БОБӦНЯНЬ БОБӦԊАԊ
Водзкыв Воԇкыв.
СССР-са Народнӧй Комиссаръяслӧн Сӧвет февраль 13-ӧд лунся декретын скӧт видзӧм паськӧдӧм кузя шуис: СССР-са Нароԁнӧј Коміссарјаслӧн Сӧвет февраԉ 13 лунԍа ԃекретын скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧм куԅа шуіс:
«Совхозъяслы, колхозъяслы да земельнӧй органъяслы колӧ видзӧдлыны няня кӧрымъяс силоса кӧрымъясӧн, вужъя пуктас кӧрымъясӧн, бобӧвӧй кӧдза кӧрымъясӧн вежӧм вылӧ. Торйӧн колӧ видзӧдлыны видзьяс да скӧт йирсянінъяс бурмӧдӧм вылӧ. „Совхозјаслы, колхозјаслы ԁа ԅемеԉнӧј органјаслы колӧ віԇӧԁлыны ԋаԋа кӧрымјас ԍілоса кӧрымјасӧн, вужја пуктас (корԋеплоԁјас) кӧрымјасӧн, бобӧвӧј кӧԇа кӧрымјасӧн вежӧм вылӧ. Торјӧн колӧ віԇӧԁлыны віԇјас ԁа скӧт јірԍанінјас бурмӧԁӧм вылӧ.
Ӧтувъя олӧм паськӧдӧм кузя вит вося план серти колӧ турун кӧйдысъяс да пуктас кӧйдысъяс вӧдитӧм паськӧдны, медым воан 3–4 вонас позис тырмымӧн сетны сэтшӧм кӧйдысъяссӧ страна пытшкӧ, дай мукӧд государствоясӧ вузавны мед лои». Ӧтувја олӧм паԍкӧԁӧм куԅа віт воԍа план ԍерԏі колӧ турун кӧјԁысјас ԁа пуктас кӧјԁысјас вӧԃітӧм паԍкӧԁны, меԁым воан 3–4 вонас поԅіс тырмымӧн ԍетны сещӧм кӧјԁысјассӧ страна пыщкӧ ԁај мукӧԁ госуԁарствојасӧ вузавны меԁ лоі“.
Сідзкӧ колхозъяслы колӧ паськӧдны турунъяс кӧдзӧмсӧ да пуктасъяс вӧдитӧмсӧ скӧтлы кӧрым лӧсьӧдӧм могысь да турун кӧйдысъяс перйӧм могысь. Сіԇ-кӧ колхозјаслы колӧ паԍкӧԁны турунјас кӧԇӧмсӧ, ԁа пуктасјас вӧԃітӧмсӧ скӧтлы кӧрым лӧԍӧԁӧм могыԍ ԁа турун кӧјԁысјас перјӧм могыԍ.
Збыль ӧд, муяс вылын скӧтлы вердан турунъяс да пуктасъяс вӧдиттӧг он вермы лючки-бура пуктыны ни йӧла скӧт видзӧм, ни порсь видзӧм. Ӧнӧдз на миян скӧт видзӧмтӧ зэв омӧля пуктӧма. Скӧтӧс вердӧны омӧлик видз турунъясӧн да вося идзасӧн. Сӧмын неуна сійӧ сёян дінас содтыштӧны бурджык сёянтор. Дерт сэсся тадзнад скӧтыд бур докодтӧ оз сет. Збыԉ-ӧԁ, мујас вылын скӧтлы верԁан турунјас ԁа пуктасјас вӧԃіттӧг он вермы ԉучкі, бура пуктыны ԋі јӧла скӧт віԇӧм, ԋі порԍ віԇӧм. Ӧнӧԇ-на міјан скӧт віԇӧмтӧ зев омӧԉа пуктӧма. Скӧтӧс верԁӧны омӧԉік віԇ турунјасӧн ԁа воԍа іԇасӧн. Сӧмын ԋеуна сіјӧ ԍојан ԁінас соԁтыштӧны бурҗык ԍојантор. Ԃерт, сеԍԍа таԇнаԁ скӧтыԁ бур ԁокоԁтӧ оз ԍет.
Скӧтлы кӧрым унджык лӧсьӧдны шуӧма и РСФСР-са Совнарком 1930-ӧд вося декабр 14-ӧд лунся постановленньӧӧн. Кӧдза места шуӧма декретӧн паськӧдны 19,4%, а скӧт кӧрым улын — турунъяс да вужъя пуктасъяс улын — кӧдза местаыслы колӧ содны 51% вылӧ. А урожайсӧ ковмас лэптыны этша пырысь нин 10%. Скӧтлы кӧрым унҗык лӧԍӧԁны шуӧма і Р.С.Ф.С.Р-са Совнарком 1930-ӧԁ воԍа ԃекабр 14 лунԍа постановԉеԋԋӧӧн. Кӧԇа места шуӧма ԃекретӧн паԍкӧԁны 19,4%, а скӧт кӧрым улын — турунјас ԁа вужја пуктасјас улын кӧԇа местаыслы колӧ соԁны 51% вылӧ. А урожајсӧ ковмас лептыны еща пырыԍ-ԋін 10%.
Медым эськӧ ёнджыка паськӧдны турунъяс кӧдзӧм, тшӧктӧма став совхозъяслы, колхозъяслы 1931-ӧд во тулысся кӧдзан кампанньӧ дырйи кыдз позьӧ ёнджыка чукӧртны места вылысь унджык кӧйдысъяс. Меԁым еԍкӧ јонҗыка паԍкӧԁны турунјас кӧԇӧм, щӧктӧма став совхозјаслы, колхозјаслы 1931-ӧԁ во тулысԍа кӧԇан кампаԋԋӧ ԁырјі кыԇ поԅӧ јонҗыка чукӧртны места вылыԍ унҗык кӧјԁысјас.
Сідзкӧ правительство лыддьӧ вывті коланаӧн скӧтлы вердан турунъяс да пуктасъяс улӧ места паськӧдӧмсӧ. Ми водзӧ аддзылам — пуктасъяс да турунъяс сетӧны вывті ыджыд урожай. Сэсся найӧ мусӧ бурмӧдӧны, на бӧрын сійӧ му вылас мукӧд кӧдзаясыс бура быдмӧны. Сы понда скӧтлы кӧрым вылӧ пуктасъяс да турунъяс отсалӧны оз сӧмын скӧт видзӧм бурмӧдны, отсалӧны найӧ и му уджавны, муяс вылысь урожайяссӧ содтӧм боксяньыс. Сіԇ-кӧ правіԏеԉство лыԃԃӧ вывті коланаӧн скӧтлы верԁан турунјас ԁа пуктасјас улӧ места паԍкӧԁӧмсӧ. Мі воԇӧ аԁԇылам — пуктасјас ԁа турунјас ԍетӧны вывті ыҗыԁ урожај. Сеԍԍа најӧ мусӧ бурмӧԁӧны, на бӧрын сіјӧ му вылас мукӧԁ кӧԇајасыс бура быԁмӧны. Сы понԁа скӧтлы кӧрым вылӧ пуктасјас ԁа турунјас отсалӧны оз сӧмын скӧт віԇӧм бурмӧԁны, отсалӧны најӧ і му уҗавны, мујас вылыԍ урожајјассӧ соԁтӧм бокԍаԋыс.
Кутшӧм бур вайӧ турун кӧдзӧм Кущӧм бур вајӧ турун кӧԇӧм.
Бобӧнянь — медбур турун гырысь скӧтлы дай посни скӧтлы. Скӧт сійӧс чӧскыда сёйӧ. Ӧдйӧ ёнмӧ, дай йӧвсӧ содтӧ бобӧнянь турунӧн вердігӧн. Бобӧԋаԋ — меԁбур турун гырыԍ скӧтлы ԁај посԋі скӧтлы. Скӧт сіјӧс чӧскыԁа ԍојӧ. Ӧԁјӧ јонмӧ, ԁај јӧвсӧ соԁтӧ бобӧԋаԋ турунӧн верԁігӧн.
Бобӧнянь ытшкӧны дорвыв кык во. Мукӧд дырйиыс кольлӧны коймӧд во кежлӧ на ытшкынысӧ, сӧмын сэки этша нин туруныс чукӧрмӧ-а. Мед бура быдмас бобӧнянь му вылас туруныс и коймӧд вонас, колӧ кӧдзигас сорлавны бобӧняньсӧ тимофеевкаӧн. Бобӧԋаԋ ыщкӧны ԁорвыв кык во. Мукӧԁ ԁырјіыс коԉлӧны којмӧԁ во кежлӧ-на ыщкынысӧ, сӧмын секі еща-ԋін туруныс чукӧрмӧ-а. Меԁ бура быԁмас бобӧԋаԋ му вылас туруныс і којмӧԁ вонас, колӧ кӧԇігас сорлавны бобӧԋаԋсӧ ԏімофејевкаӧн.
Гӧрд бобӧнянь шӧркоддьӧма сетӧ гектарысь 30–40 центнер турун. Гӧрԁ бобӧԋаԋ шӧркоԃԃема ԍетӧ гектарыԍ 30–40 центԋер турун.
Бобӧнянь кӧдзӧны оз куш кӧрым вӧсна. Сылӧн вужъясас эмӧсь бактерияяс. Тайӧ бактерияяснас бобӧнянь босьтӧ зэв уна азота мувынсьӧдансӧ сынӧдсьыс. Бобӧнянь мусӧ гӧрӧм бӧрын вужъясас кольӧ мувынсьӧданыс, кодӧс бобӧняньыс босьтліс сынӧдысь. Сідзкӧ бобӧнянь аслас вужъяснас вынсьӧдӧ му. Эз кӧ вӧв шоч бобӧняньыс, сылӧн вужъясыс вынсӧ муас кольӧны куйӧд мында жӧ. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны оз куш кӧрым вӧсна. Сылӧн вужјасас емӧԍ бакԏеріјајас. Тајӧ бакԏеріјајаснас бобӧԋаԋ боԍтӧ зев уна азота мувынԍӧԁансӧ сынӧԁԍыс. Бобӧԋаԋ мусӧ гӧрӧм бӧрын вужјасас коԉӧ мувынԍӧԁаныс, коԁӧс бобӧԋаԋыс боԍтліс сынӧԁыԍ. Сіԇ-кӧ бобӧԋаԋ аслас вужјаснас вынԍӧԁӧ му. Ез-кӧ вӧв шоч бобӧԋаԋыс, сылӧн вужјасыс вынсӧ муас коԉӧны кујӧԁ мынԁа-жӧ.
Бобӧнянь кӧдзӧны тимофеевкакӧд сорӧн. Мукӧд дырйиыс сорлалӧны тшӧтш мукӧд пӧлӧс турун кӧйдысъяс. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны ԏімофејевкакӧԁ сорӧн. Мукӧԁ ԁырјіыс сорлалӧны щӧщ мукӧԁ пӧлӧс турун кӧјԁысјас.
Бобӧняньлӧн муас пырӧ ӧти кыз вуж. Сысянь вожалӧны зэв уна вӧсниджык вужъяс. Бобӧԋаԋлӧн муас пырӧ ӧԏі кыз вуж. Сыԍаԋ вожалӧны зев уна вӧсԋіҗык вужјас.
Мукӧд уна вося турунъяслӧн, шуам тимофеевкалӧн, вужъясыс мӧд сикасаӧсь. Налӧн вужъясыс му пытшкас гӧгӧрбок ӧткодя паськалӧны. Унджык вужйыс ар кежлас кулӧ. Тулысын бара гӧгӧрбок ёна паськалӧны Мукӧԁ уна воԍа турунјаслӧн, шуам ԏімофејевкалӧн, вужјасыс мӧԁԍікасӧԍ. Налӧн вужјасыс му пыщкас гӧгӧрбок ӧткоԃа паԍкалӧны. Унҗык вужјыс ар кежлас кулӧ. Тулысын бара гӧгӧрбок јона паԍкалӧны
Миян муяс ёна буссьӧны. Зэрӧм бӧрын сійӧ бусыс кизьӧрмӧ. Сэсся косьмас да коркаасяс вылітіыс, быттьӧ клеитас мусӧ. Оз лэдз пытшкас сынӧдлы ни валы пырны. Татшӧм муяс оз вермыны сетны бур урожай. Міјан мујас јона бусԍӧны. Зерӧм бӧрын сіјӧ бусыс кіԅӧрмӧ. Сеԍԍа коԍмас ԁа коркааԍас вылітіыс, быԏԏӧ кԉеітас мусӧ. Оз леԇ пыщкас сынӧԁлы ԋі валы пырны. Тащӧм мујас оз вермыны ԍетны бур урожај.
Бурмӧдны сэтшӧм мутӧ позьӧ куйӧдӧн, бобӧнянь да мукӧд сэтшӧм турунъяс кӧдзӧмӧн да минерала мувынсьӧданъясӧн вынсьӧдӧмӧн. Бобӧнянь босьтӧ мувынсьӧдан сынӧдысь (азот) да вужъяснас вынсьӧдӧ мусӧ. Мукӧд турунъяс бурмӧдӧны мусинсӧ (структурасӧ), сӧмын оз вынсьӧдны-а. Сідзжӧ кӧдзӧм турунъяс бурмӧдӧны му да кыпӧдӧны урожайяс. Бобӧнянь да тимофеевка сетӧны турун дай бурмӧдӧны му. Бурмӧԁны сещӧм мутӧ поԅӧ кујӧԁӧн, бобӧԋаԋ ԁа мукӧԁ сещӧм турунјас кӧԇӧмӧн, ԁа міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧмӧн. Бобӧԋаԋ боԍтӧ му вынԍӧԁан сынӧԁыԍ (азот) ԁа вужјаснас вынԍӧԁӧ мусӧ. Мукӧԁ турунјас бурмӧԁӧны муԍінсӧ (структурасӧ), сӧмын оз вынԍӧԁны-а. Сіԇ-жӧ кӧԇӧм турунјас бурмӧԁӧны му ԁа кыпӧԁӧны урожајјас. Бобӧԋаԋ ԁа ԏімофејевка ԍетӧны турун ԁај бурмӧԁӧны му.
