ВОДЗКЫВ ВОԆКЫВ
Дирижабльяс вӧчӧм заводитӧмыс — тӧдчанаа петкӧдлӧ страналысь индустриализация нуӧдӧм кузя, социалистическӧй овмӧс ӧдйӧ тэчӧм кузя, «техникаӧн овладейтны» да «капиталистическӧй странаясӧс вӧтӧдны да панйыны» лозунгъяс олӧмӧ пӧртӧм кузя успехъяссӧ. Ԃіріжабԉјас вӧчӧм завоԃітӧмыс — тӧԁчанаа петкӧԁлӧ страналыԍ інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧм куԅа, соціаԉіԍԏіческӧј овмӧс ӧԁјӧ течӧм куԅа, „ԏехԋікаӧн овлаԃејтны“ ԁа „капітаԉіԍԏіческӧј странајасӧс вӧтӧԁны ԁа панјыны“ лозунгјас олӧмӧ пӧртӧм куԅа уԍпехјассӧ.
Дирижабль — мирӧвӧй техникалӧн медбӧръя достиженньӧыс. Тайӧ сынӧдті лэбалан гигант, сійӧс вӧчӧмыс (мувывса сооруженньӧяс — мачтаяс, эллингъяс да мукӧдторъяс лыддьытӧгыс на) сувтӧ 4 миллион шайтӧдз, сообщенньӧын збыльвылӧ чудесаяс вӧчӧ. Дирижабль петкӧдліс нин, мый став му гӧгӧр кытшовтӧмыс сылы — прӧстӧй прогулка кодь; ССРС-ын Цеппелин вылын лэбзьысь доктор Эккенер лэбзис став му гӧгӧрыс, 35 сюрс км кузя лэбзигӧн пуксьыліс сӧмын куимлаӧ. Дирижабльлы абу страшнӧ ни пемыд войыд, ни руа поводдяыд, ни йиа кӧдзыд Войвыв полюсса сынӧдыд: Войвыв полюсӧ унаысь лэбзьылӧмъясыс бура нин петкӧдлісны тайӧс. Дирижабльыд сэсся уна груз вермӧ лэптыны: дас тоннаясӧн сійӧ вермӧ босьтны грузсӧ. Ԃіріжабԉ — мірӧвӧј ԏехԋікалӧн меԁбӧрја ԁоԍԏіжеԋԋӧыс. Тајӧ сынӧԁті лебалан гігант, сіјӧс вӧчӧмыс (мувывса сооружеԋԋӧјас — мачтајас, еԉԉінгјас ԁа мукӧԁторјас лыԃԃытӧгыс-на) сувтӧ 4 міԉԉон шајтӧԇ, сообшщеԋԋӧын збыԉвылӧ чуԃесајас вӧчӧ. Ԃіріжабԉ петкӧԁліс-ԋін, мыј став му гӧгӧр кыщовтӧмыс сылы — прӧстӧј прогулка коԃ; ССРС-ын Цеппеԉін вылын лебԅыԍ ԁоктор Еккеԋер лебԅіс став му гӧгӧрыс, 35 ԍурс клм. куԅа лебԅігӧн пукԍыліс сӧмын кујімлаӧ. Ԃіріжабԉлы абу страшнӧ ԋі пемыԁ војыԁ, ԋі руа повоԃԃаыԁ, ԋі јіа кӧԇыԁ Војвыв поԉусса сынӧԁыԁ: Војвыв поԉусӧ унаыԍ лебԅылӧмјасыс бура-ԋін петкӧԁлісны тајӧс. Ԃіріжабԉыԁ сеԍԍа уна груз вермӧ лептыны: ԁас тоннајасӧн сіјӧ вермӧ боԍтны грузсӧ.
Тасянь гӧгӧрвоана, кутшӧм паськыда да кутшӧм уна уджъяс позьӧ нуны дирижабльӧн ССРС-ын, коді пуксьӧма став му сяр квайтӧд юкӧн вылас да кодлӧн эм зэв уна арктическӧй (ёна Войвылын) озырлун. Миян условйӧясын дирижабльлӧн вывті ыджыд тӧдчанлуныс. Дирижабльӧн позьӧ торйӧн кокньыда да бура кутны йитӧд центрлы ылын, бокиса местаяскӧд; регыдӧн позьӧ нуны экспедицияяс (бригадаяс), нуны колан кӧлуй (оборудованньӧ, литература, ӧдйӧ тшыканторъяс, жугавлысь, ыджыд дон сулалысь материалъяс да с. в.), босьтны дона грузъяс (мехъяс, изделльӧяс да мук. т.). Дирижабльлысь тайӧ преимуществояссӧ колӧ торйӧн тӧд вылӧ босьтны центръяссянь ылын миян национальнӧй республикаяслы да обласьтъяслы. Таԍаԋ гӧгӧрвоана, кущӧм паԍкыԁа ԁа кущӧм уна уҗјас поԅӧ нуны ԃіріжабԉӧн ССРС-ын, коԁі пукԍӧма став му ԍар квајтӧԁ јукӧн вылас ԁа коԁлӧн ем зев уна аркԏіческӧј (јона Војвылын) озырлун. Міјан условіјӧјасын ԃіріжабԉлӧн вывті ыҗыԁ тӧԁчанлуныс. Ԃіріжабԉӧн поԅӧ торјӧн кокԋыԁа ԁа бура кутны јітӧԁ центрлы ылын, бокысса местајаскӧԁ; регыԁӧн поԅӧ нуны експеԃіціјајас (брігаԁајас), нуны колан кӧлуј (оборуԁоваԋԋӧ, ԉіԏература, ӧԁјӧ щыканторјас, жугавлыԍ, ыҗыԁ ԁон сулалыԍ маԏеріалјас ԁа с. в.), боԍтны ԁона грузјас (мехјас, іԅԃеԉіјӧјас ԁа мук. т.). Ԃіріжабԉлыԍ тајӧ преімушществојассӧ колӧ торјӧн тӧԁ вылӧ боԍтны центрјасԍаԋ ылын міјан націонаԉнӧј респубԉікајаслы ԁа облаԍтјаслы.
