| КЫДЗИ ВӦДИТНЫ, ДӦЗЬӦРИТНЫ КАРТУПЕЛЬ | КЫԆІ ВӦԂІТНЫ, ԀӦԄӦРІТНЫ КАРТУПЕԈ |
| МЫЙ СЕТӦ КАРТУПЕЛЬ ОВМӦСЛЫ. | МЫЈ ԌЕТӦ КАРТУПЕԈ ОВМӦСЛЫ. |
| Картупель сетӧ зэв бур урожай. Со та кузя лыдпасъясыс. Мӧскуа обласьтувса опытнӧй станцияын 1925/26-ӧд воӧ гектар му вылысь зӧр воӧма 23 центнер. Сійӧс кӧ вуджӧдны кормӧвӧй единица вылӧ, лоӧ 2.800 килограмм единица. А сійӧ вояснас гектар вылысь картупель воӧма 267 центнер, либӧ 7.120 килограмм кормӧвӧй единица. Тайӧ петкӧдлӧ, мый картупель сетӧ куим мында унджык пӧтӧслунсӧ зӧр дорысь. | Картупеԉ ԍетӧ зев бур урожај. Со та куԅа лыԁпасјасыс. Мӧскуа облаԍтувса опытнӧј станціјаын 1925–26-ӧԁ воӧ гектар му вылыԍ зӧр воӧма 23 центԋер. Сіјӧс-кӧ вуҗӧԁны кормовӧј јеԃіԋіца вылӧ, лоӧ 2.800 кілограмм јеԃіԋіца. А сіјӧ војаснас гектар вылыԍ картупеԉ воӧма 267 центԋер, ԉібӧ 7.120 кілограмм кормовӧј јеԃіԋіца. Тајӧ петкӧԁлӧ, мыј картупеԉ ԍетӧ кујім мынԁа унҗык пӧтӧслунсӧ зӧр ԁорыԍ. |
| Картупель мортлы зэв колана быдмӧг. Овмӧсын сійӧ зэв унатор вылӧ мунӧ: мортлы сёйӧм вылӧ, скӧтлы вердас вылӧ, крахмал сэтысь вӧчӧны, спирт вӧчӧны. Торйӧн нин сійӧ ыджыд пӧльза сетӧ косӧд, зэртӧм, нянь артмытӧм воясӧ. Картупель мездӧ сэки овмӧсӧс сёянысь да кӧрымысь топалӧмысь, скӧтӧс сійӧн ёна позьӧ вердны да, дай аслыс мортлы ёна позьӧ сёйны да. | Картупеԉ мортлы зев колана быԁмӧг. Овмӧсын сіјӧ зев унатор вылӧ мунӧ: мортлы ԍојӧм вылӧ, скӧтлы верԁас вылӧ, крахмал сетыԍ вӧчӧны, ԍпірт вӧчӧны. Торјӧн-ԋін сіјӧ ыҗыԁ пӧԉза ԍетӧ косӧԁ, зертӧм, ԋаԋ артмытӧм војасӧ. Картупеԉ мезԁӧ секі овмӧсӧс ԍојаныԍ ԁа кӧрымыԍ топалӧмыԍ, скӧтӧс сіјӧн јона поԅӧ верԁны-ԁа, ԁај аслыс мортлы јона поԅӧ ԍојны-ԁа. |
| Медуна местаыс картупель улын Мӧскуаса да Ивановскӧй обласьтъясын. Сэні картупель улас местаыс кайӧ 12 прӧчентӧдз, а мукӧд районъясас, шуам, Меленковскӧй районын — 25%-ӧдз дай унджык на. Ленинградскӧй обласьтын картупель улын лыддьыссьӧ став кӧдза места письыс 9%, а Западнӧй обласьтын — 12 прӧчентӧдз да Белоруссияын — 10 прӧчентӧдз. Центрально-Чернозёмнӧй обласьтын вывті жӧ ёна вӧдитӧны картупельтӧ. Сы улын став кӧдза места пиысь 8% мында. | Меԁуна местаыс картупеԉ улын Мӧскуаса ԁа Івановскӧј облаԍтјасын. Сені картупеԉ улас местаыс кајӧ 12 процентӧԇ, а мукӧԁ рајонјасас, шуам, Меԉенковскӧј рајонын — 25%-ӧԇ ԁај унҗык-на. Ԉеԋінграԁскӧј облаԍтын картупеԉ улын лыԃԃыԍԍӧ став кӧԇа места піԍыс 9%, а Запаԁнӧј облаԍтын — 12 процентӧԇ ԁа Белоруԍԍіјаын — 10 процентӧԇ. Центраԉно-Черноԅомнӧј облаԍтын вывті-жӧ јона вӧԃітӧны картупеԉтӧ. Сы улын став кӧԇа места піыԍ 8% мынԁа. |
| Тайӧ лыдпасъясыс петкӧдлӧны: тайӧ местаясас сиктса овмӧсын картупельлы сетӧма зэв тӧдчана места. Сӧмын вузӧс вылӧ картупель этша на мунӧ. 1927ʼ воӧ став картупель урожайсьыс муніс вузӧс вылӧ сӧмын на 7,3%. | Тајӧ лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны: тајӧ местајасас ԍіктса овмӧсын картупеԉлы ԍетӧма зев тӧԁчана места. Сӧмын вузӧс вылӧ картупеԉ еща-на мунӧ. 1927-ӧԁ воӧ став картупеԉ урожајԍыс муніс вузӧс вылӧ сӧмын-на 7,3%. |
| Бӧръя воясас статистика петкӧдлӧ, мый картупель медъёна вӧдитӧны, медуна местаыс сы улын этша муа районъясын. | Бӧрја војасас стаԏіԍԏіка петкӧԁлӧ, мыј картупеԉ меԁјона вӧԃітӧны, меԁуна местаыс сы улын еща муа рајонјасын. |
| Картупель ыджыд урожайысь кындзи бур и мукӧд бокъяссянь мукӧд кӧдзаясыс серти. Ми висьталім нин картупельлысь бура быдмӧм йылысь косӧд, зэртӧм воясӧ. | Картупеԉ ыҗыԁ урожајыԍ кынԇі бур і мукӧԁ бокјасԍаԋ мукӧԁ кӧԇајасыԍ ԍерԏі. Мі віԍталім-ԋін картупеԉлыԍ бура быԁмӧм јылыԍ косӧԁ, зертӧм војасӧ. |
| Нянь кӧдзаяс дорысь картупельлы этшаджык колӧ муас ваыс. Гожӧм заводитчигас — апрельын да майын, кор озджык зэр да косӧдджык кадыс, нянь кӧдзаяслы оз тырмы муас ваыс, а картупельлы сэки этшаджык колӧ ваыс. | Ԋаԋ кӧԇајас ԁорыԍ картупеԉлы ещаҗык колӧ муас ваыс. Гожӧм завоԃітчігас — апреԉын ԁа мајын, кор озҗык зер ԁа косӧԁҗык каԁыс, ԋаԋ кӧԇајаслы оз тырмы муас ваыс, а картупеԉлы секі ещаҗык колӧ ваыс. |
| Картупель медсясӧ быдмӧ, чукӧртӧ сёянторсӧ мусьыс юльын да августын, кор быдлаын медъёна зэрасьӧ. Сы понда и картупельыд бура вермӧ быдмынысӧ, весиг косӧд тулыса воясӧ, сідз жӧ и косӧд аръясӧ (августӧ да сентябрӧ). | Картупеԉ меԁԍасӧ быԁмӧ, чукӧртӧ ԍојанторсӧ муԍыс јуԉын ԁа августын, кор быԁлаын меԁјона зераԍӧ. Сы понԁа і картупеԉыԁ бура вермӧ быԁмынысӧ, веԍіг косӧԁ тулыса војасӧ, сіԇ-жӧ і косӧԁ арјасӧ (августӧ ԁа ԍеԋԏабрӧ). |
| Картупельтӧ нянь кӧдзаяс дорысь — зӧр, ид, шобді дорысь пуктӧны му вылӧ сёрӧнджык, сы понда нюжалӧ тувсов кӧдзан-пуктысян кадыс, озджык ков вывті тэрмасьны пуктысигас. Картупель воӧ сёрӧнджык нянь кӧдзаяс дорысь, сентябрын гӧгӧр, кор нин няньясыд овлӧны чукӧртӧмаӧсь. Сійӧ бара жӧ зэв бур овмӧсыдлы, этшаджык уджалысьясӧн унджык местаысь позьӧ чукӧртны-уджавны картупельсӧ да. | Картупеԉтӧ ԋаԋ кӧԇајас ԁорыԍ — зӧр, іԁ, шобԁі ԁорыԍ пуктӧны му вылӧ ԍорӧнҗык, сы понԁа ԋужалӧ тувсов кӧԇан-пуктыԍан каԁыс, озҗык ков вывті термаԍны пуктыԍігас. Картупеԉ воӧ ԍорӧнҗык ԋаԋ кӧԇајас ԁорыԍ, ԍеԋԏабрын гӧгӧр, кор-ԋін ԋаԋјасыԁ овлӧны чукӧртӧмаӧԍ. Сіјӧ бара-жӧ зев бур овмӧсыԁлы, ещаҗык уҗалыԍјасӧн унҗык местаыԍ поԅӧ чукӧртны-уҗавны картупеԉсӧ-ԁа. |
| Сэсся картупель вӧдитан му вылад озджык сэтшӧма быдмыны ёг турунъясыд, озджык лоны кӧдзаяслы картупель бӧрад вредительясыд. Картупельӧс пуктӧм бӧрас пинёвтӧны да кымыныськӧ бугритӧны (окучивайтӧны) либӧ гӧрышталӧны картупель рад костъястіыс. Сыӧн мусӧ весалӧны ёг турунъяссьыс. Сыысь кындзи, ёна небзьӧ муыс и картупельсӧ босьтігас, гӧрӧмӧн картупельсӧ босьтӧны да. Сійӧ бара жӧ ёна виӧ ёг турунсӧ. Сы понда картупель бӧрын няня кӧдзаяс, шуам зӧр, воӧ бурджыка сю бӧрын дорысь. | Сеԍԍа картупеԉ вӧԃітан му вылаԁ озҗык сещӧма быԁмыны јог турунјасыԁ, озҗык лоны кӧԇајаслы картупеԉ бӧраԁ вреԃіԏеԉјасыԁ. Картупеԉӧс пуктӧм бӧрас піԋовтӧны ԁа кымыныԍкӧ бугрітӧны (окучівајтӧны) ԉібӧ гӧрышталӧны картупеԉ раԁ костјастіыс. Сіјӧн мусӧ весалӧны јог турунјасԍыс. Сыыԍ кыԋԇі, јона ԋебԅӧ муыс і картупеԉсӧ боԍтігас, гӧрӧмӧн картупеԉсӧ боԍтӧны-ԁа. Сіјӧ бара-жӧ јона віӧ јог турунсӧ. Сы понԁа картупеԉ бӧрын ԋаԋа кӧԇајас, шуам, зӧр, воӧ бурҗыка ԍу бӧрын ԁорыԍ. |
| Картупельсӧ дӧзьӧритігӧн тшӧкыда мусӧ небзьӧдӧмӧн муыс весавсьӧ ёг турунъясысь, сійӧн озджык вермыны муас кутчысьнысӧ и быдмӧг сёйысь гагъясыс. Кымын ӧд этша муас ёг туруныс, сымын этша лоӧ сёянторйыс быд пӧлӧс гагъясыслы. Сӧмын картупельыдлӧн тӧдчанлуныс кӧть и вывті ыджыд став овмӧсас, сы вылӧ тырмымӧн ӧнӧдз на абу видзӧдлӧма. Картупель улын муыс зэв на этша, урожайяс посньыдӧсь, вузӧс вылӧ вӧдитӧны вывті этша, картупель вӧдитӧм бурмӧдӧм кузя пӧшти нинӧм оз вӧчсьы. | Картупеԉсӧ ԁӧԅӧрітігӧн щӧкыԁа мусӧ ԋебԅӧԁӧмӧн, муыс весавԍӧ јог турунјасыԍ, сіјӧн озҗык вермыны муас кутчіԍнысӧ і быԁмӧг ԍојыԍ гагјасыс. Кымын-ӧԁ еща муас јог туруныс, сымын еща лоӧ ԍојанторјыс быԁ пӧлӧс гагјасыслы. Сӧмын картупеԉыԁлӧн тӧԁчанлуныс кӧԏ і вывті ыҗыԁ став овмӧсас, сы вылӧ тырмымӧн ӧнӧԇ-на абу віԇӧԁлӧма. Картупеԉ улын муыс зев-на еща, урожајјас посԋіԁӧԍ, вузӧс вылӧ вӧԃітӧны вывті еща, картупеԉ вӧԃітӧм бурмӧԁӧм куԅа пӧшԏі ԋінӧм оз вӧчԍы. |
| Татшӧм лёка, омӧля картупель вӧдитӧм муніс сы вӧсна, мый бӧръя кадӧдзыс картупель вӧдитӧмсӧ нуӧдісны сӧмын торъя ас овмӧсас уджалысь крестьяна. Налӧн лёка уджалӧм, омӧль уджалан кӧлуйӧн уджалӧм, дерт, эз вермыны бурмӧдны картупель вӧдитӧмтӧ. | Тащӧм ԉока, омӧԉа картупеԉ вӧԃітӧм муніс сы вӧсна, мыј бӧрја каԁӧԇыс картупеԉ вӧԃітӧмсӧ нуӧԁісны сӧмын торја ас овмӧсас уҗалыԍ креԍԏана. Налӧн ԉока уҗалӧм, омӧԉ уҗалан кӧлујӧн уҗалӧм, ԃерт, ез вермыны бурмӧԁны картупеԉ вӧԃітӧмтӧ. |
| Ӧні олӧмыс вежсис. Сиктса овмӧс ӧдйӧ кутіс мунны коллективизация туйӧд. Вывті ӧдйӧ котыртчалӧны колхозъяс, кыптӧны совхозъяс. Став пӧлӧс кӧдзаяс вывті паськыда вӧдитӧмлы воссис туй. Тайӧ ӧні гӧгӧрвоана нин быдӧнлы. Ӧні ставыс нин тӧдӧны — сӧмын гырысь овмӧсъяс — колхозъяс да совхозъяс муяс вылын позьӧ паськыда нуӧдны удж машинаясӧн, тракторъясӧн, сідзи сувтӧдны уджсӧ, коді кыпӧдас уна пӧв сиктса овмӧслысь продукциясӧ, тшӧтш и картупельлысь продукциясӧ. | Ӧні олӧмыс вежԍіс. Ԍіктса овмӧс ӧԁјӧ кутіс мунны коԉԉекԏівізаціја тујӧԁ. Вывті ӧԁјӧ котыртчалӧны колхозјас, кыптӧны совхозјас. Став пӧлӧс кӧԇајас вывті паԍкыԁа вӧԃітӧмлы воԍԍіс туј. Тајӧ ӧні гӧгӧрвоана-ԋін быԁӧнлы. Ӧні ставыс-ԋін тӧԁӧны — сӧмын гырыԍ овмӧсјас — колхозјас ԁа совхозјас мујас вылын поԅӧ паԍкыԁа нуӧԁны уҗ машінајасӧн, тракторјасӧн, сіԇі сувтӧԁны уҗсӧ, коԁі кыпӧԁас уна пӧв ԍіктса овмӧслыԍ проԁукціјасӧ, щӧщ і картупеԉлыԍ проԁукціјасӧ. |
| КУТШӦМ ПЕРЕМЕНАӦ ПУКТЫНЫ КАРТУПЕЛЬ. | КУЩӦМ ПЕРЕМЕНАӦ ПУКТЫНЫ КАРТУПЕԈ. |
| Миян сиктса овмӧсын ӧнӧдз на ёна лёкторйӧн вӧлі куим переменаӧн муяс уджалӧм, коськӧмъяссӧ сёр гӧрӧм. Куим переменаӧн уджалігӧн медсясӧ вӧдитӧны нянь кӧдзаяс: первой мунӧ сю либӧ арся шобді, сы бӧрын, зӧр, ид да тувсов шобді. | Міјан ԍіктса овмӧсын ӧнӧԇ-на јона ԉокторјӧн вӧлі кујім переменаӧн мујас уҗалӧм, коԍкӧмјассӧ ԍор гӧрӧм. Кујім переменаӧн уҗалігӧн меԁԍасӧ вӧԃітӧны ԋаԋ кӧԇајас: первој мунӧ ԍу ԉібӧ арԍа шобԁі, сы бӧрын, зӧр, іԁ ԁа тувсов шобԁі. |
| Нянь кӧдзӧм бӧрын, кӧть кутшӧм нянь кӧдза оз кӧдзсьы, няньсӧ чукӧрттӧдз мусӧ ньӧти оз дӧзьӧритны, сідзикӧн арся кӧдзаяс бӧрын муыс дзонь воӧдз оз и вӧрзьыв, некутшӧм дӧзьӧр оз и аддзыв, ёна топалӧ да косьмӧ. Мыйӧн сэсся сэтысь няньсӧ чукӧртан, пырысь-пыр жӧ чорыда босьтчӧны сійӧ му вылас ёг турунъяс. | Ԋаԋ кӧԇӧм бӧрын, кӧԏ кущӧм ԋаԋ кӧԇа оз кӧԇԍы, ԋаԋсӧ чукӧрттӧԇ мусӧ ԋӧԏі оз ԁӧԅӧрітны, сіԇікӧн арԍа кӧԇајас бӧрын муыс ԇоԋ воӧԇ оз і вӧрԅыв, ԋекущӧм ԁӧԅӧр оз і аԁԇыв, јона топалӧ ԁа коԍмӧ. Мыјӧн сеԍԍа сетыԍ ԋаԋсӧ чукӧртан, пырыԍ-пыр-жӧ чорыԁа боԍтԍӧны сіјӧ му вылас јог турунјас. |
| Куим переменаӧн уджалігӧн некытчӧ пуктыны сійӧ муяс вылас пропашнӧй быдтасъяс — картупель, корнеплодъяс да с. в. | Кујім переменаӧн уҗалігӧн ԋекытчӧ пуктыны сіјӧ мујас вылас пропашнӧј быԁтасјас — картупеԉ, корԋеплоԁјас ԁа с. в. |
| Картупель бӧрын муыс зэв небыд, ёгтӧм, дай ваыс сэні уна кольӧ. Сідзкӧ картупель бӧрас зэв бур вӧдитны нянь. Уна вося (16 во чӧжся) опытъяс полтаваса опытнӧй станциялӧн петкӧдлісны, мый тувсов шобді быдмӧ картупель бӧрын бурджыка став нянь кӧдзаяс бӧрын дорысь. Картупель бӧрын сылӧн урожайыс воӧ куим центнер вылӧ унджык шобді, ид да зӧр бӧрын дорысь. | Картупеԉ бӧрын муыс зев ԋебыԁ, јогтӧм, ԁај ваыс сені уна коԉӧ. Сіԇ-кӧ картупеԉ бӧрас зев бур вӧԃітны ԋаԋ. Уна воԍа (16 во чӧжԍа) опытјас полтаваса опытнӧј станціјалӧн петкӧԁлісны, мыј тувсов шобԁі быԁмӧ картупеԉ бӧрын бурҗыка став ԋаԋ кӧԇајас бӧрын ԁорыԍ. Картупеԉ бӧрын сылӧн урожајыс воӧ кујім центԋер вылӧ унҗык шобԁі, іԁ ԁа зӧр бӧрын ԁорыԍ. |
| Сідзкӧ тувсов кӧдзаясӧс бурджык кӧдзны пропашнӧй быдмӧгъяс бӧрын — картупель бӧрын, корнеплодъяс бӧрын. А куим переменаӧн муястӧ уджалігӧн картупель бӧрын мӧд вонас муыс мунӧ коськӧм вылӧ. Тайӧн крестьянин вӧчӧ кык пӧлӧс урон — ӧти-кӧ, картупель улысь петӧм бур муыс некутшӧм пӧльзатӧг эновтчысьӧ, мӧд-кӧ, и скӧтыс сійӧ муяс вылас олігӧн пӧтсӧ оз вермы перйынысӧ, сэні скӧтыслы сёйныс туруныс абу тырмымӧн да. | Сіԇ-кӧ тувсов кӧԇајасӧс бурҗык кӧԇны пропашнӧј быԁмӧгјас бӧрын — картупеԉ бӧрын, корԋеплоԁјас бӧрын. А кујім переменаӧн мујастӧ уҗалігӧн картупеԉ бӧрын мӧԁ вонас муыс мунӧ коԍкӧм вылӧ. Тајӧн креԍԏаԋін вӧчӧ кык пӧлӧс урон — ӧԏі-кӧ, картупеԉ улыԍ петӧм бур муыс ԋекущӧм пӧԉзатӧг еновтчыԍӧ, мӧԁкӧ, і скӧтыс сіјӧ мујас вылас олігӧн пӧтсӧ оз вермы перјынысӧ, сені скӧтыслы ԍојныс, туруныс абу тырмымӧн-ԁа. |
| Дерт эськӧ картупель бӧрын коськӧм вылас позьӧ кӧдзны зӧр сора вика да сійӧн босьтны ыджыдджык пӧльза куим переменаӧн вӧдитан му вылысь, сӧмын бара сэки, вика бӧрас, сюыс омӧльджыка быдмӧ. Медым эськӧ вика бӧрас сюыслӧн урожайыс эз чин, лоӧ вика улас, сю улас и, сюйны куйӧд. | Ԃерт еԍкӧ картупеԉ бӧрын коԍкӧм вылас поԅӧ кӧԇны зӧр сора віка ԁа сіјӧн боԍтны ыҗыԁҗык пӧԉза кујім переменаӧн вӧԃітан му вылыԍ, сӧмын бара секі, віка бӧрас, ԍуыс омӧԉҗыка быԁмӧ. Меԁым еԍкӧ віка бӧрас ԍуыслӧн урожајыс ез чін, лоӧ віка улас, ԍу улас-і ԍујны кујӧԁ. |
| Сідзкӧ медым босьтны картупельлысь бур урожай, колӧ сійӧс вӧдитны торъя переменаын. Торъя пропашнӧй переменаыс вермас лоны сӧмын уна переменаӧн муяс уджалігӧн. | Сіԇ-кӧ, меԁым боԍтны картупеԉлыԍ бур урожај, колӧ сіјӧс вӧԃітны торја переменаын. Торја пропашнӧј переменаыс вермас лоны сӧмын уна переменаӧн мујас уҗалігӧн. |
| БОБӦНЯНЬ КАРТУПЕЛЯ ПЕРЕМЕНА. | БОБӦԊАԊ КАРТУПЕԈА ПЕРЕМЕНА. |
| Сёйӧд местаын медбур му уджалан переменаяс тӧдмалігӧн, миянлы лоӧ паныдасьны клевер кӧдзӧмкӧд. Клеверыд бура быдмӧ, дай ас бӧрас мукӧд кӧдзаясыслысь урожайсӧ содтӧ. Нечернозёмнӧй полосаын бурджык кӧдзны клевертӧ кык во кежлӧ, мӧд вонас сійӧ бур урожай на вермӧ сетны да. | Ԍојӧԁ местаын меԁбур му уҗалан переменајас тӧԁмалігӧн, міјанлы лоӧ паныԁаԍны кԉевер кӧԇӧмкӧԁ. Кԉеверыԁ бура быԁмӧ, ԁај ас бӧрас мукӧԁ кӧԇајасыслыԍ урожајсӧ соԁтӧ. Ԋечерноԅомнӧј полосаын бурҗык кӧԇны кԉевертӧ кык во кежлӧ, мӧԁ вонас сіјӧ бур урожај-на вермӧ ԍетны-ԁа. |
| Тані ковмас лӧсьӧдны вит перемена либӧ квайт перемена. Сю вылӧ клевер кӧдзигӧн лоӧны со кутшӧм переменаяс: 1) викаӧн кӧдзӧм коськӧм, 2) сю, вывтіыс кӧдзӧма бобӧняньӧн, 3) бобӧнянь, 4) бобӧнянь, 5) картупель, 6) ид, зӧр, кӧйдыс вылӧ вика, анькытш да мукӧд сэтшӧмтор. | Тані ковмас лӧԍӧԁны віт перемена ԉібӧ квајт перемена. Ԍу вылӧ кԉевер кӧԇігӧн лоӧны со кущӧм переменајас: 1) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм, 2) ԍу, вывтіыс кӧԇӧма бобӧԋаԋӧн, 3) бобӧԋаԋ, 4) бобӧԋаԋ, 5) картупеԉ, 6) іԁ, зӧр, кӧјԁыс вылӧ віка, аԋкыщ ԁа мукӧԁ сещӧмтор. |
| Татшӧм му уджалан переменаас став мусьыс квайтӧд юкӧныс картупель улын. Картупельыс пуктыссьӧ бобӧнянь бӧрас (бобӧнянь кык во вӧдитӧм мыстиыс). Бобӧнянь бӧрын му вылас картупельсӧ пуктігӧн бобӧнянь эжасӧ колӧ гӧрны арнас предплужника^Предплужникыс — ыджыд амысь водзвылас, вылынджык мӧд ичӧтик амысь кодь. Сійӧ водзвылас кульӧ эжасӧ да пӧрӧдӧ бӧрӧздаӧ, а ыджыд гӧрнас гӧрыштӧм муыс тыртӧ./^ плугӧн да пинёвтны. Сы пыдди му уджалысьлы бара урожайыс картупельлӧн тӧдчымӧн бурджык воас, сю бӧрын пуктӧм дорысь. | Тащӧм му уҗалан переменаас став муԍыс квајтӧԁ јукӧныс картупеԉ улын. Картупеԉыс пуктыԍԍӧ бобӧԋаԋ бӧрас (бобӧԋаԋ кык во вӧԃітӧм мыԍԏіыс). Бобӧԋаԋ бӧрын му вылас картупеԉсӧ пуктігӧн бобӧԋаԋ ежасӧ колӧ гӧрны арнас преԁплужԋіка^Преԁплужԋікыс — ыҗыԁ амыԍ воԇвылас вылынҗык мӧԁ ічӧԏік амыԍ коԃ. Сіјӧ воԇвылас куԉӧ ежасӧ ԁа пӧрӧԁӧ бӧрӧзԁаӧ, а ыҗыԁ гӧрнас гӧрыштӧм муыс тыртӧ./^ плугӧн ԁа піԋовтны. Сы пыԃԃі му уҗалыԍлы бара урожајыс картупеԉлӧн тӧԁчымӧн бурҗык воас, ԍу бӧрын пуктӧм ԁорыԍ. |
| Симбилейскӧй опытнӧй станцияын, Нижегородскӧй обласьтын, сю бӧрын картупельыс воис 148 центнер гектар вылысь, а бобӧнянь бӧрын — 190 центнер. Сідзкӧ тані бобӧнянь содтіс урожайсӧ картупельлысь 42 центнер гектар вылас. | Ԍімбіԉејскӧј опытнӧј станціјаын, Ԋіжегороԁскӧј облаԍтын, ԍу бӧрын картупеԉыс воіс 148 центԋер гектар вылыԍ, а бобӧԋаԋ бӧрын — 190 центԋер. Сіԇ-кӧ тані бобӧԋаԋ соԁтіс урожајсӧ картупеԉлыԍ 42 центԋер гектар вылас. |
