| КЫДЗИ ДА МЫЙ СИЛОСУЙТНЫ КОЛХОЗЪЯСЛЫ | КЫԆІ ԀА МЫЈ ԌІЛОСУЈТНЫ КОЛХОЗЈАСЛЫ |
| ВОДЗКЫВ | ВОДЗКЫВ |
| «Коммунист партияӧн ленинскӧй веськӧдлӧм вӧсна, Сӧвет Союзлӧн лоисны зэв гырысь политическӧй да кӧзяйственнӧй успехъяс. Пятилеткалӧн зэв гырысь уджъяс нуӧдан планыс нуӧдсьӧ олӧмӧ нёль воӧн, весиг ичӧтджык кадӧн. Вӧвлытӧм збой зільӧмӧн да пролетариат государстволы став преданносьтнас рабочӧй класс да сійӧн веськӧдлан уджалысь крестьяна отсалӧны венны овмӧс боксянь топавлӧм-дзескалӧмъяс. Сідз, паськыда совхозъяс тэчӧм да дорвыв коллективизация подув вылын кулакъясӧс кыдз классӧс бырӧдӧм отсалісны нуӧдны нянь проблема. Ӧні, кодыр ми нянь проблемасӧ разрешитім нин, ми вермам тшӧтш босьтчыны разрешитны и скӧт видзан проблема, коді ӧнія кадӧ зэв тӧдчана проблема. (И. Сталин ХVІ партсъездлы ВКП(б) ЦК-ЛӦН политотчёт). | „Коммуԋіст парԏіјаӧн ԉеԋінскӧј веԍкӧԁлӧм вӧсна, Сӧвет Сојузлӧн лоісны зев гырыԍ поԉіԏіческӧј ԁа хоԅајственнӧј уԍпехјас. Пјаԏіԉеткалӧн зев гырыԍ уҗјас нуӧԁан планыс нуӧԁԍӧ олӧмӧ ԋоԉ воӧн, веԍіг ічӧтҗык каԁӧн. Вӧвлытӧм збој зіԉӧмӧн ԁа проԉетаріат госуԁарстволы став преԁанноԍтнас рабочӧј класс ԁа сіјӧн веԍкӧԁлан уҗалыԍ креԍԏана отсалӧны венны овмӧс бокԍаԋ топавлӧм-ԇескалӧмјас. Сіԇ, паԍкыԁа совхозјас течӧм ԁа ԁорвыв коԉԉекԏівізаціја поԁув вылын кулакјасӧс кыԇ классӧс бырӧԁӧм отсалісны нуӧԁны ԋаԋ пробԉема. Ӧні, коԁыр мі ԋаԋ пробԉемасӧ разрешітім-ԋін, мі вермам щӧщ боԍтчыны разрешітны і скӧт віԇан пробԉема, коԁі ӧніја каԁӧ зев тӧԁчана пробԉема. (Ј. Стаԉін ХVІ-ԁ партсјезԁлы ВКП(б) ЦК-лӧн поԉітотчот). |
| Сталин ёртӧн сувтӧдӧм мог зэв гӧгӧрвоана: зэв тӧдчана условйӧӧн гырысь уджъяс нуӧдан план тыртӧмын лоӧ пятилеткалы продовольственнӧй база лӧсьӧдӧм. Яйлӧн, йӧвлӧн да скӧт жыръяслӧн йӧзӧс вердӧмын тӧдчанлуныс быдӧнлы гӧгӧрвоана. Кӧть и сёян-юанӧн уджалысь войтырӧс снабжайтӧмын миян эмӧсь нин вель гырысь бурмӧмъяс, сӧмын миян ӧніӧдз на сулалӧ партия ХVІ съездӧн сувтӧдӧм мог — «во мысти тырмымӧн лӧсьӧдны яй» да водзӧ бурмӧдны мукӧд сёян-юанӧн снабжайтӧм. Тайӧ могыс миянлы нуӧдны вермана. Возможносьтъясыс сійӧс разрешитны миян эмӧсь. ХVІ съезд вылын Яковлев ёрт шуліс: «Дерт, ми татшӧм, быттьӧ вӧчны вермытӧм могтӧ, кыдзи йӧв да яй кык пӧв содтӧм, сувтӧдны вермам, вермам и олӧмӧ нуӧдны, сійӧс нуӧдігӧн кӧ медводз