссӧ. Быдсяма математическӧй арталӧмъяссӧ сійӧ прӧверяйтлывліс уна сикаса способъясӧн. Кор вӧлі босьтчас кутшӧмкӧ научнӧй вопрос бердӧ, став мӧвпсӧ чукӧртас ӧтилаӧ да вунӧдас весиг асгӧгӧрса олӧмсӧ. Кор кодкӧ кӧ юалас вӧлі Ньютонлысь, кыдзикӧн воис сійӧ всемирнӧй тяготенньӧ законӧдзыс, учёнӧй висьталӧ: — дугдывтӧг сы йылысь думайтӧмӧн. | Гырыԍ способноԍтјасыскӧԁ сіјӧ јітліс уҗ вылӧ зіԉлунсӧ ԁа ыҗыԁ ԏерпеԋԋӧсӧ. Ԁасвітыԍӧн вӧчлывліс асԍыс научнӧј уҗјассӧ. Быԁԍама маԏемаԏіческӧј арталӧмјассӧ сіјӧ прӧверајтлывліс уна ԍікаса способјасӧн. Кор вӧлі боԍԍас кущӧмкӧ научнӧј вопрос берԁӧ, став мӧвпсӧ чукӧртас ӧԏілаӧ ԁа вунӧԁас веԍіг асгӧгӧрса олӧмсӧ. Кор коԁкӧ-кӧ јуалас вӧлі Ԋјутонлыԍ, кыԇікӧн воіс сіјӧ вԍемірнӧј ԏагоԏеԋԋӧ законӧԇыс, учонӧј віԍталӧ: — ԁугԁывтӧг сы јылыԍ ԁумајтӧмӧн. |
| Кор вӧлі сійӧ оз эшты, гортса роботничаыс сёянсӧ сылысь дзоньнас бӧр нулас. Овлывліс, мый столӧвӧйӧ петӧм пыдди веськалас ывла вылӧ да чуймас сэсся: | Кор вӧлі сіјӧ оз ешты, гортса робоԏԋічаыс ԍојансӧ сылыԍ ԇоԋнас бӧр нулас. Овлывліс, мыј столовӧјӧ петӧм пыԃԃі веԍкалас ывла вылӧ ԁа чујмас сеԍԍа: |
| — Мыйла нӧ ме тані? | — Мыјла-нӧ ме тані? |
| Сэсся бергӧдчас, гырысь воськовъясӧн пырас кабинетас да бара пуксяс уджавны: вунӧдас, мый сійӧс сёйны корлісны. | Сеԍԍа бергӧԁчас, гырыԍ воԍковјасӧн пырас кабіԋетас ԁа бара пукԍас уҗавны: вунӧԁас мыј сіјӧс ԍојны корлісны. |
| Ӧтчыд сёйигӧн мӧвпыштіс сійӧ ассьыс другъяссӧ гӧститӧдны да петіс мӧд вежӧсӧ чӧскыд винала. Коли вит минут, дас, дас вит. Кӧзяин век абу. Гӧсьтъяс пондісны чуймавны. Ньютонлӧн ёртыс муніс тӧдмавны, мый лоӧма. Регыд бӧр локтіс столӧвӧйӧ. | Ӧтчыԁ ԍојігӧн мӧвпыштіс сіјӧ асԍыс ԁругјассӧ гӧԍԏітӧԁны ԁа петіс мӧԁ вежӧсӧ чӧскыԁ вінала. Коԉі віт мінут, ԁас, ԁасвіт. Кӧԅаін век абу. Гӧԍтјас понԁісны чујмавны. Ԋјутонлӧн јортыс муніс тӧԁмавны, мыј лоӧма. Регыԁ бӧр локтіс столовӧјӧ. |
| — Пукалӧ уджалан пызан сайын да гижӧ, — кисӧ паськӧдлӧмӧн висьталіс сійӧ. | — Пукалӧ уҗалан пызан сајын, ԁа гіжӧ — кісӧ паԍкӧԁлӧмӧн віԍталіс сіјӧ. |
| Вывті ёна уджалӧмысла Ньютон вӧчис сы мында, весиг дивуйтчыны лоӧ, кыдзи тайӧ ставыс сылӧн артмис кӧть эськӧ ёна уджалӧмӧн, квайтымын вонас. | Вывті јона уҗалӧмысла Ԋјутон вӧчіс сымынԁа, веԍіг ԃівујтчыны лоӧ, кыԇі тајӧ ставыс сылӧн артміс кӧԏ еԍкӧ јона уҗалӧмӧн, квајтымын вонас. |