Та серти позьӧ аддзыны, кутшӧм ыджыд бур вермас сетны колхозъяслы бобӧнянь кӧдзӧм. Та ԍерԏі поԅӧ аԁԇыны, кущӧм ыҗыԁ бур вермас ԍетны колхозјаслы бобӧԋаԋ кӧԇӧм.
Кыдзи быдмӧ бобӧнянь Кыԇі быԁмӧ бобӧԋаԋ.
Бобӧняньлӧн кӧйдысъясыс фиолетӧвӧй (пемыдлӧз-гӧрдоват) да вижов рӧмаӧсь. Шведскӧй бобӧняньлӧн кӧйдысыс посньыдджык гӧрд бобӧнянь кӧйдысысь дай сьӧдовнюдзвиж рӧма. Еджыд бобӧняньлӧн кӧйдысыс посньыдджык шведскӧй бобӧнянь кӧйдысъясысь, дай гӧрдов виж рӧма. Бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысјасыс фіоԉетӧвӧј (пемыԁ лӧз гӧрԁоват) ԁа віжов рӧмаӧԍ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс посԋіԁҗык гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁысыԍ ԁај ԍӧԁовԋуԇвіж рӧма. Јеҗыԁ бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс посԋіԁҗык швеԁскӧј бобӧԋаԋ кӧјԁысјасыԍ, ԁај гӧрԁов віж рӧма.
Бобӧняньлӧн кӧйдысыс кӧдзӧм бӧрас муас польдӧ, сэсся чужӧ. Бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс кӧԇӧм бӧрас муас поԉԁӧ, сеԍԍа чужӧ.
Вуж почкасьыс заводитӧны быдмыны, сӧвмыны вужъяс, а за почкасьыс быдмыны петасыс. Вуж почкаԍыс завоԃітӧны быԁмыны, сӧвмыны вужјас, а за почкаԍыс быԁмыны петасыс.
Мыйӧн чужас бобӧняньыс да лэдзас кык лист (семенодолиӧн шусьӧ), сэсся сувтлӧ быдмӧмсьыс. А сійӧ каднас ёна заводитӧны быдмыны, паськавны вужъясыс да быдмӧ медводдза (ӧтилепесьта) лист. Сэсся петӧны мукӧд (тройчатӧй) листъяс. Мыјӧн чужас бобӧԋаԋыс ԁа леԇас кык ԉіст (ԍеменоԁоԉіӧн шуԍӧ), сеԍԍа сувтлӧ быԁмӧмԍыс. А сіјӧ каԁнас јона завоԃітӧны быԁмыны, паԍкавны вужјасыс ԁа быԁмӧ меԁвоԇԇа (ӧԏіԉепеԍта) ԉіст. Сеԍԍа петӧны мукӧԁ (тројчатӧј) ԉістјас.
Бобӧнянь быдмӧ мукӧд дырйи 70 сантиметр кузя либӧ кузьджыка на нӧшта. Заыс уна вожӧн быдмӧ. Быд вож йылӧ артмӧ юр. Заас вожъясас быдмӧны куим вожа коръяс: Бобӧԋаԋ быԁмӧ мукӧԁ ԁырјі 70 саԋԏіметр куԅа ԉібӧ куԅҗыка-на нӧшта. Заыс уна вожӧн быԁмӧ. Быԁ вож-јылӧ артмӧ јур. Заас вожјасас быԁмӧны кујім вожа корјас:
Вожъяс заводитчан инас быдмӧны кык посниджык нюжмӧс коръяс. Вожјас завоԃітчан інас быԁмӧны кык посԋіҗык ԋужмӧс корјас.
Заас, дзик юр бердас быдмӧ кык кор. Найӧс шуӧны прицветникӧн. Заас, ԇік јур берԁас быԁмӧ кык кор. Најӧс шуӧны пріцветԋікӧн.
Гӧрд бобӧняньлӧн за пытшкыс тӧщӧ. Вожъяс да коръяс быдман интіыс гӧрддзасьӧма, сэті кызджык дай абу тӧщӧ. Коръяс бобӧняньлӧн кузьӧсь, кызӧсь, сьӧдоввижӧсь, доръясыс шыльыдӧсь шведскӧй да еджыд бобӧняньлӧн моз. Ытшкӧм бӧрын регыд лёздӧны. Косьмасны да кокньыда дрӧбалӧны. Коръяс быдмӧны куим вожӧн, овлывлӧны шочиника вит вожаӧсь. Гӧрԁ бобӧԋаԋлӧн за пыщкыс тӧшшӧ. Вожјас ԁа корјас быԁман інтіыс гӧрԁԇаԍӧма, сеті кызҗык ԁај абу тӧшшӧ. Корјас бобӧԋаԋлӧн куԅӧԍ, кызӧԍ, ԍӧԁов-віжӧԍ, ԁорјасыс шыԉыԁӧԍ швеԁскӧј ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋлӧн моз. Ыщкӧм бӧрын регыԁ ԉозԁӧны. Коԍмасны ԁа кокԋіԁа ԁрӧбалӧны. Корјас быԁмӧны кујімвожӧн, овлывлӧны шочіԋіка віт вожаӧԍ.
Вуж. Бобӧняньлӧн эм ӧти кыз вуж. Тайӧ кыз вужйыс ёна вожавлӧ. Вожъясыс бара зэв ёна вожалӧны вӧсньыдик си кодь вожъясӧ. Медводдза кор артмӧм бӧрас нин вужъясас тӧдчӧны посни гадькодьяс. Сэні олӧны бактерияяс. Найӧ босьтӧны сынӧдысь мувынсьӧдан (азот). Вуж. Бобӧԋаԋлӧн ем ӧԏі кыз вуж. Тајӧ кыз вужыс јона вожавлӧ. Вожјасыс бара зев јона вожалӧны вӧсԋіԃік ԍікоԃ вожјасӧ. Меԁвоԇԇа кор артмӧм бӧрас-ԋін вужјасас тӧԁчӧны посԋі гаԃкоԃјас. Сені олӧны бакԏеріјајас. Најӧ боԍтӧны сынӧԁыԍ мувынԍӧԁан (азот).
Ар кежлас бобӧнянь вужъяс уна чӧжӧ аслыс сёянторъяс. Сэки сійӧ лӧсьӧдчӧ тӧв кежлӧ. Мыйӧн воас тулыс, тайӧ чӧжӧм сёянторъясыс ковмасны бобӧняньлы водзӧ быдмыны. Ёна сёр бобӧнянь арын оз позь ытшкыны либӧ скӧтӧн травитны. Сёр ытшкӧм бӧрад либӧ травитӧм бӧрад бобӧнянь выльысь чепӧссьӧ быдмыны. А быдмигас видзӧ чӧжӧм сёянторъяссӧ да тӧв кежлас оз нин удит барасӧ чӧжны. Сэсся воан тулыснас омӧля быдмӧ. Урожайыс этша чукӧрмӧ. Медся нин оз ков сёр арын ытшкыны либӧ травитны первой вонас. Ар кежлас бобӧԋаԋ вужјас уна чӧжӧ аслыс ԍојанторјас. Секі сіјӧ лӧԍӧԁчӧ тӧв кежлӧ. Мыјӧн воас тулыс, тајӧ чӧжӧм ԍојанторјасыс ковмасны бобӧԋаԋлы воԇӧ быԁмыны. Јона ԍор бобӧԋаԋ арын оз поԅ ыщкыны ԉібӧ скӧтӧн травітны. Ԍор ыщкӧм бӧраԁ ԉібӧ травітӧм бӧраԁ бобӧԋаԋ выԉыԍ чепӧсԍӧ быԁмыны. А быԁмігас віԇӧ чӧжӧм ԍојанторјассӧ ԁа тӧв кежлас оз-ԋін уԃіт барасӧ чӧжны. Сеԍԍа воан тулыснас омӧԉа быԁмӧ. Урожајыс еща чукӧрмӧ. Меԁԍа-ԋін оз ков ԍор арын ыщкыны ԉібӧ травітны первој вонас.
Кутшӧм му да климат медбур бобӧняньлы Кущӧм му ԁа кԉімат меԁбур бобӧԋаԋлы.
Бобӧняньлы бура быдмыны колӧ тырмымӧн ва. Сійӧ паськыд да кыз коръяс пырыс ёна кыскӧ мусьыс васӧ. Вывті ёна косьтӧны коръясыс васӧ жар дырйи либӧ кор кос тӧла. Вужъяс бобӧняньлӧн абу сэтшӧм кузьӧсь, кыдзи, шуам, люцерналӧн, да пыдӧ му пытшкӧ оз пырны. Та вӧсна найӧ оз вермыны мукӧд турунъяс моз судзӧдны ва пыдысь му пытшкысь. Кос дырйи бобӧнянь быдмӧ ньӧжйӧн. Бобӧԋаԋлы бура быԁмыны колӧ тырмымӧн ва. Сіјӧ паԍкыԁ ԁа кыз корјас пырыс јона кыскӧ муԍыс васӧ. Вывті јона коԍтӧны корјасыс васӧ жар ԁырјі ԉібӧ кор кос тӧла. Вужјас бобӧԋаԋлӧн абу сещӧм куԅӧԍ, кыԇі шуам ԉуцерналӧн, ԁа пыԁӧ му пыщкӧ оз пырны. Та вӧсна најӧ оз вермыны мукӧԁ турунјас моз суԇӧԁны ва пыԁыԍ му пыщкыԍ. Кос ԁырјі бобӧԋаԋ быԁмӧ ԋӧжјӧн.
Войвылын, рытыв войвылын да СССР-са шӧр районъясын унджык местаас гӧрд бобӧнянь медбур турун, дай медъёна бурмӧдӧ му. Нянь бобӧнянь бӧрын быдмӧ бура. Војвылын, рытыв војвылын ԁа СССР-са шӧр рајонјасын унҗык местаас гӧрԁ бобӧԋаԋ меԁбур турун, ԁај меԁјона бурмӧԁӧ му. Ԋаԋ бобӧԋаԋ бӧрын быԁмӧ бура.
Ёна войвылын гӧрд бобӧнянь позьӧ вӧдитны сӧмын турун вылӧ. Кӧдзыд вӧсна кӧйдыс сэні воны оз вермы. Јона војвылын гӧрԁ бобӧԋаԋ поԅӧ вӧԃітны сӧмын турун вылӧ. Кӧԇыԁ вӧсна кӧјԁыс сені воны оз вермы.
Бобӧнянь медбура быдмӧ шӧркодя шоныд, зэра климатын Бобӧԋаԋ меԁбура быԁмӧ шӧркоԃа шоныԁ, зера кԉіматын
Бобӧнянь оз пов и кӧдзыд тӧлысь, сӧмын мед тӧвнас оз сывлы лымйыс да оз йизьыв муыс. Тӧвнас либӧ тулыснас кӧ ёна вежласьӧ кӧдзыда-шоныдаыс, сэки муыс топавлӧ да паськавлӧ. Та вӧсна бобӧняньлӧн вужъясыс доймалӧны, да уна бобӧнянь кулӧ. Бобӧԋаԋ оз пов і кӧԇыԁ тӧлыԍ, сӧмын меԁ тӧвнас оз сывлы лымјыс ԁа оз јіԅыв муыс. Тӧвнас ԉібӧ тулыснас-кӧ јона вежлаԍӧ кӧԇыԁа шоныԁаыс, секі муыс топавлӧ ԁа паԍкавлӧ. Та вӧсна бобӧԋаԋлӧн вужјасыс ԁојмалӧны ԁа уна бобӧԋаԋ кулӧ.
Гӧрд бобӧнянь бура быдмӧ пыдӧ гӧрлӧма да вына му вылын, сёйӧд (суглинистӧй) му вылын. Артмӧ бура и лыаа (супесчанӧй) му вылын, абу кӧ ёна кос муыс да бура кӧ вынсьӧдӧма. Гӧрԁ бобӧԋаԋ бура быԁмӧ пыԁӧ гӧрлӧма ԁа вына му вылын, ԍојӧԁ (сугԉіԋістӧј) му вылын. Артмӧ бура і лыаа (супесчанӧј) му вылын, абу-кӧ јона кос муыс ԁа бура-кӧ вынԍӧԁӧма.
Бурджыка быдмӧ бобӧнянь важ муяс вылӧ. Бобӧнянь кӧдзны вынтӧм муяс вылӧ куйӧдавтӧг оз позь. Вывті уна ва бобӧняньлы оз ков. Ёна ва местаын сійӧ оз артмы. Ойдлан видзьяс вылын, дыр кежлӧ кӧ ваыс босьтлӧ, бобӧнянь кулӧ. Бурҗыка быԁмӧ бобӧԋаԋ важ мујас вылӧ. Бобӧԋаԋ кӧԇны вынтӧм мујас вылӧ кујӧԁавтӧг оз поԅ. Вывті уна ва бобӧԋаԋлы оз ков. Јона ва местаын сіјӧ оз артмы. Ојԁлан віԇјас вылын, ԁыр кежлӧ-кӧ ваыс боԍтлӧ, бобӧԋаԋ кулӧ.