| Позьӧ лӧсьӧдны и вит переменаӧн муяссӧ уджалӧм, бобӧняньсӧ зӧр улӧ кӧдзӧмӧн. Тані кӧдзаясыс со кыдзи кутасны вежласьны: 1) зӧр, 2) бобӧнянь, 3) бобӧнянь да коськӧм, 4) ӧзим (сю), 5) картупель. Татшӧм вит переменанас уджалігӧн картупельыс пуктыссьӧ сю бӧрын, бобӧнянь босьтӧм мысти да клевер эжасӧ гӧрӧм мысьт и во бӧрын. | Поԅӧ лӧԍӧԁны і віт переменаӧн мујассӧ уҗалӧм, бобӧԋаԋсӧ зӧр улӧ кӧԇӧмӧн. Тані кӧԇајасыс со кыԇі кутасны вежлаԍны: 1) зӧр, 2) бобӧԋаԋ, 3) бобӧԋаԋ ԁа коԍкӧм, 4) ӧԅім (ԍу), 5) картупеԉ. Тащӧм віт переменанас уҗалігӧн картупеԉыс пуктыԍԍӧ ԍу бӧрын, бобӧԋаԋ боԍтӧм мыԍԏі ԁа кԉевер ежасӧ гӧрӧм мыԍт-і во бӧрын. |
| Тадзи квайт переменаӧн да вит переменаӧн уджалігӧн, бобӧняньыс мӧд вонас босьтсьысьӧ (ытшкыссьӧ) сӧмын ӧтчыд да юньӧдз скӧтӧс клевер эжа вылас лэдзлӧны. Турунӧс меститӧм бӧрын клевер эжасӧ гӧрӧны коськӧм улӧ да арнас сэтчӧ кӧдзӧны сю либӧ арся шобді. | Таԇі квајт переменаӧн ԁа віт переменаӧн уҗалігӧн, бобӧԋаԋыс мӧԁ вонас боԍтԍыԍӧ (ыщкыԍԍӧ) сӧмын ӧтчыԁ ԁа јуԋӧԇ скӧтӧс кԉевер ежа вылас леԇлӧны. Турунӧс меԍԏітӧм бӧрын кԉевер ежасӧ гӧрӧны коԍкӧм улӧ ԁа арнас сетчӧ кӧԇӧны ԍу ԉібӧ арԍа шобԁі. |
| Позьӧ нӧшта индыны сизим переменаӧн уджалӧм, ид вылас либӧ зӧр вылас бобӧнянь кӧдзӧмӧн: 1) викаӧн кодзӧм коськӧм, 2) ӧзим (сю либӧ арся шобді), 3) картупель, 4) зӧр, ид, бобӧнянь на вылӧ кӧдзӧмӧн, 5) бобӧнянь, 6) бобӧнянь, 7) зӧр либӧ ид. | Поԅӧ нӧшта інԁыны ԍіԅім переменаӧн уҗалӧм, іԁ вылас, ԉібӧ зӧр вылас бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн: 1) вікаӧн коԇӧм коԍкӧм, 2) ӧԅім (ԍу, ԉібӧ арԍа шобԁі), 3) картупеԉ, 4) зӧр, іԁ, бобӧԋаԋ на вылӧ кӧԇӧмӧн, 5) бобӧԋаԋ, 6) бобӧԋаԋ, 7) зӧр ԉібӧ іԁ. |
| Тані картупельыс пуктыссьӧ сю бӧрын, бобӧнянь бӧрас куим во мысти, да сы понда бобӧняньыс картупель урожайсӧ оз нин сэтшӧм тӧдчымӧн содты. Тадзи муяс уджалігӧн, колхоз кӧ либӧ совхоз ылын кӧрт туйяссянь либӧ крахмал вӧчан заводсянь, сизимӧд переменаас позьӧ кӧдзны шабді, а картупельсӧ позьӧ вердны скӧтлы. | Тані картупеԉыс пуктыԍԍӧ ԍу бӧрын, бобӧԋаԋ бӧрас кујім во мыԍԏі, ԁа сы понԁа бобӧԋаԋыс картупеԉ урожајсӧ оз-ԋін сещӧм тӧԁчымӧн соԁты. Таԇі мујас уҗалігӧн, колхоз-кӧ, ԉібӧ совхоз ылын кӧрттујјасԍаԋ ԉібӧ крахмал вӧчан завоԁԍаԋ, ԍіԅімӧԁ переменаас поԅӧ кӧԇны шабԁі, а картупеԉсӧ поԅӧ верԁны скӧтлы. |
| Позьӧ веськыда шуны: бобӧнянь вӧдитігӧн, переменаясас став кӧдзаясыслӧн, сідз жӧ картупельлӧн, урожайыс ыджыдджык воӧ. | Поԅӧ веԍкыԁа шуны: бобӧԋаԋ вӧԃітігӧн, переменајасас став кӧԇајасыслӧн, сіԇ-жӧ картупеԉлӧн урожајыс ыҗыԁҗык воӧ. |
| КОСЬКӦМ ВЫЛӦ КАРТУПЕЛЬ ПУКТӦМ. | КОԌКӦМ ВЫЛӦ КАРТУПЕԈ ПУКТӦМ. |
| Этша муа районъясын, торйӧн нин каръяс гӧгӧр, кӧні гожӧмын позьӧ инавны картупельтӧ, сійӧс кӧдзӧны торъя переменаӧ кындзи и коськӧмӧ. Тадзнассӧ, нёль переменаӧн уджалігӧн картупель улын лоӧ кык перемена либӧ джын муыс. Сӧмын сэки скӧтлы кӧрымыс этшаджык лоӧ овмӧсын, коськӧмас зӧр сора вика пыдди, бобӧнянь пыдди либӧ мукӧд пӧлӧс турун кӧдза пыдди картупель лоӧ да. | Еща муа рајонјасын, торјӧн-ԋін карјас гӧгӧр, кӧні гожӧмын поԅӧ інавны картупеԉтӧ, сіјӧс кӧԇӧны торја переменаӧ кыԋԇі і коԍкӧмӧ. Таԇнассӧ, ԋоԉ переменаӧн уҗалігӧн картупеԉ улын лоӧ кык перемена, ԉібӧ җын муыс. Сӧмын секі скӧтлы кӧрымыс ещаҗык лоӧ овмӧсын, коԍкӧмас зӧр сора віка пыԃԃі, бобӧԋаԋ пыԃԃі ԉібӧ мукӧԁ пӧлӧс турун кӧԇа пыԃԃі картупеԉ лоӧ-ԁа. |
| Коськӧм вылӧ колӧ пуктыны водз пуктана, регыд воысь сорт картупель, шуам, Эпикур, Бермонт да мукӧд сэтшӧм сортъяс. Кымын водз воас картупельыс да водзджык лоӧ босьтӧма сійӧс коськӧм вылысь, сымын унджык кадыс лоӧ сюсӧ кӧдзтӧдзыс мусӧ пинёвтны-дӧзьӧритны. Кымын дыр муыс олас коськӧмас, сымын бур лоӧ сюыслӧн урожайыс. | Коԍкӧм вылӧ колӧ пуктыны воԇ пуктана регыԁ воыԍ сорт картупеԉ, шуам, Епікур, Бермонт ԁа мукӧԁ сещӧм сортјас. Кымын воԇ воас картупеԉыс ԁа воԇҗык лоӧ боԍтӧма сіјӧс коԍкӧм вылыԍ, сымын унҗык каԁыс лоӧ ԍусӧ кӧԇтӧԇыс, мусӧ піԋовтны-ԁӧԅӧрітны. Кымын ԁыр муыс олас коԍкӧмас, сымын бур лоӧ ԍуыслӧн урожајыс. |
| Картупель улӧ лӧсьӧдӧм коськӧмсӧ колӧ кыдз позьӧ водзджык арнас гӧрны да арся гӧрӧм вылас петкӧдны куйӧд 180 кымын центнер гектар вылӧ. | Картупеԉ улӧ лӧԍӧԁӧм коԍкӧмсӧ колӧ кыԇ поԅӧ воԇҗык арнас гӧрны ԁа арԍа гӧрӧм вылас петкӧԁны кујӧԁ 180 кымын центԋер гектар вылӧ. |
| Картупель муысь босьтӧ уна вын, да картупель бӧрас сэсся сю урожайыс ичӧтджык воӧ тыртӧм коськӧм бӧрын дорысь. Сӧмын картупельыс воӧм ыджыд доходыс вештас тайӧс содтӧдӧн. | Картупеԉ муыԍ боԍтӧ уна вын, ԁа картупеԉ бӧрас сеԍԍа ԍу урожајыс ічӧтҗык воӧ тыртӧм коԍкӧм бӧрын ԁорыԍ. Сӧмын картупеԉыс воӧм ыҗыԁ ԁокоԁыс вештас тајӧс соԁтӧԁӧн. |
| Мӧскуаса опытнӧй станцияын коськӧм вылӧ пуктӧм картупель сетӧма 102½ центнер гектарысь да картупель бӧрас сюыс воӧма — 18½ центнер. Тыртӧм коськӧм бӧрын войдӧрсӧ сюыс волӧма сӧмын куим центнерӧн унджык. Крестьяна гектар вылысь сюсӧ чукӧртӧны 9 центнер. Сідзкӧ опытнӧй станцияын мусӧ бура да лючки дӧзьӧритӧмӧн коськӧмыс сетӧма сю урожайсӧ кык пӧв унджык крестьяналӧн сёръя коськӧм дорысь дай сыысь кындзи на со мында картупель воӧма. | Мӧскуаса опытнӧј станціјаын коԍкӧм вылӧ пуктӧм картупеԉ, ԍетӧма 102½ центԋер гектарыԍ ԁа картупеԉ бӧрас ԍуыс воӧма — 18½ центԋер. Тыртӧм коԍкӧм бӧрын војԁӧрсӧ ԍуыс волӧма сӧмын кујім центԋерӧн унҗык. Креԍԏана гектар вылыԍ ԍусӧ чукӧртӧны 9 центԋер. Сіԇ-кӧ, опытнӧј станціјаын мусӧ бура ԁа ԉучкі ԁӧԅӧрітӧмӧн коԍкӧмыс ԍетӧма ԍу урожајсӧ кык пӧв унҗык креԍԏаналӧн ԍорја коԍкӧм ԁорыԍ ԁај сыыԍ кынԇі-на со мынԁа картупеԉ воӧма. |
| КЫДЗИ МУСӦ ДӦЗЬӦРИТНЫ КАРТУПЕЛЬЫС УЛӦ. | КЫԆІ МУСӦ ԀӦԄӦРІТНЫ КАРТУПЕԈЫС УЛӦ. |
| Уна переменаӧн, шуам кӧть нёль переменаӧн, му уджалігӧн кӧ картупельыс пуктыссьӧ торъя перемена вылӧ сю бӧрын либӧ пуктыссьӧ кӧ картупельыс коськӧмӧ, мусӧ картупель улас сэки колӧ заводитны дӧзьӧритнысӧ водзджык арнас, медбур — пырысь-пыр жӧ сюсӧ либӧ ид-зӧрсӧ чукӧртӧмыс бӧрын. Водз мусӧ гӧрӧмыс ёна содтӧ картупельыслысь урожайсӧ нечернозёмнӧй полосаын. | Уна переменаӧн, шуам, кӧԏ ԋоԉ переменаӧн му уҗалігӧн-кӧ картупеԉыс пуктыԍԍӧ торја перемена вылӧ ԍу бӧрын, ԉібӧ пуктыԍԍӧ-кӧ картупеԉыс коԍкӧмӧ, мусӧ картупеԉ улас секі колӧ завоԃітны ԁӧԅӧрітнысӧ воԇҗык арнас, меԁбур — пырыԍпыр-жӧ ԍусӧ ԉібӧ іԁ-зӧрсӧ чукӧртӧмыс бӧрын. Воԇ мусӧ гӧрӧмыс јона соԁтӧ картупеԉыслыԍ урожајсӧ ԋечерноԅомнӧј полосаын. |
| Арнас мусӧ дӧзьӧритны позьӧ кык ногӧн: либӧ няньяссӧ сэтысь чукӧртӧм бӧрас пыр жӧ петкӧдны сэтчӧ куйӧд да пыдіа гӧрны, либӧ, мукӧд уджъяс кӧ талялӧны да кадыс абу тырмымӧн, пинёвтны лущитны идзас подсӧ дискӧвӧй агасӧн, нёль амыся шабалатӧм плугйӧн либӧ прӧстӧй плугйӧн, сӧмын ляпкыда — 5–7 сантиметр судта. Лущитӧмнас небзьӧ муыс ляпкыдика да нетшкыссьӧны ёг турунъясыс, идза подйыс да. А плугнас пыдітіыс та бӧрын гӧрны позьӧ арнас, сентябр-октябр гӧгӧръясӧ. | Арнас мусӧ ԁӧԅӧрітны поԅӧ кык ногӧн: ԉібӧ ԋаԋјассӧ сетыԍ чукӧртӧм бӧрас пыр-жӧ петкӧԁны сетчӧ кујӧԁ ԁа пыԁіа гӧрны, ԉібӧ, мукӧԁ уҗјас-кӧ таԉалӧны ԁа каԁыс абу тырмымӧн, піԋовтны лушщітны іԇас поԁсӧ ԃіскӧвӧј агасӧн, ԋоԉ амыԍа шабалатӧм плугјӧн ԉібӧ прӧстӧј плугјӧн, сӧмын ԉапкыԁа 5–7 саԋԏіметр суԁта. Лушщітӧмнас ԋебԅӧ муыс ԉапкыԃіка ԁа ԋещкыԍԍӧны јог турунјасыс, іԇас поԁјыс-ԁа. А плугнас пыԁытіыс та бӧрын гӧрны поԅӧ арнас, ԍеԋԏабр-окԏабр гӧгӧрјасӧ. |
| Водз гӧрӧмнас муас ваыс унджык лоӧ дай выныс ёнджыка чукӧрмӧ муас, кык-куим тӧлысьнас арнад идзас, ёг турунъясыс сідз жӧ и куйӧдыс удитасны сісьмынысӧ да. Арнас гӧрӧм кежсьыс пинёвттӧгыс и кольӧны тӧв кежлас мусӧ. | Воԇ гӧрӧмнас муас ваыс унҗык лоӧ ԁај выныс јонҗыка чукӧрмӧ муас, кык-кујім тӧлыԍнас арнаԁ іԇас, јог турунјасыс сіԇ-жӧ і кујӧԁыс уԃітасны сіԍмынысӧ-ԁа. Арнас гӧрӧм кежԍыс піԋовттӧгыс і коԉӧны тӧв кежлас мусӧ. |
| Бутылицкӧй опытнӧй му вылын (важ Владимирскӧй губ.) няньсӧ чукӧртӧм бӧрас, гожӧм помнас мусӧ лущитлісны, а арнас пыдӧ плугйӧн гӧрлісны. Тулыснас сійӧс пинёвтӧны вӧлі да бара гӧрӧны, медым тӧвбыдӧн пуксьӧм-топалӧм мусӧ небзьӧдны. Лущитӧмнас, арнас да тулыснас гӧрӧмнас куим воӧн шӧркоддьӧм урожайыс картупельлӧн вӧлі воӧма 150 центнер гектарысь, а тулыснас гӧрӧмӧн да пуктысьтӧдзыс мӧдысь гӧрӧмӧн картупельыс вӧлӧм воӧ гектар вывсьыс сӧмын нин 137 центнер, 13 центнерӧн этшаджык вонас. | Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын (важ Влаԃімірскӧј губ.) ԋаԋсӧ чукӧртӧм бӧрас, гожӧм помнас мусӧ лушщітлісны, а арнас пыԁӧ плугјӧн гӧрлісны. Тулыснас сіјӧс піԋовтӧны вӧлі ԁа бара гӧрӧны, меԁым тӧвбыԁӧн пукԍӧм-топалӧм мусӧ ԋебԅӧԁны. Лушщітӧмнас, арнас ԁа тулыснас гӧрӧмнас кујім воӧн шӧркоԃԃем урожајыс картупеԉлӧн вӧлі воӧма 150 центԋер гектарыԍ, а тулыснас гӧрӧмӧн ԁа пуктыԍтӧԇыс мӧԁыԍ гӧрӧмӧн картупеԉыс вӧлӧм воӧ гектар вывԍыс сӧмын-ԋін 137 центԋер, 13 центԋерӧн ещаҗык вонас. |
| Татшӧмтор жӧ петкӧдліс и Симбилейскӧй опытнӧй станция (Нижегородскӧй крайын). Тані водз арнас гӧрӧмӧн гектар вылысь вӧлі воӧ 150 центнер, сёр арнас гӧрӧмӧн — 133 центнер, а тулыснас гӧрӧмӧн — 132 центнер. Сідзкӧ водз арнас гӧрӧмыс содтіс картупельлысь урожайсӧ 17 центнер гектар вылӧ. Тані жӧ тыдовтчис, мый сёр арнас ӧтчыд гӧрӧмыс тулыснас гӧрӧмыс серти картупельлысь урожайсӧ пӧшті оз содты. Сы понда нечернозёмнӧй полосаын картупель улӧ мусӧ колӧ гӧрны арнас кыдз позьӧ водзджык. | Тащӧмтор-жӧ петкӧԁліс і Ԍімбіԉејскӧј опытнӧј станціја (Ԋіжегороԁскӧј крајын). Тані воԇ арнас гӧрӧмӧн гектар вылыԍ вӧлі воӧ 150 центԋер, ԍор арнас гӧрӧмӧн — 133 центԋер, а тулыснас гӧрӧмӧн — 132 центԋер. Сіԇ-кӧ, воԇ арнас гӧрӧмыс соԁтіс картупеԉлыԍ урожајсӧ 17 центԋер гектар вылӧ. Тані-жӧ тыԁовтчіс, мыј ԍор арнас ӧтчыԁ гӧрӧмыс тулыснас гӧрӧмыс ԍерԏі картупеԉлыԍ урожајсӧ пӧшті оз соԁты. Сы понԁа ԋечерноԅомнӧј полосаын картупеԉ улӧ мусӧ колӧ гӧрны арнас кыԇ поԅӧ воԇҗык. |
| Бобӧняня переменаясӧн му уджалігӧн, кор картупельыс мунӧ бобӧнянь бӧрас, бобӧнянь эжасӧ быть нин колӧ гӧрны арнас, дай водзджык, медым бобӧнянь эжаыс, вужйыс удитіс сісьмынысӧ арнас жӧ. Торйӧн нин колӧ гӧрны водзджык, кык вося бобӧнянь кӧ вӧлі му вылас. | Бобӧԋаԋа переменајасӧн му уҗалігӧн, кор картупеԉыс мунӧ бобӧԋаԋ бӧрас, бобӧԋаԋ ежасӧ быԏ-ԋін колӧ гӧрны арнас, ԁај воԇҗык, меԁым бобӧԋаԋ ежаыс, вужјыс уԃітіс сіԍмынысӧ арнас-жӧ. Торјӧн-ԋін колӧ гӧрны воԇҗык, кык воԍа бобӧԋаԋ-кӧ вӧлі му вылас. |
| Картупельыд ӧд бура быдмӧ сӧмын небыд, бура дӧзьӧритӧм му вылӧ. Бобӧнянь эжатӧ сідз кӧ колӧ дзикӧдз бырӧдны. Бобӧнянь эжасӧ позьӧ бырӧдны либӧ бура гӧрӧмӧн либӧ эжасӧ лущитӧмӧн да сы бӧрын джуджыда гӧрӧмӧн. | Картупеԉыԁ-ӧԁ бура быԁмӧ сӧмын ԋебыԁ, бура ԁӧԅӧрітӧм му вылӧ. Бобӧԋаԋ ежатӧ сіԇ-кӧ колӧ ԇікӧԇ бырӧԁны. Бобӧԋаԋ ежасӧ поԅӧ бырӧԁны ԉібӧ бура гӧрӧмӧн ԉібӧ ежасӧ лушщітӧмӧн ԁа сы бӧрын җуҗыԁа гӧрӧмӧн. |
| Бура да джуджыда позьӧ гӧрны бобӧнянь эжаа мутӧ Сакка плугйӧн, предплужник эжа босьтысьӧн. Эжа босьтысьыс кульӧ эжасӧ 4½–5 сантиметр кыза да лэдзӧ бӧрӧздаас, а улысса пластсӧ плугйыс кокньыда да бура небзьӧдӧ да небыд мунас тыртӧ бӧрӧздаас путкыльтӧм эжасӧ. Муыс сэсся лоӧ шыльыд, посньыдик шыдӧса кодь. | Бура ԁа җуҗыԁа поԅӧ гӧрны бобӧԋаԋ ежаа мутӧ Сакка плугјӧн преԁплужԋік ежа боԍтыԍӧн. Ежа боԍтыԍыс куԉӧ ежасӧ 4½–5 саԋԏіметр кыза ԁа леԇӧ бӧрӧзԁаас, а улысса пластсӧ плугјыс кокԋіԁа ԁа бура ԋебԅӧԁӧ ԁа ԋебыԁ мунас тыртӧ бӧрӧзԁаас путкыԉтӧм ежасӧ. Муыс сеԍԍа лоӧ шыԉыԁ посԋіԃік шыԁӧса коԃ. |
| Овмӧсын кӧ эжа босьтысьӧн плугйыс абу, вежон войдӧр гӧртӧдзыс мусӧ колӧ лущитны сантиметр 6 кымын судта. Лущитнысӧ колӧ четырёхлемешникӧн, рондальӧн либӧ пружинаа агасӧн. Лущитӧм муыд сэсся зэв бура гӧрсьӧ прӧстӧй плугйӧн, пластыс крӧшитчӧ, муыс зэв бура небзьӧ. | Овмӧсын-кӧ ежа боԍтыԍӧн плугјыс абу, вежон војԁӧр гӧртӧԇыс мусӧ колӧ лушщітны саԋԏіметр 6 кымын суԁта. Лушщітнысӧ колӧ четырохԉемешԋікӧн, ронԁаԉӧн ԉібӧ пружінаа агасӧн. Лушщітӧм муыԁ сеԍԍа зев бура гӧрԍӧ прӧстӧј плугјӧн, пластыс крӧшітчӧ, муыс зев бура ԋебԅӧ. |
| Он кӧ войдӧр лущит бобӧнянь эжаа мутӧ, прӧстӧй (эжа босьтысьтӧг) плугйӧн гӧрӧмӧн муыс оз ло сэтшӧм бур да эжасӧ бырӧдны дыр лоӧ дискӧвӧй агасӧн, дай муыс сэсся ёна бусмӧ. | Он-кӧ војԁӧр лушщіт бобӧԋаԋ ежаа мутӧ, прӧстӧј (ежа боԍтыԍтӧг) плугјӧн гӧрӧмӧн муыс оз ло сещӧм бур ԁа ежасӧ бырӧԁны ԁыр лоӧ ԃісковӧј агасӧн, ԁај муыс сеԍԍа јона бусмӧ. |
| КАРТУПЕЛЬ УЛӦ МУСӦ ВЫНСЬӦДӦМ. | КАРТУПЕԈ УЛӦ МУСӦ ВЫНԌӦԀӦМ. |
| Картупель босьтӧ мусьыс вынсӧ ёна унджык няньяс дорысь. Гектарысь 120 центнер картупель босьтӧ муысь 66 килограмм азот, 30½ килограмм фосфорнӧй кислота, 140 килограмм калий. А 15 центнер зӧр 30 центнер идзаснас гектарысь босьтӧ 47 килограмм азот, 23 килограмм фосфор кислота, 55 килограмм калий. | Картупеԉ боԍтӧ муԍыс вынсӧ јона унҗык ԋаԋјас ԁорыԍ. Гектарыԍ 120 центԋер картупеԉ боԍтӧ муыԍ 66 кілограмм азот, 30½ кілограмм фосфорнӧј кіслота, 140 кілограмм каԉіј. А 15 центԋер зӧр 30 центԋер іԇаснас гектарыԍ боԍтӧ 47 кілограмм азот, 23 кілограмм фосфор кіслота, 55 кілограмм каԉіј. |
| Сідзкӧ картупель урожай торйӧн нин уна босьтӧ муысь калий; зӧр дорысь картупельлы калийыс колӧ куим пӧв унджык. Сы понда картупель улӧ колӧ петкӧдны оз сӧмын азот да фосфор, но и калий. Картупельлӧн урожайыс лоӧ ыджыдджык, сы улӧ кӧ лоӧ петкӧдӧма куйӧд либӧ минерала мувынсьӧданъяс. Торйӧн нин бур вынсьӧдны минерала мувынсьӧданъясӧн лыаа муяс, куйӧдыс сэтысь ӧдйӧ сотчӧ-косьмӧ да. | Сіԇ-кӧ картупеԉ урожај торјӧн-ԋін уна боԍтӧ муыԍ каԉіј; зӧр ԁорыԍ картупеԉлы каԉіјыс колӧ кујім пӧв унҗык. Сы понԁа картупеԉ улӧ колӧ петкӧԁны оз сӧмын азот ԁа фосфор, но і каԉіј. Картупеԉлӧн урожајыс лоӧ ыҗыԁҗык, сы улӧ-кӧ лоӧ петкӧԁӧма кујӧԁ, ԉібӧ міԋерала мувынԍӧԁанјас. Торјӧн-ԋін бур вынԍӧԁны міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн лыаа мујас, кујӧԁыс сетыԍ ӧԁјӧ сотчӧ-коԍмӧ-ԁа. |
| Куйӧд. Картупель улӧ медбур лоӧ скӧт куйӧд. Куйӧдыд ёна содтӧ картупельлысь урожайсӧ. Нечернозёмнӧй полосаын уна опытнӧй станцияясын вӧчавлісны картупель улӧ куйӧд петкӧдӧмӧн опытъяс. Тыдовтчис, мый куйӧдтӧ колӧ картупель улӧ петкӧдны 180 центнер гектар вылӧ. | Кујӧԁ. Картупеԉ улӧ меԁбур лоӧ скӧт кујӧԁ. Кујӧԁыԁ јона соԁтӧ картупеԉлыԍ урожајсӧ. Ԋечерноԅомнӧј полосаын уна опытнӧј станціјајасын вӧчавлісны картупеԉ улӧ кујӧԁ петкӧԁӧмӧн опытјас. Тыԁовтчіс, мыј кујӧԁтӧ колӧ картупеԉ улӧ петкӧԁны 180 центԋер гектар вылӧ. |
| Лыаа местаын картупель вӧдитан опытнӧй му вылын вӧчавлісны опытъяс. Петкӧдлісны куйӧдсӧ картупель улас во войдӧр дай картупель пуктігас. Тайӧ опытъясыс со мый петкӧдлісны: картупельсӧ пуктытӧдзыс во войдӧр куйӧдсӧ кытчӧ вӧлі петкӧдӧма (картупельӧдз кӧдза улас на), картупель урожайыс содіс гектар вылӧ 105 центнер, картупель улас куйӧдсӧ кытчӧ вӧлі петкӧдлӧма, урожайыс картупельлӧн содіс 153 центнер гектарсьыс. Сідзкӧ картупель улӧ куйӧдсӧ сюйӧм му вылас урожайыс воис картупельлӧн 48 центнерӧн унджык гектар вылас во войдӧр куйӧдсӧ петкӧдӧм местаӧ дорысь. Сю улӧ куйӧдсӧ петкӧдӧм местаас сюыс воис 5½ центнер унджык. | Лыаа местаын картупеԉ вӧԃітан опытнӧј му вылын вӧчавлісны опытјас. Петкӧԁлісны кујӧԁсӧ картупеԉ улас во војԁӧр ԁај картупеԉ пуктігас. Тајӧ опытјасыс со мыј петкӧԁлісны: картупеԉсӧ пуктытӧԇыс во војԁӧр кујӧԁсӧ кытчӧ вӧлі петкӧԁӧма (картупеԉӧԇ кӧԇа улас-на), картупеԉ урожајыс соԁіс гектар вылӧ 105 центԋер, картупеԉ улас кујӧԁсӧ кытчӧ вӧлі петкӧԁлӧма, урожајыс картупеԉлӧн соԁіс 153 центԋер гектарԍыс. Сіԇ-кӧ, картупеԉ улӧ кујӧԁсӧ ԍујӧм му вылас урожајыс воіс картупеԉлӧн 48 центԋерӧн унҗык гектар вылас во војԁӧр кујӧԁсӧ петкӧԁӧм местаӧ ԁорыԍ. Ԍу улӧ кујӧԁсӧ петкӧԁӧм местаас ԍуыс воіс 5½ центԋер унҗык. |