| Ӧтчыд, гортсьыс петігӧн, Ньютон вунӧдіс кусӧдны сисьсӧ гижан пызан вывсьыс, да сійӧс пӧрӧдіс ичӧтик гортса понйыс. Ставыс, мый вӧлі пызан вылас, сюрс мында опыт гижӧдпасъяс — сотчис. Кор Ньютон аддзис тайӧс, повзьӧмысла весиг ӧти кыв эз вермы шуны. Полан вӧлі видзӧдны сійӧ чужӧм вылӧ. Сэсся чеччысис улӧс вылӧ, кияснас тупкис чужӧмсӧ да сьӧкыдапырысь понйыслы шуис: — «Ак, Алмаз, Алмаз. Вермин кӧ тэ тӧдны, кутшӧм ыжыд омӧльтор вӧчин». | Кыԇі ӧтчыԁ гортԍыс петігӧн, Ԋјутон вунӧԁіс кусӧԁны ԍіԍсӧ гіжан пызанвывԍыс ԁа сіјӧс пӧрӧԁіс ічӧԏік гортса понјыс. Ставыс, мыј вӧлі пызан вылас, ԍурс мынԁа опыт гіжӧԁпасјас — сотчіс. Кор Ԋјутон аԁԇіс тајӧс, повԅӧмысла веԍіг ӧԏі кыв ез вермы шуны. Полан вӧлі віԇӧԁны сіјӧ чужӧм вылӧ. Сеԍԍа четчыԍіс улӧс вылӧ, кіјаснас тупкіс чужӧмсӧ ԁа ԍӧкыԁапырыԍ понјыслы шуіс: — ак, алмаз, алмаз. Вермін-кӧ те тӧԁны кущӧм ыжыԁ омӧԉтор вӧчін. |
| Та бӧрын Ньютон чорыда висьмис, весиг вошис бур вежӧр вывсьыс. Сӧмын ёртъясыс зіля босьтчисны да бӧр бурдӧдісны. | Та бӧрын Ԋјутон чорыԁа віԍміс, веԍіг вошіс бур вежӧрвывԍыс. Сӧмын јортјасыс зіԉа боԍтчісны ԁа бӧр бурԁӧԁісны. |
| НЬЮТОН ДА НАУКА | ԊЈУТОН ԀА НАУКА |
| Ньютон восьтӧм всемирнӧй тяготенньӧ законъяс серти позис тӧдмӧдны енэжса да мувывса уна лоӧмторъяс. Аслас восьтӧм законнад, сложнӧй вычисленньӧясӧн Ньютон арталіс уна гырысь задачаяс: сійӧ вычислитіс сьӧкталун, ыдждалун да ӧдйӧмунанлун некымын енэжса телӧяслысь, веськыда индіс, кутшӧм форма мулӧн, аддзис лун да войлысь ӧткузя локтӧмлысь помкасӧ, саридзлысь прилив-отлив да уна мукӧдторъяслысь помкаяс. | Ԋјутон воԍтӧм вԍемірнӧј ԏагоԏеԋԋӧ законјас ԍерԏі поԅіс тӧԁмӧԁны јенӧжса ԁа мувывса уна лоӧмторјас. Аслас воԍтӧм законнаԁ, сложнӧј вычіԍԉеԋԋӧјасӧн Ԋјутон арталіс уна гырыԍ заԁачајас: сіјӧ вычіԍԉітіс ԍӧкталун, ыҗԁалун ԁа ӧԁјӧмунанлун ԋекымын јенӧжса ԏелӧјаслыԍ, веԍкыԁа інԁіс, кущӧм форма мулӧн, аԁԇіс лун ԁа војлыԍ ӧткуԅа локтӧмлыԍ помкасӧ, саріԇлыԍ пріԉів-отԉів ԁа уна мукӧԁторјаслыԍ помкајас. |
| Ньютон кулӧмсянь сё во мысти 1846 воын лои сэтшӧм дивӧтор. | Ԋјутон кулӧмԍаԋ ԍо во мыԍԏі 1846 воын лоі сещӧм ԃівӧ тор. |