Кутшӧм переменаӧ кӧдзны бобӧнянь Кущӧм переменаӧ кӧԇны бобӧԋаԋ.
Уна переменаӧн му вӧдитігӧн бобӧняньсӧ ас кежас му вылӧ оз кӧдзны, кӧдзӧны тимофеевкакӧд. Первой вонас ытшкымӧныс налӧн туруныс оз на быдмы. Мед прӧста муыс бобӧнянь кӧдзан вонас оз куйлы, бобӧнянь кӧдзӧны арнас сю либӧ шобді улӧ, либӧ тулысын зӧр либӧ ид улӧ. Уна переменаӧн му вӧԃітігӧн бобӧԋаԋсӧ ас кежас му вылӧ оз кӧԇны, кӧԇӧны ԏімофејевкакӧԁ. Первој вонас ыщкымӧныс налӧн туруныс оз-на быԁмы. Меԁ прӧста муыс бобӧԋаԋ кӧԇан вонас оз кујлы, бобӧԋаԋ кӧԇӧны арнас ԍу ԉібӧ шобԁі улӧ, ԉібӧ тулысын зӧр ԉібӧ іԁ улӧ.
Нянь пӧвсын бобӧнянь быдмӧ ньӧжйӧн. Нянь вундӧм да идралӧм бӧрын пондас нин ӧдйӧ быдмыны. Тӧв кежлӧ топыда нин вужъясьӧ. Нечернозёмнӧй полосаын бобӧнянь ытшкывлӧны кык во чӧж. Бобӧнянь бӧрын сэсся кӧдзӧны шабді либӧ пуктӧны картупель. Ԋаԋ пӧвсын бобӧԋаԋ быԁмӧ ԋӧжјӧн. Ԋаԋ вунԁӧм ԁа іԁралӧм бӧрын понԁас-ԋін ӧԁјӧ быԁмыны. Тӧв кежлӧ топыԁа-ԋін вужјаԍӧ. Ԋечерноԅомнӧј полосаын бобӧԋаԋ ыщкывлӧны кык во чӧж. Бобӧԋаԋ бӧрын сеԍԍа кӧԇӧны шабԁі, ԉібӧ пуктӧны картупеԉ.
Вӧчлывлӧны и мӧд ногӧн: мӧд вося бобӧняньсӧ (кӧдзӧм бӧрас коймӧд вонас) ытшкӧм бӧрын, юнь тӧлысь помасигӧн, бобӧнянь мусӧ пыр жӧ гӧрӧны. Август тӧлысь помасиг гӧгӧр сэтчӧ кӧдзӧны сю либӧ шобді. Бобӧнянь бӧрын нянь урожай воӧ зэв бура: 20–25 центнер гектарысь. Тыртӧм коськӧм бӧрын таысь ыджыд урожайыс оз жӧ овлы. Скӧт видзан местаяс кӧ колхозын этша, бобӧнянь позьӧ му вылӧ кольны коймӧд во кежлӧ сэні скӧтӧс видзӧм могысь. Вӧчлывлӧны і мӧԁ ногӧн: мӧԁ воԍа бобӧԋаԋсӧ (кӧԇӧм бӧрас којмӧԁ вонас) ыщкӧм бӧрын, јуԋ тӧлыԍ помаԍігӧн, бобӧԋаԋ мусӧ пыр-жӧ гӧрӧны. Август тӧлыԍ помаԍіг гӧгӧр сетчӧ кӧԇӧны ԍу ԉібӧ шобԁі. Бобӧԋаԋ бӧрын ԋаԋ урожај воӧ зев бура: 20–25 центԋер гектарыԍ. Тыртӧм коԍкӧм бӧрын таыԍ ыҗыԁ урожајыс оз-жӧ овлы. Скӧт віԇан местајас-кӧ колхозын еща, бобӧԋаԋ поԅӧ му вылӧ коԉны којмӧԁ во кежлӧ сені скӧтӧс віԇӧм могыԍ.
Видзӧдлам, кыдзи позьӧ уна переменаӧн вӧдитны му бобӧняньсӧ сю вылӧ да ид вылӧ кӧдзӧмӧн, да бобӧнянь бӧрын шабді кӧдзӧмӧн, картупель пуктӧмӧн да сю кӧдзӧмӧн. Віԇӧԁлам, кыԇі поԅӧ уна переменаӧн вӧԃітны му бобӧԋаԋсӧ ԍу вылӧ ԁа іԁ вылӧ кӧԇӧмӧн ԁа бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі кӧԇӧмӧн, картупеԉ пуктӧмӧн ԁа ԍу кӧԇӧмӧн.
Тані колӧ шуны: колхозъясын уна переменаӧн му вӧдитігӧн колӧ лоны торъя перемена картупель, корнеплодъяс улӧ. Тані колӧ шуны: колхозјасын уна переменаӧн му вӧԃітігӧн колӧ лоны торја перемена картупеԉ, корԋеплоԁјас улӧ.
Бобӧняньлы торъя перемена лоӧ этша вылӧ квайт переменаӧн му вӧдитігӧн. Бобӧԋаԋлы торја перемена лоӧ еща вылӧ квајт переменаӧн му вӧԃітігӧн.
Бобӧнянь сю вылӧ арын кӧдзигӧн му уджалан переменаясыс со кутшӧмӧсь лоӧны: Бобӧԋаԋ ԍу вылӧ арын кӧԇігӧн му уҗалан переменајасыс со кущӧмӧԍ лоӧны:
1) викаӧн кӧдзӧм либӧ картупельӧн пуктӧм коськӧм; 2) сю, вывтіыс кӧдзӧм бобӧнянь; 3) первой вося бобӧнянь; 4) мӧд вося бобӧнянь; 5) шабді либӧ картупель; 6) ид, зӧр, да мукӧдтор. 1) вікаӧн кӧԇӧм, ԉібӧ картупеԉӧн пуктӧм коԍкӧм; 2) ԍу, вывтіыс кӧԇӧм бобӧԋаԋ; 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) шабԁі ԉібӧ картупеԉ; 6) іԁ, зӧр, ԁа мукӧԁтор.
Ид либӧ зӧр вылӧ (тулысын) бобӧнянь кӧдзигӧн лоӧ со кутшӧм квайт перемена: Іԁ ԉібӧ зӧр вылӧ (тулысын) бобӧԋаԋ кӧԇігӧн лоӧ со кущӧм квајт перемена:
1) зӧр либӧ ид, вылас бобӧнянь кӧдзӧмӧн; 2) первой вося бобӧнянь; 3) мӧд вося бобӧнянь; 4) шабді либӧ картупель; 5) викаӧн кӧдзӧм коськӧм; 6) сю либӧ шобді. 1) зӧр ԉібӧ іԁ, вылас бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) шабԁі ԉібӧ картупеԉ; 5 вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 6) ԍу ԉібӧ шобԁі.
Сизим переменаӧн му вӧдитігӧн: Ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн:
Кӧдзам кӧ сю вылӧ бобӧнянь, сизим переменаад лоасны татшӧм быдмӧгъяс: Кӧԇам-кӧ ԍу вылӧ бобӧԋаԋ, ԍіԅім переменааԁ лоасны тащӧм быԁмӧгјас:
1) викаӧн кӧдзӧм коськӧм; 2) сю, вывтіыс бобӧнянь кӧдзӧмӧн; 3) первой вося бобӧнянь; 4) мӧд вося бобӧнянь; 5) шабді; 6) картупель, корнеплодъяс; 7) зӧр, ид. 1) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 2) ԍу, вывтіыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) шабԁі; 6) картупеԉ, корԋеплоԁјас; 7) зӧр, іԁ.
Тулысын бобӧнянь кӧдзигӧн сизим переменаыд лоӧ со кутшӧм: 1) зӧр либӧ ид, вывтіыс бобӧнянь кӧдзӧмӧн; 2) первой вося бобӧнянь; 3) мӧд вося бобӧнянь; 4) шабді; 5) викаӧн кӧдзӧм коськӧм; 6) сю либӧ шобді; 7) картупель, корнеплодъяс. Кыкнан ногыс сизим переменаӧн му вӧдитігӧн шабдіыс кӧдзсьӧ кудель вылӧ. Тулысын бобӧԋаԋ кӧԇігӧн ԍіԅім переменаыԁ лоӧ со кущӧм: 1) зӧр ԉібӧ іԁ, вывтіыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) шабԁі; 5) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 6) ԍу ԉібӧ шобԁі; 7) картупеԉ, корԋеплоԁјас. Кыкнан ногыс ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн шабԁіыс кӧԇԍӧ куԃеԉ вылӧ.
Скӧт видзан колхозъяслы первой нога сизим переменаӧн му вӧдитігӧн, шабді пыдди (бобӧнянь бӧрын) позьӧ пуктыны картупель. Картупель бӧрын кӧдзны анькытш да вика скӧтлы кӧрым вылӧ. Скӧт віԇан колхозјаслы первој нога ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн, шабԁі пыԃԃі (бобӧԋаԋ бӧрын) поԅӧ пуктыны картупеԉ. Картупеԉ бӧрын кӧԇны аԋкыщ ԁа віка скӧтлы кӧрым вылӧ.
Мӧд ногыс сизим переменаӧн му вӧдитігӧн, нёльӧд муас бобӧнянь бӧрын шабді пыдди позьӧ пуктыны картупель да корнеплодъяс. А сизимӧд му вылас вика да анькытш кӧдзны. Мӧԁ ногыс ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн, ԋоԉӧԁ муас бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі пыԃԃі поԅӧ пуктыны картупеԉ ԁа корԋеплоԁјас. А ԍіԅімӧԁ му вылас віка ԁа аԋкыщ кӧԇны.
Кӧкъямыс переменаӧн му вӧдитігӧн: бобӧняньсӧ ӧзим вылӧ арын кӧдзӧмӧн лоӧ: 1) викаӧн кӧдзӧм коськӧм; 2) сю; 3) первой вося бобӧнянь; 4) мӧд вося бобӧнянь; 5) коськӧм да бобӧнянь йирӧдӧм вылӧ; 6) сю; 7) картупель да корнеплодъяс; 8) ид, зӧр да мукӧдтор. Кӧкјамыс переменаӧн му вӧԃітігӧн: бобӧԋаԋсӧ ӧԅім вылӧ арын кӧԇӧмӧн лоӧ: 1) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 2) ԍу; 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) коԍкӧм ԁа бобӧԋаԋ јірӧԁӧм вылӧ; 6) ԍу; 7) картупеԉ ԁа корԋеплоԁјас; 8) іԁ, зӧр ԁа мукӧԁтор.
Кӧдзам кӧ бобӧнянь тулысын ид вылӧ либӧ зӧр вылӧ, лоӧ: 1) зӧр либӧ ид, бобӧнянь вывтіыс кӧдзӧмӧн; 2) первой вося бобӧнянь; 3) мӧд вося бобӧнянь; 4) коськӧм да скӧт йирӧдан ин; 5) сю; 6) картупель, турнепс; 7) шабді; 8) викаӧн кӧдзӧм коськӧм; 9) сю. Сизимӧд переменаас кӧ шабдіыс оз кӧдзсьы, позьӧ сэтчӧ вика да анькытш кӧдзны. Тайӧ индӧм уна переменаясыс бобӧнянь кӧдзӧмӧн сӧмын примернӧйӧсь. Кӧԇам-кӧ бобӧԋаԋ тулысын іԁ вылӧ ԉібӧ зӧр вылӧ, лоӧ: 1) зӧр ԉібӧ іԁ, бобӧԋаԋ вывтіыс кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) коԍкӧм ԁа скӧт јірӧԁан ін; 5) ԍу; 6) картупеԉ, турԋепс; 7) шабԁі; 8) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 9) ԍу. Ԍіԅімӧԁ переменаас-кӧ шабԁіыс оз кӧԇԍы, поԅӧ сетчӧ віка ԁа аԋкыщ кӧԇны. Тајӧ інԁӧм уна переменајасыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн сӧмын прімернӧјӧԍ.
Кытчӧ да мый кӧдзны, кутшӧм переменаяс лӧсьӧдны — колхозъяс овмӧс сайын, мыйджык найӧ медъёнасӧ вӧчӧны: скӧт видзӧны, нянь вӧдитӧны али ещӧ мыйкӧ. Скӧт видзан колхозын медсясӧ унджык кӧрым лӧсьӧдӧны. Матын кӧ колхоз дінсянь крахмальнӧй да спирт вӧчан завод, позьӧ унджык пуктыны картупель. Шабді вӧдитан районъясын — унджык шабді кӧдзны. Кытчӧ ԁа мыј кӧԇны, кущӧм переменајас лӧԍӧԁны колхозјас овмӧс сајын: мыјҗык најӧ меԁјонасӧ вӧчӧны — скӧт віԇӧны, ԋаԋ вӧԃітӧны, аԉі јешшӧ мыјкӧ. Скӧт віԇан колхозын меԁԍасӧ унҗык кӧрым лӧԍӧԁӧны. Матын-кӧ колхоз ԁінԍаԋ кракмаԉнӧј ԁа ԍпірт вӧчан завоԁ — поԅӧ унҗык пуктыны картупеԉ. Шабԁі вӧԃітан рајонјасын — унҗык шабԁі кӧԇны.