Кутшӧм уджъяс вермӧны нуны дирижабльяс да кутшӧм бур сетӧ дирижабльнас лэбалӧмыс, висьталӧма Ассберг тайӧ книгаас. Овмӧс кыпӧдӧм кузя ыджыд бур сетӧмысь кындзи оз ков вунӧдны нӧшта и война дырйи сылысь ёна коланлунсӧ. Дирижабльлӧн куим качествоыс — пуксьывтӧг ылӧ, кузя лэбзьыны вермӧмыс, уна груз лэптыны вермӧмыс да лэбзян ӧдсӧ чинтыны вермӧмыс, весиг ӧти местаын сулавны вермӧмыс моторсӧ уджалӧмсьыс сувтӧдӧмӧн (аэропланъяс моторсӧ сувтӧдӧмӧн лэччӧны увлань) — дирижабль мукӧд дырйиыс нинӧмӧн вежны вермытӧм военнӧй средство. Империалистическӧй война дырйи немечьяс дирижабльяссянь бомбардируйтлісны прӧтивникъяслысь ылысь тылысь каръяссӧ (Парижӧс, Лондонӧс), войяснас лэбзьӧны да. Немечьяс дирижабльяс вылын война дырйи кутісны Лунвыв Африкаын аслас войскаыскӧд йитӧдсӧ. Неприятельяс войска юр вывтіыс вӧлі лэбзьӧны, нуӧны асланыс войскалы сёян, паськӧм, военнӧй кӧлуй да с. в. Немецкӧй цеппелинъяс (дирижабльяс) кыйӧдалӧны вӧлі подводнӧй пыжъяс да пазӧдалӧны найӧс, нуӧдлісны военно-морскӧй мукӧд операцияяс. Война дырйи дирижабль — дорйысян да усьласян зэв ён ӧруддьӧ. Кущӧм уҗјас вермӧны нуны ԃіріжабԉјас ԁа кущӧм бур ԍетӧ ԃіріжабԉнас лебалӧмыс, віԍталӧма Ассберг тајӧ кԋігаас. Овмӧс кыпӧԁӧм куԅа ыҗыԁ бур ԍетӧмыԍ кынԇі оз ков вунӧԁны нӧшта і војна ԁырјі сылыԍ јона коланлунсӧ. Ԃіріжабԉлӧн кујім качествоыс — пукԍывтӧг ылӧ, куԅа лебԅыны вермӧмыс, уна груз лептыны вермӧмыс ԁа лебԅан ӧԁсӧ чінтыны вермӧмыс, веԍіг ӧԏі местаын сулавны вермӧмыс моторсӧ уҗалӧмԍыс сувтӧԁӧмӧн (аеропланјас моторсӧ сувтӧԁӧмӧн летчӧны увлаԋ) — ԃіріжабԉ мукӧԁ ԁырјіыс ԋінӧмӧн вежны вермытӧм војеннӧј среԁство. Імперіаԉіԍԏіческӧј војна ԁырјі ԋемецјас ԃіріжабԉјасԍаԋ бомбарԃірујтлісны прӧԏівԋікјаслыԍ ылыԍ тылыԍ карјассӧ (Паріжӧс, Лонԁонӧс), војјаснас лебԅӧны-ԁа. Ԋемецјас ԃіріжабԉјас вылын војна ԁырјі кутісны Лунвыв Афрікаын аслас војскаыскӧԁ јітӧԁсӧ. Ԋепріјаԏеԉјас војска јур вывтіыс вӧлі лебԅӧны, нуӧны асланыс војскалы ԍојан, паԍкӧм, војеннӧј кӧлуј ԁа с. в. Ԋемецкӧј цеппеԉінјас (ԃіріжабԉјас) кыјӧԁалӧны вӧлі поԁвоԁнӧј пыжјас ԁа пазӧԁалӧны најӧс, нуӧԁлісны војенно-морскӧј мукӧԁ операціјајас. Војна ԁырјі ԃіріжабԉ — ԁорјыԍан ԁа уԍлаԍан зев јон ӧруԃіјӧ.