| Учёнӧйяс Ньютон закон серти енэжса светилӧяслысь бергалӧмсӧ видзӧдігӧн аддзисны енэжса медбӧръя планетаӧн (кыдз сэки чайтлісны) Уранӧн тайӧ законсӧ нарушитӧм. | Учонӧјјас Ԋјутон закон ԍерԏі јенӧжса ԍвеԏілӧјаслыԍ бергалӧмсӧ віԇӧԁігӧн аԁԇісны јенӧжса меԁбӧрја плаԋетаӧн (кыԇ секі чајтлісны) Уранӧн тајӧ законсӧ нарушітӧм. |
| Планетаыс ветлӧдліс шонді гӧгӧр аслас туйсьыс неуна бокӧ кежышталӧмӧн, а эз Ньютон висьталӧм закон серти. Но и ачыс на Ньютон аслас научнӧй гижӧдас индыліс, мый планетаяс вермасны кежны асланыс туйысь, кор найӧ матіті мунӧны кутшӧмкӧ мӧд ыджыд планета дорті — сэки мӧд планетаыс тшӧтш кыскӧ ас бердас. Сійӧ весиг арталіс, кодарладорӧ да уна-ӧ вермӧ лоны кежӧмыс. | Плаԋетаыс ветлӧԁліс шонԁі гӧгӧр аслас тујԍыс ԋеуна бокӧ кежышталӧмӧн, а ез Ԋјутон віԍталӧм закон ԍерԏі. Но-і ачыс-на Ԋјутон аслас научнӧј гіжӧԁас інԁыліс, мыј плаԋетајас вермасны кежны асланыс тујыԍ, кор најӧ матіті мунӧны кущӧмкӧ мӧԁ ыҗыԁ плаԋета ԁорті — секі мӧԁ плаԋетаыс щӧщ кыскӧ ас берԁас. Сіјӧ веԍіг арталіс, коԁарлаԁорӧ ԁа унаӧ вермӧ лоны кежӧмыс. |
| Тайӧ индӧдъяснас пӧльзуйтчӧмӧн учёнӧйяс пондісны вӧчавны арталӧмъяс. Вӧлӧмкӧ, Ураныслысь аслыссяма бергалӧмсӧ позьӧ висьтавны сӧмын йӧзыслы тӧдтӧм на кутшӧмкӧ мӧд планета ветлӧмӧн. Арталӧмъяс веськыда индісны весиг места вылас, кӧні колӧ лоны планетаыс. Сійӧс он вермы аддзыны куш синъясӧн, вывті ылын мусяньыс да. Кор видзӧдлісны вычисленньӧяс индӧм серти енэжас ён телескопӧн, учёнӧйяслы мыччысис выль, югыд, ньӧтчыд аддзывтӧм светилӧ. | Тајӧ інԁӧԁјаснас пӧԉзујтчӧмӧн учонӧјјас понԁісны вӧчавны арталӧмјас. Вӧлӧмкӧ, Ураныслыԍ аслыс ԍама бергалӧмсӧ поԅӧ віԍтавны сӧмын јӧзыслы тӧԁтӧм-на кущӧмкӧ мӧԁ плаԋета ветлӧмӧн. Арталӧмјас веԍкыԁа інԁісны веԍіг места вылас, кӧні колӧ лоны плаԋетаыс. Сіјӧс он вермы аԁԇыны куш ԍінјасӧн, вывті ылын муԍаԋыс-ԁа. Кор віԇӧԁлісны вычіԍԉеԋԋӧјас інԁӧм ԍерԏі јенӧжас јон ԏеԉескопӧн, учонӧјјаслы мытчыԍіс выԉ, југыԁ, ԋӧтчыԁ аԁԇывтӧм ԍвеԏілӧ. |
| Сідзикӧн, эз миянӧн аддзан Уран ло медбӧръя планетанас енэжын, а сюри мӧд, кодӧс нимтісны Нептунӧн. | Сіԇікӧн, ез міјанӧн аԁԇан Уран ло меԁбӧрја плаԋетанас јенежын, а ԍурі мӧԁ, коԁӧс ԋімтісны Ԋептунӧн. |
| Сідз сё во мысти петкӧдчис Ньютон законлӧн ыджыд выныс, и код тӧдас, оз-ӧ отсав водзӧ восьтыны выль тӧдлытӧм миръяс. | Сіԇ ԍо во мыԍԏі петкӧԁчіс Ԋјутон законлӧн ыҗыԁ выныс, і коԁ тӧԁас, оз-ӧ отсав воԇӧ воԍтыны выԉ тӧԁлытӧм мірјас. |
