Коперник вӧчис революция астрономияын Коперԋік вӧчіс ревоԉутсіја астрономіјаын
ХVІ нэмын оліс Коперник. Сійӧ уна дас во сьӧлӧмсьыс, асьсӧ жалиттӧг велӧдіс, стӧча математически арталіс енэж телӧяс кытшлалӧм. Сыӧдз наука, философия да религия серти муыд медглавнӧйыс мирас вӧлі: шондіыд и, тӧлысьыд и, кодзувъяс и, — ставыс му вӧсна лӧсьӧдӧма, ставныс му гӧгӧр кытшлалӧны, мулы бур вайӧны. Муыс шӧрас, вӧрзьӧдчывтӧг сулалӧ, а сы гӧгӧр уна судта пырыс тыдалана хрусталь енэж. Енэжас крепиталӧма енэж телӧяссӧ. ХVІ-ԁ немын оліс Коперԋік. Сіјӧ уна ԁас во ԍӧлӧмԍыс, аԍсӧ жаԉіттӧг велӧԁіс, стӧча маԏемаԏіческі арталіс јенеж ԏелојас кыщлалӧм. Сыӧԇ наука, пілосопіја ԁа реԉігіја-ԍерԏі муыԁ меԁглавнејыс мірас вӧлі: шонԁіыԁ-і, тӧлыԍыԁ-і, коԇувјас-і, — ставыс му-вӧсна лӧԍӧԁӧма, ставныс му гӧгӧр кыщлалӧны, мулы бур вајӧны. Муыс шӧрас, вӧрԅӧԁчывтӧг сулалӧ, а сы гӧгӧр уна суԁта пырыстыԁалана крустаԉ јенеж. Јенежас крепіталӧма јенеж ԏелојассӧ.
Коперник татшӧм велӧдӧмсӧ дзикӧдз путкыльтіс. Сійӧ шуис: «Муыд пӧ абу медглавнӧй вселеннӧяс, дай оз сулав сійӧ. Шондіыд, планетаяс да кодзувъяс миян гӧгӧр оз кытшлавны. Мулӧн сулалӧмыс, а кодзувъяслӧн миян гӧгӧр кытшлалӧмыс — прӧстӧй кажитчӧм. Енэжыд абу вевт, а помтӧм пространство, кӧні зэв уна быдпӧлӧс телӧ. Миян муыд енэжын жӧ. Сійӧ абу плавгӧс, дай оз сулав ӧти местаын, а сяр кодь гӧгрӧс да пыр зэв ӧдйӧ бергалӧ ас гӧгӧрыс да шонді гӧгӧр. Сідзкӧ муыскӧд тшӧтш и ми, му вылын олысьяс, енэжті кытшлалам. Ӧні ми енэжынӧсь, вӧлім енэжын, дай пыр енэжынӧсь лоам. Сідзкӧ вичколӧн велӧдӧмыс — кулӧм бӧрын пӧ енэжӧ лэбзян, райӧ либӧ адӧ — весьшӧрӧ. Енэжын олысьяс мӧд енэжӧ огӧ веськалӧй: абу сэтшӧмыс. Коперԋік тащӧм велӧԁӧмсӧ ԇікӧԇ путкыԉтіс. Сіјӧ шуіс: „Муыԁ-пӧ абу меԁглавнеј вԍеԉеннејас, ԁај оз сулав сіјӧ. Шонԁіыԁ, плаԋетајас ԁа коԇувјас міјан гӧгӧр оз кыщлавны. Мулӧн сулалӧмыс, а коԇувјаслӧн міјан гӧгӧр кыщлалӧмыс — прӧстӧј кажітчӧм. Јенежыԁ абу вевт, а помтӧм пространство, кӧні зев уна быԁ пӧлӧс ԏело. Міјан муыԁ јенежын-жӧ. Сіјӧ абу плавгӧс, ԁај оз сулав ӧԏі местаын, а ԍар-коԃ гӧгрӧс ԁа пыр зев ӧԁјӧ бергалӧ ас гӧгӧрыс ԁа шонԁі гӧгӧр. Сіԇ-кӧ, муыскӧԁ щӧщ і мі, му-вылын олыԍјас, јенежті кыщлалам. Ӧні мі јенежынӧԍ, вӧлім јенежын, ԁај пыр јенежынӧԍ лоам. Сіԇ-кӧ, вічколӧн велӧԁӧмыс — кулӧм-бӧрын-пӧ јенежӧ лебԅан, рајӧ ԉібӧ аԁӧ — вешшӧрӧ. Јенежын олыԍјас мӧԁ јенежӧ огӧ веԍкалӧј: абу сещӧмыс.