совхозъяс да колхозъяс паськӧдан подув вылын босьтам асланым киӧ бур рычаг да сійӧ рычагнас кутам веськӧдлыны кужӧмӧн, большевик сямӧн». | Стаԉін јортӧн сувтӧԁӧм мог зев гӧгӧрвоана: зев тӧԁчана условјӧӧн гырыԍ уҗјас нуӧԁан план тыртӧмын лоӧ пјаԏіԉеткалы проԁовоԉственнӧј база лӧԍӧԁӧм. Јајлӧн, јӧвлӧн ԁа скӧт жырјаслӧн јӧзӧс верԁӧмын тӧԁчанлуныс быԁӧнлы гӧгӧрвоана. Кӧԏ і ԍојан-јуанӧн уҗалыԍ војтырӧс снабжајтӧмын міјан емӧԍ-ԋін веԉ гырыԍ бурмӧмјас, сӧмын міјан ӧніӧԇ-на сулалӧ парԏіја ХVІ-ԁ сјезԁӧн сувтӧԁӧм мог — „во мыԍԏі тырмымӧн лӧԍӧԁны јај“ ԁа воԇӧ бурмӧԁны мукӧԁ ԍојан-јуанӧн снабжајтӧм. Тајӧ могыс міјанлы нуӧԁны вермана. Возможноԍԏјасыс сіјӧс разрешітны міјан емӧԍ. ХVІ-ԁ сјезԁ вылын Јаковԉев јорт шуліс: „Ԃерт, мі тащӧм, быԏԏӧ вӧчны вермытӧм могтӧ, кыԇі јӧв ԁа јај кык пӧв соԁтӧм, сувтӧԁны вермам, вермам і олӧмӧ нуӧԁны, сіјӧс нуӧԁігӧн-кӧ меԁвоԇ совхозјас ԁа колхозјас паԍкӧԁан поԁув вылын боԍтам асланым кіӧ бур рычаг ԁа сіјӧ рычагнас кутам веԍкӧԁлыны кужӧмӧн, боԉшевік ԍамӧн“. |
| Скӧт видзан продукцияысь (яй, йӧв, вый, гӧн, кучик) ӧнія дзескавлӧмлӧн помкаясыс петӧны миян ӧтка посни крестьяна овмӧсъясысь, найӧ характерысь. Ми ӧд тӧдам, татшӧм овмӧсъясыд вынтӧмӧсь, ичӧтӧс сетӧны докодсӧ. Миянлы тырмымӧн продукция рынок вылӧ найӧ сетны оз вермыны дай водзӧ оз кутны вермыны. Кытӧн нӧ татысь петан туйыс? | Скӧт віԇан проԁукціјаыԍ (јај, јӧв, выј, гӧн, кучік) ӧніја ԇескавлӧмлӧн помкајасыс петӧны міјан ӧтка посԋі креԍԏана овмӧсјасыԍ, најӧ харакԏерыԍ. Мі-ӧԁ тӧԁам, тащӧм овмӧсјасыԁ вынтӧмӧԍ, ічӧтӧс ԍетӧны ԁокоԁсӧ. Міјанлы тырмымӧн проԁукціја рынок вылӧ најӧ ԍетны оз вермыны ԁај воԇӧ оз кутны вермыны. Кытӧн-нӧ татыԍ петан тујыс? |
| Олӧмыс зэв бура петкӧдліс, мый збыль вылӧ скӧт видзӧм паськӧдӧмын да тані лоӧм став временнӧй дзескалӧмъяссӧ бырӧдӧмын, — кыдзи и няньын, медвеськыд туйыс совхозъяс да колхозъяс паськыда тэчан туй. Сӧмын совхозын да колхозъясын верман кужӧмӧн бӧрйыны скӧт да нуӧдны скӧтӧс бурмӧдан (племеннӧй) удж, стрӧитны шоныд гидъяс да лӧсьӧдны скӧтӧс нормаӧн вердӧм, кадын корлыны ветеринарнӧй отсӧг, сямӧн пуктыны скӧт видзӧм помысь прӧдукта перерабатывайтӧм да с.