| Эз сӧмын астрономияын тыдовтчы Ньютонлӧн ыджыдлуныс. Тшӧтш и мукӧд наукаясын ыджыда паськаліс сылӧн тӧдӧмыс. | Ез сӧмын астрономіјаын тыԁовтчы Ԋјутонлӧн ыҗыԁлуныс. Щӧщ-і мукӧԁ наукајасын ыҗыԁа паԍкаліс сылӧн тӧԁӧмыс. |
| Медся нин гырысь заслугаяс Ньютонлӧн математикаын, сійӧ восьтіс сэтшӧм артасян способъяс, кодъясӧн сӧмын и позьӧ докажитны сылысь всемирнӧй тяготенньӧ законсӧ. Сійӧ способъяснас ӧні на пӧльзуйтчӧны учёнӧйяс, кор налы ковмас тӧдмавны енэжса либӧ мувывса кутшӧмкӧ явленньӧяс. | Меԁԍа-ԋін гырыԍ заслугајас Ԋјутонлӧн маԏемаԏікаын, сіјӧ воԍтіс сещӧм артаԍан способјас, коԁјасӧн сӧмын-і поԅӧ ԁокажітны сылыԍ вԍемірнӧј ԏагоԏеԋԋӧ законсӧ. Сіјӧ способјаснас ӧні-на поԉзујтчӧны учонӧјјас, кор налы ковмас тӧԁмавны јенӧжса ԉібӧ мувывса кущӧмкӧ јавԉеԋԋӧјас. |
| Математикаӧ способносьтъяс Ньютонлӧн вӧліны гырысьӧсь. | Маԏемаԏікаӧ способноԍтјас Ԋјутонлӧн вӧліны гырыԍӧԍ. |
| Му вылын медся тӧдчана математик Лейбниц сетіс учёнӧйяслы артавны зэв сьӧкыд, асьнас лӧсьӧдӧм задача. Задачасӧ гижӧм бӧрын рытнас Ньютон ӧтветсӧ аддзис узьны водан кадысь водзджык. | Му вылын меԁԍа тӧԁчана маԏемаԏік Ԉејбԋіц ԍетіс учонӧјјаслы артавны зев ԍӧкыԁ, аԍнас лӧԍӧԁӧм заԁача. Заԁачасӧ гіжӧм бӧрын рытнас Ԋјутон ӧтветсӧ аԁԇіс уԅны воԁан каԁыԍ воԇҗык. |
| Сідзжӧ сэтшӧм жӧ сьӧкыд задача сійӧ арталіс и мӧд учёнӧйлысь Бернуллилысь да аслас кырымпастӧг лэдзис журналӧ. Бернулли пырысь-пыр гӧгӧрвоис, кодкӧд сійӧ паныдасьӧма. | Сіԇ-жӧ сещӧм-жӧ ԍӧкыԁ заԁача сіјӧ арталіс і мӧԁ учонӧјлыԍ Бернулԉілыԍ-ԁа аслас кырымпастӧг леԇіс журналӧ. Бернулԉі пырыԍ-пыр гӧгӧрвоіс коԁкӧԁ сіјӧ паныԁаԍӧма. |
| — Гыжъяс сертиыс тӧдмала левсӧ, — ӧтветсӧ лыддигӧн шуис сійӧ. | — Гыжјас ԍерԏіыс тӧԁмала ԉевсӧ, — ӧтветсӧ лыԃԃігӧн шуіс сіјӧ. |
| Гырысь уджъяс Ньютонлӧн эм и свет тӧдмалан йылысь. Сійӧ петкӧдліс, мый шонділӧн югӧрыс абу ӧти пӧлӧс рӧма, а артмӧ сизим пӧлӧс рӧмысь. Ӧшкамӧшка буретш и петкӧдлӧ тайӧ рӧмъяссӧ. Ньютоныс ачыс вӧлі дивуйтчӧ тайӧторйыс вылӧ да гижис, мый тайӧ «медся шензяна выль тӧдмалантор». | Гырыԍ уҗјас Ԋјутонлӧн ем-і ԍвет тӧԁмалан јылыԍ. Сіјӧ петкӧԁліс, мыј шонԁілӧн југӧрыс абу ӧԏі пӧлӧс рӧма, а артмӧ ԍіԅім пӧлӧс рӧмыԍ. Ӧшкамӧшка бурӧщ-і петкӧԁлӧ тајӧ рӧмјассӧ. Ԋјутоныс ачыс вӧлі ԃівујтчӧ тајӧ торјыс вылӧ ԁа гіжіс, мыј тајӧ „меԁԍа шенԅана выԉ тӧԁмалантор“. |