Кутшӧм сикаса бобӧняньяс овлӧны Кущӧм ԍікаса бобӧԋаԋјас овлӧны.
Гӧрд бобӧнянь вӧдитан разнӧй местаын оз быдлаын ӧткодь бобӧнянь вӧдитны. Гӧрԁ бобӧԋаԋ вӧԃітан разнӧј местаын оз быԁлаын ӧткоԃ бобӧԋаԋ вӧԃітны.
Лунвылын вӧдитан бобӧнянь войвылын вӧдитан бобӧняньысь ёна торъялӧ. Эм водз воысь бобӧнянь дай сёр воысь бобӧнянь. Лунвылын вӧԃітан бобӧԋаԋ војвылын вӧԃітан бобӧԋаԋыԍ јона торјалӧ. Ем воԇ воыԍ бобӧԋаԋ, ԁај ԍор воыԍ бобӧԋаԋ.
Водз воысь бобӧнянь дзоридзалӧ май помасигӧн либӧ юнь заводитчигӧн. Сёр воысь бобӧнянь дзоридзалӧ юнь помасигӧн либӧ юль заводитчигӧн. Сёр воысь бобӧнянь гожӧмын ӧтчыд ытшкывлӧны, а регыд воысь бобӧнянь — кыкысь. Воԇ воыԍ бобӧԋаԋ ԇоріԇалӧ мај помаԍігӧн ԉібӧ јуԋ завоԃітчігӧн. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ ԇоріԇалӧ јуԋ помаԍігӧн, ԉібӧ јуԉ завоԃітчігӧн. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ гожӧмын ӧтчыԁ ыщкывлӧны, а регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ — кыкыԍ.
Урожайыс регыд воысь бобӧняньлӧн абу жӧ ӧткодь сёр воысь бобӧнянь урожайкӧд. Урожајыс регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн абу-жӧ ӧткоԃ ԍор воыԍ бобӧԋаԋ урожајкӧԁ.
Сёр да ӧдйӧ воысь бобӧняньяс гектар вылысь урожайсӧ со мыйта сетӧны. Ԍор ԁа ӧԁјӧ воыԍ бобӧԋаԋјас гектар вылыԍ урожајсӧ со мыјԁа ԍетӧны.
(Сиворицкӧй кӧйдысъяс вӧдитан овмӧсын Ленинградса важ губ., 1914–1915 воясӧ видлӧгъяс серти): (Ԍіворіцкӧј кӧјԁысјас вӧԃітан овмӧсын Ԉеԋінграԁса важ губ., 1914–1915 војасӧ віԁлӧгјас ԍерԏі):
   
1914 воын 1914 воын
1915 воын 1915 воын
Сёр воысь бобӧнянь ӧтикысь ытшкӧмӧн сетӧма Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ ӧԏікыԍ ыщкӧмӧн ԍетӧма
27–60 центнер турун 27–60 центԋер турун
37–55 центнер турун 37–55 центԋер турун
Регыд воысь бобӧнянь кыкысь ытшкӧмӧн сетӧма Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ кыкыԍ ыщкӧмӧн ԍетӧма
15–35 центнер турун 15–35 центԋер турун
Мыйтакӧ местаысь чукӧрмис 30 ц., а мукӧдыс вошис Мыјтакӧ местаыԍ чукӧрміс 30 ц., а мукӧԁыс вошіс
Регыд воысь бобӧняньлӧн заыс мӧд вонас быдмӧ дженьыдджыка нин. Этшаджык овлӧ сылӧн сэки гӧрӧдыс, дай вожъясыс, заыс кокньыдджык. Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн заыс мӧԁ вонас быԁмӧ җеԋыԁҗыка-ԋін. Ещаҗык овлӧ сылӧн секі гӧрӧԁыс, ԁај вожјасыс, заыс кокԋіԁҗык.
Корйыс регыд воысь бобӧняньлӧн овлӧ унджык сёр воысь бобӧняньлӧн дорысь. Сёр воысь бобӧняньлӧн туруныс ӧтикысь ытшкӧмнас чукӧрмӧ унджык регыд воысь бобӧняньлӧн кыкнан ытшкӧмнас дорысь. Корјыс регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн овлӧ унҗык ԍор воыԍ бобӧԋаԋлӧн ԁорыԍ. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋлӧн туруныс ӧԏікыԍ ыщкӧмнас чукӧрмӧ унҗык регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн кыкнан ыщкӧмнас ԁорыԍ.
Регыд воысь бобӧнянь тӧвйӧм бӧрын тшӧкыда ёна вошӧ либӧ дзикӧдз ставыс кулӧ. Сідзкӧ миян нечернозёмнӧй полосаын колхозъяслы колӧ вӧдитны сёр воысь бобӧнянь. Татшӧм бобӧняньсӧ вӧдитӧны Мӧскуаса обласьтсянь войвывланьын да рытыввывланьын, а медъёнасӧ асыввывланьын. Сёр воысь бобӧнянь жӧ вӧдитӧны важ Тульскӧй да Орловскӧй районъясын, Тамбовскӧй да Курскӧй важ губерняясын, войвывланьыс. Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ тӧвјӧм бӧрын щӧкыԁа јона вошӧ ԉібӧ ԇікӧԇ ставыс кулӧ. Сіԇ-кӧ міјан ԋечерноԅомнӧј полосаын колхозјаслы колӧ вӧԃітны ԍор воыԍ бобӧԋаԋ. Тащӧм бобӧԋаԋсӧ вӧԃітӧны Мӧскуаса облаԍтԍаԋ војвывлаԋын ԁа рытыввывлаԋын, а меԁјонасӧ асыввывлаԋын. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ-жӧ вӧԃітӧны важ Туԉскӧј ԁа Орловскӧј рајонјасын, Тамбовскӧј ԁа Курскӧј важ губерԋајасын војвывлаԋыс.
Медуна бур бобӧнянь кӧйдыстӧ сетӧны СССР-ын асыввыв обласьтъяс: Вятскӧй да Нижегородскӧй важ губерняяс, Вотскӧй обласьт да Урал обласьт. Меԁуна бур бобӧԋаԋ кӧјԁыстӧ ԍетӧны СССР-ын асыввыв облаԍтјас: Вјатскӧј ԁа Ԋіжегороԁскӧј важ губерԋајас, Вотскӧј облаԍт ԁа Урал облаԍт.
Кодыр да кыдзи кӧдзӧны бобӧнянь Коԁыр ԁа кыԇі кӧԇӧны бобӧԋаԋ.
Гӧрд бобӧнянь кӧдзлӧны сю вылӧ, ид вылӧ либӧ зӧр вылӧ. Сю вылӧ кӧдзӧны бобӧнянь тулысын. Арын сю вылас кӧдзигӧн, тӧвйигас нэриник петасыс ёна вошӧ, шочмӧ либӧ дзикӧдз ставыс кулӧ. Гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧԇлӧны ԍу вылӧ, іԁ вылӧ ԉібӧ зӧр вылӧ. Ԍу вылӧ кӧԇӧны бобӧԋаԋ тулысын. Арын ԍу вылас кӧԇігӧн тӧвјігас неріԋік петасыс јона вошӧ, шочмӧ ԉібӧ ԇікӧԇ ставыс кулӧ.
Тулысын ӧзим вылӧ бобӧнянь позьӧ кӧдзны медбӧръя лым бӧрын. Тулысын ӧԅім вылӧ бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны меԁбӧрја лым бӧрын.
Бурджык кӧдзны ӧзим вылӧ лым сылӧм бӧрын, кын асывъясӧ. Бурҗык кӧԇны ӧԅім вылӧ лым сылӧм бӧрын, кын асывјасӧ.
Сэки кӧдзигад он вӧяв му вылад. Луннас шонді сывдас мусӧ да, бобӧнянь кӧйдыссӧ муыс быттьӧ кыскӧ ас пытшкас. Секі кӧԇігаԁ он вӧјав му вылаԁ. Луннас шонԁі сывԁас мусӧ ԁа бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ муыс быԏԏӧ кыскӧ ас пыщкас.
Тадзи кӧдзӧмӧн бобӧнянь кӧйдыс веськалӧ небыд, ва муӧ. Шондӧдыштас поводдяыс да кӧйдыс чужас, пондас быдмыны. Таԇі кӧԇӧмӧн бобӧԋаԋ кӧјԁыс веԍкалӧ ԋебыԁ, ва муӧ. Шонԁӧԁыштас повоԃԃаыс ԁа кӧјԁыс чужас, понԁас быԁмыны.
Тулыснас кӧ колхоз кӧсйӧ ӧзимъяссӧ пинёвтны, бобӧнянь позьӧ сёрӧнджык кӧдзны. Сэки бобӧнянь кӧдзны позьӧ либӧ пинёвттӧдзыс, либӧ пинёвтӧм бӧрын. Кӧдзан кӧ пинёвтӧм бӧрын, колӧ кӧдза вывтіыс быглявны кокньыдик каток. Тулыснас-кӧ колхоз кӧсјӧ ӧԅімјассӧ піԋовтны, бобӧԋаԋ поԅӧ ԍорӧнҗык кӧԇны. Секі бобӧԋаԋ кӧԇны поԅӧ ԉібӧ піԋовттӧԇыс, ԉібӧ піԋовтӧм бӧрын. Кӧԇан-кӧ піԋовтӧм бӧрын, колӧ кӧԇа вывтіыс быгԉавны кокԋіԃік каток.
Зӧркӧд да идкӧд бобӧнянь кӧдзсьӧ сёрджык. Сэки кӧдзсьӧ тадз: войдӧр колӧ кӧдзны ид либӧ зӧр да сійӧс пинёвтны. Сы бӧрын кӧдзны бобӧнянь. Зӧркӧԁ ԁа іԁкӧԁ бобӧԋаԋ кӧԇԍӧ ԍорҗык. Секі кӧԇԍӧ таԇ: војԁӧр колӧ кӧԇны іԁ ԉібӧ зӧр ԁа сіјӧс піԋовтны. Сы бӧрын кӧԇны бобӧԋаԋ.
Сійӧс пинёвтӧны пу пиняӧн либӧ кӧрт пиня мышнас. Мукӧддырйиыс водзджык кӧдзӧны бобӧнянь, вомӧныс пинёвтӧм му вылӧ. Сы бӧрын кӧдзны машинаӧн ид либӧ зӧр. Машинаӧн кӧдзӧм му пинёвтны оз ков. Бобӧнянь кӧдзӧны либӧ киӧн уджалан бобӧнянь кӧдзан машинаӧн (клеверная сеялка Кроуна), либӧ вӧлӧн кӧдзан машинаӧн (кӧдзан кӧ идкӧд либӧ зӧркӧд). Сіјӧс піԋовтны пу піԋаӧн, ԉібӧ кӧрт піԋа мышнас. Мукӧԁ ԁырјіыс воԇҗык кӧԇӧны бобӧԋаԋ, вомӧныс піԋовтӧм му вылӧ. Сы бӧрын кӧԇны машінаӧн іԁ ԉібӧ зӧр. Машінаӧн кӧԇӧм му піԋовтны оз ков. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны ԉібӧ кіӧн уҗалан бобӧԋаԋ кӧԇан машінаӧн (клеверная сеялка Кроуна), ԉібӧ вӧлӧн кӧԇан машінаӧн (кӧԇан-кӧ іԁкӧԁ ԉібӧ зӧркӧԁ).
Код ногыс бурджык кӧдзны бобӧнянь, шуны сьӧкыд. Мукӧддырйи бурджык урожай бобӧняньлӧн овлӧ идкӧд либӧ зӧркӧд кӧдзӧмӧн, мукӧддырйи сю ӧзим вылӧ кӧдзӧмӧн. Дерт торкны бур урожайлы воны вермас и поводдя. Коԁногыс бурҗык кӧԇны бобӧԋаԋ, шуны ԍӧкыԁ. Мукӧԁ ԁырјі бурҗык урожај бобӧԋаԋлӧн овлӧ іԁкӧԁ ԉібӧ зӧркӧԁ кӧԇӧмӧн, мукӧԁ ԁырјі ԍу ӧԅім вылӧ кӧԇӧмӧн. Ԃерт, торкны бур урожајлы воны вермас і повоԃԃа.
Сӧмын оз ков сёрмыны бобӧнянь кӧдзӧмӧн. Гӧрд бобӧнянь шоча кӧдзлывлӧны ӧтнассӧ. Сы дінӧ пырджык сорлавлӧны тимофеевка. Мукӧддырйиыс тшӧтш шведскӧй бобӧнянькӧд сорлавлӧны, либӧ мукӧд пӧлӧс шепа турунъяскӧд. Сӧмын оз ков ԍормыны бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн. Гӧрԁ бобӧԋаԋ шоча кӧԇлывлӧны ӧтнассӧ. Сы ԁінӧ пырҗык сорлавлӧны ԏімофејевка. Мукӧԁ ԁырјіыс щӧщ швеԁскӧј бобӧԋаԋкӧԁ сорлавлӧны, ԉібӧ мукӧԁ пӧлӧс шепа турунјаскӧԁ.
Гектар вылӧ колӧ кӧдзны 12–15 килограмм бур бобӧнянь кӧйдыс. Тимофеевка бобӧнянь дінӧ содтысьӧ 4–6 килограмм гектарӧ. Гектар вылӧ колӧ кӧԇны 12–15 кілограмм бур бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Ԏімофејевка бобӧԋаԋ ԁінӧ соԁтыԍӧ 4–6 кілограмм гектарӧ.