| Центнер сюсӧ кӧ артавны 6 шайтӧн, куйӧдыс содтіс урожайсӧ сюыслысь 33 шайт дон вылӧ. А картупель улас куйӧдалӧм местасьыс кӧ 48 центнер унджык воӧм картупельсӧ артавны 1 шайт да 80 урӧн центнер, лоӧ 86 шайт да 80 ур. Сідзкӧ картупель улас куйӧдсӧ петкӧдӧмыс сетӧ лишнӧй (унджык) доход 53 шайт да 40 ур дон гектар вылысь. | Центԋер ԍусӧ-кӧ артавны 6 шајтӧн, кујӧԁыс соԁтіс урожајсӧ ԍуыслыԍ 33 шајт ԁон вылӧ. А картупеԉ улас кујӧԁалӧм местаԍыс-кӧ 48 центԋер унҗык воӧм картупеԉсӧ артавны 1 шајт ԁа 80 урӧн центԋер, лоӧ 86 шајт ԁа 80 ур. Сіԇ-кӧ картупеԉ улас кујӧԁсӧ петкӧԁӧмыс ԍетӧ ԉішнӧј (унҗык) ԁокоԁ 53 шајт ԁа 40 ур ԁон гектар вылыԍ. |
| Картупель улӧ нечернозёмнӧй полосаын куйӧдсӧ бурджык петкӧдны арын, позьӧ, дерт, петкӧдны тулыснас, тӧлын и. | Картупеԉ улӧ ԋечерноԅомнӧј полосаын кујӧԁсӧ бурҗык петкӧԁны арын, поԅӧ, ԃерт, петкӧԁны тулыснас, тӧлын-і. |
| Картупель улӧ минерала мувынсьӧданъяс. Абу ӧд став муыс ӧткодь вына, абу быдлаын ӧтмында став пӧлӧс сёянторъясыс кӧдза-пуктасъяслы. Нечернозёмнӧй полосаын сёйӧдджык (суглинистӧй) муясӧ медсясӧ колӧ азот, фосфор. Калийыс сэні тырмымӧнджык. Лыааджык (супесчаннӧй) муясӧ да лыаа муясӧ медвойдӧр колӧ азот, сэсся калий. Тані бара фосфор тырмымӧнджык. Сьӧд муа местаясӧ (чернозём вылӧ) медтӧдчана вынсьӧданыс — фосфорно-кислӧй мувынсьӧданъяс, сэсся азота мувынсьӧданъяс, сы бӧрын вӧлисти калия мувынсьӧданъяс. | Картупеԉ улӧ міԋерала мувынԍӧԁанјас. Абу-ӧԁ став муыс ӧткоԃ вына, абу быԁлаын ӧтмынԁа став пӧлӧс ԍојанторјасыс кӧԇа-пуктасјаслы. Ԋечерноԅомнӧј полосаын ԍојӧԁҗык (сугԉіԋістӧј) мујасӧ меԁԍасӧ колӧ азот, фосфор. Каԉіјыс сені тырмымӧнҗык. Лыааҗык (супесчаннӧј) мујасӧ ԁа лыаа мујасӧ меԁвојԁӧр колӧ азот, сеԍԍа каԉіј. Тані бара фосфор тырмымӧнҗык. Ԍӧԁ муа местајасӧ (черноԅом вылӧ) меԁтӧԁчана вынԍӧԁаныс — фосфорно-кіслӧј мувынԍӧԁанјас, сеԍԍа азота мувынԍӧԁанјас, сы бӧрын вӧԉіԍԏі каԉіја мувынԍӧԁанјас. |
| Калия да азота мувынсьӧданъясӧн вынсьӧдӧм лыаа муяс вылын картупельлӧн урожайыс ёна ыджыдджык воӧ, кӧть и торйӧн тайӧясӧн мусӧ вынсьӧдан. Кык пӧлӧс мувынсьӧданъясӧн (шуам азотӧн да калийӧн, калийӧн да фосфорӧн) вынсьӧдӧм му вылӧ картупельлӧн урожайыс воӧ ичӧтджык, куимнан пӧлӧс мувынсьӧданъяснас ӧтпырйӧ вынсьӧдӧм дорысь. | Каԉіја ԁа азота мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧм лыаа мујас вылын картупеԉлӧн урожајыс јона ыҗыԁҗык воӧ, кӧԏ і торјӧн тајӧјасӧн мусӧ вынԍӧԁан. Кык пӧлӧс мувынԍӧԁанјасӧн (шуам азотӧн ԁа каԉіјӧн, каԉіјӧн ԁа фосфорӧн) вынԍӧԁӧм му вылӧ картупеԉлӧн урожајыс воӧ ічӧтҗык, кујімнан пӧлӧс мувынԍӧԁанјаснас ӧтпырјӧ вынԍӧԁӧм ԁорыԍ. |
| Бутылицскӧй опытнӧй му вылын люпин (турун) бӧрын картупель урожайыс воӧма 149 центнер гектар вылысь, а люпин бӧрын да нӧшта фосфорнӧй пызьӧн вынсьӧдӧмӧн воӧма нин 160 центнер. Содӧма фосфорнӧй пызьнас вынсьӧдӧм пондаыс 11 центнер гектар вылӧ. Люпин бӧрын да нӧшта калия сольӧн вынсьӧдӧмӧн воӧма картупельыс 219 центнер. Содӧма нин калия сольнас вынсьӧдӧмыс понда 70 центнер картупель гектар вылӧ. Тайӧ видлӧгыс петкӧдлӧ, мый лыаа муяс вылын картупельыслысь урожайсӧ калия мувынсьӧданъяс ёнджыка содтӧны фосфорнӧй пызь дорысь. | Бутыԉіцскӧј опытнӧј му вылын ԉупін (турун) бӧрын картупеԉ урожајыс воӧма 149 центԋер гектар вылыԍ, а ԉупін бӧрын ԁа нӧшта фосфорнӧј пыԅӧн вынԍӧԁӧмӧн воӧма-ԋін 160 центԋер. Соԁӧма фосфорнӧј пыԅнас вынԍӧԁӧм понԁаыс 11 центԋер гектар вылӧ. Ԉупін бӧрын ԁа нӧшта каԉіја соԉӧн вынԍӧԁӧмӧн воӧма картупеԉыс 219 центԋер. Соԁӧма-ԋін каԉіја соԉнас вынԍӧԁӧмыс понԁа 70 центԋер картупеԉ гектар вылӧ. Тајӧ віԁлӧгыс петкӧԁлӧ, мыј лыаа мујас вылын картупеԉыслыԍ урожајсӧ каԉіја мувынԍӧԁанјас јонҗыка соԁтӧны фосфорнӧј пыԅ ԁорыԍ. |
| Крестьяна муяс вылын важ Рязанскӧй губерня улын, 1927 да 1928 воясӧ вӧчлісны видлӧгъяс суперфосфатӧн картупель улӧ муяссӧ вынсьӧдӧмӧн. Ӧти суперфосфатыс содтӧма картупельыслысь урожайсӧ сёйӧдджык да лыааджык муяс вылын 20–22 центнер гектар вылӧ, а сьӧд му вылын 25–27 центнер гектар вылӧ. Картупель улӧ суперфосфатӧн мусӧ вынсьӧдӧмыс сетіс чистӧй доход 25 шайт. | Креԍԏана мујас вылын важ Разанскӧј губерԋа улын, 1927 ԁа 1928 војасӧ вӧчлісны віԁлӧгјас суперфосфатӧн картупеԉ улӧ мујассӧ вынԍӧԁӧмӧн. Ӧԏі суперфосфатыс соԁтӧма картупеԉыслыԍ урожајсӧ ԍојӧԁҗык ԁа лыааҗык мујас вылын 20–22 центԋер гектар вылӧ, а ԍӧԁ му вылын 25–27 центԋер гектар вылӧ. Картупеԉ улӧ суперфосфатӧн мусӧ вынԍӧԁӧмыс ԍетіс чістӧј ԁокоԁ 25 шајт. |
| Калийнӧй сольӧн картупель улӧ мусӧ вынсьӧдӧмӧн картупельыслӧн урожайыс шӧркоддьӧма содіс лыааджык му вылын 17 центнер, сёйӧдджык му вылын — 10 центнер да джын, а сьӧд му вылын — 12 центнер гектар вылӧ. А суперфосфат да калия соль ӧтилаын содтісны урожайсӧ 26–30 центнер. Став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясыс — суперфосфат, калийнӧй соль да серно-кислӧй аммоний урожайсӧ нӧшта ёна содтісны: лыааджык му вылын 46 центнер, сёйӧдджык му вылын 50 центнер да сьӧд му вылын 97 центнер гектарысь либӧ 36-сянь 50 прӧчентӧдз став урожайсьыс. | Каԉіјнӧј соԉӧн картупеԉ улӧ мусӧ вынԍӧԁӧмӧн картупеԉыслӧн урожајыс шӧркоԃԃема соԁіс лыааҗык му вылын 17 центԋер, ԍојӧԁҗык му вылын — 10 центԋер ԁа җын, а ԍӧԁ му вылын — 12 центԋер гектар вылӧ. А суперфосфат ԁа каԉіја соԉ ӧԏілаын соԁтісны урожајсӧ 26–30 центԋер. Став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасыс — суперфосфат, каԉіјнӧј соԉ ԁа ԍерно-кіслӧј аммоԋіј урожајсӧ нӧшта јона соԁтісны: лыааҗык му вылын 46 центԋер, ԍојӧԁҗык му вылын 50 центԋер ԁа ԍӧԁ му вылын 97 центԋер гектарыԍ, ԉібӧ 36-ԍаԋ 50 процентӧԇ став урожајԍыс. |
| 1926ʼ воӧ Татарскӧй республикаын вӧчалісны зэв уна видлӧгъяс картупель улӧ минерала мувынсьӧданъяс сюйӧмӧн. Тайӧ видлӧгъясыс со мый петкӧдлісны: вынсьӧдтӧм му вылысь воӧма картупель урожайыс 70 центнер гектарысь, 100 центнер куйӧдӧн вынсьӧдӧм му вылысь — 113 центнер картупель, став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясӧн вынсьӧдӧм му вылысь — 116 центнер да джын картупель. Сідзкӧ став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясӧн вынсьӧдӧм му вылысь картупель урожайыс воис 36 центнер да джын унджык гектарсьыс, нинӧмӧн вынсьӧдтӧм му вылысь серти. | 1926-ӧԁ воӧ Татарскӧј респубԉікаын вӧчалісны зев уна віԁлӧгјас картупеԉ улӧ міԋерала мувынԍӧԁанјас ԍујӧмӧн. Тајӧ віԁлӧгјасыс со мыј петкӧԁлісны: вынԍӧԁтӧм му вылыԍ воӧма картупеԉ урожајыс 70 центԋер гектарыԍ, 100 центԋер кујӧԁӧн вынԍӧԁӧм му вылыԍ — 113 центԋер картупеԉ, став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧм му вылыԍ— 116 центԋер ԁа җын картупеԉ. Сіԇ-кӧ, став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧм му вылыԍ картупеԉ урожајыс воіс 36 центԋер ԁа җын унҗык гектарԍыс ԋінӧмӧн вынԍӧԁтӧм му вылыԍ ԍерԏі. |
| Артавны кӧ картупельыслысь донсӧ 1 шайтӧн да 80 урӧн центнер, минерала мувынсьӧданъяс содтісны картупельлысь урожайсӧ 65 шайт вылӧ дорысь унджык, а мувынсьӧданъясыс сулалісны сӧмын 27 шайт. Воис чистӧй доход нелямын кымын шайт. | Артавны-кӧ картупеԉыслыԍ ԁонсӧ 1 шајтӧн ԁа 80 урӧн центԋер, міԋерала мувынԍӧԁанјас соԁтісны картупеԉлыԍ урожајсӧ 65 шајт вылӧ ԁорыԍ унҗык, а мувынԍӧԁанјасыс сулалісны сӧмын 27 шајт. Воіс чістӧј ԁокоԁ ԋеԉамын кымын шајт. |
| Вӧліны видлӧгъясыс минерала мувынсьӧданъясӧн бӧръя вояснас и Мӧскуаса обласьтын. Тані видлӧгъясыс минерала мувынсьӧданъяснас сідз жӧ содтісны картупельыслысь урожайсӧ лыааджык дай сёйӧдджык муяс вылас. | Вӧліны віԁлӧгјасыс міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн бӧрја војаснас і Мӧскуаса облаԍтын. Тані віԁлӧгјасыс міԋерала мувынԍӧԁанјаснас сіԇ-жӧ соԁтісны картупеԉыслыԍ урожајсӧ лыааҗык ԁај ԍојӧԁҗык мујас вылас. |
| Туласа опытнӧй му вылын сёйӧдджык места вылын став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъяс содтісны картупель урожайсӧ 34 центнер гектар вылӧ. Мӧскуаувса пруднӧй опытнӧй му вылын, сёйӧдджык местаын жӧ, содіс картупель урожайыс 31 центнер вылӧ. | Туласа опытнӧј му вылын ԍојӧԁҗык места вылын став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјас соԁтісны картупеԉ урожајсӧ 34 центԋер гектар вылӧ. Мӧскуаувса пруԁнӧј опытнӧј му вылын, ԍојӧԁҗык местаын-жӧ, соԁіс картупеԉ урожајыс 31 центԋер вылӧ. |
| Минерала мувынсьӧданъястӧ гектар вылӧ колӧ сюйны со мыйтаӧн: куим центнер да джын суперфосфат либӧ сизим центнер фосфорит пызь; центнерӧн-джынйӧн калийнӧй соль, либӧ куим центнер 15 прӧчента сильвинит да центнерӧн-джынйӧн серно-кислӧй аммоний. | Міԋерала мувынԍӧԁанјастӧ гектар вылӧ колӧ ԍујны со мыјԁаӧн: кујім центԋер ԁа җын суперфосфат ԉібӧ ԍіԅім центԋер фосфоріт пыԅ; центԋерӧн җынјӧн каԉіјнӧј соԉ, ԉібӧ кујім центԋер 15 процента ԍіԉвіԋіт ԁа центԋерӧн җынјӧн ԍерно-кіслӧј аммоԋіј. |
| Картупель улӧ тайӧ став сикас минерала мувынсьӧданъясӧн (суперфосфат либӧ фосфор пызь, калийнӧй соль либӧ сильвинит да серно-кислӧй аммоний) вынсьӧдӧмыс сувтӧ 27 шайт гектар вылӧ, мувынсьӧданъяссӧ складсьыс вайӧм донсӧ артавтӧг. | Картупеԉ улӧ тајӧ став ԍікас міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн (суперфосфат ԉібӧ фосфор пыԅ, каԉіјнӧј соԉ ԉібӧ ԍіԉвіԋіт ԁа ԍернокіслӧј аммоԋіј) вынԍӧԁӧмыс сувтӧ 27 шајт гектар вылӧ, мувынԍӧԁанјассӧ склаԁԍыс вајӧм ԁонсӧ артавтӧг. |
| КУЙӦД ДА МИНЕРАЛА МУВЫНСЬӦДАНЪЯС. | КУЈӦԀ ԀА МІԊЕРАЛА МУВЫНԌӦԀАНЈАС. |
| Картупель улӧ позьӧ петкӧдны куйӧдтӧ ӧтнассӧ либӧ минерала мувынсьӧданъяскӧд ӧтвыв. Став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясӧн картупель улӧ мутӧ вынсьӧдігӧн (фосфорно-кислӧй, калия да азота мувынсьӧданъясӧн) картупель урожайыд воӧ куйӧдӧн вынсьӧдӧм бӧрын кодя жӧ. Сідзкӧ став пӧлӧс мувынсьӧданъясыд вежӧны куйӧдтӧ. | Картупеԉ улӧ поԅӧ петкӧԁны кујӧԁтӧ ӧтнассӧ, ԉібӧ міԋерала мувынԍӧԁанјаскӧԁ ӧтвыв. Став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн картупеԉ улӧ мутӧ вынԍӧԁігӧн (фосфорно-кіслӧј, каԉіја ԁа азота мувынԍӧԁанјасӧн) картупеԉ урожајыԁ воӧ кујӧԁӧн вынԍӧԁӧм бӧрын коԃа-жӧ. Сіԇ-кӧ, став пӧлӧс мувынԍӧԁанјасыԁ вежӧны кујӧԁтӧ. |
| Мӧскуа бердын опытнӧй му вылын 180 центнер куйӧд петкӧдӧм бӧрын картупельлӧн урожайыс воис гектарысь 133 центнер, а став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъяс сюйӧм бӧрын гектар му вывсьыс воис 127 центнер картупель. Минерала мувынсьӧданъясыд сӧмын 6 центнер быд гектарысь этшаджык картупель урожайсӧ сетісны куйӧд дорысь. | Мӧскуа берԁын опытнӧј му вылын 180 центԋер кујӧԁ петкӧԁӧм бӧрын картупеԉлӧн урожајыс воіс гектарыԍ 133 центԋер, а став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјас ԍујӧм бӧрын гектар му вывԍыс воіс 127 центԋер картупеԉ. Міԋерала мувынԍӧԁанјасыԁ сӧмын 6 центԋер быԁ гектарыԍ ещаҗык картупеԉ урожајсӧ ԍетісны кујӧԁ ԁорыԍ. |
| Мӧскуа бердын жӧ мӧд опытнӧй му вылын 180 центнер куйӧд бӧрын воис картупельыс 161 центнер, а став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъяс бӧрын — 158 центнер гектарысь, либӧ 3 центнерӧн сӧмын этшаджыкыс. Сійӧ жӧ опытнӧй му вылас 180 центнер куйӧд да став пӧлӧс минерала мувынсьӧданъясыс ӧтвыв сетісны урожайсӧ 360 центнер куйӧд мында жӧ гектарысь. Сідзкӧ картупель улӧ джын куйӧдсӧ позьӧ вежны минерала мувынсьӧданъясӧн. | Мӧскуа берԁын-жӧ мӧԁ опытнӧј му вылын 180 центԋер кујӧԁ бӧрын воіс картупеԉыс 161 центԋер, а став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјас бӧрын — 158 центԋер гектарыԍ, ԉібӧ 3 центԋерӧн сӧмын ещаҗыкыс. Сіјӧ-жӧ опытнӧј му вылас 180 центԋер кујӧԁ ԁа став пӧлӧс міԋерала мувынԍӧԁанјасыс ӧтвыв ԍетісны урожајсӧ 360 центԋер кујӧԁ мынԁа-жӧ гектарыԍ. Сіԇ-кӧ картупеԉ улӧ җын кујӧԁсӧ поԅӧ вежны міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн. |
| Трунда — мувынсьӧдан жӧ. Овлӧны нитшка нюръяс дай нитштӧм, васӧд нюръяс. Нитшка нюръясын трундаыс вылітіыс нитшка на, абу на нитшкыс удитӧма лючки сісьмынысӧ да. Сійӧ нитшкыс вывті бур скӧт оланінтӧ (карта, гид) вольсавны, куйӧд васӧ ёна юӧ да, оз лэдз бокӧ куйӧд васӧ пышйынысӧ да. | Трунԁа — мувынԍӧԁан-жӧ. Овлӧны ԋіща ԋурјас ԁај ԋіщтӧм, васӧԁ ԋурјас. Ԋіща ԋурјасын трунԁаыс вылітіыс ԋіща-на, абу-на ԋіщыс уԃітӧма ԉучкі сіԍмынысӧ-ԁа. Сіјӧ ԋіщыс вывті бур скӧт оланінтӧ (карта, гіԁ) воԉсавны, кујӧԁ васӧ јона јуӧ-ԁа, оз леԇ бокӧ кујӧԁ васӧ пышјынысӧ-ԁа. |
| Васӧд нюръясса трундаас унджык зӧла да озджык трунда кодяыд васӧ ю. Кыкнан сикас трундаас эм уна азот. Нитшка трундаысь кӧдзаыд азотсӧ регыдджык вермӧ босьтнысӧ. | Васӧԁ ԋурјасса трунԁаас унҗык зӧла ԁа озҗык трунԁа коԃаыԁ васӧ ју. Кыкнан ԍікас трунԁаас ем уна азот. Ԋіща трунԁаыԍ кӧԇаыԁ азотсӧ регыԁҗык вермӧ боԍтнысӧ. |
| Мӧскуа бердса опытнӧй му вылын видлалісны, кыдзи содтӧны урожайсӧ картупельлысь нитшка трунда да видзвыв трунда. Кыкнан пӧлӧс трундасӧ вӧлі дасьтӧма, лӧсьӧдӧма му вылас кыскавтӧдз во войдӧр — тэчӧма чукӧръясӧн да киськалӧма ваӧн. Арнас трунда чукӧръяссӧ вӧлі выль пӧв тэчӧма. Тулыснас кыскалісны му вылӧ дай гӧрисны. Видзвывса трундаӧн вынсьӧдӧм местаысь картупельлӧн урожайыс воис 102 центнер, а нитшка трундаӧн вынсьӧдӧм местаысь 119 центнер. | Мӧскуа берԁса опытнӧј му вылын віԁлалісны, кыԇі соԁтӧны урожајсӧ картупеԉлыԍ ԋіща трунԁа ԁа віԇвыв трунԁа. Кыкнан пӧлӧс трунԁасӧ вӧлі ԁаԍтӧма, лӧԍӧԁӧма му вылас кыскавтӧԇ во војԁӧр — течӧма чукӧрјасӧн ԁа кіԍкалӧма ваӧн. Арнас трунԁа чукӧрјассӧ вӧлі выԉ пӧв течӧма. Тулыснас кыскалісны му вылӧ ԁај гӧрісны. Віԇвывса трунԁаӧн вынԍӧԁӧм местаыԍ картупеԉлӧн урожајыс воіс 102 центԋер, а ԋіща трунԁаӧн вынԍӧԁӧм местаыԍ 119 центԋер. |
| Медым куйӧдыд бурджык, вынаджык лоӧ, колӧ скӧт оланінтӧ нитшка трунданас вольсавны. Тайӧ вольӧсыс бур сійӧн, куйӧдсьыс газӧн петан аммиаксӧ оз лэдз пышйынысӧ да. Сы вӧсна и нитшка торфӧн вольсалӧм куйӧдыд бурджык идзасӧн вольсалӧм куйӧд дорсьыд. Опытнӧй му вылын идзас вольӧса куйӧд вылӧ картупельыс быдмис 145 центнер, а нитшка трунда вольӧса куйӧд вылӧ 177 центнер гектарӧ. | Меԁым кујӧԁыԁ бурҗык, вынаҗык лоӧ, колӧ скӧт оланінтӧ ԋіща трунԁанас воԉсавны. Тајӧ воԉӧсыс бур сіјӧн, кујӧԁԍыс газӧн петан амміаксӧ оз леԇ пышјынысӧ-ԁа. Сы вӧсна і ԋіща торфӧн воԉсалӧм кујӧԁыԁ бурҗык іԇасӧн воԉсалӧм кујӧԁ ԁорԍыԁ. Опытнӧј му вылын іԇас воԉӧса кујӧԁ вылӧ картупеԉыс быԁміс 145 центԋер, а ԋіща трунԁа воԉӧса кујӧԁ вылӧ 177 центԋер гектарӧ. |
| Нитшка трунда вольӧс содтіс картупель урожайсӧ 32 центнер гектарӧ. | Ԋіща трунԁа воԉӧс соԁтіс картупеԉ урожајсӧ 32 центԋер гектарӧ. |
| Картупель улӧ зэв жӧ бур мувынсьӧдантор — компост видзвывса трундаысь. Компостсӧ лӧсьӧдігӧн трунда дінас содтысьӧ либӧ извесьт, либӧ пӧим. | Картупеԉ улӧ зев-жӧ бур мувынԍӧԁантор — компост віԇвывса трунԁаыԍ. Компостсӧ лӧԍӧԁігӧн трунԁа ԁінас соԁтыԍӧ ԉібӧ іԅвеԍԏ, ԉібӧ пӧім. |