| Та вылӧ индӧмӧн сійӧ висьталіс, мыйла быдсяма пӧлӧс предметъяс природаын имеитӧны аслыспӧлӧс рӧм. Мый вӧсна зависитӧ мегыр кодь формаыс ӧшкамӧшкалӧн, весиг кужис тӧдмавны вещественнӧй состав да строенньӧсӧ енэжса телӧяслысь. Ньютон гӧгӧрвоис да висьталіс, кыдзикӧн шы паськалӧ сынӧд пыр да воӧ миян пельӧдз. Сійӧ восьтіс закон, код серти сынӧд часьтъясыс водзӧ передавайтӧны звуксӧ маятник моза колеблитчӧмӧн. Тайӧ законнас пӧльзуйтчӧмӧн сійӧ корсис звук ӧдйӧмунанлуныслысь вычисляйтан способ. | Та вылӧ інԁӧмӧн сіјӧ віԍталіс, мыјла быԁԍама пӧлӧс преԁметјас пріроԁаын імејітӧны аслыс пӧлӧс рӧм. Мыј вӧсна завіԍітӧ мегыр коԃ формаыс ӧшкамӧшкалӧн, веԍіг кужіс тӧԁмавны вещественнӧј состав ԁа стројеԋԋӧсӧ јенежса ԏелӧјаслыԍ. Ԋјутон гӧгӧрвоіс ԁа віԍталіс, кыԇікӧн шы паԍкалӧ сынӧԁпыр ԁа воӧ міјан пеԉӧԇ. Сіјӧ воԍтіс закон, коԁ ԍерԏі сынӧԁ чаԍтјасыс воԇӧ переԁавајтӧны звуксӧ мајаԏԋік моза коԉебԉітчӧмӧн. Тајӧ законнас пӧԉзујтчӧмӧн сіјӧ корԍіс звук ӧԁјӧ мунанлуныслыԍ вычіԍԉајтан способ. |
| Теплота видлалӧмын Ньютон вӧчис медводдза воськов. | Ԏеплота віԁлалӧмын Ԋјутон вӧчіс меԁвоԇԇа воԍков. |
| Сійӧ аддзис постояннӧй температура, кор пуӧ ва, сылӧ металл. Сійӧ висьталіс сійӧ кад серти вывті смелӧй догадкаяс, мый ваас эм сотчан вещество, и мый алмаз сідзжӧ сотчантор. Ӧні, васьыс водород перйӧмӧн да сійӧс ва газӧ пӧртӧмӧн, ми используйтам сійӧс югдӧдчан да ломтысьӧм вылӧ. А алмаз йылысь, медся чорыд из йылысь, тӧдам, мый сійӧ — углерод состав, сотчӧ пӧшти ставнас. | Сіјӧ аԁԇіс постојаннӧј ԏемпература, кор пуӧ ва, сылӧ металл. Сіјӧ віԍталіс сіјӧ каԁ ԍерԏі вывті ԍмелӧј ԁогаԁкајас, мыј ваас ем сотчан вещество, і мыј алмаз сіԇ-жӧ сотчан тор. Ӧні, ваԍыс воԁороԁ перјӧмӧн ԁа сіјӧс ва газӧ пӧртӧмӧн, мі іспоԉзујтам сіјӧс југԁӧԁчан ԁа ломтыԍӧм вылӧ. А алмаз јылыԍ, меԁԍа чорыԁ із јылыԍ тӧԁам, мыј сіјӧ — угԉероԁ состав, сотчӧ пӧшԏі ставнас. |