А мунны кӧ водзӧ, шуны, мый мукӧд планетаяс вылын бара жӧ олысьяс эмӧсь, выль юасян кыптас: «а воліс эз эськӧ сэтчӧ ен пиыс?» Воліс кӧ, Кристосыд инӧ артист кодь: быд планета вылын чужӧ, быдмӧ, чудесаяс вӧчалӧ, кулӧ, ловзьӧ, — дзик кыдзи евангелльӧын гижӧма. А мунны-кӧ воԇӧ, шуны, мыј мукӧԁ плаԋетајас-вылын бара-жӧ олыԍјас емӧԍ, выԉ јуаԍан кыптас: „а воліс ез еԍкӧ сетчӧ јен-піыс?“ Воліс-кӧ, Крістосыԁ інӧ арԏіст-коԃ: быԁ плаԋета-вылын чужӧ, быԁмӧ, чуԃесајас вӧчалӧ, кулӧ, ловԅӧ, — ԇік кыԇі јевангеԉԉеын гіжӧма.
Коперник велӧдӧмын вичко велӧдӧмлы ещӧ на омӧльторъяс эмӧсь и. Му вылын кындзи кӧ ещӧ олысьяс эмӧсь, ен батьыдлӧн тӧждыс оз ло сӧмын миян понда. Вермас лоны, мукӧдлаын сюсь йӧз олӧны, библия ни, пыртчӧм ни, висьтасьӧм ни пыдди оз пуктыны. Миянын ен батьлы сюрины бур отсасьысьяс — попъяс, а сэні, вермис лоны, эз сюрны. Мый сэки керан? Сэсся ӧд вичкоыд велӧдӧ, енмыс пӧ ӧти, ставсӧ мый эм нинӧм абуысь квайт лунӧн вӧчис. Сідзкӧ мукӧд планетаяс вылын инӧ сідз жӧ лоӧ велӧдны, быдлаын лоӧ пӧръясьны. Коперԋік велӧԁӧмын вічко велӧԁӧмлы јешщӧ-на омӧԉторјас емӧԍ-і. Му-вылын-кынԇі-кӧ јешщӧ олыԍјас емӧԍ, јен-баԏыԁлӧн тӧжԁыс оз ло сӧмын міјан-понԁа. Вермас лоны, мукӧԁлаын ԍуԍ јӧз олӧны, бібԉіја-ԋі, пыртчӧм-ԋі, віԍтаԍӧм-ԋі пыԃԃі оз пуктыны. Міјанын јен-баԏлы ԍуріны бур отсаԍыԍјас — попјас, а сені, верміс лоны, ез ԍурны. Мыј секі керан? Сеԍԍа-ӧԁ вічкоыԁ велӧԁӧ, јенмыс-пӧ ӧԏі, ставсӧ мыј ем ԋінӧмабуыԍ квајт лунӧн вӧчіс. Сіԇ-кӧ, мукӧԁ плаԋетајас-вылын інӧ сіԇ-жӧ лоӧ велӧԁны, быԁлаын лоӧ пӧрјаԍны.
Со ӧд кутшӧм ёна Коперникыд путкыляліс вичко велӧдӧмсӧ. Со-ӧԁ кущӧм јона Коперԋікыԁ путкыԉаліс вічко велӧԁӧмсӧ.
Комиӧн гижис
Чеусова Анна
Важ коми гижӧд