| Пӧим. Зэв жӧ бур мувынсьӧдантор и пач пӧим. Кӧтасьлытӧм пӧимын эм 9–10 кымын прӧчент калий, 3–4 прӧчент фосфор да уна извесьт. Сідзкӧ пӧим абу куш сӧмын калия мувынсьӧдантор, а позьӧ шуны и фосфорно-кислӧй мувынсьӧданторйӧн. | Пӧім. Зев-жӧ бур мувынԍӧԁантор і пач пӧім. Кӧтаԍлытӧм пӧімын ем 9–10 кымын процент каԉіј, 3–4 процент фосфор ԁа уна іԅвеԍԏ. Сіԇ-кӧ, пӧім абу куш сӧмын каԉіја мувынԍӧԁантор, а поԅӧ шуны і фосфорно-кіслӧј мувынԍӧԁанторјӧн. |
| Картупель улӧ пӧимсӧ колӧ петкӧдны 10 кымын центнер гектар улӧ. Новозыпковскӧй опытнӧй станцияын картупель улӧ петкӧдӧм куим центнер калия соль содтіс картупельыслысь урожайсӧ 19 центнер, а 12 центнер пӧим содтіс урожайсӧ 33 центнер гектар вылӧ. Сідзкӧ пӧим ёнджыка картупель урожайсӧ содтӧ калия мувынсьӧдан дорысь. | Картупеԉ улӧ пӧімсӧ колӧ петкӧԁны 10 кымын центԋер гектар улӧ. Новозыпковскӧј опытнӧј станціјаын картупеԉ улӧ петкӧԁӧм кујім центԋер каԉіја соԉ соԁтіс картупеԉыслыԍ урожајсӧ 19 центԋер, а 12 центԋер пӧім соԁтіс урожајсӧ 33 центԋер гектар вылӧ. Сіԇ-кӧ, пӧім јонҗыка картупеԉ урожајсӧ соԁтӧ каԉіја мувынԍӧԁан ԁорыԍ. |
| Носовскӧй опытнӧй станцияын ӧкмыс центнер пу пӧим содтіс картупельлысь урожайсӧ 45 центнер гектар вылӧ. Тайӧ видлӧгас пӧимсӧ вӧлі разӧдӧма му вылас дай быд пуктан картупель улӧ кисьтӧма сёян пань мында. | Носовскӧј опытнӧј станціјаын ӧкмыс центԋер пу пӧім соԁтіс картупеԉлыԍ урожајсӧ 45 центԋер гектар вылӧ. Тајӧ віԁлӧгас пӧімсӧ вӧлі разӧԁӧма му вылас ԁај быԁ пуктан картупеԉ улӧ кіԍтӧма ԍојан паԋ мынԁа. |
| Бутылицкӧй опытнӧй му вылын (важ Владимирскӧй губерняын) картупель улӧ петкӧдӧм 12 центнер пӧим содтіс урожайсӧ картупельыслысь 18 центнер да джын гектар вылӧ. Сэні жӧ вӧлі видлӧг люпинӧн да пӧимӧн ӧтвыв мусӧ вынсьӧдӧмӧн. Пӧимсӧ люпиныскӧд (люпинсӧ кӧдзӧма вӧлі куйӧд пыдди) тшӧтш вӧлі гӧрӧма. Пӧимӧн да люпинӧн вынсьӧдӧм понда картупельлӧн урожай лои ыджыдджык 33 центнерӧн гектарас. А вот пӧим, люпин да фосфор пызь содтісны нин картупель урожайсӧ 51 центнер мында гектар вылӧ. | Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын (важ Влаԃімірскӧј губерԋаын) картупеԉ улӧ петкӧԁӧм 12 центԋер пӧім соԁтіс урожајсӧ картупеԉыслыԍ 18 центԋер ԁа җын гектар вылӧ. Сені-жӧ вӧлі віԁлӧг ԉупінӧн ԁа пӧімӧн ӧтвыв мусӧ вынԍӧԁӧмӧн. Пӧімсӧ ԉупіныскӧԁ (ԉупінсӧ кӧԇӧма вӧлі кујӧԁ пыԃԃі) щӧщ вӧлі гӧрӧма. Пӧімӧн ԁа ԉупінӧн вынԍӧԁӧм понԁа картупеԉлӧн урожај лоі ыҗыԁҗык 33 центԋерӧн гектарас. А вот пӧім, ԉупін ԁа фосфор пыԅ соԁтісны-ԋін картупеԉ урожајсӧ 51 центԋер мынԁа гектар вылӧ. |
| Сідзкӧ пӧимлӧн выныс ыджыдджык, кор муын тырмымӧн азота мувынсьӧданъясыс кӧть сійӧс (азотсӧ) и люпинӧн сюйӧма муас. | Сіԇ-кӧ, пӧімлӧн выныс ыҗыԁҗык, кор муын тырмымӧн азота мувынԍӧԁанјасыс кӧԏ сіјӧс (азотсӧ) і ԉупінӧн ԍујӧма муас. |
| Извесьт да картупель. Миян Союзын ёна паськыда ӧні известкаалӧны вӧдитан муяссӧ. Сы понда колӧ тӧдны картупель йылысь сёрнитігӧн, содӧ-ӧ, содӧ кӧ, ёна-ӧ содӧ картупельлӧн урожайыс мусӧ известкаалӧм понда. | Іԅвеԍԏ ԁа картупеԉ. Міјан Сојузын јона паԍкыԁа ӧні іԅвесткаалӧны вӧԃітан мујассӧ. Сы понԁа колӧ тӧԁны картупеԉ јылыԍ ԍорԋітігӧн, соԁӧ-ӧ, соԁӧ-кӧ, јона-ӧ соԁӧ картупеԉлӧн урожајыс мусӧ іԅвесткаалӧм понԁа. |
| Мӧскуа обласьтувса опытнӧй станцияса опытнӧй му вылын вӧчлісны видлӧгъяс омӧлик дай ёна куйӧда местаяс вылын картупель улӧ известка сюйӧмӧн. Видлӧгъясыс со мый петкӧдлісны. | Мӧскуа облаԍтувса опытнӧј станціјаса опытнӧј му вылын вӧчлісны віԁлӧгјас омӧԉік ԁај јона кујӧԁа местајас вылын картупеԉ улӧ іԅвестка ԍујӧмӧн. Віԁлӧгјасыс со мыј петкӧԁлісны. |
| Вынсьӧдтӧм му вылас воис картупельыс 145 центнер да джын, а известкаалӧм му вылас — 138 центнер да джын гектарысь. Известкаалӧм му вылас 6 центнерӧн гектар вылӧ этшаджык картупель урожайыс воис. А мӧд участок вылын 160 центнер куйӧд вылӧ картупель урожай воис 206 центнер да джын, а сымда жӧ куйӧд вылӧ да нӧшта известка содтӧмӧн воис нин картупель урожайыс 238 центнер гектарысь, либӧ 31 центнер да джын вылӧ унджык. Сідзкӧ куйӧда бур муяс известкуйтӧмнас вайӧны картупельлысь гырысьджык урожай. | Вынԍӧԁтӧм му вылас воіс картупеԉыс 145 центԋер ԁа җын, а іԅвесткаалӧм му вылас — 138 центԋер ԁа җын гектарыԍ. Іԅвесткаалӧм му вылас 6 центԋерӧн гектар вылӧ ещаҗык картупеԉ урожајыс воіс. А мӧԁ участок вылын 160 центԋер кујӧԁ вылӧ картупеԉ урожај воіс 206 центԋер ԁа җын, а сымԁа-жӧ кујӧԁ вылӧ ԁа нӧшта іԅвестка соԁтӧмӧн воіс-ԋін картупеԉ урожајыс 238 центԋер гектарыԍ, ԉібӧ 31 центԋер ԁа җын вылӧ унҗык. Сіԇ-кӧ кујӧԁа бур мујас іԅвесткујтӧмнас вајӧны картупеԉлыԍ гырыԍҗык урожај. |
| Медбур известкатӧ сюйны сю улӧ, коськӧмӧ. Сю улӧ сійӧс сюйигӧн, нёль переменаӧн кӧ муясыс уджавсьӧны, картупельыс известка бӧрас лоӧ мӧд кӧдза нин, а картупельсӧ бобӧнянь бӧрын вӧдитан квайт да сизим переменаӧн кӧ муясыс уджавсьӧны, картупельыс известка бӧрас лоӧ витӧд да квайтӧд воясас. Тані картупельыдлӧн, дыр мысти нин известка бӧрад мунӧ да, оз нин урожайыс чин мусӧ известкаавлӧм пондаыс. Сэки известка вылас кутасны мунны сю, зӧр, бобӧнянь. А найӧ известкаалӧм му вылад ёна бурджыка быдмӧны. | Меԁбур іԅвесткатӧ ԍујны ԍу улӧ, коԍкӧмӧ. Ԍу улӧ сіјӧс ԍујігӧн, ԋоԉ переменаӧн-кӧ мујасыс уҗавԍӧны, картупеԉыс іԅвестка бӧрас лоӧ мӧԁ кӧԇа-ԋін, а картупеԉсӧ бобӧԋаԋ бӧрын вӧԃітан квајт ԁа ԍіԅім переменаӧн-кӧ мујасыс уҗавԍӧны, картупеԉыс іԅвестка бӧрас лоӧ вітӧԁ ԁа квајтӧԁ војасас. Тані картупеԉыԁлӧн, ԁыр мыԍԏі-ԋін іԅвестка бӧраԁ мунӧ-ԁа, оз-ԋін урожајыс чін мусӧ іԅвесткаавлӧм понԁаыс. Секі іԅвестка вылас кутасны мунны ԍу, зӧр, бобӧԋаԋ. А најӧ іԅвесткаалӧм му вылаԁ јона бурҗыка быԁмӧны. |
| Картупельтӧ оз ков известка улад пуктыны нӧшта и сы понда, вермас сэки парша висьӧмӧн картупельыс висьмыны да. Кымын унджык кӧдза сайӧ известка бӧрын картупельтӧ пуктан, сымын бур. | Картупеԉтӧ оз ков іԅвестка улаԁ пуктыны нӧшта і сы понԁа, вермас секі парша віԍӧмӧн картупеԉыс віԍмыны-ԁа. Кымын унҗык кӧԇа сајӧ іԅвестка бӧрын картупеԉтӧ пуктан, сымын бур. |
| КУТШӦМ СОРТ КАРТУПЕЛЬЯС ОВЛӦНЫ. | КУЩӦМ СОРТ КАРТУПЕԈЈАС ОВЛӦНЫ. |
| Кӧні ёнджыка вӧдитӧны картупельсӧ, бӧръя 3–4 вонас лои тӧдмалӧма, кутшӧм картупель кӧйдысъяс пуктӧны крестьяна асланыс муяс вылӧ. Вӧлӧмкӧ крестьянаыд вӧдитӧны зэв омӧль картупель. Тӧдмалӧм 100.000 гектар картупель улысь сӧмын 2.500 гектар сюрис бур сорта картупельӧн. Сӧмын кык прӧчент да джын картупель улын бур сорт кӧйдысъясӧн пуктӧма, а став мукӧд местаас вӧдитӧны сорӧн йывмӧм^Йывмыны — рочӧн кӧ — вырождаться; Эжва йылын тайӧ кывйыслы сетӧма мӧд поняттьӧ. Сэні йывмӧмыс лоӧ — сӧвмӧм, ёнмӧм, бурмӧм, рӧдмӧм, сідзкӧ дзик мӧдарӧ./^ сорт картупельяс. | Кӧні јонҗыка вӧԃітӧны картупеԉсӧ, бӧрја 3–4 вонас лоі тӧԁмалӧма, кущӧм картупеԉ кӧјԁысјас пуктӧны креԍԏана асланыс мујас вылӧ. Вӧлӧм-кӧ креԍԏанаыԁ вӧԃітӧны зев омӧԉ картупеԉ. Тӧԁмалӧм 100.000 гектар картупеԉ улыԍ сӧмын 2.500 гектар ԍуріс бур сорта картупеԉӧн. Сӧмын кык процент ԁа җын картупеԉ улын бур сорт кӧјԁысјасӧн пуктӧма, а став мукӧԁ местаас вӧԃітӧны сорӧн јывмӧм^Јывмыны — рочӧн-кӧ — вырождаться; Ежва јылын тајӧ кывјыслы ԍетӧма мӧԁ поԋаԏіјӧ. Сені јывмӧмыс лоӧ — сӧвмӧм, јонмӧм, бурмӧм, рӧԁмӧм, сіԇ-кӧ ԇік мӧԁарӧ./^ сорт картупеԉјас. |
| Татшӧм картупельыслӧн крахмалыс этша, сӧмын 15–16%, а мукӧддырйиыс сыысь на этша, лэччывлӧ 11–12%-ӧдз. Сэсся йывмӧм сортъяса сора картупельлӧн урожайыс вывті ичӧт. | Тащӧм картупеԉыслӧн кракмалыс еща, сӧмын 15–16%, а мукӧԁ ԁырјіыс сыыԍ-на еща, летчывлӧ 11–12%-ӧԇ. Сеԍԍа јывмӧм сортјаса сора картупеԉлӧн урожајыс вывті ічӧт. |
| Торъя сортъяссӧ сорӧмыс омӧль нӧшта и сійӧн, оз ӧти кадӧ ставыс воны да — сёян да скӧтлы вердан сорта картупельясыс воӧны ӧдйӧджык заводса картупель сортъяс дорысь. Сора сорта картупельяс пытшкад сэсся уна вотӧм картупель эм. Вотӧм картупельясыд регыдджык висьмӧны, сісьмӧны. | Торја сортјассӧ сорӧмыс омӧԉ нӧшта і сіјӧн, оз ӧԏі каԁӧ ставыс воны-ԁа — ԍојан ԁа скӧтлы верԁан сорта картупеԉјасыс воӧны ӧԁјӧҗык завоԁса картупеԉ сортјас ԁорыԍ. Сора сорта картупеԉјас пыщкаԁ сеԍԍа уна вотӧм картупеԉ ем. Вотӧм картупеԉјасыԁ регыԁҗык віԍмӧны, сіԍмӧны. |
| Медвойдӧр заводитӧ сісьмыны сора сорта картупель чукӧр пытшкад сёян (столӧвӧй) сорт картупель, сысянь сэсся и мукӧдыс тшӧтш висьмӧ сісь висьӧмнас. Сы понда, медым лои бур сорт картупель да мед эз жӧ кут и сісьмыны, медвойдӧр колӧ омӧлик кӧйдыс пыддиыс лӧсьӧдны ыджыд урожай сетысь бур сорт картупель кӧйдыс. Опытнӧй станцияясын видлӧгъясыс петкӧдлӧны, мый йывмӧм омӧль сорт картупель кӧйдыссӧ бур сорт картупель кӧйдысӧн вежӧмыс содтӧ картупельыслысь урожайсӧ 20–25 прӧчент вылӧ. | Меԁвојԁӧр завоԃітӧ сіԍмыны сора сорта картупеԉ чукӧр пыщкаԁ ԍојан (столовӧј) сорт картупеԉ, сыԍаԋ сеԍԍа і мукӧԁыс щӧщ віԍмӧ сіԍ віԍӧмнас. Сы понԁа, меԁым лоі бур сорт картупеԉ ԁа меԁ ез-жӧ кут і сіԍмыны, меԁвојԁӧр колӧ омӧԉік кӧјԁыс пыԃԃіыс лӧԍӧԁны ыҗыԁ урожај ԍетыԍ бур сорт картупеԉ кӧјԁыс. Опытнӧј станціјајасын віԁлӧгјасыс петкӧԁлӧны, мыј јывмӧм омӧԉ сорт картупеԉ кӧјԁыссӧ бур сорт картупеԉ кӧјԁысӧн вежӧмыс соԁтӧ картупеԉыслыԍ урожајсӧ 20–25 процент вылӧ. |
| Картупельлӧн эм 1000 кымын сорт. Та мында картупель сортыс нин зэв бура петкӧдлӧ, мый картупельӧс позьӧ кокньыда бурмӧдны. Мый вылӧ картупельсӧ вӧдитӧны, сэтшӧм сорт и босьтӧны. Эмӧсь мортлы сёян (столӧвӧй) сортъяс, скӧтлы вердан (кормӧвӧй) сортъяс да заводскӧй сортъяс. Мортлы сёян сортъясыс регыдджык быдмӧны, водзджык воӧны мӧд кык пӧлӧс сортъяс сертиыс, сылӧн этшаджык крахмалыс да унджык азота сёянторъяс. Тайӧ сортыс тӧлын кынмӧ, сісьмӧ. | Картупеԉлӧн ем 1000 кымын сорт. Тамынԁа картупеԉ сортыс-ԋін зев бура петкӧԁлӧ, мыј картупеԉӧс поԅӧ кокԋіԁа бурмӧԁны. Мыј вылӧ картупеԉсӧ вӧԃітӧны, сещӧм сорт і боԍтӧны. Емӧԍ мортлы ԍојан (столовӧј) сортјас, скӧтлы верԁан (кормовӧј) сортјас ԁа завоԁскӧј сортјас. Мортлы ԍојан сортјасыс регыԁҗык быԁмӧны, воԇҗык воӧны мӧԁ кык пӧлӧс сортјас ԍерԏіыс, сылӧн ещаҗык кракмалыс ԁа унҗык азота ԍојанторјас. Тајӧ сортыс тӧлын кынмӧ, сіԍмӧ. |
| Скӧтлы вердан сортъясыс дырджык быдмӧны, дырджык оз воны, тӧлын видзигӧн озджык сісьмыны, кынмыны, сэсся тані и крахмалыс унджык мортлы сёян сортъясын дорысь. | Скӧтлы верԁан сортјасыс ԁырҗык быԁмӧны, ԁырҗык оз воны, тӧлын віԇігӧн озҗык сіԍмыны, кынмыны, сеԍԍа тані і крахмалыс унҗык мортлы ԍојан сортјасын ԁорыԍ. |
| Заводскӧй картупель сортъяс мунӧны заводъясӧ вина да крахмал вӧчӧм вылӧ. Тані крахмалыс прӧчент 20 кымын эм либӧ сыысь на нӧшта унджык. Тайӧ сортъясыслы быдмынысӧ кадыс унджык колӧ, тӧлын видзигӧн озджык тшыкны, сісьмыны. | Завоԁскӧј картупеԉ сортјас мунӧны завоԁјасӧ віна ԁа кракмал вӧчӧм вылӧ. Тані кракмалыс процент 20 кымын ем, ԉібӧ сыыԍ-на нӧшта унҗык. Тајӧ сортјасыслы быԁмынысӧ каԁыс унҗык колӧ, тӧлын віԇігӧн озҗык щыкны, сіԍмыны. |
| Бӧръя воясас чернозёмнӧй да нечернозёмнӧй полосаясын тӧдмалӧны опытнӧй станцияясын картупельлысь уна пӧлӧс сортъяс, кӧні кутшӧм сорт картупель медбура вермӧ быдмыны. Видлалігӧн тӧдмалӧны картупельыслысь со мыйяс: ыджыд-ӧ урожайыс воӧ, кымын прӧчент крахмалыс, уна-ӧ крахмал воӧ гектарув картупель урожайсьыс, гырысьӧсь-ӧ шӧркоддьӧм картупельясыс, дыр-ӧ быдмӧ, ёна-ӧ гырыся-посньыда картупельыс. | Бӧрја војасас черноԅомнӧј ԁа ԋечерноԅомнӧј полосајасын тӧԁмалӧны опытнӧј станціјајасын картупеԉлыԍ уна пӧлӧс сортјас, кӧні кущӧм сорт картупеԉ меԁбура вермӧ быԁмыны. Віԁлалігӧн тӧԁмалӧны картупеԉыслыԍ со мыјјас: ыҗыԁ-ӧ урожајыс воӧ, кымын процент кракмалыс, уна-ӧ кракмал воӧ гектарув картупеԉ урожајԍыс, гырыԍӧԍ-ӧ шӧркоԃԃем картупеԉјасыс, ԁыр-ӧ быԁмӧ, јона-ӧ гырыԍа-посԋыԁа картупеԉыс. |
| Торйӧн нин бура да гӧгӧрбокджык тӧдмалӧны картупель сортъяссӧ картупель вӧдитӧм да тӧдмалӧм могысь нарошнӧ лӧсьӧдӧм станцияясын да муяс вылын. Мӧскуаса обласьтын картупель сортъяс тӧдмалӧм кузяыс уджалӧ Корневскӧй селекционнӧй картупель станция, Мӧскуа бердса (Песчанно-картофельнӧй) опытнӧй му, а Ивановскӧй обласьтын — Бутылицкӧй опытнӧй му. | Торјӧн-ԋін бура ԁа гӧгӧрбокҗык тӧԁмалӧны картупеԉ сортјассӧ картупеԉ вӧԃітӧм ԁа тӧԁмалӧм могыԍ нарошнӧ лӧԍӧԁӧм станціјајасын ԁа мујас вылын. Мӧскуаса облаԍтын картупеԉ сортјас тӧԁмалӧм куԅаыс уҗалӧ Корԋевскӧј ԍеԉекціоннӧј картупеԉ станціја, Мӧскуа берԁса (Песчанно-картофеԉнӧј) опытнӧј му, а Івановскӧј облаԍтын — Бутыԉіцкӧј опытнӧј му. |
| Тані ми вайӧдам, мый петкӧдліс бӧръя сизим воӧн Бутылицкӧй опытнӧй му вылын картупель сортъясӧс тӧдмалӧмыс. Тані быд во вӧлі тӧдмалӧны 100 сортӧдз картупельяссӧ да ичӧт урожай сетысь, этша крахмала да висьӧмъяслы кокньыда сетчысь сортъяссӧ бракуйталӧны; сё сорт письыд сэсся коли медбур урожай сетысь дай мукӧд бокъяссянь медбурыс сӧмын 10 сорт. | Тані мі вајӧԁам, мыј петкӧԁліс бӧрја ԍіԅім воӧн Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын картупеԉ сортјасӧс тӧԁмалӧмыс. Тані быԁ во вӧлі тӧԁмалӧны 100 сортӧԇ картупеԉјассӧ ԁа ічӧт урожај ԍетыԍ, еща кракмала ԁа віԍӧмјаслы кокԋіԁа ԍетчыԍ сортјассӧ бракујталӧны; ԍо сорт піԍыԁ сеԍԍа коԉі меԁбур урожај ԍетыԍ ԁај мукӧԁ бокјасԍаԋ меԁбурыс сӧмын 10 сорт. |
| Мортлы сёян водз воысь сортъяс пиысь медыджыд урожай сетӧ да медуна крахмалыс Эпикур сортын. Эпикур гырыся быдмӧ, сылӧн корйыс еджыд. Тайӧ сортыс озджык сетчы висьӧмъяслы, сісьмӧмлы, озджык кынмы. Сизим вонас шӧркоддьӧм урожайыс Эпикурлӧн воис гектарысь 117 центнер, крахмалыс 15 прӧчент да джын, а гектар урожайысь крахмалыс чукӧрмӧ 18 центнер. | Мортлы ԍојан воԇ воыԍ сортјас піыԍ меԁыҗыԁ урожај ԍетӧ ԁа меԁуна кракмалыс Епікур сортын. Епікур гырыԍа быԁмӧ, сылӧн корјыс јеҗыԁ. Тајӧ сортыс озҗык ԍетчы віԍӧмјаслы, сіԍмӧмлы, озҗык кынмы. Ԍіԅім вонас шӧркоԃԃем урожајыс Епікурлӧн воіс гектарыԍ 117 центԋер, кракмалыс 15 процент ԁа җын, а гектар урожајыԍ кракмалыс чукӧрмӧ 18 центԋер. |
| Эпикурысь кындзи мортлы сёйӧм вылӧ вӧдитан сортъяс пиысь бур жӧ и Смысловскӧй сорт картупель. Сійӧ урожайсӧ сетіс гектарысь 153 центнер. Крахмалыс тайӧ картупеляс 16,8 прӧчент. Тайӧ кузьмӧс картупель, еджыд рӧма. Воӧ шӧркодь кадӧ, абу тшыкысь тӧлын видзигӧн. Медбура быдмӧ лыаа кокни муяс вылын. | Епікурыԍ кыԋԇі мортлы ԍојӧм вылӧ вӧԃітан сортјас піыԍ бур-жӧ і Смысловскӧј сорт картупеԉ. Сіјӧ урожајсӧ ԍетіс гектарыԍ 153 центԋер. Кракмалыс тајӧ картупеԉас 16,8 процент. Тајӧ куԅмӧс картупеԉ, јеҗыԁ рӧма. Воӧ шӧркоԃ каԁӧ, абу щыкыԍ тӧлын віԇігӧн. Меԁбура быԁмӧ лыаа кокԋі мујас вылын. |
| Позьӧ сэсся индыны Рихтер (важ Император) сорт картупель вылӧ. Тайӧ туйӧ вӧдитны мортлы сёйӧм вылӧ дай заводса сорт пыдди. Быдмӧ тайӧ картупельыс гырыся. Гектар вылысь воӧ 135 кымын центнер. Крахмалыс 18,8 прӧчент. Гектар урожайысь крахмал урожайыс чукӧрмӧ 25,3 центнер. Бура быдмӧ лыааджык муяс вылӧ. Тӧлын видзигӧн абу тшыкысь. | Поԅӧ сеԍԍа інԁыны Ріхԏер (важ Імператор) сорт картупеԉ вылӧ. Тајӧ тујӧ вӧԃітны мортлы ԍојӧм вылӧ ԁај завоԁса сорт пыԃԃі. Быԁмӧ тајӧ картупеԉыс гырыԍа. Гектар вылыԍ воӧ 135 кымын центԋер. Кракмалыс 18,8 процент. Гектар урожајыԍ кракмал урожајыс чукӧрмӧ 25,3 центԋер. Бура быԁмӧ лыааҗык мујас вылӧ. Тӧлын віԇігӧн абу щыкыԍ. |