| Электричество сідзжӧ эз коль бокӧ ёна аддзысь, ыджыд исследователь синъяс улысь. Ньютон медводз аддзис, мый нойӧн ниртӧм стеклӧ круг притягивайтӧ кокньыдик телӧяс — электричество сэні артмӧ да. Мировӧй наукасӧ Ньютон озырмӧдіс уна выльторъясӧн. Найӧ пуктісны выль туйяс водзӧ вылӧ мирсӧ тӧдмӧдӧмын. | Еԉектрічество сіԇ-жӧ ез коԉ бокӧ јона аԁԇыԍ, ыҗыԁ ісԍԉеԁоваԏеԉ ԍінјас улыԍ. Ԋјутон меԁвоԇ аԁԇіс, мыј нојӧн ԋіртӧм ԍԏеклӧ круг пріԏагівајтӧ кокԋіԃік ԏелӧјас — еԉектрічество сені артмӧ-ԁа. Міровӧј наукасӧ Ԋјутон озырмӧԁіс уна выԉторјасӧн. Најӧ пуктісны выԉ тујјас воԇӧвылӧ мірсӧ тӧԁмӧԁӧмын. |
| Прӧста абу шуӧма, мый Ньютонӧдз да Ньютон бӧрын некод на ещӧ эз во ыджыдторъясӧ естествознанньӧ тӧдмӧдӧмын, и мый Ньютонсянь заводитчӧ прамӧйджыка йӧзкост мывкыд кыптӧмыс да олӧмсӧ гӧгӧрвоӧмыс. | Прӧста абу шуӧма, мыј Ԋјутонӧԇ ԁа Ԋјутон бӧрын ԋекоԁ-на јешщӧ ез во ыҗыԁ торјасӧ јеԍԏествознаԋԋӧ тӧԁмӧԁӧмын, і мыј Ԋјутонԍаԋ завоԃітчӧ прамӧјҗыка јӧзкост мывкыԁ кыптӧмыс ԁа олӧмсӧ гӧгӧрвоӧмыс. |
| НЬЮТОН МИЧМӦДІС ЧЕЛОВЕЧЕСТВОСӦ | ԊЈУТОН МІЧМӦԀІС ЧЕЛОВЕЧЕСТВОСӦ |
| Ньютонлысь восьтӧмъяссӧ учёнӧй мирыс пырысьтӧм-пыр эз лыддьы збыльӧн. Сійӧ абу и дивӧ. Ӧдвакӧ сэки вӧлі вит-квайт морт, кодъяс эськӧ гӧгӧрвоисны помӧдз сійӧ мӧвпъяслысь коланлунсӧ. Ньютон аслас сюсьлуннас сэтшӧма панйис ассьыс нэмсӧ, сӧмын бӧрвылас сылӧн уджъясыс отсалісны выль наукаяс висьталӧмлы. | Ԋјутонлыԍ воԍтӧмјассӧ учонӧј мірыс пырыԍтӧм пыр ез лыԃԃі збыԉӧн. Сіјӧ абу-і ԃівӧ. Ӧԁвакӧ секі вӧлі віт-квајт морт, коԁјас еԍкӧ гӧгӧрвоісны помӧԇ сіјӧ мӧвпјаслыԍ колан лунсӧ. Ԋјутон аслас ԍуԍлуннас сещӧма панјіс асԍыс немсӧ, сӧмын бӧрвылас сылӧн уҗјасыс отсалісны выԉ наукајас віԍталӧмлы. |
| Кор ыджыд учёнӧйлысь значенньӧсӧ сёрӧнджык гӧгӧрвоисны велӧдчӧм йӧз, сійӧс пондісны окружайтны поклонъясӧн да почётъясӧн. | Кор ыҗыԁ учонӧјлыԍ значеԋԋӧсӧ ԍорӧнҗык гӧгӧрвоісны велӧԁчӧм јӧз, сіјӧс понԁісны окружајтны поклонјасӧн ԁа почотјасӧн. |
| Сійӧс ошкӧмыс паськаліс ылӧдз му пасьтала. 1693 воын сійӧс бӧрйӧны наукаяс Парижскӧй академияӧ шленӧн. Унджык олӧмыс Ньютонлӧн ветымын арӧсӧдз муніс гӧльпырысь, сӧмын тайӧ вонас ӧтпырысьӧн ставыс вежсьӧ — сылы пондісны сетны ыджыд удждон. | Сіјӧс ошкӧмыс паԍкаліс ылӧԇ му паԍтала. 1693 воын сіјӧс бӧрјӧны наукајас Паріжскӧј акаԃеміјаӧ шԉенӧн. Унҗык олӧмыс Ԋјутонлӧн ветымын арӧсӧԇ муніс гӧԉ пырыԍ, сӧмын тајӧ вонас ӧтпырыԍӧн ставыс вежԍӧ — сылы понԁісны ԍетны ыҗыԁ уҗ ԁон. |