Кӧсйӧны кӧ бобӧнянь ытшкыны кык во чӧж, кӧдзигӧн сійӧ кӧйдыссӧ сорлалӧны 4 килограмм тимофеевка кӧйдысӧн (сорӧн кӧдзӧны). Мукӧддырйиыс бобӧняньсӧ ытшкывлӧны 3 во чӧж. Сэк бобӧнянь кӧйдыс колӧ сорлавны 8 килограмм тимофеевка кӧйдыскӧд. Кӧсјӧны-кӧ бобӧԋаԋ ыщкыны кык во чӧж, кӧԇігӧн сіјӧ кӧјԁыссӧ сорлалӧны 4 кілограмм ԏімофејевка кӧјԁысӧн (сорӧн кӧԇӧны). Мукӧԁ ԁырјіыс бобӧԋаԋсӧ ыщкывлӧны 3 во чӧж. Сек бобӧԋаԋ кӧјԁыс колӧ сорлавны 8 кілограмм ԏімофејевка кӧјԁыскӧԁ.
Первой вояснас быдмӧ ёна бобӧнянь. Коймӧд во кежас сэсся сійӧ прамӧя шочмӧ. Тимофеевка ёнджыкасӧ заводитчӧ быдмыны мӧд восяньыс. Коймӧд воас сійӧ воӧ медуна. Кӧть бобӧнянь урожайыд мӧд да коймӧд воас и чинӧ, тимофеевкаыс ыджыдджык урожайнас вежӧ бобӧняньсӧ. Первој војаснас быԁмӧ јона бобӧԋаԋ. Којмӧԁ во кежас сеԍԍа сіјӧ прамӧја шочмӧ. Ԏімофејевка јонҗыкасӧ завоԃітчӧ быԁмыны мӧԁ воԍаԋыс. Којмӧԁ воас сіјӧ воӧ меԁуна. Кӧԏ бобӧԋаԋ урожајыԁ мӧԁ ԁа којмӧԁ воас і чінӧ, ԏімофејевкаыс ыҗыԁҗык урожајнас вежӧ бобӧԋаԋсӧ.
Шведскӧй бобӧнянь муяс вылӧ унаысь быдмывлӧ кӧдзтӧг, ёг турункӧд. Та серти нин позьӧ аддзыны, мый сылы миян муяс быдмыны туйӧны. Швеԁскӧј бобӧԋаԋ мујас вылӧ унаыԍ быԁмывлӧ кӧԇтӧг, јог турункӧԁ. Та ԍерԏі-ԋін поԅӧ аԁԇыны, мыј сылы міјан мујас быԁмыны тујӧны.
Гӧрд бобӧнянь да тимофеевка сорӧ содтывлӧны ещӧ шведскӧй бобӧнянь кӧйдыс 2–4 килограмм гектар вылӧ. Сэки гӧрд бобӧнянь кӧйдыс колӧ чинтыны килограмм-мӧд. Гӧрԁ бобӧԋаԋ ԁа ԏімофејевка сорӧ соԁтывлӧны јешшӧ швеԁскӧј бобӧԋаԋ кӧјԁыс 2–4 кілограмм гектар вылӧ. Секі гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁыс колӧ чінтыны кілограмм мӧԁ.
Шведскӧй бобӧняньлӧн урожайыс овлӧ этшаджык, сӧмын сійӧ лёкджык инӧ быдмӧ дай дырджык олӧ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋлӧн урожајыс овлӧ ещаҗык, сӧмын сіјӧ ԉокҗык інӧ быԁмӧ ԁај ԁырҗык олӧ.
Шведскӧй бобӧняньысь да тимофеевкаысь кындзи гӧрд бобӧнянь кӧйдыс дінӧ сорлавлӧны и мукӧд пӧлӧс турунъяс. Швеԁскӧј бобӧԋаԋыԍ ԁа ԏімофејевкаыԍ кынԇі гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԁінӧ сорлавлӧны і мукӧԁ пӧлӧс турунјас.
Кӧсйӧны кӧ бобӧнянь му вылын скӧт вердны, сэки гӧрд бобӧнянь кындзи кӧдзлӧны тшӧтш (сорӧн) 2–3 килограмм еджыд бобӧнянь. Кӧсјӧны-кӧ бобӧԋаԋ му вылын скӧт верԁны, секі гӧрԁ бобӧԋаԋ кынԇі кӧԇлӧны щӧщ (сорӧн) 2–3 кілограмм јеҗыԁ бобӧԋаԋ.
Тадзи кӧдзсьӧ, кодыр бобӧнянь улын мусӧ видзӧны 3–4 во да ытшкӧмысь кындзи сэні тшӧтш видзӧны скӧт. Таԇі кӧԇԍӧ, коԁыр бобӧԋаԋ улын мусӧ віԇӧны 3–4 во ԁа ыщкӧмыԍ кынԇі сені щӧщ віԇӧны скӧт.
Кутшӧм колӧ кӧйдысыс Кущӧм колӧ кӧјԁысыс.
Быд пӧлӧс турун кӧдзигӧн колӧ колхозлы видзӧдлыны медвойдӧр кӧйдыс вылас. Быԁ пӧлӧс турун кӧԇігӧн колӧ колхозлы віԇӧԁлыны меԁвојԁӧр кӧјԁыс вылас.
Турун кӧйдысъяс вывті посниӧсь. Найӧ вермасны ёгӧссьыны ёг турун кӧйдысъясӧн. Ёг турун кӧйдысъяс кутасны ёгӧсьтны мусӧ. Турун кӧјԁысјас вывті посԋіӧԍ. Најӧ вермасны јогӧԍԍыны јог турун кӧјԁысјасӧн. Јог турун кӧјԁысјас кутасны јогӧԍтны мусӧ.
Ёг турун кӧйдысъяс пытшкысь сюрлывлӧны сэтшӧм кӧйдысъяс, кодъяс зэв ёна вред вайӧны бобӧняньыслы. Эмӧсь гартчан ёг турунъяс: кускута либӧ повилика. Найӧ гартчӧны бобӧнянь за гӧгӧрыс да кыскӧны сылысь соксӧ. Бобӧнянь сэк кулӧ да му вылын лоасны куш инъяс. Татшӧм гартчан турун кӧйдысъяссӧ колӧ виавны бобӧнянь кӧйдыс пытшкысь. Јог турун кӧјԁысјас пыщкыԍ ԍурлывлӧны сещӧм кӧјԁысјас, коԁјас зев јона вреԁ вајӧны бобӧԋаԋыслы. Емӧԍ гартчан јог турунјас, кускута ԉібӧ повіԉіка. Најӧ гартчӧны бобӧԋаԋ за гӧгӧрыс ԁа кыскӧны сылыԍ соксӧ. Бобӧԋаԋ сек кулӧ ԁа му вылын лоасны куш інјас. Тащӧм гартчан турун кӧјԁысјассӧ колӧ віавны бобӧԋаԋ кӧјԁыс пыщкыԍ.
Кӧдзтӧдз войдӧр колӧ видлавны тшӧтш и чужанлунсӧ бобӧнянь кӧйдыслысь. Важ бобӧнянь кӧйдыс либӧ ньӧти оз чуж, либӧ зэв ньӧжйӧн чужӧ. Выль кӧйдыс регыдӧн дай ӧтпырйӧн чужӧ. Ньӧбӧм кӧйдыслысь колӧ видлавны чужанлунсӧ дай ёг турун кӧйдысъясӧн сорласьӧмсӧ, абу кӧ кӧйдысъяслӧн контрольнӧй кӧйдыс станциясянь эскӧданпас. Бурджык татшӧм кӧйдыс петкӧдлыны агрономлы либӧ, эм кӧ матын, нулыны с. х. станцияӧ. Абу сьӧкыд дерт и аслыд тӧдмавны бурлунсӧ сылысь. Кӧԇтӧԇ војԁӧр колӧ віԁлавны щӧщ і чужанлунсӧ бобӧԋаԋ кӧјԁыслыԍ. Важ бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԉібӧ ԋӧԏі оз чуж, ԉібӧ зев ԋӧжјӧн чужӧ. Выԉ кӧјԁыс регыԁӧн, ԁај ӧтпырјӧн чужӧ. Ԋӧбӧм кӧјԁыслыԍ колӧ віԁлавны чужанлунсӧ ԁај јог турун кӧјԁысјасӧн сорлаԍӧмсӧ, абу-кӧ кӧјԁысјаслӧн контроԉнӧј кӧјԁыс станціјаԍаԋ ескӧԁанпас. Бурҗык тащӧм кӧјԁыс петкӧԁлыны агрономлы ԉібӧ, ем-кӧ матын, нулыны с. х. станціјаӧ. Абу ԍӧкыԁ, ԃерт, і аслыԁ тӧԁмавны бурлунсӧ сылыԍ.
Бобӧнянь кӧйдыс позьӧ тадзи чужтыны: босьтны ящик либӧ гырнич да пуктыны сэтчӧ му либӧ лыа, киськавны ваӧн, мед оз муыс косьмы. Пуктыны сэтчӧ визьясӧн ӧтыджда костъясӧ 100 бобӧнянь кӧйдыс. Кӧйдысъяссӧ, чужӧм бӧрас, колӧ перйывны да видлавны: сэтшӧм абу кӧйдысыс, кутшӧм вӧлі пуктӧма. Быд лун колӧ пасйыны, кымын бобӧнянь кӧйдыс чужас. Тадзи видлавны лун 10–12. Сэсся став чужӧм кӧйдыс лыдсӧ ӧтлаавны. Лоӧм лыдыс кутас петкӧдлыны чужӧм кӧйдыслысь процент лыдсӧ. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс поԅӧ таԇі чужтыны: боԍтны јашщік, ԉібӧ гырԋіч ԁа пуктыны сетчӧ му ԉібӧ лыа, кіԍкавны ваӧн, меԁ оз муыс коԍмы. Пуктыны сетчӧ віԅјасӧн ӧтыжԁа костјасӧ 100 бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Кӧјԁысјассӧ, чужӧм бӧрас, колӧ перјывны ԁа віԁлавны: сещӧм абу кӧјԁысыс, кущӧм вӧлі пуктӧма. Быԁ лун колӧ пасјыны, кымын бобӧԋаԋ кӧјԁыс чужас. Таԇі віԁлавны лун 10–12. Сеԍԍа став чужӧм кӧјԁыс лыԁсӧ ӧтлаавны. Лоӧм лыԁыс кутас петкӧԁлыны чужӧм кӧјԁыслыԍ процент лыԁсӧ.
Позьӧ му пыдди босьтны прӧстӧй дӧра, кусыньтны сійӧс кык пельӧ да сюйны ва пытшкӧ, тасьтіӧ. Васӧ тасьтіас пуктыны колӧ неуна, мед сэні дӧраыс оз кут лыбны пыдӧссьыс. Сэсся пуктыны кык дӧра костас 100 тусь бобӧнянь кӧйдыс. Лун-мӧд бӧрти позьӧ видлавны, чужӧны оз кӧйдысъясыс. Поԅӧ му пыԃԃі боԍтны прӧстӧј ԁӧра, кусіԋтны сіјӧс кык пеԉӧ ԁа ԍујны ва пыщкӧ таԍтіӧ. Васӧ таԍтіас пуктыны колӧ ԋеуна, меԁ сені ԁӧраыс оз кут лыбны пыԁӧсԍыс. Сеԍԍа пуктыны кык ԁӧра костас 100 туԍ бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Лун мӧԁ бӧрԏі поԅӧ віԁлавны, чужӧны оз кӧјԁысјасыс.
Дӧра пыдди позьӧ босьтны сушитчан кабала, кутшӧмӧн вӧдитчывлӧны велӧдысьяс. Ԁӧра пыԃԃі поԅӧ боԍтны сушітчан кабала, кущӧмӧн вӧԃітчывлӧны велӧԁыԍјас.
Уна-ӧ ёг бобӧнянь кӧйдыс пытшкын, тӧдмавны сьӧкыдджык. Но неунасӧ позьӧ и тайӧс тӧдмавны. Босьтны колӧ кӧйдыс мешӧкысь кымынкӧ местаысь ки тыр кымын бобӧнянь кӧйдыс да пуктыны чашкаӧ. Сэсся ичӧт пуртӧн торйӧдлыны бур кӧйдысъяс, ёг турун кӧйдысъяс да мукӧд ёгсӧ. Тадзикӧн позьӧ ылӧссӧ тӧдмавны, ёна-ӧ кӧйдысыс ёгӧсь. Бур кӧйдысӧн лыддьӧны, кодлӧн чужанлуныс 90% да сӧстӧмлуныс 95%. Уна-ӧ јог бобӧԋаԋ кӧјԁыс пыщкын, тӧԁмавны ԍӧкыԁҗык. Но ԋеунасӧ поԅӧ і тајӧс тӧԁмавны. Боԍтны колӧ кӧјԁыс мешӧкыԍ кымынкӧ местаыԍ кітыр-кымын бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԁа пуктыны чашкаӧ. Сеԍԍа ічӧт пуртӧн торјӧԁлыны бур кӧјԁысјас; јог турун кӧјԁысјас ԁа мукӧԁ јогсӧ. Таԇікӧн поԅӧ ылӧссӧ тӧԁмавны јона-ӧ кӧјԁысыс јогӧԍ. Бур кӧјԁысӧн лыԃԃӧны, коԁлӧн чужанлуныс 90%, ԁа сӧстӧмлуныс 95%.