| Вылынджык индӧм шӧркодь кадӧн воысь сортъяс пиысь, коді туйӧ мортлы сёйӧм вылӧ дай заводъяслы вылӧ, позьӧ индыны Народнӧй (важ Царскӧй) сорт картупель вылӧ. Тайӧ сортыс, Корневскӧй опытнӧй станция висьталӧм серти, бур Мӧскуаса обласьтлы. | Вылынҗык інԁӧм шӧркоԃ каԁӧн воыԍ сортјас піыԍ, коԁі тујӧ мортлы ԍојӧм вылӧ ԁај завоԁјаслы вылӧ, поԅӧ інԁыны Нароԁнӧј (важ Царскӧј) сорт картупеԉ вылӧ. Тајӧ сортыс, Корԋевскӧј опытнӧј станціја віԍталӧм ԍерԏі, бур Мӧскуаса облаԍтлы. |
| Мортлы сёйӧм вылӧ водзджык воысь сортъяс — Королевскӧй почечнӧй да Миндальнӧй. Тайӧ сортъясыс бурӧсь лыаа муяс вылӧ. | Мортлы ԍојӧм вылӧ воԇҗык воыԍ сортјас — Короԉевскӧј почечнӧј ԁа Мінԁаԉнӧј. Тајӧ сортјасыс бурӧԍ лыаа мујас вылӧ. |
| Скӧтлы вердӧм вылӧ вӧдитан сортъяс пиысь бур — «Всегда хороший» сорт. Картупельыс шӧркоддьӧм гырся, кузьмӧс, еджыд рӧма. Медсясӧ тайӧ картупельыс быдмӧ васӧдджык сёйӧд муяс вылӧ. Тайӧ сортыс сӧмын дыр оз во. Тӧлын видзӧм вылӧ абу зэв омӧль. Урожайыс гектарысь воӧ 120 кымын центнер. Крахмалыс 15 прӧчент мында. | Скӧтлы верԁӧм вылӧ вӧԃітан сортјас піыԍ бур — „Вԍегԁа хорошіј" сорт. Картупеԉыс шӧркоԃԃем гырԍа, куԅмӧс, јеҗыԁ рӧма. Меԁԍасӧ тајӧ картупеԉыс быԁмӧ васӧԁҗык ԍојӧԁ мујас вылӧ. Тајӧ сортыс сӧмын ԁыр оз во. Тӧлын віԇӧм вылӧ абу зев омӧԉ. Урожајыс гектарыԍ воӧ 120 кымын центԋер. Кракмалыс 15 процент мынԁа. |
| Бур жӧ скӧтлы вердан сорт пиысь и Крюгер сорт картупель. Тайӧ сортыс дыр оз во. Картупельыс гӧгрӧс еджыд рӧма. Тӧлын видзигӧн абу тшыкысь. Бур кокни сёйӧдджык муяс вылын да сьӧд му вылын вӧдитны. | Бур-жӧ скӧтлы верԁан сорт піыԍ і Крјугер сорт картупеԉ. Тајӧ сортыс ԁыр оз во. Картупеԉыс гӧгрӧс јеҗыԁ рӧма. Тӧлын віԇігӧн абу щыкыԍ. Бур кокԋі ԍојӧԁҗык мујас вылын ԁа ԍӧԁ му вылын вӧԃітны. |
| Сёрӧн воысь заводса крахмала сортъяс пиысь медыджыд урожайяс сетӧны — Вольтман, Силезия, Гавронек, Сас да Знич сортъяс. | Ԍорӧн воыԍ завоԁса кракмала сортјас піыԍ меԁыҗыԁ урожајјас ԍетӧны — Воԉтман, Ԍіԉеԅіја, Гавроԋек, Сас ԁа Зԋіч сортјас. |
| Вольтман сорт картупельыс шӧркоддьӧм гырся, йӧрышнас гӧгрӧс, гӧрд рӧма. Бура артмӧ кокни сёйӧдджык да лыааджык муяс вылӧ. Абу тшыкысь тӧвйӧдігӧн. Крахмалыс тані 20%-ӧдз кайӧ. | Воԉтман сорт картупеԉыс шӧркоԃԃем гырԍа, јӧрышнас гӧгрӧс, гӧрԁ рӧма. Бура артмӧ кокԋі ԍојӧԁҗык ԁа лыааҗык мујас вылӧ. Абу щыкыԍ тӧвјӧԁігӧн. Кракмалыс тані 20%-ӧԇ кајӧ. |
| Ыджыд урожай жӧ сетӧ и Силезия сорт. Картупельыс быдмӧ шӧркоддьӧм гырся, кольк кодь йӧрышнас, еджыд рӧма. Вольтман сорт моз жӧ артмӧ лыааджык да кокни сёйӧдджык муяс вылӧ. Тӧвйӧдны бура позьӧ. Крахмалыс тані эм 18,5 прӧчент мында. Туйӧ Асыв-Войвывса районъясын вӧдитны. | Ыҗыԁ урожај-жӧ ԍетӧ і ԍіԉеԅіја сорт. Картупеԉыс быԁмӧ шӧркоԃԃем гырԍа, коԉк коԃ јӧрышнас, јеҗыԁ рӧма. Воԉтман сорт моз-жӧ артмӧ лыааҗык ԁа кокԋі ԍојӧԁҗык мујас вылӧ. Тӧвјӧԁны бура поԅӧ. Кракмалыс тані ем 18,5 процент мынԁа. Тујӧ Асыв-Војвывса рајонјасын вӧԃітны. |
| Гавронек да Сас сорт картупельяслӧн крахмалыс 18,5 прӧчент. Воӧны тайӧяс сёрӧн. Тӧвйӧдны туйӧм боксянь абу омӧль. Шогмӧны вӧдитны шӧрса да рытыввывса районъясын. Бура быдмӧны кокни лыааджык муяс вылӧ. | Гавроԋек ԁа Сас сорт картупеԉјаслӧн кракмалыс 18,5 процент. Воӧны тајӧјас ԍорӧн. Тӧвјӧԁны тујӧм бокԍаԋ абу омӧԉ. Шогмӧны вӧԃітны шӧрса ԁа рытыввывса рајонјасын. Бура быԁмӧны кокԋі лыааҗык мујас вылӧ. |
| Знич — заводса сёр воысь сорт. Картупельясыс гӧгрӧсӧсь, еджыд рӧмаӧсь, посньыдикӧсь. Крахмалыс 19 кымын прӧчент. Шогмӧ вӧдитны сьӧкыд сёйӧдджык муяс вылын шӧрса округъясын. Бура позьӧ тӧвйӧдны. | Зԋіч — завоԁса ԍор воыԍ сорт. Картупеԉјасыс гӧгрӧсӧԍ, јеҗыԁ рӧмаӧԍ, посԋыԃікӧԍ. Кракмалыс 19 кымын процент. Шогмӧ вӧԃітны ԍӧкыԁ ԍојӧԁҗык мујас вылын шӧрса округјасын. Бура поԅӧ тӧвјӧԁны. |
| Тайӧ сортъясыс медыджыд урожайяс сетӧны, дай медуна налӧн крахмалыс. Сӧмын абу быд во ӧткодь урожайыс ни крахмалалуныс. Гожӧм мӧд джынйыс кӧ, кор картупель чукӧртӧ крахмалсӧ да мукӧд пӧлӧс сёянторъяс, зэра, сэки урожайыс ичӧтджык воӧ, картупельыс омӧльджыка быдмӧ дай абуджык крахмала картупельыс. | Тајӧ сортјасыс меԁыҗыԁ урожајјас ԍетӧны, ԁај меԁуна налӧн кракмалыс. Сӧмын абу быԁ во ӧткоԃ урожајыс ԋі кракмалалуныс. Гожӧм мӧԁ җынјыс-кӧ, кор картупеԉ чукӧртӧ кракмалсӧ ԁа мукӧԁ пӧлӧс ԍојанторјас, зера, секі урожајыс ічӧтҗык воӧ, картупеԉыс омӧԉҗыка быԁмӧ ԁај абуҗык кракмала картупеԉыс. |
| Тулыснас кӧ шоныд поводдяыс пукалӧ, гожӧмнас зэрышталӧ, а арыс кос, сэки урожайыс ыджыдджык воӧ, дай крахмаладжык картупельыс. Вольтман сорт картупель 1924ʼ воӧ (а сэки картупельыслы вӧлі бур воыс) Бутылицкӧй опытнӧй му вылын сетіс гектар вылысь урожайсӧ 179 центнер, а 1926ʼ воӧ (а сійӧ воас вӧлі кӧдзыд гожӧмыс да зэра арыс) воис урожайыс гектарысь 150 центнер, либӧ 29 центнер вылӧ этшаджык, дай 4 прӧчент вылӧ этшаджык крахмалыс вӧлі картупеляс. Сэтшӧмтор жӧ петкӧдлісны торъя воясӧ и мукӧд сорт картупельяс. | Тулыснас-кӧ шоныԁ повоԃԃаыс пукалӧ, гожӧмнас зерышталӧ, а арыс кос, секі урожајыс ыҗыԁҗык воӧ, ԁај кракмалаҗык картупеԉыс. Воԉтман сорт картупеԉ 1924-ӧԁ воӧ (а секі картупеԉыслы вӧлі бур воыс) Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын ԍетіс гектар вылыԍ урожајсӧ 179 центԋер, а 1926-ӧԁ воӧ (а сіјӧ воас вӧлі кӧԇыԁ гожӧмыс ԁа зера арыс) воіс урожајыс гектарыԍ 150 центԋер, ԉібӧ 29 центԋер вылӧ ещаҗык, ԁај 4 процент вылӧ ещаҗык кракмалыс вӧлі картупеԉас. Сещӧмтор-жӧ петкӧԁлісны торја војасӧ і мукӧԁ сорт картупеԉјас. |
| КЫДЗИ УНДЖЫК КАРТУПЕЛЬ КӦЙДЫС ЛӦСЬӦДНЫ. | КЫԆІ УНҖЫК КАРТУПЕԈ КӦЈԀЫС ЛӦԌӦԀНЫ. |
| Ми висьтавлім нин, бур сорт кӧйдысысь бурджык и картупель урожайыд воӧ. А ӧні миян бур сорт картупель кӧйдысъясыд этша на, абу на тырмымӧн. Бур сорт картупель контрактация нуӧдысь да бур сорт картупельсӧ разӧдысь организацияяс оз на вермыны тырмымӧн, колӧм мында бур сорт картупельяссӧ лӧсьӧдны. | Мі віԍтавлім-ԋін, бур сорт кӧјԁысыԍ бурҗык і картупеԉ урожајыԁ воӧ. А ӧні міјан бур сорт картупеԉ кӧјԁысјасыԁ еща-на, абу-на тырмымӧн. Бур сорт картупеԉ контрактаціја нуӧԁыԍ ԁа бур сорт картупеԉсӧ разӧԁыԍ оргаԋізаціјајас оз-на вермыны тырмымӧн, колӧм мынԁа бур сорт картупеԉјассӧ лӧԍӧԁны. |
| Медым ӧдйӧджык унджык бур сорт картупель кӧйдысъяс лӧсьӧдны да разӧдны, Носовскӧй опытнӧй станция уна во чӧж нуӧдіс опытъяс унджык бур сорта картупель кӧйдысъяс лӧсьӧдӧм могысь вундалӧмӧн картупельсӧ пуктӧмӧн. Тайӧ опытъясыс сетісны зэв бур результатъяс. | Меԁым ӧԁјӧҗык унҗык бур сорт картупеԉ кӧјԁысјас лӧԍӧԁны ԁа разӧԁны, Носовскӧј опытнӧј станціја уна во чӧж нуӧԁіс опытјас унҗык бур сорта картупеԉ кӧјԁысјас лӧԍӧԁӧм могыԍ вунԁалӧмӧн картупеԉсӧ пуктӧмӧн. Тајӧ опытјасыс ԍетісны зев бур резуԉтатјас. |
| Вӧчсьӧ тайӧ со кыдзи: картупель кӧйдыссӧ вундалӧны кымын син (ныр туй) картупеляс, сымда жӧ тор вылӧ. Быд картупельын эм квайтсянь 10 синмӧдз (ныр туйӧдз). Вундалӧны картупельсӧ сідзи, медым быд вундӧм торйын картупель яйыс вӧлі ӧтмында. 16 килограмм картупельын лоӧ 500 кымын син (ныр туй). | Вӧчԍӧ тајӧ со кыԇі: картупеԉ кӧјԁыссӧ вунԁалӧны кымын ԍін (ныртуј) картупеԉас, сымԁа-жӧ тор вылӧ. Быԁ картупеԉын ем квајтԍаԋ 10 ԍінмӧԇ (ныртујӧԇ). Вунԁалӧны картупеԉсӧ сіԇі, меԁым быԁ вунԁӧм торјын картупеԉ јајыс вӧлі ӧтмынԁа. 16 кілограмм картупеԉын лоӧ 500 кымын ԍін (ныртуј). |
| Тулыснас, апрель тӧлысь помасигӧн, вундалӧм картупель койдыссӧ пуктӧны шоныдкодь парникӧ. Сэні найӧ вужъясьӧны, картупель рӧсадаыс быдмыштас, а сы кості ывлаыс шондӧдас нин, оз нин кут кынмавны, да май тӧлысь мӧд джынъяс картупель рӧсадасӧ пуктӧны выль пӧв бура куйӧдалӧм да дӧзьӧритӧм град вылӧ. Носовскӧй опытнӧй станция сійӧ жӧ (медводдза) вонас 400 грамм картупель кӧйдысысь босьтіс 80 килограмм картупель кӧйдыс вылӧ. Мӧд вонас сійӧ картупель кӧйдыссӧ пуктісны му вылӧ. | Тулыснас, апреԉ тӧлыԍ помаԍігӧн вунԁалӧм картупеԉ којԁыссӧ пуктӧны шоныԁ коԃ парԋікӧ. Сені најӧ вужјаԍӧны, картупеԉ рӧсаԁаыс быԁмыштас, а сы кості ывлаыс шонԁӧԁас-ԋін, оз-ԋін кут кынмавны ԁа мај тӧлыԍ мӧԁ җынјас картупеԉ рӧсаԁасӧ пуктӧны выԉпӧв бура кујӧԁалӧм ԁа ԁӧԅӧрітӧм граԁ вылӧ. Носовскӧј опытнӧј станціја сіјӧ-жӧ (меԁвоԇԇа) вонас 400 грамм картупеԉ кӧјԁысыԍ боԍтіс 80 кілограмм картупеԉ кӧјԁыс вылӧ. Мӧԁ вонас сіјӧ картупеԉ кӧјԁыссӧ пуктісны му вылӧ. |
| Абу кӧ та вылӧ парникыд, позьӧ, дерт, пуктыны ныр туя торйӧдлӧм картупельтӧ бура куйӧдалӧм град вылӧ. | Абу-кӧ та вылӧ парԋікыԁ, поԅӧ, ԃерт, пуктыны ныртуја торјӧԁлӧм картупеԉтӧ бура кујӧԁалӧм граԁ вылӧ. |
| ГЫРЫСЬ-Ӧ КАРТУПЕЛЬ КОЛӦ ПУКТЫНЫ. | ГЫРЫԌ-Ӧ КАРТУПЕԈ КОЛӦ ПУКТЫНЫ. |
| Унджык кӧдзаясыс, шуам няньяс, анькытш, бобӧнянь да мукӧд сэтшӧмторъяс, быдмӧны кӧйдысысь. А картупель быдмӧ клубеньсьыс (му пытшса кызӧм заясысь). Быд клубеньын (картупельын) эм кымынкӧ ныр туй, синъясӧн сійӧс шуӧны. | Унҗык кӧԇајасыс, шуам, ԋаԋјас, аԋкыщ, бобӧԋаԋ ԁа мукӧԁ сещӧмторјас быԁмӧны кӧјԁысыԍ. А картупеԉ быԁмӧ клубеԋԍыс (му пыщса кызӧм зајасыԍ). Быԁ клубеԋын (картупеԉын) ем кымынкӧ ныртуј, ԍінјасӧн сіјӧс шуӧны. |
| Сэтысянь и быдмыны заводитчӧны картупельлӧн коръясыс да вужйыс. | Сетыԍаԋ і быԁмыны завоԃітчӧны картупеԉлӧн корјасыс ԁа вужјыс. |
| Кор клубеньыс (картупельыс) заводитӧ чужны, ныръявны, быд синмысь вермӧ петасыс артмыны. Увланьыс заводитӧ быдмыны, нюжавны вужйыс, а сыысь кындзи мӧдӧдчӧны веж петасъясыс. Мыйтакӧ петасъясыс мыччысьӧны ортсӧ, сэтысь артмӧ картупель корйыс, а мукӧдыс му пытшкас и кольӧны, сэні рӧдйӧны-паськалӧны, сэтысь и сэсся картупельыс артмӧ. | Кор клубеԋыс (картупеԉыс) завоԃітӧ чужны, нырјавны, быԁ ԍінмыԍ вермӧ петасыс артмыны. Увлаԋыс завоԃітӧ быԁмыны, ԋужавны вужјыс, а сыыԍ кыԋԇі мӧԁӧԁчӧны веж петасјасыс. Мыјԁа-кӧ петасјасыс мытчыԍӧны ортсӧ, сетыԍ артмӧ картупеԉ корјыс, а мукӧԁыс му пыщкас і коԉӧны, сені рӧԁјӧны-паԍкалӧны, сетыԍ і сеԍԍа картупеԉыс артмӧ. |
| Картупель синсяньыс чужысь петасъясыс медпервойсӧ быдмыны сёянсӧ босьтӧны мам-картупельсьыс. А мыйӧн сэсся мыччысяс ортсӧ да кымынкӧ листасяс, сёянсӧ нин босьтӧ мусьыс да сынӧдсьыс. Сідзкӧ кымын пуктӧм картупельыс (мам-картупельыс) ыджыд, сымын ӧдйӧ да бура заводитас быдмыны выль картупель петасыс. Заграничаса да Сӧвет Союзса агрономъяс опытнӧй станцияясын, шуам, Шатиловскӧй опытнӧй станцияын (Туласа важ губ.), Безенчукскӧй опытнӧй станцияын (Самараса важ губ.) да мукӧдлаын гӧгӧрбок да бура тӧдмалісны картупельлысь быдмӧмсӧ разнӧй пӧлӧс гырся картупельяс кӧйдыс пуктӧмӧн. | Картупеԉ ԍінԍаԋыс чужыԍ петасјасыс меԁпервојсӧ быԁмыны ԍојансӧ боԍтӧны мам-картупеԉԍыс. А мыјӧн сеԍԍа мытчыԍас ортсӧ ԁа кымынкӧ ԉістаԍас, ԍојансӧ-ԋін боԍтӧ муԍыс ԁа сынӧԁԍыс. Сіԇ-кӧ, кымын пуктӧм картупеԉыс (мам-картупеԉыс) ыҗыԁ, сымын ӧԁјӧ ԁа бура завоԃітас быԁмыны выԉ картупеԉ петасыс. Заграԋіцаса ԁа Сӧвет-Сојузса агрономјас опытнӧј станціјајасын, шуам, Шаԏіловскӧј опытнӧј станціјаын (Туласа важ губ.), Беԅеԋчукскӧј опытнӧј станціјаын (Самараса важ губ.) ԁа мукӧԁлаын гӧгӧрбок ԁа бура тӧԁмалісны картупеԉлыԍ быԁмӧмсӧ разнӧј пӧлӧс гырԍа картупеԉјас кӧјԁыс пуктӧмӧн. |
| Гырысьӧс-ӧ колӧ пуктыны картупельтӧ. Видлӧгъяс петкӧдлӧны со мый: картупельлӧн урожайыс медыджыд воӧ гырысь картупель му вылӧ пуктӧмӧн (4–5 картупельлӧн сьӧктаыс 400 грамм). Шӧркоддьӧм картупель пуктӧмӧн (8–10 картупель 400 граммын) урожайыс воӧ этшаджык, а медічӧт нин урожай воӧ посни картупель пуктӧмӧн. | Гырыԍӧс-ӧ колӧ пуктыны картупеԉтӧ. Віԁлӧгјас петкӧԁлӧны со мыј: картупеԉлӧн урожајыс меԁыҗыԁ воӧ гырыԍ картупеԉ му вылӧ пуктӧмӧн (4–5 картупеԉлӧн ԍӧктаыс 400 грамм). Шӧркоԃԃем картупеԉ пуктӧмӧн (8–10 картупеԉ 400 граммын) урожајыс воӧ ещаҗык, а меԁ ічӧт-ԋін урожај воӧ посԋі картупеԉ пуктӧмӧн. |
| Сӧмын гырысь картупельыд сетӧ бур урожайтӧ, шоча кӧ сійӧс пуктан, муыс кӧ картупель улад бур, бура дӧзьӧритӧма, куйӧдалӧма. | Сӧмын гырыԍ картупеԉыԁ ԍетӧ бур урожајтӧ, шоча-кӧ сіјӧс пуктан, муыс-кӧ картупеԉ улаԁ бур, бура ԁӧԅӧрітӧма, кујӧԁалӧма. |
| Гырысь картупельысь артмӧ ыджыдджык позтыр, ёнджыка быдмӧ. Сэсся бурджыка быдмысь позтырыд кузьджыка и быдмӧ, сёрӧнджык и воӧ. Сы понда гырысь картупельтӧ пуктыны медсясӧ шогмӧ да медуна пӧльзасӧ сійӧ сетӧ чернозёмнӧй полосаын, сэні гожӧмыс кузь да, арыс шоныд да. | Гырыԍ картупеԉыԍ артмӧ ыҗыԁҗык позтыр, јонҗыка быԁмӧ. Сеԍԍа бурҗыка быԁмыԍ позтырыԁ куԅҗыка і быԁмӧ, ԍорӧнҗык і воӧ. Сы понԁа гырыԍ картупеԉтӧ пуктыны меԁԍасӧ шогмӧ ԁа меԁуна пӧԉзасӧ сіјӧ ԍетӧ черноԅомнӧј полосаын, сені гожӧмыс куԅ-ԁа, арыс шоныԁ-ԁа. |
| Кӧні гожӧмыс дженьыдджык, кӧні водз воӧ арыс, сэні бурджык пуктыны шӧркоддьӧм гырся картупель. Опытнӧй станцияяслӧн видлӧгъясыс петкӧдлісны — шӧркоддьӧм гырся пуктӧм картупель тӧдчымӧн регыдджык воӧ. Сідзкӧ водзджык картупельтӧ босьтӧм вылӧ колӧ пуктыны шӧркоддьӧм гырся картупель. | Кӧні гожӧмыс җеԋыԁҗык, кӧні воԇ воӧ арыс, сені бурҗык пуктыны шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉ. Опытнӧј станціјајаслӧн віԁлӧгјасыс петкӧԁлісны — шӧркоԃԃем гырԍа пуктӧм картупеԉ тӧԁчымӧн регыԁҗык воӧ. Сіԇкӧ воԇҗык картупеԉтӧ боԍтӧм вылӧ колӧ пуктыны шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉ. |
| Кымын посньыдӧс картупельтӧ пуктан, сымын тшӧкыда колӧ визьысь визьӧ да визяс картупельысь картупельӧ пуктыны. Кӧть эськӧ и тадзнассӧ кӧйдысыс унджык мунӧ, сӧмын бара урожайыс унджык воас да содӧм урожайыс уна пӧв вештас сійӧ кӧйдыссӧ. Сыысь кындзи, тшӧкыда пуктӧм картупельыд водзджык воӧ, дай крахмалыс сэні унджык. | Кымын посԋіԁӧс картупеԉтӧ пуктан, сымын щӧкыԁа колӧ віԅыԍ віԅӧ ԁа віԅас картупеԉыԍ картупеԉӧ пуктыны. Кӧԏ еԍкӧ і таԇнассӧ кӧјԁысыс унҗык мунӧ, сӧмын бара урожајыс унҗык воас ԁа соԁӧм урожајыс уна пӧв вештас сіјӧ кӧјԁыссӧ. Сыыԍ кыԋԇі, щӧкыԁа пуктӧм картупеԉыԁ воԇҗык воӧ, ԁај кракмалыс сені унҗык. |
| Бутылицкӧй опытнӧй му вылӧ (Владимирскӧй важ губ.) пуктӧны шӧркоддьӧм гырся картупельсӧ 16 центнер гектар вылӧ, а сэні матігӧгӧрса крестьянаыс посни картупельсӧ пуктӧны сӧмын 4–8 центнер гектар вылӧ. Шоча пуктӧмыс понда сэсся крестьяналӧн гектар му вывсьыс воӧ зэв этша урожайыс, 60–70 центнер гектар вылысь сӧмын. | Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылӧ (Влаԃімірскӧј важ губ.) пуктӧны шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉсӧ 16 центԋер гектар вылӧ, а сені маті гӧгӧрса креԍԏанаыс посԋі картупеԉсӧ пуктӧны сӧмын 4–8 центԋер гектар вылӧ. Шоча пуктӧмыс понԁа сеԍԍа креԍԏаналӧн гектар му вывԍыс воӧ зев еща урожајыс, 60–70 центԋер гектар вылыԍ сӧмын. |
| Бутылицкӧй опытнӧй му вылын шӧркоддьӧм гырся картупель пуктӧмӧн гектар вылысь босьтлісны 234,5 центнер урожайсӧ, а посни картупель пуктӧмӧн — 165,5 центнер, либӧ 69 центнер вылӧ этшаджык. Тайӧ урожайсьыс кӧ чинтыны кӧйдыс пудсӧ, шӧркоддьӧм картупель пуктӧм помысь чистӧй урожайыс лоӧ 217 центнер гектар вылӧ, а посни картупель пуктӧм помсьыс — 156 центнер, либӧ 61 центнерӧн этшаджык. Сыысь кындзи шӧркоддьӧм картупель пуктӧмӧн озджык уна лоны урожаяс посни картупельясыс, а посни картупель пуктӧмӧн урожаяс посни картупельыс лоӧ кык мында. | Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉ пуктӧмӧн гектар вылыԍ боԍтлісны 234,5 центԋер урожајсӧ, а посԋі картупеԉ пуктӧмӧн — 165,5 центԋер, ԉібӧ 69 центԋер вылӧ ещаҗык. Тајӧ урожајԍыс-кӧ чінтыны кӧјԁыс пуԁсӧ, шӧркоԃԃем картупеԉ пуктӧм помыԍ чістӧј урожајыс лоӧ 217 центԋер гектар вылӧ, а посԋі картупеԉ пуктӧм помԍыс — 156 центԋер, ԉібӧ 61 центԋерӧн ещаҗык. Сыыԍ кынԇі шӧркоԃԃем картупеԉ пуктӧмӧн озҗык уна лоны урожајас посԋі картупеԉјасыс, а посԋі картупеԉ пуктӧмӧн урожајас посԋі картупеԉыс лоӧ кык мынԁа. |