| Сэсся бӧрйисны сійӧс «Лондонскӧй королевскӧй обществоӧ» юралысьӧн да тайӧ постын уджаліс кувтӧдзыс. | Сеԍԍа бӧрјісны сіјӧс „Лонԁонскӧј короԉевскӧј обществоӧ“ јуралыԍӧн ԁа тајӧ постын уҗаліс кувтӧԇыс. |
| Сӧмын тайӧ ставыс ньӧти эз веж Ньютонлысь раминик характерсӧ. Кӧть сійӧ и вӧчаліс гырысь открытийӧяс, век жӧ тӧдіс, мый тӧдмаліс сійӧ сӧмын ичӧтика, мый нӧшта ковмас тӧдмавны водзӧ олысь мувывса йӧзыслы. | Сӧмын тајӧ ставыс ԋӧԏі ез веж Ԋјутонлыԍ раміԋік каракԏерсӧ. Кӧԏ сіјӧ і вӧчаліс гырыԍ открыԏіјӧјас, век-жӧ тӧԁіс, мыј тӧԁмаліс сіјӧ сӧмын ічӧԏіка, мыј нӧшта ковмас тӧԁмавны воԇӧ олыԍ мувывса јӧзыслы. |
| — Ме кага кодь, — висьтавліс ачыс, — коді ворсӧ берег дорын да ӧктӧ изторъяс, а сы водзын тыдалӧ ыджыд ньӧтчыд аддзывтӧм океан. | — Ме кага-коԃ, — віԍтавліс ачыс, — коԁі ворсӧ берег ԁорын ԁа ӧктӧ із торјас, а сы воԇын тыԁалӧ ыҗыԁ ԋӧтчыԁ аԁԇывтӧм океан. |
| Ньютон бура гӧгӧрволіс сідзжӧ, мый эз кӧ сыӧдз уджавны мукӧд гырысь учёнӧйяс, и сылы эз позь эськӧ вӧчны тайӧ открытийӧяссӧ. Сы вӧсна сійӧ шуис ӧтчыд: | Ԋјутон бура гӧгӧрволіс сіԇ-жӧ, мыј ез-кӧ сыӧԇ уҗавны мукӧԁ гырыԍ учонӧјјас, і сылы ез поԅ еԍкӧ вӧчны тајӧ открыԏіјӧјассӧ. Сы вӧсна сіјӧ шуіс ӧтчыԁ: |
| — Ме кӧ аддза мукӧдъясысь ылысьджык, сійӧ сӧмын сы вӧсна, мый ме сулалі великанъяс пельпом вылын. | — Ме-кӧ аԁԇа мукӧԁјасыԍ ылыԍҗык, сіјӧ сӧмын сы вӧсна, мыј ме сулалі веԉіканјас пеԉпом вылын. |
| Мир система йылысь висьталӧмыс Ньютонлӧн изложитӧма «Математические начала естественной философии» нима нигаын, кодӧс дженьыда шуӧма «Начала»-ӧн. | Мір ԍіԍԏема јылыԍ віԍталӧмыс Ԋјутонлӧн ізложітӧма „Математические начала естественной философии“ ԋіма ԋігаын, коԁӧс җеԋыԁа шуӧма „Начала“-ӧн. |
| Март 20-ӧд лунын (выль стиль серти 31ʼын) 1727 воын бырис «небеснӧй механик». | Март 20-ӧԁ лунын (выԉ ԍԏіԉ ԍерԏі 31-ӧԁын) 1727 воын быріс „ԋебеснӧј мехаԋік“. |
| Куліс Ньютон 85 арӧсӧн Англия столичаын, Лондонын. | Куліс Ԋјутон 85 арӧсӧн Ангԉіја стоԉітсаын, Лонԁонын. |
| Сійӧ гу вылӧ сувтӧдӧма мраморысь вӧчӧм пӧв гижӧдӧн: | Сіјӧ гу вылӧ сувтӧԁӧма мраморыԍ вӧчӧм пӧв гіжӧԁӧн: |
| «Радуйтчӧй став йӧз, мый тіян пӧвстын вӧлӧма тіянӧс татшӧма баситысь морт». | „Раԁујтчӧј став јӧз, мыј тіјан пӧвсын вӧлӧма тіјанӧс тащӧма баԍітыԍ морт“. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