Кыдзи чередитны бобӧнянь Кыԇі череԃітны бобӧԋаԋ.
Первой вонас бобӧняньӧс ёна чередитӧм оз ков. Колӧ сӧмын сійӧ му вылысь регыдджык идравны нянь кольтаяссӧ, мед на улын эз сісьмы бобӧняньыс. Кузя кӧ ар кежӧ быдмас бобӧнянь, колӧ ытшкыны. Первој вонас бобӧԋаԋӧс јона череԃітӧм оз ков. Колӧ сӧмын сіјӧ му вылыԍ регыԁҗык іԁравны ԋаԋ коԉтајассӧ, меԁ на улын ез сіԍмы бобӧԋаԋыс. Куԅа-кӧ ар кежӧ быԁмас бобӧԋаԋ, колӧ ыщкыны.
Водзвыв вӧлі индӧма нин, мый ытшкӧмӧн сёрмӧдчыны оз ков. Воԇвыв вӧлі інԁӧма-ԋін, мыј ыщкӧмӧн ԍормӧԁчыны оз ков.
Первой вонас бобӧняньсӧ му вывсьыс скӧтлы вердны оз ков. Медся нин оз ков ыжъясӧс му вылас лэдзны. Найӧ йирӧны вуж бердтіыс да вермасны вуж бердса почкаяссӧ сёйны. Мӧд вонас, коймӧдас дай нёльӧдас тулысъясын бобӧнянь мусӧ пинёвтӧны. Первој вонас бобӧԋаԋсӧ му вывԍыс скӧтлы верԁны оз ков. Меԁԍа-ԋін оз ков ыжјасӧс му вылас леԇны. Најӧ јірӧны вуж берԁтіыс ԁа вермасны вуж берԁса почкајассӧ ԍојны. Мӧԁ вонас, којмӧԁас ԁај ԋоԉӧԁас тулысјасын бобӧԋаԋ мусӧ піԋовтӧны.
Пинёвтӧмнас бобӧнянь му весассьӧ быдмысь ёг турунъясысь. Ёг турунъяс абу на ёна вужъясьӧмаӧсь да, пиняӧн ставыс шедӧ. Тулысся пинёвтӧмыс небзьӧдӧ мусӧ, а медъёна бур сійӧн, став мӧймуя кулӧм быдмӧгъяссӧ му вылысь весалӧ да. Піԋовтӧмнас бобӧԋаԋ му весаԍԍӧ быԁмыԍ јог турунјасыԍ. Јог турунјас абу-на јона вужјаԍӧмаӧԍ ԁа піԋаӧн ставыс шеԁӧ. Тулысԍа піԋовтӧмыс ԋебԅӧԁӧ мусӧ, а меԁ јона бур сіјӧн, став мӧјмуја кулӧм быԁмӧгјассӧ му вылыԍ весалӧ-ԁа.
Мыйӧн вынсьӧдны бобӧнянь улӧ му Мыјӧн вынԍӧԁны бобӧԋаԋ улӧ му.
Бобӧнянь вынсьӧдӧ му азотӧн. Азот мунӧ сёян пыдди быдмӧгъяслы. Бобӧԋаԋ вынԍӧԁӧ му азотӧн. Азот мунӧ ԍојан пыԃԃі быԁмӧгјаслы.
Азотысь кындзи бобӧняньлы быдмигӧн колӧ ещӧ калий, кальций извесьт, да фосфор. Азотыԍ кынԇі бобӧԋаԋлы быԁмігӧн колӧ јешшӧ каԉіј, каԉціј іԅвеԍԏ, ԁа фосфор.
Со мыйта да кутшӧм вынъяс босьтӧны бобӧнянь да нянь 1 гектар муысь (килограммъясӧн): Со мыјԁа ԁа кущӧм вынјас боԍтӧны бобӧԋаԋ ԁа ԋаԋ 1 гектар муыԍ (кілограммјасӧн):
   
пӧим пӧім
калий каԉіј
кальций каԉціј
фосфор фосфор
Бобӧнянь Бобӧԋаԋ
240 240
72 72
80 80
24 24
Нянь Ԋаԋ
122 122
27 27
9 9
14 14
Ми аддзам: бобӧнянь азотӧн му вынсьӧдӧ, а мукӧд пӧлӧс вынсьӧданъяссӧ мусьыс уна босьтӧ. Мі аԁԇам: бобӧԋаԋ азотӧн му вынԍӧԁӧ, а мукӧԁ пӧлӧс вынԍӧԁанјассӧ муԍыс уна боԍтӧ.
Калий, извесьт да мукӧд пӧлӧс вынсьӧданъяс муын абу уна. Бобӧняньысь кындзи тайӧ жӧ вынсьӧданъяссӧ босьтӧны и мукӧд быдмӧгъяс. Каԉіј, іԅвеԍԏ ԁа мукӧԁ пӧлӧс вынԍӧԁанјас муын абу уна. Бобӧԋаԋыԍ кынԇі тајӧ-жӧ вынԍӧԁанјассӧ боԍтӧны і мукӧԁ быԁмӧгјас.
Та вӧсна, мед бура быдмасны бобӧнянь да няньяс, колӧ мусӧ вынсьӧдны, сюйны сэтшӧм вынсьӧданъяс, мыйяс налы колӧны быдмигас. Та вӧсна, меԁ бура быԁмасны бобӧԋаԋ ԁа ԋаԋјас, колӧ мусӧ вынԍӧԁны, ԍујны сещӧм вынԍӧԁанјас, мыјјас налы колӧны быԁмігас.
Фосфор уна эм лыын, томасшлакын да фосфоритъясын: Фосфор уна ем лыын, томасшлакын ԁа фосфорітјасын:
Калий эм поташын да пӧимын. Кальций уна эм извесьтын да гипсын. Найӧс сюйӧны муӧ вынсьӧданъяс пыдди. Каԉіј ем поташын ԁа пӧімын. Каԉціј уна ем іԅвеԍтын ԁа гіпсын. Најӧс ԍујӧны муӧ вынԍӧԁанјас пыԃԃі.
Бобӧнянь му унджыкысь вынсьӧдӧны куйӧдӧн. Куйӧд вайӧны коськӧм вылӧ да сэтчӧ первой кӧдзӧны сю. Кӧдзсьӧ кӧ бобӧняньыс идкӧд либӧ зӧркӧд, сэні бобӧняньыс быдмӧ важ куйӧд выннас. Куйӧдысь кындзи бобӧнянь му вынсьӧдлӧны ещӧ минерала вынсьӧданъясӧн. Бобӧԋаԋ му унҗыкыԍ вынԍӧԁӧны кујӧԁӧн. Кујӧԁ вајӧны коԍкӧм вылӧ ԁа сетчӧ первој кӧԇӧны ԍу. Кӧԇԍӧ-кӧ бобӧԋаԋыс іԁкӧԁ, ԉібӧ зӧркӧԁ, сені бобӧԋаԋыс быԁмӧ важ кујӧԁ выннас. Кујӧԁыԍ кынԇі бобӧԋаԋ му вынԍӧԁлӧны јешщӧ міԋерала вынԍӧԁанјасӧн.
Оз став пӧлӧс му вылас минерала вынсьӧданъяс ӧткодя содтыны бобӧняньлысь урожайсӧ. Оз став пӧлӧс му вылас міԋерала вынԍӧԁанјас ӧткоԃа соԁтыны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ.
Минерала мувынсьӧданъяс отсаласны урожай содтыны, бура кӧ мусӧ чередитӧма, гӧрӧма-пинёвтӧма. Міԋерала мувынԍӧԁанјас отсаласны урожај соԁтыны, бура-кӧ мусӧ череԃітӧма, гӧрӧма-піԋовтӧма.
Калия да фосфора вынсьӧданъяс ёна содтӧны бобӧняньлысь урожайсӧ. Каԉіја ԁа фосфора вынԍӧԁанјас јона соԁтӧны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ.
Минерала мувынсьӧданъяс ёна содтӧны бобӧняньлысь урожайсӧ, водз кӧ тулысын койны минерала мувынсьӧдансӧ да сы бӧрын пинёвтны. Міԋерала мувынԍӧԁанјас јона соԁтӧны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ, воԇ-кӧ тулысын којны міԋерала мувынԍӧԁансӧ ԁа сы бӧрын піԋовтны.
Казанскӧй опытнӧй станцияын 1 центнер калия солӧн вынсьӧдӧмӧн урожайыс бобӧняньлӧн первой вонас содӧма 9½ центнер, мӧд вонас 6½ центнер, ставыс 16 центнер гектарысь. Казанскӧј опытнӧј станціјаын 1 центԋер каԉіја соԉӧн вынԍӧԁӧмӧн урожајыс бобӧԋаԋлӧн первој вонас соԁӧма 9½ центԋер, мӧԁ вонас 6½ центԋер, ставыс 16 центԋер гектарыԍ.
Куш извесьтӧн кӧ бобӧнянь му вынсьӧдан, урожайыс пӧшти оз сод. 36 центнер извесьтӧн вынсьӧдӧмӧн урожайыс бобӧняньлӧн содӧ сӧмын 3½ центнер гектар вылӧ. Куш іԅвеԍтӧн-кӧ бобӧԋаԋ му вынԍӧԁан, урожајыс пӧшԏі оз соԁ. 36 центԋер іԅвеԍтӧн вынԍӧԁӧмӧн урожајыс бобӧԋаԋлӧн соԁӧ сӧмын 3½ центԋер гектар вылӧ.
Кор извесьтыс муас вӧлі сюйӧма калия совкӧд да фосфорит пызькӧд, урожай бобӧняньлӧн соді первой вонас 18½ центнер, мӧд вонас 3½ центнер гектарысь, ставыс 22 центнер, либӧ 50%. Тайӧс позьӧ нин шуны ыджыд урожайӧн. Кор іԅвеԍтыс муас вӧлі ԍујӧма каԉіја соԉкӧԁ ԁа фосфоріт пыԅкӧԁ, урожај бобӧԋаԋлӧн соԁі первој вонас 18½ центԋер, мӧԁ вонас 3½ центԋер гектарыԍ, ставыс 22 центԋер, ԉібӧ 50%. Тајӧс поԅӧ-ԋін шуны ыҗыԁ урожајӧн.
Ланшевскӧй опытнӧй станцияын бобӧнянь улӧ му вынсьӧдалісны торйӧн каинитӧн, томасшлакӧн, извесьтӧн да гипсӧн. Куим воӧн 2 центнер каинит содтіс урожай бобӧняньлысь 7 центнер гектар вылӧ. 5½ центнер томасшлак содтіс урожай бобӧняньлысь 12 центнер гектар вылӧ. 11 центнер извесьт содтіс 2 центнер бобӧнянь турун. 3 центнер гипс (сюйӧма вӧлі мӧд воас) кык воӧн содтіс урожай бобӧняньлысь 4 центнер гектар вылӧ. Ланшевскӧј опытнӧј станціјаын бобӧԋаԋ улӧ му вынԍӧԁалісны торјӧн каіԋітӧн, томасшлакӧн, іԅвеԍтӧн ԁа гіпсӧн. Кујім воӧн 2 центԋер каіԋіт соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 7 центԋер гектар вылӧ. 5½ центԋер томасшлак соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 12 центԋер гектар вылӧ. 11 центԋер іԅвеԍт соԁтіс 2 центԋер бобӧԋаԋ турун. 3 центԋер гіпс (ԍујӧма вӧлі мӧԁ воас) кык воӧн соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 4 центԋер гектар вылӧ.
Суперфосфат сюйӧны гектар му вылӧ 3 центнер, гипс — 2½ центнер, калия сов — 3½ центнер. Минерала мувынсьӧданъяс койӧны му вылӧ асылынджык, кор абу тӧла. Суперфосфат ԍујӧны гектар му вылӧ 3 центԋер, гіпс — 2½ центԋер, каԉіја соԉ — 3½ центԋер. Міԋерала мувынԍӧԁанјас којӧны му вылӧ асылынҗык, кор абу тӧла.
Мед ӧткодя быдлаӧ мувынсьӧдан веськалас, кӧдзигӧн сорлалӧны сійӧс муӧн. Мусӧ босьтӧны кык мында унджык бобӧнянь кӧйдыссьыс. Меԁ ӧткоԃа быԁлаӧ мувынԍӧԁан веԍкалас, кӧԇігӧн сорлалӧны сіјӧс муӧн. Мусӧ боԍтӧны кык мынԁа унҗык бобӧԋаԋ кӧјԁысԍыс.
Бобӧнянь позьӧ кӧдзны сійӧ жӧ местаӧ выльысь сӧмын во 4–6 мысти. Тшӧкыда кӧдзӧмӧн муыс вынтӧммӧ, да и урожай бобӧняньлӧн ӧдйӧ чинӧ. Бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны сіјӧ-жӧ местаӧ выԉыԍ сӧмын во 4–6 мыԍԏі. Щӧкыԁа кӧԇӧмӧн муыс вынтӧммӧ ԁа і урожај бобӧԋаԋлӧн ӧԁјӧ чінӧ.
Бобӧнянь бӧрын муыс весассьӧ ёг турунъясысь, мусинмыс бурмӧ. Бобӧԋаԋ бӧрын муыс весаԍԍӧ јог турунјасыԍ, муԍінмыс бурмӧ.