| Татысь тыдалӧ, бурджык пуктыны шӧркоддьӧм гырся картупель, посни картупель дорысь. Шӧркоддьӧм гырся картупель пуктӧмӧн урожайыс ыджыдджык воӧ, дай картупельясыс гырысьджыкӧсь артмӧны. | Татыԍ тыԁалӧ, бурҗык пуктыны шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉ, посԋі картупеԉ ԁорыԍ. Шӧркоԃԃем гырԍа картупеԉ пуктӧмӧн урожајыс ыҗыԁҗык воӧ, ԁај картупеԉјасыс гырыԍҗыкӧԍ артмӧны. |
| Картупельсӧ шӧри вундӧмӧн пуктӧм. Гырысь картупельыд бурджык урожая посниджык картупельяс дорысь. Гырысь картупель пуктӧмӧн гырысьджык жӧ картупельясыс и урожаяс лоӧны. Тайӧ кык бур качествоыс гырысь картупельяслӧн оз вош весиг гырысь картупельсӧ шӧри вундӧмӧн пуктігӧн. Сэки урожайыс ыджыд жӧ воӧ. Кыдзи нӧ колӧ вундыны картупельсӧ — кузя ногӧныс, али вомӧныс, ӧтгырсяа кыкнан торсӧ, али оз. | Картупеԉсӧ шӧрі вунԁӧмӧн пуктӧм. Гырыԍ картупеԉыԁ бурҗык урожаја посԋіҗык картупеԉјас ԁорыԍ. Гырыԍ картупеԉ пуктӧмӧн гырыԍҗык-жӧ картупеԉјасыс і урожајас лоӧны. Тајӧ кык бур качествоыс гырыԍ картупеԉјаслӧн оз вош веԍіг гырыԍ картупеԉсӧ шӧрі вунԁӧмӧн пуктігӧн. Секі урожајыс ыҗыԁ-жӧ воӧ. Кыԇі-нӧ колӧ вунԁыны картупеԉсӧ — куԅаногӧныс, аԉі вомӧныс, ӧтгырԍаа кыкнан торсӧ, аԉі оз. |
| Ми сёрнитім нин, клубеньыс (картупельыс) — му пытшкас кызӧм заыс. Клубеньыслӧн медпӧрысиныс занас ӧтлаасяніныс. Сыладорас медуна крахмалыс, йывланяс (вужланяс) унджык белок да сэні жӧ выль петасыслы унджык сёяныс. Сы понда йывланьса (вужланьса) картупель торйыс ыджыдджыкӧс урожайсӧ сетӧ задінса торйыс дорысь. | Мі ԍорԋітім-ԋін, клубеԋыс (картупеԉыс) — му пыщкас кызӧм заыс. Клубеԋыслӧн меԁпӧрыԍіныс занас ӧтлааԍаніныс. Сыла ԁорас меԁуна кракмалыс, јывлаԋас (вужлаԋас) унҗык белок ԁа сені-жӧ выԉ петасыслы унҗык ԍојаныс. Сы понԁа јывлаԋса (вужлаԋса) картупеԉ торјыс ыҗыԁҗыкӧс урожајсӧ ԍетӧ заԁінса торјыс ԁорыԍ. |
| Картупель йывланьыс унджык синмыс. Медым эськӧ кыкнан картупель торйыс ӧткодьджыкӧсь вӧліны, картупельсӧ вундӧны кузяногыс, а оз вомӧныс. | Картупеԉ јывлаԋыс унҗык ԍінмыс. Меԁым еԍкӧ кыкнан картупеԉ торјыс ӧткоԃҗыкӧԍ вӧліны, картупеԉсӧ вунԁӧны куԅаногыс, а оз вомӧныс. |
| Кымын гырысьӧсь картупель торъясыс, сымын ыджыд урожайыс воӧ. 80 грамм сьӧкта картупель джынъяс сетӧны урожайсӧ сы сьӧкта быдса картупельяс мында жӧ. | Кымын гырыԍӧԍ картупеԉ торјасыс, сымын ыҗыԁ урожајыс воӧ. 80 грамм ԍӧкта картупеԉ җынјас ԍетӧны урожајсӧ сы ԍӧкта быԁса картупеԉјас мынԁа-жӧ. |
| Гырысь картупель кӧйдыссӧ кӧ вундалан заладорсяньыс вомӧныс коймӧд юкӧнсӧ кымын да пуктан ыджыдджык йывладорсӧ, урожайыс воас сымда жӧ либӧ весиг унджык сійӧ тор сьӧкта жӧ быдса картупельяс пуктӧм дорысь. | Гырыԍ картупеԉ кӧјԁыссӧ-кӧ вунԁалан зала ԁорԍаԋыс вомӧныс којмӧԁ јукӧнсӧ кымын ԁа пуктан ыҗыԁҗык јывлаԁорсӧ, урожајыс воас сымԁа-жӧ, ԉібӧ веԍіг унҗык сіјӧ тор ԍӧкта-жӧ быԁса картупеԉјас пуктӧм ԁорыԍ. |
| Сідзкӧ гырысь картупель кӧйдысысь позьӧ вундыны заланьтіыс коймӧд юкӧн мындаыс либӧ весиг джынсӧ да сійӧс кольны сёйӧм вылӧ, либӧ скӧтлы вердӧм вылӧ. А йывланьса мӧд джынсӧ либӧ кык коймӧд юкӧна торсӧ пуктыны. Тадзнассӧ картупель кӧйдысыс этшаджык мунас, а урожайыс оз чин. | Сіԇ-кӧ гырыԍ картупеԉ кӧјԁысыԍ поԅӧ вунԁыны залаԋтіыс којмӧԁ јукӧн мынԁаыс ԉібӧ веԍіг җынсӧ ԁа сіјӧс коԉны ԍојӧм вылӧ, ԉібӧ скӧтлы верԁӧм вылӧ. А јывлаԋса мӧԁ җынсӧ ԉібӧ кык којмӧԁ јукӧна торсӧ пуктыны. Таԇнассӧ картупеԉ кӧјԁысыс ещаҗык мунас, а урожајыс оз чін. |
| Шӧри вомӧныс вундӧм йывланьса (вужланьса) торйыс урожайсӧ коймӧд юкӧн мындаыс унджык сетӧ заланьса торйыс дорысь. Картупель кӧйдыссӧ кӧ торйӧдан куим пельӧ, урожайыс чинӧ, заланьса торъясыс урожайсӧ сетӧны коймӧд юкӧн мында этшаджык йывланьса торъясыс дорысь. | Шӧрі вомӧныс вунԁӧм јывлаԋса (вужлаԋса) торјыс урожајсӧ којмӧԁ јукӧн мынԁаыс унҗык ԍетӧ залаԋса торјыс ԁорыԍ. Картупеԉ кӧјԁыссӧ-кӧ торјӧԁан кујім пеԉӧ, урожајыс чінӧ, залаԋса торјасыс урожајсӧ ԍетӧны којмӧԁ јукӧн мынԁа ещаҗык јывлаԋса торјасыс ԁорыԍ. |
| Сідзкӧ гырысь картупель кӧйдыссӧ кык пельӧ торйӧдӧмӧн пуктігӧн сійӧ жӧ картупель кӧйдыснас позьӧ пуктыны кык ыджда му дай босьтны кык мында урожай быдсаӧн картупельсӧ пуктӧм дорысь. | Сіԇ-кӧ, гырыԍ картупеԉ кӧјԁыссӧ кык пеԉӧ торјӧԁӧмӧн пуктігӧн сіјӧ-жӧ картупеԉ кӧјԁыснас поԅӧ пуктыны кык ыҗԁа му ԁај боԍтны кык мынԁа урожај быԁсаӧн картупеԉсӧ пуктӧм ԁорыԍ. |
| КОР ДА КЫДЗИ ПУКТЫНЫ КАРТУПЕЛЬСӦ. | КОР ԀА КЫԆІ ПУКТЫНЫ КАРТУПЕԈСӦ. |
| Картупельтӧ оз ков водз пуктыны. Сійӧс пуктан кадыс тувсов кӧдзаяс (шобді, зӧр, ид) кӧдзӧм бӧрын. Ӧд картупельыдлы быдмынысӧ босьтчыны колӧ шоныдыс унджык няня кӧдзаяслы дорысь. Картупель вужъясьӧ, петассӧ лэдзӧ 4–5 градус шоныд поводдяӧн, а тӧдчымӧн быдмынысӧ сылы колӧ нин 10 градус шоныдыс Цельсий серти. | Картупеԉтӧ оз ков воԇ пуктыны. Сіјӧс пуктан каԁыс тувсов кӧԇајас — шобԁі, зӧр, іԁ кӧԇӧм бӧрын. Ӧԁ картупеԉыԁлы быԁмынысӧ боԍтԍыны колӧ шоныԁыс унҗык ԋаԋа кӧԇајаслы ԁорыԍ. Картупеԉ вужјаԍӧ, петассӧ леԇӧ 4–5 граԁус шоныԁ повоԃԃаӧн, а тӧԁчымӧн быԁмынысӧ сылы колӧ-ԋін 10 граԁус шоныԁыс Цеԉԍіја ԍерԏі. |
| Картупель петасъясыд зэв ёна полӧны, кӧдзыдсьыд. Весиг 1–2 градус шоныд дырйи найӧ кынмӧны, кулӧны Сідзкӧ картупельтӧ пуктыны оз ков тэрмасьны. Дыр кӧ пуктӧм картупельыд куйлас кӧдзыд да васӧд муад, вермас сісьмыны. Центральнӧй-чернозёмнӧй обласьтъясын да Украина войвылын кӧ колӧ пуктыны апрель мӧд джынъяс да май заводитчигӧн, нечернозёмнӧй полосаын да центральнӧй районъясын — май мӧд джынъяс нин. | Картупеԉ петасјасыԁ зев јона полӧны, кӧԇыԁԍыԁ. Веԍіг 1–2 граԁус шоныԁ ԁырјі најӧ кынмӧны, кулӧны Сіԇ-кӧ картупеԉтӧ пуктыны оз ков термаԍны. Ԁыр-кӧ пуктӧм картупеԉыԁ кујлас кӧԇыԁ ԁа васӧԁ муаԁ, вермас сіԍмыны. Центраԉнӧј-черноԅомнӧј облаԍтјасын ԁа Украіна војвылын-кӧ колӧ пуктыны апреԉ мӧԁ җынјас ԁа мај завоԃітчігӧн, ԋечерноԅомнӧј полосаын ԁа центраԉнӧј рајонјасын — мај мӧԁ җынјас-ԋін. |
| Картупель пуктан кадыд поводдя сайын: сёр да кӧдзыд тулыса воясӧ колӧ сёрӧнджык сійӧс пуктыны, а шоныд тулыса воясӧ водзджык колӧ пуктыны. | Картупеԉ пуктан каԁыԁ повоԃԃа сајын: ԍор ԁа кӧԇыԁ тулыса војасӧ колӧ ԍорӧнҗык сіјӧс пуктыны, а шоныԁ тулыса војасӧ воԇҗык колӧ пуктыны. |
| Ливенскӧй опытнӧй му вылын (Орловскӧй важ губерняын) кык вося видлӧгъяс разнӧй кадӧ картупель пуктӧмӧн петкӧдлісны со мый: май 15-ӧд лунӧ пуктӧм картупель кык вонас шӧркоддьӧм урожайсӧ сетіс гектарысь 145 центнер, май 22-ӧд лунӧ пуктӧм картупель — 165 центнер, а май 29-ӧд лунӧ пуктӧм картупель — 170 центнер. | Ԉівенскӧј опытнӧј му вылын (Орловскӧј важ губерԋаын) кык воԍа віԁлӧгјас разнӧј каԁӧ картупеԉ пуктӧмӧн петкӧԁлісны со мыј: мај 15-ӧԁ лунӧ пуктӧм картупеԉ кык вонас шӧркоԃԃем урожајсӧ ԍетіс гектарыԍ 145 центԋер, мај 22 лунӧ пуктӧм картупеԉ — 165 центԋер, а мај 29 лунӧ пуктӧм картупеԉ — 170 центԋер. |
| Кыдзи пуктыны картупельсӧ. Картупель позьӧ пуктыны уна ногӧн: 1) гӧр улӧ, 2) плуг улӧ, 3) маркер да окучник улӧ да 4) нарӧсьнӧ картупель пуктанъясӧн (картофелесажалкаӧн шусьӧны). | Кыԇі пуктыны картупеԉсӧ. Картупеԉ поԅӧ пуктыны уна ногӧн: 1) гӧр улӧ, 2) плуг улӧ, 3) маркер ԁа окучԋік улӧ ԁа 4) нароԍнӧ картупеԉ пуктанјасӧн (картофеԉесажалкаӧн шуԍӧны). |
| Медъёна картупельсӧ пуктӧны гӧр улӧ да плуг улӧ ӧти гӧрыштӧм кост кольӧмӧн. Плуг улӧ пуктігӧн картупельсӧ колӧ пуктавны оз бӧрӧзда пыдӧсас, а бӧрӧзда бокас сюйыштны, мед картупель улас вӧлі небыд муыс. | Меԁјона картупеԉсӧ пуктӧны гӧр улӧ ԁа плуг улӧ ӧԏі гӧрыштӧм кост коԉӧмӧн. Плуг улӧ пуктігӧн картупеԉсӧ колӧ пуктавны оз бӧрӧзԁа пыԁӧсас, а бӧрӧзԁа бокас ԍујыштны, меԁ картупеԉ улас вӧлі ԋебыԁ муыс. |
| Тимирязевскӧй сельско-кӧзяйственнӧй академияса ферма вылын, Мӧскуа дінын, маркерӧн либӧ метчикӧн му вылас вӧчыштӧны неыджыд бӧрӧздаяс 54 сантиметр мӧда-мӧдсьыс костъясӧн кузяногӧныс и вомӧныс. Кузянога да вомӧна бӧрӧздаяс ӧтлаасянінас пуктӧны картупельсӧ, неуна личкыштӧны муас. Пуктӧм бӧрас тыртӧны картупельсӧ 7–9 сантиметр джуджда муӧн костъястіыс бугритан гӧрйӧн (окучникӧн) гӧрӧмӧн. | Ԏіміраԅевскӧј ԍеԉско-кӧԅајственнӧј акаԃеміјаса ферма вылын, Мӧскуа ԁінын, маркерӧн ԉібӧ метчікӧн му вылас вӧчыштӧны ԋеыҗыԁ бӧрӧзԁајас 54 саԋԏіметр мӧԁа-мӧԁԍыс костјасӧн куԅаногӧныс і вомӧныс. Куԅанога ԁа вомӧна бӧрӧзԁајас ӧтлааԍанінас пуктӧны картупеԉсӧ, ԋеуна ԉічкыштӧны муас. Пуктӧм бӧрас тыртӧны картупеԉсӧ 7–9 саԋԏіметр җуҗԁа муӧн костјастіыс бугрітан гӧрјӧн (окучԋікӧн) гӧрӧмӧн. |
| Татшӧм ногӧн картупельсӧ пуктӧмыс бур, картупель улас и вылас небыд муыс лоӧ да. Картупель вывтіыс бурысялӧм муыс регыдджык косьмӧ, шоналӧ. Тадзи картупельтӧ пуктыны торйӧн нин бур улын, васӧд муяс вылӧ да сёйӧдджык сьӧкыд муяс вылӧ, кӧні картупельыс дыр оз пет пуктӧм бӧрас. | Тащӧм ногӧн картупеԉсӧ пуктӧмыс бур, картупеԉ улас і вылас ԋебыԁ муыс лоӧ-ԁа. Картупеԉ вывтіыс бурыԍалӧм муыс регыԁҗык коԍмӧ, шоналӧ. Таԇі картупеԉтӧ пуктыны торјӧн-ԋін бур улын, васӧԁ мујас вылӧ ԁа ԍојӧԁҗык ԍӧкыԁ мујас вылӧ, кӧні картупеԉыс ԁыр оз пет пуктӧм бӧрас. |
| Бутылицкӧй опытнӧй му вылын разнӧй ногӧн картупельсӧ пуктӧм кузя видлӧгъясыс сетісны уна пӧлӧс урожайяс. Нёль воӧн шӧркоддьӧм урожайыс медыджыд воис маркер да окучник улӧ пуктӧминысь. Со лыдпасъясыс та кузя: маркер да окучник улӧ пуктӧмӧн гектарысь картупель урожайыс воис 196 центнер, татшӧм жӧ урожайыс воис плуг улӧ картупельсӧ бӧрӧзда бокас пуктӧмӧн, гӧр улӧ пуктӧмӧн воис 175 центнер (21 центнерӧн этшаджык) да плуг улӧ картупельсӧ бӧрӧзда пыдӧсас пуктӧмӧн воис картупель урожайыс сӧмын 163 центнер гектарысь. | Бутыԉіцкӧј опытнӧј му вылын разнӧј ногӧн картупеԉсӧ пуктӧм куԅа віԁлӧгјасыс ԍетісны уна пӧлӧс урожајјас. Ԋоԉ воӧн шӧркоԃԃем урожајыс меԁыҗыԁ воіс маркер ԁа окучԋік улӧ пуктӧміныԍ. Со лыԁпасјасыс та куԅа: маркер ԁа окучԋік улӧ пуктӧмӧн гектарыԍ картупеԉ урожајыс воіс 196 центԋер, тащӧм-жӧ урожајыс воіс плуг улӧ картупеԉсӧ бӧрӧзԁа бокас пуктӧмӧн, гӧр улӧ пуктӧмӧн воіс 175 центԋер (21 центԋерӧн ещаҗык) ԁа плуг улӧ картупеԉсӧ бӧрӧзԁа пыԁӧсас пуктӧмӧн воіс картупеԉ урожајыс сӧмын 163 центԋер гектарыԍ. |
| Сідзкӧ картупельтӧ колӧ сідзи зільны пуктыны, мед эськӧ пуктӧм картупель улас вӧлі мыйтакӧ небыд муыс. | Сіԇ-кӧ картупеԉтӧ колӧ сіԇі зіԉны пуктыны, меԁ еԍкӧ пуктӧм картупеԉ улас вӧлі мыјԁакӧ ԋебыԁ муыс. |
| Колхозъясын картупельтӧ позьӧ пуктыны кык рада шведскӧй машинаӧн. Татшӧм машинанас гектар вылӧ картупель пуктыны ковмас 4 морталун да 10 вӧлалун. Тайӧ машинаыс со кутшӧм. | Колхозјасын картупеԉтӧ поԅӧ пуктыны кык раԁа швеԁскӧј машінаӧн. Тащӧм машінанас гектар вылӧ картупеԉ пуктыны ковмас 4 морталун ԁа 10 вӧлалун. Тајӧ машінаыс со кущӧм. |
| Кӧльӧсаяс выліас крепитӧма ящик. Сэтчӧ пуктыссьӧ картупельыс. Ящиксяньыс картупельыс лэччӧ сошникъясӧ да пуктысьӧ муас. Сошник бӧрсяыс мунӧны мӧда-мӧдыслы пельӧсӧн лӧсьӧдӧм кык диск, найӧ тыртӧны сошникӧн пуктӧм картупельсӧ. Ящиксяньыс сошникас картупель петанінас (семяпроводӧн шусьӧ) эм аслыспӧлӧс приспособленньӧ, да сійӧ картупельсӧ лэдзӧ пыр ӧткодь коставлӧм мысьт да ӧтылнаӧ картупельысь картупельӧ усьӧ муас. | Кӧԉӧсајас выліас крепітӧма јашщік. Сетчӧ пуктыԍԍӧ картупеԉыс. Јашщікԍаԋыс картупеԉыс летчӧ сошԋікјасӧ ԁа пуктыԍӧ муас. Сошԋік бӧрԍаыс мунӧны мӧԁа мӧԁыслы пеԉесӧн лӧԍӧԁӧм кык ԃіск, најӧ тыртӧны сошԋікӧн пуктӧм картупеԉсӧ. Јашщікԍаԋыс сошԋікас картупеԉ петанінас (ԍемјапровоԁӧн шуԍӧ) ем аслыс пӧлӧс пріспособԉеԋԋӧ ԁа сіјӧ картупеԉсӧ леԇӧ пыр ӧткоԃ коставлӧм мыԍт ԁа ӧтылаӧ картупеԉыԍ картупеԉӧ уԍӧ муас. |
| Эмӧсь сложнӧйджык америкаса типа картупель пуктан машинаяс. Татшӧм машинаыс оз сӧмын пукты картупельсӧ, а тшӧтш и минерала мувынсьӧдан муас сюйӧ. | Емӧԍ сложнӧјҗык амерікаса ԏіпа картупеԉ пуктан машінајас. Тащӧм машінаыс оз сӧмын пукты картупеԉсӧ, а щӧщ і міԋерала мувынԍӧԁан муас ԍујӧ. |
| Тайӧ машинасӧ вӧчӧма воддза машина мозыс жӧ пӧшти, сӧмын талӧн кык сошникыс; ӧти сошник пырыс сюйсьӧ муас мувынсьӧданыс, а мӧд сошникыс картупельсӧ пуктӧ. Тайӧ машинаас доддялӧны кык вӧв. Тайӧ машинанас лунын верман уджавны кык гектар му. | Тајӧ машінасӧ вӧчӧма воԇԇа машіна мозыс-жӧ пӧшԏі, сӧмын талӧн кык сошԋікыс; ӧԏі сошԋік пырыс ԍујԍӧ муас мувынԍӧԁаныс, а мӧԁ сошԋікыс картупеԉсӧ пуктӧ. Тајӧ машінаас ԁоԃԃалӧны кык вӧв. Тајӧ машінанас лунын верман уҗавны кык гектар му. |
| Бӧръя каднас кутісны нин уджавны таысь на ещӧ сложнӧй машинаӧн. Сійӧ ӧтпырйӧ куим рад картупель пуктӧ. Быд радлы вылӧ вӧчӧма 4 диск, воддза кык дискыс бӧрӧздасӧ вӧчӧны, а мӧд кык дискыс картупельсӧ пуктӧны дай бугритӧны. Тайӧ машина бердас уджавны колӧ кык морт да куим вӧв. Луннас позьӧ тайӧн пуктыны нёль кымын гектар картупель. Татшӧм машинанас позьӧ тракторӧн уджавны. Сэки нӧшта нин уна вермӧ уджавны машинаыс. | Бӧрја каԁнас кутісны-ԋін уҗавны таыԍ-на јешщӧ сложнӧј машінаӧн. Сіјӧ ӧтпырјӧ кујім раԁ картупеԉ пуктӧ. Быԁ раԁлы вылӧ вӧчӧма 4 ԃіск, воԇԇа кык ԃіскыс бӧрӧзԁасӧ вӧчӧны, а мӧԁ кык ԃіскыс картупеԉсӧ пуктӧны ԁај бугрітӧны. Тајӧ машіна берԁас уҗавны колӧ кык морт ԁа кујім вӧв. Луннас поԅӧ тајӧн пуктыны ԋоԉ кымын гектар картупеԉ. Тащӧм машінанас поԅӧ тракторӧн уҗавны. Секі нӧшта-ԋін уна вермӧ уҗавны машінаыс. |
| Тшӧкыда-ӧ колӧ картупельсӧ пуктыны. Картупель кӧйдыс гырся кындзи, урожай содтӧм могысь колӧ нӧшта тӧдны, ыджыдӧс-ӧ костъяссӧ кольны картупельысь картупельӧ да визьысь визьӧ. Мӧскуа бердса опытнӧй му вылын картупельысь картупельӧдз 35 сантиметр костъяссӧ кольӧмӧн да визьысь визьӧ 56 сантиметрӧдз костъяссӧ лӧсьӧдӧмӧн гектар му вылысь картупель урожайыс воис 178 центнер. Сы ыдждаӧс жӧ костъяссӧ визьысь визьӧ кольӧмӧн да визяс картупельысь картупельӧдз 44 сантиметрӧдз костъяссӧ лӧсьӧдӧмӧн, гектарысь картупель урожайыс воис 188 центнер, а картупельысь картупельӧдз 53 сантиметр мында костъяссӧ кольӧмӧн урожайыс воис нин 197,5 центнер гектарысь. | Щӧкыԁа-ӧ колӧ картупеԉсӧ пуктыны. Картупеԉ кӧјԁыс гырԍа кынԇі, урожај соԁтӧм могыԍ колӧ нӧшта тӧԁны, ыҗыԁӧс-ӧ костјассӧ коԉны картупеԉыԍ картупеԉӧ ԁа віԅыԍ віԅӧ. Мӧскуа берԁса опытнӧј му вылын картупеԉыԍ картупеԉӧԇ 35 саԋԏіметр костјассӧ коԉӧмӧн ԁа віԅыԍ віԅӧ 56 саԋԏіметрӧԇ костјассӧ лӧԍӧԁӧмӧн гектар му вылыԍ картупеԉ урожајыс воіс 178 центԋер. Сыыҗԁаӧс-жӧ костјассӧ віԅыԍ віԅӧ коԉӧмӧн ԁа віԅас картупеԉыԍ картупеԉӧԇ 44 саԋԏіметрӧԇ костјассӧ лӧԍӧԁӧмӧн, гектарыԍ картупеԉ урожајыс воіс 188 центԋер, а картупеԉыԍ картупеԉӧԇ 53 саԋԏіметр мынԁа костјассӧ коԉӧмӧн урожајыс воіс-ԋін 197,5 центԋер гектарыԍ. |
| Сідзкӧ тані шочджыка пуктӧмнас урожайыс содӧма 19,5 центнер вылӧ гектарас. Сы понда картупельтӧ оз ков тшӧкыда пуктыны: тшӧкыда пуктігӧн картупель кӧйдысыс унджык мунӧ, урожайыс ичӧтджык воӧ. Сэсся сэки уна картупельяс посни лоӧны. | Сіԇ-кӧ тані шочҗыка пуктӧмнас урожајыс соԁӧма 19,5 центԋер вылӧ гектарас. Сы понԁа картупеԉтӧ оз ков щӧкыԁа пуктыны: щӧкыԁа пуктігӧн картупеԉ кӧјԁысыс унҗык мунӧ, урожајыс ічӧтҗык воӧ. Сеԍԍа секі уна картупеԉјас посԋі лоӧны. |