Кӧть кутшӧм ыджыд, выль удж бердӧ ми эг босьтчылӧ, вӧлӧмкӧ сы йылысь мысльсӧ висьталіс Ленин. Тайӧ книгаас Ф. Ильинлӧн «Ленин да дирижабль» статья висьталӧ сы йылысь. Кӧԏ кущӧм ыҗыԁ, выԉ уҗ берԁӧ мі ег боԍтԍылӧ, вӧлӧмкӧ сы јылыԍ мыԍԉсӧ віԍталіс Ԉеԋін. Тајӧ кԋігаас Ф. Іԉԉінлӧн „Ԉеԋін ԁа ԃіріжабԉ“ стаԏԏа віԍталӧ сы јылыԍ.
Пӧшти 17 во сайын на, империалистическӧй война дырйи, Ленин шуліс: «Виччысьлам мыйкӧ дыра, кор миян лоасны асланым дирижабльяс. Частнӧй вопрос кузя (войналы паныд листовкаяс разӧдӧм йылысь) Ленин тшук вӧлі шуӧ, мый лоӧ «миян» власьт да лоӧны «миян» дирижабльяс. Пӧшԏі 17 во сајын-на, імперіаԉіԍԏіческӧј војна ԁырјі, Ԉеԋін шуліс: „Віԁчыԍлам мыјкӧ ԁыра, кор міјан лоасны асланым ԃіріжабԉјас. Частнӧј вопрос куԅа (војналы паныԁ ԉістовкајас разӧԁӧм јылыԍ) Ԉеԋін щук вӧлі шуӧ, мыј лоӧ „міјан“ влаԍт ԁа лоӧны „міјан“ ԃіріжабԉјас.
Тайӧ кывъясыс збыльмӧны. Ми заводитам вӧчны ассьыным дирижабльяс. Йӧзлысь чукӧртӧм сьӧм вылӧ, ми пуктім нин чорыд материальнӧй подув нёль дирижабль вӧчӧм вылӧ: «Правда», «Осоавиахим», «Клим Ворошилов» да «Колхозник» вылӧ. Сӧмын рабочӧй класслӧн помтӧм ыджыд энергияыс да босьтчанлуныс, мӧскуаса рабочӧйяслӧн заводитӧмыс, пуктӧ увт лӧсьӧдны дирижабльясысь Ленин нима дзонь эскадра, сэтчӧ тайӧ нёль дирижабльсӧ сюйӧмӧн да нӧшта сыысь кындзи на кыкӧс «Старый большевик» да «Сталин» дирижабльяс вӧчӧмӧн. Юра дирижабльыс лоӧ сэні «Ленин» дирижабль. Тајӧ кывјасыс збыԉмӧны. Мі завоԃітам вӧчны асԍыным ԃіріжабԉјас. Јӧзлыԍ чукӧртӧм ԍӧм вылӧ, мі пуктім-ԋін чорыԁ маԏеріаԉнӧј поԁув ԋоԉ ԃіріжабԉ вӧчӧм вылӧ: „Правԁа“, „Осоавіахім“, „Кԉім Ворошілов“ ԁа „Колхоԅԋік“ вылӧ. Сӧмын рабочӧј класслӧн помтӧм ыҗыԁ еԋергіјаыс ԁа боԍтԍанлуныс: мӧскуаса рабочӧјјаслӧн завоԃітӧмыс пуктӧ увт лӧԍӧԁны ԃіріжабԉјасыԍ Ԉеԋін ԋіма ԇоԋ ескаԁра, сетчӧ тајӧ ԋоԉ ԃіріжабԉсӧ ԍујӧмӧн ԁа нӧшта сыыԍ кынԇі-на кыкӧс „Старыј боԉшевік“ ԁа „Стаԉін“ ԃіріжабԉјас вӧчӧмӧн. Јура ԃіріжабԉыс лоӧ сені „Ԉеԋін“ ԃіріжабԉ.
Дерт дирижабльяслысь Ленин нима эскадратӧ лоӧ вӧчӧма. Ԃерт, ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁратӧ лоӧ вӧчӧма.
ССРС-са уджалысь йӧз нӧшта да нӧшта ӧтчыд петкӧдлас став мирыслы, мый вермӧ вӧчны социализм тэчысьяслӧн энтузиазмыс. Сӧвет страна вывті кутас шывъявны гырысь стальнӧй дирижабльяслӧн эскадра. ССРС-са уҗалыԍ јӧз нӧшта ԁа нӧшта ӧтчыԁ петкӧԁлас став мірыслы, мыј вермӧ вӧчны соціаԉізм течыԍјаслӧн ентуԅіазмыс. Сӧвет страна вывті кутас шывјавны гырыԍ стаԉнӧј ԃіріжабԉјаслӧн ескаԁра.
Комиӧн гижис
Истомин А.
Важ коми гижӧд