Бобӧнянь бӧрын бура быдмӧны ид да зӧр. Бура зэв быдмӧ бобӧнянь бӧрын шабді. Бобӧԋаԋ бӧрын бура быԁмӧны іԁ ԁа зӧр. Бура зев быԁмӧ бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі.
Бобӧнянь турун му вылысь чукӧртӧм Бобӧԋаԋ турун му вылыԍ чукӧртӧм.
Бобӧнянь ытшкӧны, кор ёна заводитас дзоридзавны. Сэки нин бобӧняньыд бура сӧвмӧма. Сэки сійӧ небыд дай сёянторйыс медуна (белокъяс). Сы бӧрын сэсся бобӧнянь чорзьӧ, сёянторъясыс чинӧны. Содӧ клетчатка (пуалӧ). Бобӧԋаԋ ыщкӧны кор јона завоԃітас ԇоріԇавны. Секі-ԋін бобӧԋаԋыԁ бура сӧвмӧма. Секі сіјӧ ԋебыԁ ԁај ԍојанторјыс меԁуна (белокјас). Сы бӧрын сеԍԍа бобӧԋаԋ чорԅӧ, ԍојанторјасыс чінӧны. Соԁӧ кԉетчатка (пуалӧ).
Со кутшӧм кадӧ ытшкигӧн мыйта белокъясыс да клетчаткаыс бобӧнянь турунын: Со кущӧм каԁӧ ыщкігӧн мыјԁа белокјасыс ԁа кԉетчаткаыс бобӧԋаԋ турунын:
   
Юнь 23 лунӧ Јуԋ 23 лунӧ.
Юль 6 лунӧ Јуԉ 6 лунӧ.
Август 2 лунӧ. Август 2 лунӧ.
Кымын процент белок Кымын процент белок
14 14
11 11
9 9
Кымын процент клетчатка Кымын процент кԉетчатка
32 32
33 33
40 40
Кымын сёрмӧ бобӧнянь, сымын чинӧны листъясыс да содӧны заясыс. А листас ӧд выныс унджык заас дорысь. Сы понда бобӧняньтӧ бурджык ытшкыны водзджык, водзджыксӧ ытшкигӧн колхозлы унджык бур, вына турун воас. Кымын ԍормӧ бобӧԋаԋ, сымын чінӧны ԉістјасыс ԁа соԁӧны зајасыс. А ԉістас-ӧԁ выныс унҗык заас ԁорыԍ. Сы понԁа бобӧԋаԋтӧ бурҗык ыщкыны воԇҗык, воԇҗыксӧ ыщкігӧн колхозлы унҗык бур, вына турун воас.
Бобӧняньын ытшкӧм бӧрас пырысь-пырсӧ эм 70–80% кымын ва. Сэтшӧм уль дырйиыс бобӧнянь турун пӧсялӧ, тшыкӧ чукӧрын видзигӧн. Сідзкӧ сійӧс колӧ косьтыны, косьтыны сэтчӧдз, мед чукӧрын видзигӧн эз тшык. Турун оз тшык, ваыс кӧ сэні абу унджык 12–16 процентысь. Кос турунад, кӧн нин ки улад оз тӧдчы лапыдыс, сымда процент кымын и эм ваыс. Бобӧԋаԋын ыщкӧм бӧрас пырыԍ-пырсӧ ем 70–80% кымын ва. Сещӧм уԉ ԁырјіыс бобӧԋаԋ турун пӧԍалӧ, щыкӧ чукӧрын віԇігӧн. Сіԇ-кӧ сіјӧс колӧ коԍтыны, коԍтыны сетчӧԇ, меԁ чукӧрын віԇігӧн ез щык. Турун оз щык, ваыс-кӧ сені абу унҗык 12–16 процентыԍ. Кос турунаԁ, кӧн-ԋін кі улаԁ оз тӧԁчы лапыԁыс, сымԁа процент кымын і ем ваыс.
Сідзкӧ ытшкӧм бӧрын колӧ шонді водзын да тӧв вылын косьтыны 58–64% васӧ. Заясыс бобӧняньлӧн косьмӧны ньӧжйӧджык небыд листъясыс дорысь. Листъясыс косӧсь нин, а заыс век на уль. Листъясыс сэсся вӧрӧшитігад дрӧбалӧны. Бобӧняньтӧ косьтігас оз ков ёнасӧ вӧрӧшитны. Сіԇ-кӧ ыщкӧм бӧрын колӧ шонԁі воԇын ԁа тӧв вылын коԍтыны 58–64% васӧ. Зајасыс бобӧԋаԋлӧн коԍмӧны ԋӧжјӧҗык ԋебыԁ ԉістјасыс ԁорыԍ. Ԉістјасыс косӧԍ-ԋін, а заыс век-на уԉ. Ԉістјасыс сеԍԍа вӧрӧшітігаԁ ԁрӧбалӧны. Бобӧԋаԋтӧ коԍтігас оз ков јонасӧ вӧрӧшітны.
Ытшкӧм бӧрас лун-мӧд-коймӧд мысти колӧ видчысьӧмӧн бергӧдлыны. Нӧшта лун кымын косьтыны да кыскавны либӧ тэчны зорӧдӧ. Позьӧ бобӧняньтӧ косьтыны неыджыд юръясын. Ытшкӧны бобӧняньтӧ асывнас лысва вылас. Луннас, шонді водзад, тӧлалыштас-косьмыштас нин. Мӧд лунас чукӧртӧны шуралӧм турунсӧ посньыдик юръясӧ. Юръяссӧ колӧ вӧчны джуджыдӧс да вӧсньыдикӧс. Шондіыс да тӧлыс татшӧм юръяссьыд турунсӧ лун-мӧд-коймӧдӧн косьтасны да сы бӧрын позьӧ нин идравны. Юрын косьмӧм турунтӧ регыдджык и колӧ кыскавны либӧ зорӧдавны, мед зэръяс оз сьӧдӧдны, тшыкӧдны. Ыщкӧм бӧрас лун мӧԁ-којмӧԁ мыԍԏі колӧ віԁчыԍӧмӧн бергӧԁлыны. Нӧшта лун кымын коԍтыны ԁа кыскавны ԉібӧ течны зорӧԁӧ. Поԅӧ бобӧԋаԋтӧ коԍтыны ԋеыҗыԁ јурјасын. Ыщкӧны бобӧԋаԋтӧ асывнас лысва вылас. Луннас шонԁі воԇаԁ тӧлалыштас-коԍмыштас-ԋін. Мӧԁ лунас чукӧртӧны шуралӧм турунсӧ посԋіԃік јурјасӧ. Јурјассӧ колӧ вӧчны җуҗыԁӧс ԁа вӧсԋіԃікӧс. Шонԁіыс ԁа тӧлыс тащӧм јурјасԍыԁ турунсӧ лун мӧԁ-којмӧԁӧн коԍтасны ԁа сыбӧрын поԅӧ-ԋін іԁравны. Јурын коԍмӧм турунтӧ регыԁҗык і колӧ кыскавны ԉібӧ зорӧԁавны, меԁ зерјас оз ԍӧԁӧԁны, щыкӧԁны.
Зэра кадӧ бобӧнянь косьтӧны вешалаяс вылын. Вешала пыдди туйӧ потшӧс. Потшъяс вылас и ӧшлыны турунсӧ да видзны сэні, кытчӧдз оз мичаммы поводдяыс. Зера каԁӧ бобӧԋаԋ коԍтӧны вешалӧјас вылын. Вешалӧ пыԃԃі тујӧ пощӧс. Пощјас вылас і ӧшлыны турунсӧ ԁа віԇны сені, кытчӧԇ оз мічаммы повоԃԃаыс.
Тані тӧлыс пырыс ветлӧ да косьтӧ турунсӧ. Первойя мича луннас жӧ, сійӧ тӧлалӧм туруныд косьмас да, позяс кыскавны либӧ тэчны зорӧдӧ. Тані тӧлыс пырыс ветлӧ ԁа коԍтӧ турунсӧ. Первојја міча луннас-жӧ сіјӧ тӧлалӧм туруныԁ коԍмас ԁа поԅас кыскавны ԉібӧ течны зорӧԁӧ.
Абу кӧ матын потшӧсыс, ковмас вӧчны нарошнӧ вешалаяс турунсӧ косьтыны. Медпрӧстӧй вешалаыс — кӧзлаяс увъя потшъясысь, кытчӧ позьӧ тэчны 1½–2 центнер турун. Абу-кӧ матын пощӧсыс, ковмас вӧчны нарошнӧ вешалӧјас турунсӧ коԍтыны. Меԁпрӧстӧј вешалӧыс — кӧзлајас увја пощјасыԍ, кытчӧ поԅӧ течны 1½–2 центԋер турун.
Мукӧд дырйиыс сувтӧдӧны кык столб нёль метраӧс, мӧда-мӧд дінсяньыс метр кык кымын ылнаӧ. Столбъяс вылас пуктӧны нёль перекладина, на вылӧ пуктӧны 8 потш, нёль потшкӧн ӧтарсяньыс и мӧдарсяньыс. Сійӧ потшъяс вылас и ӧшлӧны турунсӧ. Мукӧԁ ԁырјіыс сувтӧԁӧны кык столб ԋоԉ метраӧс, мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋыс метр кык-кымын ылаӧ. Столбјас вылас пуктӧны ԋоԉ переклаԃіна, на вылӧ пуктӧны 8 пощ, ԋоԉ пощӧн ӧтарԍаԋыс і мӧԁарԍаԋыс. Сіјӧ пощјас вылас і ӧшлӧны турунсӧ.
Улысса потшъяс вылас туруныс мусяньыс мед вӧлі метр джын вылнаын кымын. Дзик му бердас туруныс вермас тшыкны. Улыса пощјас вылас туруныс муԍаԋыс меԁ вӧлі метр җын вылаын кымын. Ԇік му берԁас туруныс вермас щыкны.
Бура идралӧм бобӧнянь турун зэв бур кӧрым вӧвъяслы да мӧсъяслы. Бобӧнянь турунӧн вердігӧн вӧвлы этшаджык колӧ зӧр, а мӧс ёна содтӧ йӧвсӧ. Бура іԁралӧм бобӧԋаԋ турун зев бур кӧрым вӧвјаслы ԁа мӧсјаслы. Бобӧԋаԋ турунӧн верԁігӧн вӧвлы ещаҗык колӧ зӧр, а мӧс јона соԁтӧ јӧвсӧ.
Кыдз сюрӧ идралӧмӧн клевер турун воштӧ вынсӧ, чӧскыдтӧмджык лоӧ, дай торклывлӧ скӧтлысь дзоньвидзалунсӧ. Кыԇ ԍурӧ іԁралӧмӧн кԉевер турун воштӧ вынсӧ, чӧскыԁтӧмҗык лоӧ, ԁај торклывлӧ скӧтлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ.
Кадын кӧ вӧлі ытшкӧма бобӧнянь турунтӧ, ар кежлас бара на подсяньыс нюжалас туруныс да, му вылад позьӧ скӧттӧ лэдзны либӧ ышкыны силос вылӧ. Каԁын-кӧ вӧлі ыщкӧма бобӧԋаԋ турунтӧ, ар кежлас бара-на поԁԍаԋыс ԋужалас туруныс ԁа му вылаԁ поԅӧ скӧттӧ леԇны ԉібӧ ышкыны ԍілос вылӧ.
Бобӧнянь йирӧдӧм вылӧ Бобӧԋаԋ јірӧԁӧм вылӧ.
Бобӧнянь зэв бур йирӧдӧм вылӧ. Сӧмын оз ков друг лэдзны скӧттӧ бобӧнянь вылад, торйӧн нин кор сійӧ уль (ва). Оз ков ёна лэдзны сёйнысӧ. Ёна кӧ ӧтпырйӧ мӧскыд сёяс уль бобӧняньтӧ, рушкуыс дундас (тимпанит лоӧ) да, сыысь вермас кувны. Мытсавтӧдзыс (ёна) бобӧняньтӧ сёйӧм бӧрын колӧ пемӧстӧ ёнджыка новлӧдлыны (рӧдтӧдлыны). Оз кӧ сійӧ отсав, мӧскыд кӧ куйлӧ, шуйга боксяньыс ки пыдӧс пасьта выйсянь кымын мокласяньыс (паксӧ) розьӧдны троакарӧн да лэдзны рушкусьыс газсӧ. Троакарыс кӧ абу, позьӧ розьӧдны сӧстӧм перӧчиннӧй пуртӧн (первой колӧ би вылын пуртсӧ видзны, мед став бактерияясыс кулӧны), а розяс сюйны дзодзӧг перӧ да сы пыр лэдзны газсӧ. Бобӧԋаԋ зев бур јірӧԁӧм вылӧ. Сӧмын оз ков ԁруг леԇны скӧттӧ бобӧԋаԋ вылаԁ, торјӧн-ԋін кор сіјӧ уԉ (ва). Оз ков јона леԇны ԍојнысӧ. Јона-кӧ ӧтпырјӧ мӧскыԁ ԍојас уԉ бобӧԋаԋтӧ, рушкуыс ԁунԁас (ԏімпоԋіт лоӧ) ԁа сыыԍ вермас кувны. Мыԁсавтӧԇыс (јона) бобӧԋаԋтӧ ԍојӧм бӧрын колӧ пемӧстӧ јонҗыка новлӧԁлыны (рӧԁтӧԁлыны). Оз-кӧ сіјӧ отсав, мӧскыԁ-кӧ кујлӧ, шујга бокԍаԋыс кіпыԁӧс паԍта выјԍаԋ кымын моклаԍаԋыс (паксӧ) роԅӧԁны троакарӧн ԁа леԇны рушкуԍыс газсӧ. Троакарыс-кӧ абу, поԅӧ роԅӧԁны сӧстӧм перечіннӧј пуртӧн (первој колӧ бі вылын пуртсӧ віԇны, меԁ став бакԏеріјајасыс кулӧны), а роԅас ԍујны ԇоԇӧг перӧ ԁа сыпыр леԇны газсӧ.