в. А тайӧ ӧдйӧ кыпӧдас скӧт видзӧм помысь продукта босьтӧмсӧ да докодсӧ. | Олӧмыс зев бура петкӧԁліс, мыј збыԉ вылӧ скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧмын ԁа тані лоӧм став временнӧј ԇескалӧмјассӧ бырӧԁӧмын, — кыԇі-і ԋаԋын, меԁвеԍкыԁ тујыс совхозјас ԁа колхозјас паԍкыԁа течан туј. Сӧмын совхозын ԁа колхозјасын верман кужӧмӧн бӧрјыны скӧт ԁа нуӧԁны скӧтӧс бурмӧԁан (пԉеменнӧј) уҗ, стрӧјітны шоныԁ гіԁјас ԁа лӧԍӧԁны скӧтӧс нормаӧн верԁӧм, каԁын корлыны веԏерінарнӧј отсӧг, ԍамӧн пуктыны скӧт віԇӧм помыԍ прӧԁукта перерабатывајтӧм ԁа с.в. А тајӧ ӧԁјӧ кыпӧԁас скӧт віԇӧм помыԍ проԁукта боԍтӧмсӧ ԁа ԁокоԁсӧ. |
| Скӧтлы кӧрым подув (база) лӧсьӧдӧм лоӧ медыджыд да медколан условйӧӧн скӧт видзан овмӧс бура нуӧдӧмын. Кӧрым подув лӧсьӧдігӧн колӧ зільны используйтны опытсӧ мукӧд странаяслысь. | Скӧтлы кӧрым поԁув (база) лӧԍӧԁӧм лоӧ меԁыҗыԁ ԁа меԁколан условјӧӧн скӧт віԇан овмӧс бура нуӧԁӧмын. Кӧрым поԁув лӧԍӧԁігӧн колӧ зіԉны іспоԉзујтны опытсӧ мукӧԁ странајаслыԍ. |
| Торъя странаяс торъя ногӧн нуӧдӧны ассьыныс кӧрым лӧсьӧдӧмсӧ. Шуам, Германияын сійӧс нуӧдӧны видзьяс бурмӧдӧмӧн, турунъяс да корнеплодъяс кӧдзӧмӧн да силосуйтӧмӧн. Америкаын медсясӧ кӧрымсӧ лӧсьӧдӧны силосуйтӧмӧн. Миян, социализм нога гырысь овмӧсъяс условйӧясын, кӧрым лӧсьӧдӧм дасьтӧмсӧ позьӧ нуӧдны быд ногыс, дай гырысьджык результатъясӧн. | Торја странајас торја ногӧн нуӧԁӧны асԍыныс кӧрым лӧԍӧԁӧмсӧ. Шуам, Гермаԋіјаын сіјӧс нуӧԁӧны віԇјас бурмӧԁӧмӧн, турунјас ԁа корԋеплоԁјас кӧԇӧмӧн ԁа ԍілосујтӧмӧн. Амерікаын меԁԍасӧ кӧрымсӧ лӧԍӧԁӧны ԍілосујтӧмӧн. Міјан, соціаԉізм нога гырыԍ овмӧсјас условјӧјасын кӧрым лӧԍӧԁӧм-ԁаԍтӧмсӧ поԅӧ нуӧԁны быԁ ногыс, ԁај гырыԍҗык резуԉтатјасӧн. |
| Тӧдысь колхозникъяс шуӧны, силосыд пӧ — сійӧ скӧт видзӧмад трактор. Та вӧсна миян Союзын кӧрым силосуйтӧм сувтас зэв водзи местаӧ. Тайӧ мероприяттьӧ вылас миян колӧ видзӧдны кыдз зэв ыджыдтор вылӧ скӧт видзан овмӧс кыпӧдан мог нуӧдӧмын. | Тӧԁыԍ колхозԋікјас шуӧны, ԍілосыԁ-пӧ — сіјӧ скӧт віԇӧмаԁ трактор. Та вӧсна міјан сојузын кӧрым ԍілосујтӧм сувтас зев воԇі местаӧ. Тајӧ меропріјаԏԏӧ вылас міјан колӧ віԇӧԁны кыԇ зев ыҗыԁтор вылӧ скӧт віԇан овмӧс кыпӧԁан мог нуӧԁӧмын. |
| Колхозъяслӧн да совхозъяслӧн лыдпас ӧдйӧ содӧмыс лӧсьӧдӧ зэв бур подув силосъяс лӧсьӧдӧм да кӧрымъяс силосуйтӧм вылӧ, кутшӧмыс абу дай оз вермы лоны капитализм странаясын. | Колхозјаслӧн ԁа совхозјаслӧн лыԁпас ӧԁјӧ соԁӧмыс лӧԍӧԁӧ зев бур поԁув ԍілосјас лӧԍӧԁӧм ԁа кӧрымјас ԍілосујтӧм вылӧ, кущӧмыс абу ԁај оз вермы лоны капітаԉізм странајасын. |