| КЫДЗИ ВОӦДНЫ КАРТУПЕЛЬТӦ ВОДЗДЖЫК. | КЫԆІ ВОӦԀНЫ КАРТУПЕԈТӦ ВОԆҖЫК. |
| Гырысь каръяс бердын, шуам, Мӧскуа, Ленинград, Харьков гӧгӧр выгӧднӧ овлӧ картупельтӧ водзджык воӧдны. Сэсся ӧд и аслыныс крестьянаыдлы, колхозъяслы колӧ картупельыс вӧлӧга вылас арнад водзджык. Водзджык, юнь помасиг кежлӧ гӧгӧр, воӧдӧм картупельыд эськӧ и оз сет ёна ыджыд урожайтӧ, сӧмын бара сійӧс позьӧ донӧнджык вузавны, водз лоӧ овмӧсын пуктас вӧлӧга. Сэсся ӧд картупельтӧ водз воӧдӧмыс выгӧднӧ и со мыйӧн: сэки позьӧ картупельтӧ пуктыны коськӧмӧ. | Гырыԍ карјас берԁын, шуам, Мӧскуа, Ԉеԋінграԁ, Харков гӧгӧр выгӧԁнӧ овлӧ картупеԉтӧ воԇҗык воӧԁны. Сеԍԍа-ӧԁ і аслыныс креԍԏанаыԁлы, колхозјаслы колӧ картупеԉыс вӧлӧга вылас арнаԁ воԇҗык. Воԇҗык, јуԋ помаԍіг кежлӧ гӧгӧр воӧԁӧм картупеԉыԁ еԍкӧ і оз ԍет јона ыҗыԁ урожајтӧ, сӧмын бара сіјӧс поԅӧ ԁонӧнҗык вузавны, воԇ лоӧ овмӧсын пуктас вӧлӧга. Сеԍԍа-ӧԁ картупеԉтӧ воԇ воӧԁӧмыс выгӧԁнӧ і со мыјӧн: секі поԅӧ картупеԉтӧ пуктыны коԍкӧмӧ. |
| Картупель увсьыс муыс петӧ тӧлысьӧн-джынйӧнӧдз войдӧр сюсӧ кӧдзтӧдзыс да муыс удитас на шойччыны, удитас чукӧртны сюыслы колан сёянторъяссӧ. Кымын водз лоӧ картупельсӧ босьтӧма коськӧмсьыс сю кӧдзтӧдзыс, сымын ыджыд лоӧ сю урожайыс, шуам, сюсӧ кодзтӧдзыс кӧ картупельсӧ кык вежон войдӧр босьтан, сэки тӧдчымӧн сюыс лоӧ омӧльджык. | Картупеԉ увԍыс муыс петӧ тӧлыԍӧн җынјӧнӧԇ војԁӧр ԍусӧ кӧԇтӧԇыс ԁа муыс уԃітас-на шојтчыны, уԃітас чукӧртны ԍуыслы колан ԍојанторјассӧ. Кымын воԇ лоӧ картупеԉсӧ боԍтӧма коԍкӧмԍыс ԍу кӧԇтӧԇыс, сымын ыҗыԁ лоӧ ԍу урожајыс, шуам, ԍусӧ коԇтӧԇыс-кӧ картупеԉсӧ кык вежон војԁӧр боԍтан, секі тӧԁчымӧн ԍуыс лоӧ омӧԉҗык. |
| Картупельсӧ важӧн нин водз воӧдӧны Мӧскуа бердса крестьяна. Бӧръя воясас картупель водз воӧдӧм йылысь тӧдмалісны Мӧскуа бердса опытнӧй му вылын. | Картупеԉсӧ важӧн-ԋін воԇ воӧԁӧны Мӧскуа берԁса креԍԏана. Бӧрја војасас картупеԉ воԇ воӧԁӧм јылыԍ тӧԁмалісны Мӧскуа берԁса опытнӧј му вылын. |
| Медым ӧдйӧ быдтыны да водз босьтны картупель урожайтӧ, колӧ бӧрйыны бурджык, чӧскыдджык регыд воысь столӧвӧй сорт картупель кӧйдыс. | Меԁым ӧԁјӧ быԁтыны ԁа воԇ боԍтны картупеԉ урожајтӧ, колӧ бӧрјыны бурҗык, чӧскыԁҗык регыԁ воыԍ столовӧј сорт картупеԉ кӧјԁыс. |
| Водз воӧдӧм вылӧ бур «Ранняя роза» либӧ «Розовая скороспелка». Сійӧ бура быдмӧ лыаа кокни муяс вылын. Сыысь кындзи, водз воӧдӧм вылӧ шогмас «Подмосковский миндальный» сорт. Тайӧ картупельыс зэв чӧскыд. Позьӧ ещӧ индыны «Эпикур» сорт картупель вылӧ. Омӧль, вынтӧм муяс вылад «Эпикур» «Ранняя роза» дорсьыд сёрӧнджык воӧ, а бур, куйӧда му вылын сетӧ бур урожай, зэв гырыся картупельясыс быдмӧны. | Воԇ воӧԁӧм вылӧ бур „Ранняя роза“ ԉібӧ „Розовая скороспелка“. Сіјӧ бура быԁмӧ лыаа кокԋі мујас вылын. Сыыԍ кыԋԇі, воԇ воӧԁӧм вылӧ шогмас „Подмосковский миндальный" сорт. Тајӧ картупеԉыс зев чӧскыԁ. Поԅӧ јешщӧ інԁыны „Эпикур“ сорт картупеԉ вылӧ. Омӧԉ, вынтӧм мујас вылаԁ „Эпикур“ „Ранняя роза“ ԁорԍыԁ ԍорӧнҗык воӧ, а бур, кујӧԁа му вылын ԍетӧ бур урожај, зев гырыԍа картупеԉјасыс быԁмӧны. |
| Медым эськӧ ӧддзӧдны картупель воӧмсӧ, бӧрйӧм картупель кӧйдыссӧ заводитӧны нырсьӧдны шоныд да югыдінын. Нырсьӧднысӧ колӧ заводитны муас пуктытӧдз тӧлысьӧн-джынйӧн войдӧр, март мӧд джынъяс либӧ помас. Водзджык либӧ сёрӧнджык нырсьӧдны пуктӧм картупельлӧн урожайыс ичӧтджык воӧ. | Меԁым еԍкӧ ӧԁԇӧԁны картупеԉ воӧмсӧ, бӧрјӧм картупеԉ кӧјԁыссӧ завоԃітӧны нырԍӧԁны шоныԁ ԁа југыԁінын. Нырԍӧԁнысӧ колӧ завоԃітны муас пуктытӧԇ тӧлыԍӧн җынјӧн војԁӧр, март мӧԁ җынјас ԉібӧ помас. Воԇҗык ԉібӧ ԍорӧнҗык нырԍӧԁны пуктӧм картупеԉлӧн урожајыс ічӧтҗык воӧ. |
| Нырсьӧдӧны со кыдзи. Март воддза джынъяс бӧрйӧны кӧйдыс вылӧ курӧг кольк гырся картупельяс, тэчӧны сійӧс ляпкыдик кӧрзинаясӧ, 16 кымын килограммӧн быд кӧрзинаӧ, да пуктӧны сійӧс шоныд да югыдінӧ. | Нырԍӧԁӧны со кыԇі. Март воԇԇа җынјас бӧрјӧны кӧјԁыс вылӧ курӧг коԉк гырԍа картупеԉјас, течӧны сіјӧс ԉапкыԃік кӧрԅінајасӧ, 16 кымын кілограммӧн быԁ кӧрԅінаӧ ԁа пуктӧны сіјӧс шоныԁ ԁа југыԁінӧ. |
| Эм кӧ овтӧм шоныд да югыд ин, картупельсӧ разӧдӧны джоджас вӧсньыдика, сантиметр 20–25 кыза. Тадзи и олӧ картупельыс пуктытӧдзыс. Пуктігкежлас картупельясыслӧн лоӧны нин кыз, дженьыд, ён сьӧдов петасъяс. | Ем-кӧ овтӧм шоныԁ ԁа југыԁін, картупеԉсӧ разӧԁӧны җоҗас вӧсԋыԃіка, саԋԏіметр 20–25 кыза. Таԇі і олӧ картупеԉыс пуктытӧԇыс. Пуктіг кежлас картупеԉјасыслӧн лоӧны-ԋін кыз, җеԋыԁ, јон ԍӧԁов петасјас. |
| Воддза картупель пуктыны колӧ бура небзьӧдӧм му вылӧ. Куйӧдыд нюжӧдӧ картупель воӧмсӧ. Сы понда картупельтӧ бурджык пуктыны куйӧд бӧрас мӧд кӧдза мыстиыс. | Воԇԇа картупеԉ пуктыны колӧ бура ԋебԅӧԁӧм му вылӧ. Кујӧԁыԁ ԋужӧԁӧ картупеԉ воӧмсӧ. Сы понԁа картупеԉтӧ бурҗык пуктыны кујӧԁ бӧрас мӧԁ кӧԇа мыԍԏіыс. |
| Пуктӧны нырсьӧдӧм картупельтӧ, кор нин оз кут асывъяснас кынмавны, кор лоӧ шоныд поводдя — май мӧд джынъяс. Пуктӧны зыр улӧ, беддьӧн розьӧдӧминӧ, гӧр улӧ; костъяссӧ визьысь визьӧ кольӧны 54 сантиметр, а визяс картупельыс картупельӧдз 36 сантиметрӧдз. | Пуктӧны нырԍӧԁӧм картупеԉтӧ кор-ԋін оз кут асывјаснас кынмавны, кор лоӧ шоныԁ повоԃԃа — мај мӧԁ җынјас. Пуктӧны зыр улӧ, беԃԃӧн роԅӧԁӧмінӧ, гӧр улӧ; костјассӧ віԅыԍ віԅӧ коԉӧны 54 саԋԏіметр, а віԅас картупеԉыс картупеԉӧԇ 36 саԋԏіметрӧԇ. |
| Нырсьӧдӧм картупельыд быдмӧ ёна ӧдйӧ. Сӧмын пуктыны колӧ нырнас выліӧ. Пуктӧм бӧрас колӧ мусӧ небзьӧдны да кокньыдика бугритны. Босьтӧны урожайсӧ юнь тӧлысь мӧд джынъяс либӧ юль заводитчигӧн. | Нырԍӧԁӧм картупеԉыԁ быԁмӧ јона ӧԁјӧ. Сӧмын пуктыны колӧ нырнас выліӧ. Пуктӧм бӧрас колӧ мусӧ ԋебԅӧԁны ԁа кокԋіԃіка бугрітны. Боԍтӧны урожајсӧ јуԋ тӧлыԍ мӧԁ җынјас ԉібӧ јуԉ завоԃітчігӧн. |
| Ёна-ӧ ӧддзӧдӧ картупельыслысь воӧмсӧ пуктытӧдзыс нырсьӧдӧмыс, позьӧ аддзыны Мӧскуа бердса опытнӧй му вылын видлӧгъясысь. Тані тӧдмалӧма, корджык кутшӧм урожай воӧ нырсьӧдтӧм да нырсьӧдӧм картупельлӧн. Урожайыс со кутшӧм воис (гектар вылысь центнерӧн): | Јона-ӧ ӧԁԇӧԁӧ картупеԉыслыԍ воӧмсӧ пуктытӧԇыс нырԍӧԁӧмыс, поԅӧ аԁԇыны Мӧскуа берԁса опытнӧј му вылын віԁлӧгјасыԍ. Тані тӧԁмалӧма, корҗык кущӧм урожај воӧ нырԍӧԁтӧм ԁа нырԍӧԁӧм картупеԉлӧн. Урожајыс со кущӧм воіс (гектар вылыԍ центԋерӧн): |
| Кор босьтӧма | Кор боԍтӧма |
| Нырсьӧдтӧм | Нырԍӧԁтӧм |
| Нырсьӧдӧма. | Нырԍӧԁӧма. |
| юль 10-ӧд лунӧ | јуԉ 10-ӧԁ лунӧ |
| 22 | 22 |
| 69 | 69 |
| юль 20-ӧд лунӧ | „ 20-ӧԁ „ |
| 58 | 58 |
| 94 | 94 |
| август 1-а лунӧ | август 1-ӧԁ „ |
| 87 | 87 |
| 103 | 103 |
| август 11-ӧд лунӧ | „ 11 -ӧԁ „ |
| 115 | 115 |
| 106 | 106 |
| Татысь тыдалӧ, мый юль 10-ӧд лунӧ картупельсӧ босьтігӧн нырсьӧдӧм картупельыслӧн урожайыс куим пӧв унджык нырсьӧдтӧм картупельыслӧн дорысь, сёрӧнджык нин — юль 20-ӧд лунӧ босьтігӧн нырсьӧдӧм картупель сетіс урожайсӧ ӧтиӧн-джынйӧн пӧв унджык, а августын нин налӧн урожайясыс пӧшти оз торъявны. | Татыԍ тыԁалӧ, мыј јуԉ 10-ӧԁ лунӧ картупеԉсӧ боԍтігӧн нырԍӧԁӧм картупеԉыслӧн урожајыс кујім пӧв унҗык нырԍӧԁтӧм картупеԉыслӧн ԁорыԍ, ԍорӧнҗык-ԋін — јуԉ 20-ӧԁ лунӧ боԍтігӧн нырԍӧԁӧм картупеԉ ԍетіс урожајсӧ ӧԏікӧн җынјӧн пӧв унҗык, а августын-ԋін налӧн урожајјасыс пӧшԏі оз торјавны. |
| Юль заводитчигӧн выль картупельлӧн доныс овлӧ 14–15 шайт центнер. Сідзкӧ гектарысь 70 центнер картупель урожай сетас валӧвӧй доход 1000 шайт. | Јуԉ завоԃітчігӧн выԉ картупеԉлӧн ԁоныс овлӧ 14–15 шајт центԋер. Сіԇ-кӧ гектарыԍ 70 центԋер картупеԉ урожај ԍетас валӧвӧј ԁокоԁ 1000 шајт. |
| Водз воӧдӧм вылӧ картупель пуктігӧн бур быд пуктан картупель улӧ кисьтыштны грамм сизим кымын суперфосфат. Суперфосфатыс ӧддзӧдӧ картупель быдмӧмсӧ. Регыдджык да ӧтпырйӧджык вежӧдӧ, коръясьӧ, водзджык дзоридзалӧ да водзджык позтырасьӧ. Водз, юльын, урожайсӧ босьтігӧн унджык воӧ картупельыс дай чӧскыдджык. | Воԇ воӧԁӧм вылӧ картупеԉ пуктігӧн бур быԁ пуктан картупеԉ улӧ кіԍтыштны грамм ԍіԅім кымын суперфосфат. Суперфосфатыс ӧԁԇӧԁӧ картупеԉ быԁмӧмсӧ. Регыԁҗык ԁа ӧтпырјӧҗык вежӧԁӧ, корјаԍӧ, воԇҗык ԇоріԇалӧ ԁа воԇҗык позтыраԍӧ. Воԇ, јуԉын урожајсӧ боԍтігӧн унҗык воӧ картупеԉыс ԁај чӧскыԁҗык. |
| Нырсьӧдӧм картупельяс улас суперфосфатсӧ кисьтыштӧмыс содтӧ сылысь урожайсӧ 4–5 центнер гектар вылӧ. | Нырԍӧԁӧм картупеԉјас улас суперфосфатсӧ кіԍтыштӧмыс соԁтӧ сылыԍ урожајсӧ 4–5 центԋер гектар вылӧ. |
| Кӧдзыд да зэра тулысӧ, кор надзмӧ картупельлӧн быдмӧмыс да позтырасьӧмыс, суперфосфат ӧддзӧдӧ картупельыслысь быдмӧмсӧ, сэки суперфосфатыс картупельыслысь урожайсӧ ёнджыка нин — центнер 13–18 кымын гектар вылас содтӧ. | Кӧԇыԁ ԁа зера тулысӧ, кор наԇмӧ картупеԉлӧн быԁмӧмыс ԁа позтыраԍӧмыс, суперфосфат ӧԁԇӧԁӧ картупеԉыслыԍ быԁмӧмсӧ, секі суперфосфатыс картупеԉыслыԍ урожајсӧ јонҗыка-ԋін — центԋер 13–18 кымын гектар вылас соԁтӧ. |
| Водз воӧм картупельсӧ босьтӧм. Том, нэр картупель босьтігӧн позьӧ картупель коръяссӧ нетшкытӧг кольны, а видзчысьӧмӧн кинад пурйыштны да позтырсьыс гырысь картупельяссӧ сӧмын босьтны, сэсся бӧр тыртыштны мунас, мед позтырас кольӧм посни картупельясыс водзӧ быдмасны. | Воԇ воӧм картупеԉсӧ боԍтӧм. Том, нер картупеԉ боԍтігӧн поԅӧ картупеԉ корјассӧ ԋещкытӧг коԉны, а віԁчіԍӧмӧн кінаԁ пурјыштны ԁа позтырԍыс гырыԍ картупеԉјассӧ сӧмын боԍтны, сеԍԍа бӧр тыртыштны мунас, меԁ позтырас коԉӧм посԋі картупеԉјасыс воԇӧ быԁмасны. |
| Мӧскуа бердса опытнӧй му вылын 1928-ӧд воӧ бура куйӧдалӧм местаӧ вӧлі пуктӧма нырсьӧдӧм Эпикур сорт картупель. Ӧти участокысь лои став картупельсӧ водз, юль 12-ӧд лунӧ, босьтӧма. Воис сэтысь урожайыс 66 центнер гектарысь. Артавны кӧ сьӧм вылӧ — 1.062 шайт дон. А мӧд участокысь юль 12-ӧд луннас вӧлі босьтӧма коръяссӧ нетшкытӧгыс сӧмын гырысь картупельяссӧ. Чукӧрмис 57 центнер гектарысь. А август 25-ӧд лунӧ дзикӧдз босьтігас ещӧ на чукӧрмис 199 центнер картупель. Кык пӧрйӧ ӧти местасьыс босьтӧм картупель воис 256 центнер гектарысь. Сійӧ нин сьӧм вылас арталӧмӧн кайӧ 2172 шайт донӧдз. | Мӧскуа берԁса опытнӧј му вылын 1928-ӧԁ воӧ бура кујӧԁалӧм местаӧ вӧлі пуктӧма нырԍӧԁӧм Епікур сорт картупеԉ. Ӧԏі участокыԍ лоі став картупеԉсӧ воԇ, јуԉ 12-ӧԁ лунӧ боԍтӧма. Воіс сетыԍ урожајыс 66 центԋер гектарыԍ. Артавны-кӧ ԍӧм вылӧ — 1.062 шајт ԁон. А мӧԁ участокыԍ јуԉ 12-ӧԁ луннас вӧлі боԍтӧма корјассӧ ԋещкытӧгыс сӧмын гырыԍ картупеԉјассӧ. Чукӧрміс 57 центԋер гектарыԍ. А август 25-ӧԁ лунӧ ԇікӧԇ боԍтігас јешщӧ-на чукӧрміс 199 центԋер картупеԉ. Кык пӧрјӧ ӧԏі местаԍыс боԍтӧм картупеԉ воіс 256 центԋер гектарыԍ. Сіјӧ-ԋін ԍӧм вылас арталӧмӧн кајӧ 2172 шајт ԁонӧԇ. |
| А коймӧд участок вылысь картупельсӧ босьтісны ӧтчыдысьӧн ставсӧ август 25-ӧд лунӧ. Чукӧрмис 266 центнер гектарысь, 1662 шайт дон. Тайӧ опытыс петкӧдлӧ — картупельсӧ кык пӧрйӧ босьтӧмыс сетӧ доходсӧ кык мында ӧтчыдӧн водз, юль воддза джынйын, босьтігӧн дорысь да сетӧ 25 прӧчент вылӧ унджык ӧтчыдӧн жӧ, сӧмын сёрӧн босьтігӧн дорысь. | А којмӧԁ участок вылыԍ картупеԉсӧ боԍтісны ӧтчыԁыԍӧн ставсӧ август 25 лунӧ. Чукӧрміс 266 центԋер гектарыԍ, 1662 шајт ԁон. Тајӧ опытыс петкӧԁлӧ — картупеԉсӧ кык пӧрјӧ боԍтӧмыс ԍетӧ ԁокоԁсӧ кык мынԁа ӧтчыԁӧн воԇ — јуԉ воԇԇа җынјын боԍтігӧн ԁорыԍ, ԁа ԍетӧ 25 процент вылӧ унҗык ӧтчыԁјӧн-жӧ, сӧмын ԍорӧн боԍтігӧн ԁорыԍ. |
| КАРТУПЕЛЬӦС ПУКТӦМ БӦРАС ДӦЗЬӦРИТӦМ. | КАРТУПЕԈӦС ПУКТӦМ БӦРАС ԀӦԄӦРІТӦМ. |
| Картупельлӧн петасъясыс тыдовтчӧны пуктӧм бӧрас вежон куим кымын мысти, а кӧдзыд поводдя сулалігӧн сыысь на сёрӧн. Тайӧ каднас кӧ чорыдджыка зэрыштавлас, муыс вылітіыс коркаасяс, торйӧн нин сёйӧдджык муяс либӧ сьӧд муяс. Сэсся сыысь кындзи му вылас мӧдӧдчӧны быдмыны уна ёг турунъяс. Сы понда картупельсӧ пуктӧмыс бӧрын ковмас пинёвтны петасъяссӧ. Пинёвтӧмнас бырасны ёг турунъясыс му вывсьыс, небзяс му вылысыс, а косӧдінъясын муыс озджык косьмы. | Картупеԉлӧн петасјасыс тыԁовтчӧны пуктӧм бӧрас вежон кујім кымын мыԍԏі, а кӧԇыԁ повоԃԃа сулалігӧн сыыԍ-на ԍорӧн. Тајӧ каԁнас-кӧ чорыԁҗыка зерыштавлас, муыс вылітіыс коркааԍас, торјӧн-ԋін ԍојӧԁҗык мујас, ԉібӧ ԍӧԁ мујас. Сеԍԍа сыыԍ кыԋԇі му вылас мӧԁӧԁчӧны быԁмыны уна јог турунјас. Сы понԁа картупеԉсӧ пуктӧмыс бӧрын ковмас піԋовтны петасјассӧ. Піԋовтӧмнас бырасны јог турунјасыс му вывԍыс, ԋебԅас му вылысыс, а косӧԁінјасын муыс озҗык коԍмы. |
| Пинёвтны колӧ бурджыка му кузяногыс дай вомӧныс. Пинёвтӧмыс кӧ мунӧ коръяс мыччысян каднас нин, кузяногнас да вомӧннас пинёвтӧмӧн бӧр веськаласны ӧтар ногыс пинёвтігӧн водтӧдӧм картупель коръясыс. | Піԋовтны колӧ бурҗыка му куԅаногыс ԁај вомӧныс. Піԋовтӧмыс кӧ мунӧ корјас мытчыԍан каԁнас-ԋін, куԅаногнас ԁа вомӧннас піԋовтӧмӧн бӧр веԍкаласны ӧтар ногыс піԋовтігӧн воԁтӧԁӧм картупеԉ корјасыс. |
| Мӧдысь пинёвтны колӧ картупель коръясьӧм бӧрас, кор нин коръясыс лоӧны сантиметр 10 кузя кымын. Мӧдысьыс пинёвтӧны бара жӧ ёг турунъяссӧ му вывсьыс бырӧдӧм могысь. Агаснас нетшкӧм ёг турунъяссӧ му вывсьыс колӧ кежӧдны, мед бӧр эз вужъясьны да босьтчыны быдмыны. Кокни лыаа му вылын кӧ картупельыс, мед пинёвтігас картупельлӧн нэриник коръясыс эз нетшкыссьыны, колӧ пинёвтны кӧрт пиня пу агасӧн либӧ кокни кӧрт агасӧн. | Мӧԁыԍ піԋовтны колӧ картупеԉ корјаԍӧм бӧрас, кор-ԋін корјасыс лоӧны саԋԏіметр 10 куԅа кымын. Мӧԁыԍыс піԋовтӧны бара-жӧ јог турунјассӧ му вывԍыс бырӧԁӧм могыԍ. Агаснас ԋещкӧм јог турунјассӧ му вывԍыс колӧ кежӧԁны, меԁ бӧр ез вужјаԍны ԁа боԍтԍыны быԁмыны. Кокԋі лыаа му вылын-кӧ картупеԉыс, меԁ піԋовтігас картупеԉлӧн нерыԋік корјасыс ез ԋещкыԍԍыны, колӧ піԋовтны кӧрт піԋа пу агасӧн, ԉібӧ кокԋі кӧрт агасӧн. |
| Мыйӧн картупель корйыс нюжалас сантиметр 15–20-ӧдз мусяньыс, нечернозёмнӧй полосаын колӧ нин заводитчыны картупельсӧ бугритны. | Мыјӧн картупеԉ корјыс ԋужалас саԋԏіметр 15–20-ӧԇ муԍаԋыс, ԋечерноԅомнӧј полосаын колӧ-ԋін завоԃітчыны картупеԉсӧ бугрітны. |
| Картупель бугритӧны, медым картупель позтыръяс гӧгӧрыс лоӧ унджык небыд муыс, мед бурджыка пондасны быдмыны картупельясыс да артмасны выль картупельяс. Бугритӧм бӧрын сынӧдыс кокньыдджыка мутіыс ветлӧ, ёг турунъясыс оз лоны визь костъясас, дай коркаыс оз ло му выліас. Медводзысьыс бугритнысӧ колӧ ёна видзчысьӧмӧн, мед картупель коръясыс оз тырны мунас. Тырӧм картупель коръяссӧ колӧ лӧсьӧдыштны киӧн. | Картупеԉ бугрітӧны, меԁым картупеԉ позтырјас гӧгӧрыс лоӧ унҗык ԋебыԁ муыс, меԁ бурҗыка понԁасны быԁмыны картупеԉјасыс ԁа артмасны выԉ картупеԉјас. Бугрітӧм бӧрын сынӧԁыс кокԋіԁҗыка мутіыс ветлӧ, јог турунјасыс оз лоны віԅ костјасас, ԁај коркаыс оз ло му выліас. Меԁвоԇыԍыс бугрітнысӧ колӧ јона віԁчіԍӧмӧн, меԁ картупеԉ корјасыс оз тырны мунас. Тырӧм картупеԉ корјассӧ колӧ лӧԍӧԁыштны кіӧн. |
| Мӧдысьсӧ бугритны колӧ вежон кык кымын мысти первойысь бугритӧм бӧрас. Шӧркоддьӧм поводдяа гожӧмын позьӧ кольны картупель мутӧ кыкысь бугритӧм кежсьыс. Зэра гожӧмъясӧ, торйӧн нин сьӧкыд сёйӧд муяс вылын, ёг турунъяс ёна быдмигӧн бур нӧшта коймӧдысь бугритны. Картупель дӧзьӧритӧмысь дугдӧны, кор нин коръяснас тыртас картупельлысь визь костъяссӧ. | Мӧԁыԍсӧ бугрітны колӧ вежон кык кымын мыԍԏі первојыԍ бугрітӧм бӧрас. Шӧркоԃԃем повоԃԃаа гожӧмын поԅӧ коԉны картупеԉ мутӧ кыкыԍ бугрітӧм кежԍыс. Зера гожӧмјасӧ, торјӧн-ԋін ԍӧкыԁ ԍојӧԁ мујас вылын, јог турунјас јона быԁмігӧн бур нӧшта којмӧԁыԍ бугрітны. Картупеԉ ԁӧԅӧрітӧмыԍ ԁугԁӧны, кор-ԋін корјаснас тыртас картупеԉлыԍ віԅ костјассӧ. |