Кыдзи воӧдны бобӧнянь кӧйдыс Кыԇі воӧԁны бобӧԋаԋ кӧјԁыс.
Кӧйдыс воӧдӧм вылӧ бобӧнянь торйӧн оз кӧдзны, турун вылӧ кӧдзӧм му вывсьыс жӧ мыйтакӧ воӧдӧны. Кӧјԁыс воӧԁӧм вылӧ бобӧԋаԋ торјӧн оз кӧԇны, турун вылӧ кӧԇӧм му вывԍыс-жӧ мыјԁакӧ воӧԁӧны.
Бобӧнянь медбура быдмӧ-сӧвмӧ кӧдзан мӧд вонас, ытшкан медводдза вонас. Сы бӧрын озджык нин сэтшӧма сӧвмы. Ытшкан первой воыс турун вылӧ медбур. А кӧйдыс вылӧ воӧдны бобӧнянь медбур лоӧ ытшкан мӧд вонас. Бобӧԋаԋ меԁбура быԁмӧ-сӧвмӧ кӧԇан мӧԁ вонас, ыщкан меԁвоԇԇа вонас. Сы бӧрын озҗык-ԋін сещӧма сӧвмы. Ыщкан первој воыс турун вылӧ меԁбур. А кӧјԁыс вылӧ воӧԁны бобӧԋаԋ меԁбур лоӧ ыщкан мӧԁ вонас.
Ытшкан первойя вонас бобӧнянь вывті быдмӧ, усьӧ да оз ӧткодя во кӧйдысыс. Ыщкан первојја вонас бобӧԋаԋ вывті быԁмӧ, уԍӧ ԁа оз ӧткоԃа во кӧјԁысыс.
А ытшкан мӧд вонас бобӧняньыс лоӧ шочджык, оз усь, унджык сюрӧ югыдыс да сынӧдыс, другджык да бурджыка дзоридзалӧ да кӧйдысасьӧ. Дерт оз кӧ вывті бура быдмы бобӧняньыс ытшкан первой вонас, позьӧ и сэки кольны мыйта колӧ кӧйдыссӧ воӧдӧм вылас. А ыщкан мӧԁ вонас бобӧԋаԋыс лоӧ шочҗык, оз уԍ, унҗык ԍурӧ југыԁыс ԁа сынӧԁыс, ԁругҗык ԁа бурҗыка ԇоріԇалӧ ԁа кӧјԁысаԍӧ. Ԃерт, оз-кӧ вывті бура быԁмы бобӧԋаԋыс ыщкан первој вонас, поԅӧ і секі коԉны мыјԁа колӧ кӧјԁыссӧ воӧԁӧм вылас.
Нарошнӧ кӧ кӧйдыс воӧдӧм вылӧ кӧдзсьӧ бобӧнянь, колӧ кӧдзны паськыда визьӧн-визьӧн (паськыд рада кӧдзӧм). Визь костъясыс колӧ лоны 45–54 сантиметр кымын. Кӧдзӧны сійӧ жӧ нянь кӧдзан машинаӧн, сӧмын мыйтакӧ сошниксӧ колӧ босьтны сэтысь да машина пыдӧссьыс сійӧ розьяссӧ тупкавны. Шуам 11 рада машинаысь кольӧ сӧмын 3 сошник. Нарошнӧ-кӧ кӧјԁыс воӧԁӧм вылӧ кӧԇԍӧ бобӧԋаԋ, колӧ кӧԇны паԍкыԁа віԅӧн-віԅӧн (паԍкыԁ раԁа кӧԇӧм). Віԅ костјасыс колӧ лоны 45–54 саԋԏіметр кымын. Кӧԇӧны сіјӧ-жӧ ԋаԋ кӧԇан машінаӧн, сӧмын мыјԁакӧ сошԋіксӧ колӧ боԍтны сетыԍ ԁа машіна пыԁӧсԍыс сіјӧ роԅјассӧ тупкавны. Шуам 11 раԁа машінаыԍ коԉӧ сӧмын 3 сошԋік.
Паськыд коста визьясӧн бобӧнянь позьӧ кӧдзны зӧр вывті. Первой сійӧ му вылас кӧдзны зӧрсӧ, пинёвтны сійӧс. Сэсся сійӧ жӧ луннас либӧ аскинас сэтчӧ жӧ (зӧр вылас) кӧдзны бобӧняньсӧ. Зӧрйыс тані шочджыка кӧдзсьӧ. Паԍкыԁ коста віԅјасӧн бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны зӧр вывті. Первој сіјӧ му вылас кӧԇны зӧрсӧ, піԋовтны сіјӧс. Сеԍԍа сіјӧ-жӧ луннас ԉібӧ аскінас сетчӧ-жӧ (зӧр вылас) кӧԇны бобӧԋаԋсӧ. Зӧрыс тані шочҗыка кӧԇԍӧ.
Зӧрсӧ вундӧм бӧрын бобӧнянь визь костъяссӧ колӧ коканӧн ли мыйӧн ли небзьӧдны, ёг турунъяссӧ вины. Кор нин ёнмас бобӧняньыс, позьӧ визь костъяссӧ небзьӧдны планетӧн. Зӧрсӧ вунԁӧм бӧрын бобӧԋаԋ віԅ костјассӧ колӧ коканӧн-ԉі мыјӧн-ԉі ԋебԅӧԁны, јог турунјассӧ віны. Кор-ԋін јонмас бобӧԋаԋыс, поԅӧ віԅ костјассӧ ԋебԅӧԁны плаԋетӧн.
Бобӧняньсӧ мунас оз ков тыртны. Тырис кӧ — куранӧн лӧсьӧдыштны либӧ пинёвтны кокньыдика. Бобӧԋаԋсӧ мунас оз ков тыртны. Тыріс-кӧ — куранӧн лӧԍӧԁыштны, ԉібӧ піԋовтны кокԋіԃіка.
Мӧд во тулыснас бара небзьӧдны визь костъяссӧ да весавны ёг турунсьыс. Сёрӧнджык бобӧняньыс сӧвмас, костъяссӧ тыртас да, некутшӧм дӧзьӧритӧм нин сылы оз ков. Мӧԁ во тулыснас бара ԋебԅӧԁны віԅ костјассӧ ԁа весавны јог турунԍыс. Ԍорӧнҗык бобӧԋаԋыс сӧвмас, костјассӧ тыртас ԁа ԋекущӧм ԁӧԅӧрітӧм-ԋін сылы оз ков.
Паськыд коста визьясӧн кӧдзигӧн бобӧнянь кӧйдыссӧ позьӧ перйыны кӧдзан мӧд вонас (ытшкан первойя вонас). Кӧйдыссӧ босьтӧм бӧрын бобӧнянь шочмӧ да мӧд вонас лоӧ нин гӧрны. Паԍкыԁ коста віԅјасӧн кӧԇігӧн бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ поԅӧ перјыны кӧԇан мӧԁ вонас (ыщкан первојја вонас). Кӧјԁыссӧ боԍтӧм бӧрын бобӧԋаԋ шочмӧ ԁа мӧԁ вонас лоӧ-ԋін гӧрны.
Паськыд коста радъясӧн кӧдзигӧн кӧйдысыс ёна унджык воӧ прӧстӧй ногӧн кӧдзигӧн дорысь. Паԍкыԁ коста раԁјасӧн кӧԇігӧн кӧјԁысыс јона унҗык воӧ прӧстӧј ногӧн кӧԇігӧн ԁорыԍ.
Бобӧнянь кӧйдыс вылӧ чукӧртӧны, кор нин юрыс рудмас да кутас косьмыны. Медым бурджыка тӧдмавны, воӧма абу нин кӧйдысыс, колӧ нетшыштны кымынкӧ бобӧнянь юр, ниртны ки пыдӧсъяс вылад, тӧлӧдыштны да видзӧдлыны кӧйдыссӧ. Кӧйдысыс сылӧн абу ӧти сикас рӧма. Фиолетовӧй да виж рӧмаӧсь кӧ кӧйдысъясыс, сійӧ нин воӧма. Кӧйдысъясыс кӧ вежӧсь, небыдӧсь, оз на ков чукӧртны. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс вылӧ чукӧртӧны кор-ԋін јурыс руԁмас ԁа кутас коԍмыны. Меԁым бурҗыка тӧԁмавны, воӧма абу-ԋін кӧјԁысыс, колӧ ԋещыштны кымынкӧ бобӧԋаԋ јур, ԋіртны кі пыԁӧсјас вылаԁ, тӧлӧԁыштны ԁа віԇӧԁлыны кӧјԁыссӧ. Кӧјԁысыс сылӧн абу ӧԏі ԍікас рӧма. Фіоԉетовӧј ԁа віж рӧмаӧԍ-кӧ кӧјԁысјасыс, сіјӧ-ԋін воӧма. Кӧјԁысјасыс-кӧ вежӧԍ, ԋебыԁӧԍ, оз-на ков чукӧртны.
Ытшкӧны бобӧнянь ытшкан да вундан машинаясӧн. Бурджык бобӧняньтӧ кӧйдыс вылӧ чукӧртігӧн кольтаясӧ йиавлыны. Воӧм бӧрас кӧ дыр сулалас чукӧрттӧгыс, бобӧнянь кӧйдысыс киссьӧ. Ыщкӧны бобӧԋаԋ ыщкан ԁа вунԁан машінајасӧн. Бурҗык бобӧԋаԋтӧ кӧјԁыс вылӧ чукӧртігӧн коԉтајасӧ јіавлыны. Воӧм бӧрас-кӧ ԁыр сулалас чукӧрттӧгыс, бобӧԋаԋ кӧјԁысыс кіԍԍӧ.
Ытшкӧм бобӧняньсӧ косьтӧны первой места вылас, сэсся куртӧны юръясӧ, да сэні и косьмӧ. Ыщкӧм бобӧԋаԋсӧ коԍтӧны первој места вылас, сеԍԍа куртӧны јурјасӧ ԁа сені і коԍмӧ.
Кольтаа бобӧнянь турунсӧ тэчӧны чомйӧн, либӧ сувтӧдлӧны юръяснас вылӧ, да сідзи и косьмӧ. А зэра поводдяӧ кольтаяссӧ ӧшлӧны майӧгъяс йылӧ. Коԉтаа бобӧԋаԋ турунсӧ течӧны чомјӧн, ԉібӧ сувтӧԁлӧны јурјаснас вылӧ ԁа сіԇі і коԍмӧ. А зера повоԃԃаӧ коԉтајассӧ ӧшлӧны мајӧгјас јылӧ.
Юрсьыс кӧйдыссӧ торйӧдны абу сьӧкыд. Позьӧ торйӧдны вартан машинаӧн. Первойысьсӧ вартны колӧ регыдджык косьтӧм бӧрас. Јурԍыс кӧјԁыссӧ торјӧԁны абу ԍӧкыԁ. Поԅӧ торјӧԁны вартан машінаӧн. Первојыԍсӧ вартны колӧ регыԁҗык коԍтӧм бӧрас.
Мӧдысьсӧ вартны колӧ гажа лунӧ либӧ кынмалан кадӧ нин. Кӧдзыд лунӧ кӧйдысыс бурджыка торъялӧ. Мӧԁыԍсӧ вартны колӧ гажа лунӧ, ԉібӧ кынмалан каԁӧ-ԋін. Кӧԇыԁ лунӧ кӧјԁысыс бурҗыка торјалӧ.
Эм бобӧнянь кӧйдыссӧ торйӧдны нарошнӧ машина, тёркаӧн шусьӧ. Ем бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ торјӧԁны нарошнӧ машіна, ԏоркаӧн шуԍӧ.
Любӧй вартан машина позьӧ лӧсьӧдны и бобӧнянь кӧйдыс торйӧдны. Ԉубӧј вартан машіна поԅӧ лӧԍӧԁны і бобӧԋаԋ кӧјԁыс торјӧԁны.
Бобӧнянь кӧйдыссӧ перйӧм бӧрас колӧ весавны ёгсьыс да ёг турун кӧйдысъяссьыс. Бобӧнянь кӧйдыс весавны ёг турун кӧйдысъясысь прӧстӧй веялка вылын оз шогмы. Сы вылӧ колӧ Реберовскӧй сортировка «Триумф», бобӧнянь вылӧ нарошнӧ пожъясӧн. Эм нарошнӧ сортировка бобӧнянь кӧйдыссӧ весавны — «Кускута». Бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ перјӧм бӧрас колӧ весавны јогԍыс ԁа јог турун кӧјԁысјасԍыс. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс весавны јог турун кӧјԁысјасыԍ прӧстӧј вејалка вылын оз шогмы. Сы вылӧ колӧ Реберовскӧј сорԏіровка „Тріумф“, бобӧԋаԋ вылӧ нарошнӧ пожјасӧн. Ем нарошнӧ сорԏіровка бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ весавны „Кускута“.
Комиӧн гижис
Третьяков М.
Важ коми гижӧд