| Бугритны позьӧ гӧрйӧн, а медбур нарошнӧ картупель бугритан гӧрйӧн (окучникӧн шусьӧ). Тайӧ кыкнанладор бокас мусӧ шыбитӧ. Бордъяссӧ позьӧ паськӧдны, векньӧдны, сы серти сэсся гӧрыштӧ паськыдджыка либӧ векньыдджыка. Позьӧ гӧрыштны пыдӧджык либӧ ляпкыдджыка. Сы серти сэсся картупель позтыръяс бердас позьӧ унджык чукӧртны небыд мусӧ либӧ этшаджык. | Бугрітны поԅӧ гӧрјӧн, а меԁбур нарошнӧ картупеԉ бугрітан гӧрјӧн (окучԋікӧн шуԍӧ). Тајӧ кыкнанлаԁор бокас мусӧ шыбытӧ. Борԁјассӧ поԅӧ паԍкӧԁны, векԋӧԁны, сы ԍерԏі сеԍԍа гӧрыштӧ паԍкыԁҗыка ԉібӧ векԋіԁҗыка. Поԅӧ гӧрыштны пыԁӧҗык ԉібӧ ԉапкыԁҗыка. Сы ԍерԏі сеԍԍа картупеԉ позтырјас берԁас поԅӧ унҗык чукӧртны ԋебыԁ мусӧ ԉібӧ ещаҗык. |
| Медбур картупельтӧ ӧткодь костъясӧн пуктыны визьысь визьӧ дай визяс картупельысь картупельӧ. Сэки позьӧ бугритны картупельтӧ кузяногӧныс дай вомӧныс. Гӧр улӧ либӧ плуг улӧ пуктігӧн бугритны картупельтӧ позьӧ, сӧмын ӧтар ногыс да ёг турунъяссӧ радъяссьыс лоӧ нетшкыны киӧн либӧ коканӧн кокны. А кор и визяс (радас) картупельысь картупельӧдз ӧткодь костъясыс, сэки позьӧ и вомӧныс тшӧтш бугритны да сэки ёг турунъясыд ставыс нетшкысясны. | Меԁбур картупеԉтӧ ӧткоԃ костјасӧн пуктыны віԅыԍ віԅӧ ԁај віԅас картупеԉыԍ картупеԉӧ. Секі поԅӧ бугрітны картупеԉтӧ куԅаногӧныс ԁај вомӧныс. Гӧр улӧ ԉібӧ плуг улӧ пуктігӧн бугрітны картупеԉтӧ поԅӧ, сӧмын ӧтар ногыс ԁа јог турунјассӧ раԁјасԍыс лоӧ ԋещкыны кіӧн ԉібӧ коканӧн кокны. А кор і віԅас (раԁас) картупеԉыԍ картупеԉӧԇ ӧткоԃ костјасыс, секі поԅӧ і вомӧныс щӧщ бугрітны ԁа секі јог турунјасыԁ ставыс ԋещкыԍасны. |
| Картупель корсӧ ытшкӧм. Органическӧй веществоясыс, сідзжӧ дерт и крахмалыс, артмӧ быдмӧг коръясас. Сы понда картупель кор ытшкыны кор лёздытӧдзыс да кынмавтӧдз оз позь некутшӧм ногӧн. Оз жӧ ков коръяссӧ вывті ёна быдмӧмысла (шуам, градъяс вылын) катайтӧмӧн пӧрлӧдлыны, чегъявны. Сідзнассӧ урожайыс ичӧтджык воӧ дай крахмалыс этшаджык лоӧ картупеляс. | Картупеԉ корсӧ ыщкӧм. Оргаԋіческӧј вешществојасыс, сіԇ-жӧ, ԃерт, і кракмалыс артмӧ быԁмӧг корјасас. Сы понԁа картупеԉ кор ыщкыны кор ԉозԁытӧԇыс ԁа кынмавтӧԇ оз поԅ ԋекущӧм ногӧн. Оз-жӧ ков корјассӧ вывті јона быԁмӧмысла (шуам, граԁјас вылын) катајтӧмӧн пӧрлӧԁлыны, чегјавны. Сіԇнассӧ урожајыс ічӧтҗык воӧ ԁај кракмалыс ещаҗык лоӧ картупеԉас. |
| Тамбовса опытнӧй станцияын ытшкисны картупель корсӧ юнь 23-ӧд лунӧ. Гектарысь лои 27 центнер картупель кор, а туруныс сэтысь артмис 4,5 центнер. Корсӧ ытшкытӧминысь картупель урожайыс воис 176,5 центнер гектар вылысь, а корсӧ ытшкӧминысь — 105,5 центнер гектарысь. Корсӧ ытшкӧмыс понда гектар вылысь урожайыс ичӧтджык воис 71 центнер вылӧ, либӧ 40% вылӧ. | Тамбовскса опытнӧј станціјаын ыщкісны картупеԉ корсӧ јуԋ 23 лунӧ. Гектарыԍ лоі 27 центԋер картупеԉ кор, а туруныс сетыԍ артміс 4,5 центԋер. Корсӧ ыщкытӧміныԍ картупеԉ урожајыс воіс 176,5 центԋер гектар вылыԍ, а корсӧ ыщкӧміныԍ — 105,5 центԋер гектарыԍ. Корсӧ ыщкӧмыс понԁа гектар вылыԍ урожајыс ічӧтҗык воіс 71 центԋер вылӧ, ԉібӧ 40% вылӧ. |
| Сійӧ нӧшта абу на ставыс. Корсӧ ытшкӧминас крахмалыс картупеляс этшаджык лоӧма, картупельясыс посниджыка быдмӧмаӧсь, дай ёна посни картупельыс ёна содӧма. Крахмаллӧн прӧчентыс чиніс 15,5 прӧчентсянь 13,5 прӧчентӧдз, либӧ 2 прӧчент вылӧ. Корсӧ ытшкытӧминын посни картупельыс вӧлі 14%, а корсӧ ытшканінын — 27%, матӧ кык пӧв унджык. | Сіјӧ нӧшта абу-на ставыс. Корсӧ ыщкӧмінас кракмалыс картупеԉас ещаҗык лоӧма, картупеԉјасыс посԋіҗыка быԁмӧмаӧԍ, ԁај јона посԋі картупеԉыс јона соԁӧма. Кракмаллӧн процентыс чініс 15,5 процентԍаԋ 13,5 процентӧԇ, ԉібӧ 2 процент вылӧ. Корсӧ ыщкытӧмінын посԋі картупеԉыс вӧлі 14%, а корсӧ ыщканінын — 27%, матӧ кык пӧв унҗык. |
| КАРТУПЕЛЬЛӦН ВИСЬӦМЪЯСЫС. | КАРТУПЕԈЛӦН ВІԌӦМЈАСЫС. |
| Зэра воясӧ картупель кок йылас и заводитӧ сісьмыны. | Зера војасӧ картупеԉ кок јылас і завоԃітӧ сіԍмыны. |
| Мӧскуаса станция тӧдмалӧм серти бӧръя 35 воас 12 воӧ картупельыс сісьмыліс. Сідзкӧ быд куим во пиын ӧти вонас картупель сісьмӧ. | Мӧскуаса станціја тӧԁмалӧм ԍерԏі бӧрја 35 воас 12 воӧ картупеԉыс сіԍмыліс. Сіԇ-кӧ быԁ кујім во піын ӧԏі вонас картупеԉ сіԍмӧ. |
| 1928-ӧд воӧ, ёна зэра сійӧ вонас вӧліс да, вузӧс картупель вӧдитанінъясын картупельсӧ босьтігас вӧлі нин 20%-ыс сісь. Урожайыс лои ичӧт картупельыслӧн, корйыс ёна водз куліс да. | 1928-ӧԁ воӧ, јона зера сіјӧ вонас вӧліс-ԁа, вузӧс картупеԉ вӧԃітанінјасын картупеԉсӧ боԍтігас вӧлі-ԋін 20%-ыс сіԍ. Урожајыс лоі ічӧт картупеԉыслӧн, корјыс јона воԇ куліс-ԁа. |
| А коръястӧгыс крахмалыс картупеляс эз кут воны, сы понда картупельыс ньӧжмис быдмӧмсьыс. Сэсся ёна сісьмис картупельыс и видзигас, тӧвйӧдігас. | А корјастӧгыс кракмалыс картупеԉас ез кут воны, сы понԁа картупеԉыс ԋӧжміс быԁмӧмԍыс. Сеԍԍа јона сіԍміс картупеԉыс і віԇігас, тӧвјӧԁігас. |
| Сісьмынысӧ заводитӧ со кыдзи да кысянь. Картупель коръяс вылас лоӧны руд чутъяс. Кор улі бокас чут гӧгӧрыс еджыд кодь лоӧ — сійӧ и эм картупель кортӧ да картупельтӧ сісьтысь тшакыс. | Сіԍмынысӧ завоԃітӧ со кыԇі ԁа кыԍаԋ. Картупеԉ корјас вылас лоӧны руԁ чутјас. Кор улі бокас чут гӧгӧрыс јеҗыԁ коԃ лоӧ — сіјӧ і ем картупеԉ кортӧ ԁа картупеԉтӧ сіԍтыԍ щакыс. |
| Тӧла дырйи картупель сісьтысь тшакъясыс разалӧны ӧти корсянь мӧд корйӧ. А зэрнас киссьӧны муас, ваыскӧд пырӧны му пытшкас да картупель пытшкас. Картупельыс быттьӧ лӧмӧссьӧ. Вундыны кӧ картупельсӧ сійӧ лӧм пырыс, ми казялам, мый заводитӧ сісьмыны картупель яйыс, сэті гӧрдов сім рӧма яйыс. | Тӧла ԁырјі картупеԉ сіԍтыԍ щакјасыс разалӧны ӧԏі корԍаԋ мӧԁ корјӧ. А зернас кіԍԍӧны муас, ваыскӧԁ пырӧны му пыщкас ԁа картупеԉ пыщкас. Картупеԉыс быԏԏӧ лӧмӧԍԍӧ. Вунԁыны-кӧ картупеԉсӧ сіјӧ лӧм пырыс, мі каԅалам, мыј завоԃітӧ сіԍмыны картупеԉ јајыс, сеті гӧрԁов сім рӧма јајыс. |
| Картупельсӧ босьтігкежлӧ оз на вывті ёна сісь висьӧмыс картупельясас паськав, картупель сісьтаныс (шуӧны зародышӧн, спорыӧн, тшакӧн) му пытшкас оз пыдӧ, сантиметр дасӧдзся оз на пырны да. Мед нин ёна висьмӧны картупельясыд босьтігас, сэки картупельясыс сісь коръясас инмалӧны да. Картупельӧ веськалӧм (сибдӧм) сісь висьӧм зэв посньыдик спорыясыс кутасны сісьтыны картупельсӧ тӧвйӧдігас. | Картупеԉсӧ боԍтіг кежлӧ оз-на вывті јона сіԍ віԍӧмыс картупеԉјасас паԍкав, картупеԉ сіԍтаныс (шуӧны зароԁышӧн, спорыӧн, щакӧн) му пыщкас оз пыԁӧ, саԋԏіметр ԁасӧԇԍа оз-на пырны-ԁа. Меԁ-ԋін јона віԍмӧны картупеԉјасыԁ боԍтігас, секі картупеԉјасыс сіԍ корјасас інмалӧны-ԁа. Картупеԉӧ веԍкалӧм (ԍібԁӧм) сіԍ віԍӧм зев посԋіԃік спорыјасыс кутасны сіԍтыны картупеԉсӧ тӧвјӧԁігас. |
| Медкокньыда висьмӧны сісь висьӧмнад мортӧн сёян (столӧвӧй) регыд воысь сортъяс, медомӧля сісьмӧны скӧтлы вердан да заводскӧй сортъяс. | Меԁ кокԋіԁа віԍмӧны сіԍ віԍӧмнаԁ мортӧн ԍојан (столовӧј) регыԁ воыԍ сортјас, меԁомӧԉа сіԍмӧны скӧтлы верԁан ԁа завоԁскӧј сортјас. |
| Миян крестьяна овмӧсъясын картупельыд ёна пыр сісьмӧ, уна сикас сортъяс сорӧмӧн вӧдитӧны да. Шуам, столӧвӧй сорт, кокньыда висьмӧ, регыд заводитӧ сісьмыны му вылын. А сысянь висьмӧны и висьӧмсьыс повтӧмджык картупель сортъясыс, шуам, заводскӧй сорт картупель позтыръяс. | Міјан креԍԏана овмӧсјасын картупеԉыԁ јона пыр сіԍмӧ, уна ԍікас сортјас сорӧмӧн вӧԃітӧны-ԁа. Шуам, столовӧј сорт, кокԋіԁа віԍмӧ, регыԁ завоԃітӧ сіԍмыны му вылын. А сыԍаԋ віԍмӧны і віԍӧмԍыс повтӧмҗык картупеԉ сортјасыс, шуам, завоԁскӧј сорт картупеԉ позтырјас. |
| Сэсся, вӧлӧмкӧ, сьӧкыд сёйӧд му вылын картупельтӧ уна во чӧж вӧдитігӧн, картупельыс сэні йывмӧ, посньыдджыка быдмӧ. Германияын та кузя со мый вӧчӧны: во сизим кӧкъямыс бӧрын картупель кӧйдыссӧ вежӧны. Босьтӧны сійӧ жӧ сорт картупель кӧйдыссӧ лыаа му вылысь. Лыаа му вылын вӧдитӧм картупельыд озджык сісьмы. | Сеԍԍа, вӧлӧм-кӧ, ԍӧкыԁ ԍојӧԁ му вылын картупеԉтӧ уна во чӧж вӧԃітігӧн, картупеԉыс сені јывмӧ, посԋіԁҗыка быԁмӧ. Гермаԋіјаын та куԅа со мыј вӧчӧны: во ԍіԅім-кӧкјамыс бӧрын картупеԉ кӧјԁыссӧ вежӧны. Боԍтӧны сіјӧ-жӧ сорт картупеԉ кӧјԁыссӧ лыаа му вылыԍ. Лыаа му вылын вӧԃітӧм картупеԉыԁ озҗык сіԍмы. |
| Ёнджыка картупельыд сісьмӧ омӧлик, куйӧдтӧм муяс вылын, татшӧминас картупельыс слабджык да. | Јонҗыка картупеԉыԁ сіԍмӧ омӧԉік, кујӧԁтӧм мујас вылын, тащӧмінас картупеԉыс слабҗык-ԁа. |
| Заграничаын дай миян Союзын картупель сісьмӧмкӧд вермасьӧны му вылысь сісьмысь картупель корсӧ бордосскӧй жидкосьтӧн киськалӧмӧн, кадын картупель корсӧ ытшкӧмӧн да му вывсьыс весалӧмӧн. | Заграԋіцаын ԁај міјан Сојузын картупеԉ сіԍмӧмкӧԁ вермаԍӧны му вылыԍ сіԍмыԍ картупеԉ корсӧ борԁосскӧј жіԁкоԍԏӧн кіԍкалӧмӧн, каԁын картупеԉ корсӧ ыщкӧмӧн ԁа му вывԍыс весалӧмӧн. |
| Мӧскуаса станцияын видлӧг петкӧдліс, мый бордосскӧй жидкосьтӧн сісьмысь картупель коръяссӧ киськалӧмыс чинтӧ сісьмысь картупельыслысь прӧчентсӧ. Киськышттӧм му вылын сісь картупельыс вӧлӧма 10–12%, а киськалӧм му вылын чинӧма 1–2%-ӧдз. Урожайыс киськалӧм му вылас воӧма 20–30% вылӧ унджык. | Мӧскуаса станціјаын віԁлӧг петкӧԁліс, мыј борԁосскӧј жыԁкоԍԏӧн сіԍмыԍ картупеԉ корјассӧ кіԍкалӧмыс чінтӧ сіԍмыԍ картупеԉыслыԍ процентсӧ. Кіԍкышттӧм му вылын сіԍ картупеԉыс вӧлӧма 10–12%, а кіԍкалӧм му вылын чінӧма 1–2%-ӧԇ. Урожајыс кіԍкалӧм му вылас воӧма 20–30% вылӧ унҗык. |
| Бордосскӧй жидкосьтнас киськышталӧм пондаыс урожайыс содӧма, сэні картупель коръясыс вежӧсь кольӧны да висьӧмсӧ киськалӧмнас виӧ да, найӧ и водзӧ крахмалсӧ вӧчӧны да, сэні картупельыс быдмӧ босьттӧдзыс да. А киськышттӧм му вылас картупель корйыс лёздӧ сісьмӧмысла, дай картупельыс дугдӧ водза-водз быдмӧмсьыс. | Борԁосскӧј жіԁкоԍԏнас кіԍкышталӧм понԁаыс урожајыс соԁӧма, сені картупеԉ корјасыс вежӧԍ коԉӧны-ԁа віԍӧмсӧ кіԍкалӧмнас віјӧ-ԁа, најӧ і воԇӧ кракмалсӧ вӧчӧны-ԁа, сені картупеԉыс быԁмӧ боԍттӧԇыс-ԁа. А кіԍкышттӧм му вылас картупеԉ корјыс ԉозԁӧ сіԍмӧмысла, ԁај картупеԉыс ԁугԁӧ воԇа-воԇ быԁмӧмԍыс. |
| Кадын кӧ, кор на коръясас мыччысисны медводдза чутъясыс, гӧгӧрвоан, ӧтчыд киськыштӧмӧн позьӧ бырӧдны висьӧмсӧ. | Каԁын-кӧ, кор-на корјасас мытчыԍісны меԁвоԇԇа чутјасыс, гӧгӧрвоан, ӧтчыԁ кіԍкыштӧмӧн поԅӧ бырӧԁны віԍӧмсӧ. |
| Колӧ босьтны ӧти прӧчента бордосскӧй жидкосьт. 100 литр татшӧм жидкосьтсӧ вӧчӧм вылӧ колӧ босьтны ӧти килограмм меднӧй купорос да сывдыны сійӧс 50 литр ваын да килограмм соттӧм извесьт, кодӧс торйӧн сідз жӧ 50 литр ваӧн сорлалӧны. | Колӧ боԍтны ӧԏі процента борԁосскӧј жіԁкоԍԏ. 100 ԉітр тащӧм жіԁкоԍԏсӧ вӧчӧм вылӧ колӧ боԍтны ӧԏі кілограмм меԁнӧј купорос ԁа сывԁыны сіјӧс 50 ԉітр ваын ԁа кілограмм соттӧм іԅвеԍԏ, коԁӧс торјӧн сіԇ-жӧ 50 ԉітр ваӧн сорлалӧны. |
| Кыкнан сорассӧ (меднӧй купороса да известкаа сорасъяссӧ) ӧтлаалӧны, сійӧн и киськалӧны сісьмыны босьтсьӧм картупель коръястӧ. Вӧчӧм бӧрас пыр жӧ колӧ киськавны; суткиысь кӧ дырджык сулалас тайӧ сорасыд, оз нин шогмы, картупельтӧ оз нин мезды сісьмӧмсьыд. Гектар ув картупель киськавны ковмас 700–800 литр жидкосьт. Сідзкӧ гектар вылӧ ковмас 7–8 килограмм меднӧй купорос да сымда жӧ соттӧм извесьт. Гектар картупель киськалӧмыс, уджсӧ и материалсӧ лыддьӧмӧн сувтӧ квайт кымын шайт. | Кыкнан сорассӧ (меԁнӧј купороса ԁа іԅвесткаа сорасјассӧ) ӧԏілаалӧны, сіјӧн і кіԍкалӧны сіԍмыны боԍтԍӧм картупеԉ корјастӧ. Вӧчӧм бӧрас пыр-жӧ колӧ кіԍкавны; суткіыԍ-кӧ ԁырҗык сулалас тајӧ сорасыԁ, оз-ԋін шогмы, картупеԉтӧ оз-ԋін мезԁы сіԍмӧмԍыԁ. Гектар ув картупеԉ кіԍкавны ковмас 700–800 ԉітр жіԁкоԍԏ. Сіԇ-кӧ гектар вылӧ ковмас 7–8 кілограмм меԁнӧј купорос ԁа сымԁа-жӧ соттӧм іԅвеԍԏ. Гектар картупеԉ кіԍкалӧмыс, уҗсӧ і маԏерјалсӧ лыԃԃӧмӧн сувтӧ квајт кымын шајт. |
| Картупель корсӧ ытшкӧм. Тӧлын картупель сісьмӧ, медсясӧ босьтігас сы вылӧ корсяньыс сісь висьӧмыс вуджӧ да. Мед корсяньыс висьӧмыс эз вудж, сісьмысь корсӧ колӧ ытшкыны лун 12–14 войдӧр картупельсӧ босьттӧдзыс. Ытшкӧм корсӧ колӧ либӧ сотны, либӧ компост вылӧ используйтны. Эз кӧ кадын ло ытшкӧма сісьмысь корсӧ, картупельсӧ оз ков босьтны кынмавтӧдзыс. Кӧдзыдыс виалӧ зародышъяссӧ висьӧмыслысь. | Картупеԉ корсӧ ыщкӧм. Тӧлын картупеԉ сіԍмӧ, меԁԍасӧ боԍтігас сы вылӧ корԍаԋыс сіԍ віԍӧмыс вуҗӧ ԁа. Меԁ корԍаԋыс віԍӧмыс ез вуҗ сіԍмыԍ корсӧ колӧ ыщкыны лун 12–14 војԁӧр картупеԉсӧ боԍттӧԇыс. Ыщкӧм корсӧ колӧ ԉібӧ сотны, ԉібӧ компост вылӧ іспоԉзујтны. Ез-кӧ каԁын ло ыщкӧма сіԍмыԍ корсӧ, картупеԉсӧ оз ков боԍтны кынмавтӧԇыс. Кӧԇыԁыс віалӧ зароԁышјассӧ віԍӧмыслыԍ. |
| Сісьмывлӧ картупельыд и воысь воӧ ӧти пӧдвалын либӧ гуын видзигӧн. Казяланныд кӧ картупель видзанінсьыд сісьмӧмсӧ картупельлысь, гожӧмнас, кор оз ло картупельыс сэні, колӧ джоджсӧ, пӧтӧлӧксӧ, стенъяссӧ мавтны известкаӧн да выль картупельсӧ сюйтӧдзыс пыр восьсӧн видзны. | Сіԍмывлӧ картупеԉыԁ і воыԍ-воӧ ӧԏі пӧԁвалын ԉібӧ гуын віԇігӧн. Каԅаланныԁ-кӧ картупеԉ віԇанінԍыԁ сіԍмӧмсӧ картупеԉлыԍ, гожӧмнас кор оз ло картупеԉыс сені, колӧ җоҗсӧ, пӧтӧлӧксӧ, ԍтенјассӧ мавтны іԅвесткаӧн, ԁа выԉ картупеԉсӧ ԍујтӧԇыс пыр воԍсӧн віԇны. |
| Йывман висьӧмъяс. Картупельлӧн сісь висьӧм кындзи эмӧсь нӧшта мукӧд пӧлӧс висьӧмъяс, шусьӧны йывман висьӧмӧн. | Јывман віԍӧмјас. Картупеԉлӧн сіԍ віԍӧм кыԋԇі емӧԍ нӧшта мукӧԁ пӧлӧс віԍӧмјас, шуԍӧны јывман віԍӧмӧн. |
| Овлӧны со кутшӧм сикас висьӧмъяс. Листыс вывлань гартчӧ доръяссяньыс. Чорзьӧны сэтшӧм листъясыс, лоӧны вижов рӧмаӧсь да кокньыда чегъясьӧны. | Овлӧны со кущӧм ԍікас віԍӧмјас. Ԉістыс вывлаԋ гартчӧ ԁорјасԍаԋыс. Чорԅӧны сещӧм ԉістјасыс, лоӧны віжов рӧмаӧԍ ԁа кокԋіԁа чегјаԍӧны. |
| Мӧд пӧлӧс висьӧм — листыс мылькъя-гуранъяса лоӧ. Висьмӧм кустыс тшӧкыда муас ляскысьӧ. | Мӧԁ пӧлӧс віԍӧм — ԉістыс мыԉкја-гуранјаса лоӧ. Віԍмӧм кустыс щӧкыԁа муас ԉаскыԍӧ. |
| Сэсся овлӧны картупель листъяс вылын муртса тӧдчысь посни чутъяс, кодъясӧс позьӧ аддзыны сӧмын югыдінӧ видзӧдӧмӧн. | Сеԍԍа овлӧны картупеԉ ԉістјас вылын муртса тӧԁчыԍ посԋі чутјас, коԁјасӧс поԅӧ аԁԇыны сӧмын југыԁінӧ віԇӧԁӧмӧн. |
| Эмӧсь нӧшта мукӧд пӧлӧс висьӧмъяс на. | Емӧԍ нӧшта мукӧԁ пӧлӧс віԍӧмјас-на. |
| Киевса опытнӧй станция тӧдмаліс да, лист гартчӧм висьӧмыс чинтӧ урожайсӧ 49% вылӧ, листын мылькъя-гуранъяса висьӧм чинтӧ урожайсӧ 47% вылӧ, посни чута висьӧмыс — 17% вылӧ да сідз водзӧ. | Кіјевса опытнӧј станціја тӧԁмаліс ԁа ԉіст гартчӧм віԍӧмыс чінтӧ урожајсӧ 49% вылӧ, ԉістын мыԉкја-гуранјаса віԍӧм чінтӧ урожајсӧ 47% вылӧ, посԋі чута віԍӧмыс — 17% вылӧ ԁа сіԇ воԇӧ. |
| Дерт, оз став сортыс ӧткодя висьмы и тайӧ висьӧмъяснас. Тайӧ висьӧмыскӧд вермасьӧм могысь колӧ вежны кӧйдыссӧ, сэсся бура пыр бӧрйыны бур, дзоньвидза картупельяссӧ. | Ԃерт, оз став сортыс ӧткоԃа віԍмы і тајӧ віԍӧмјаснас. Тајӧ віԍӧмыскӧԁ вермаԍӧм могыԍ колӧ вежны кӧјԁыссӧ, сеԍԍа бура пыр бӧрјыны бур, ԇоԋвіԇа картупеԉјассӧ. |
| Гожӧмын колӧ му вылысь нетшкыны да шыблавны висьмӧм кустъяссӧ. А босьтігас кӧйдыс вылас бӧрйыны медбур, дзоньвидза позтыръяссьыс. | Гожӧмын колӧ му вылыԍ ԋещкыны ԁа шыблавны віԍмӧм кустјассӧ. А боԍтігас кӧјԁыс вылас бӧрјыны меԁбур, ԇоԋвіԇа позтырјасԍыс. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