| 1931 воын правительствоӧн сетӧма местаяс вылӧ индӧдъяс 100 миллион центнер силосуйтӧм кӧрым дасьтӧм (заготовитӧм) йылысь, на пытшкысь 75% лоӧ силосуйтӧма гуясын да траншеяясын, а 25%-ыс — силосуйтан башняясын. | 1931 воын правіԏеԉствоӧн ԍетӧма местајас вылӧ інԁӧԁјас 100 міԉԉон центԋер ԍілосујтӧм кӧрым ԁаԍтӧм (заготовітӧм) јылыԍ, на пыщкыԍ 75% лоӧ ԍілосујтӧма гујасын ԁа траншејајасын, а 25%-ыс — ԍілосујтан башԋајасын. |
| 1931 во вылӧ Союзса Наркомземӧн вынсьӧдӧма вӧчны кирпичысь 4000 да пуысь 4000 стандартнӧй башня. Быд башняӧ кутас тӧрны 300 тонна. | 1931 во вылӧ Сојузса Наркомԅемӧн вынԍӧԁӧма вӧчны кірпічыԍ 4000 ԁа пуыԍ 4000 станԁартнӧј башԋа. Быԁ башԋаӧ кутас тӧрны 300 тонна. |
| Силос — сійӧ сэтшӧмтор, коді тшӧктӧ тӧждысьны быд поснитор вӧсна. Та вӧсна бур эськӧ вӧлі организуйтавны кружокъяс силосуйтан удж тӧдмалӧм могысь. Силос вылын шефствуйтысь комсомоллӧн колӧ котыртны тайӧ уджсӧ. Сідз жӧ колӧ котыртавны силоснӧй бригадаяс совхозъясын да колхозъясын да паськӧдны на костын ордйысьӧм силосуйтан план тыртӧм кузя, вӧчӧм силос бурджыка используйтӧм кузя, силос йылысь ёнджыка литература паськӧдӧм кузя, да с.в. Мед быд сиктса комсомол ячейка вӧлі ударнӧйӧн силосуйтан кампанньӧ нуӧдӧмын. | Ԍілос — сіјӧ сещӧмтор, коԁі щӧктӧ тӧжԁыԍны быԁ посԋітор вӧсна. Та вӧсна бур еԍкӧ вӧлі оргаԋізујтавны кружокјас ԍілосујтан уҗ тӧԁмалӧм могыԍ. Ԍілос вылын шефствујтыԍ комсомоллӧн колӧ котыртны тајӧ уҗсӧ. Сіԇ-жӧ колӧ котыртавны ԍілоснӧј брігаԁајас совхозјасын ԁа колхозјасын ԁа паԍкӧԁны на костын орԁјыԍӧм ԍілосујтан план тыртӧм куԅа, вӧчӧм ԍілос бурҗыка іспоԉзујтӧм куԅа, ԍілос јылыԍ јонҗыка ԉіԏература паԍкӧԁӧм куԅа, ԁа с.в. Меԁ быԁ ԍіктса комсомол јачејка вӧлі уԁарнӧјӧн ԍілосујтан кампаԋԋӧ нуӧԁӧмын. |
| Ударничество да соцордйысян методъяс колӧ вуджӧдны сельсӧветъясӧ, кодъяслы колӧ силосуйтан удж вылӧ торйӧн нин видзӧдлыны, лыддьыны сійӧс медводдза могӧн. | Уԁарԋічество ԁа соцорԁјыԍан метоԁјас колӧ вуҗӧԁны ԍеԉсоветјасӧ, коԁјаслы колӧ ԍілосујтан уҗ вылӧ торјӧн-ԋін віԇӧԁлыны, лыԃԃыны сіјӧс меԁвоԇԇа могӧн. |
| Центральнӧй Исполнительнӧй Комитет шуис силосуйтӧмын гырысь успехъяс вӧчӧм сельсӧветъяслысь кывзыны отчётъяс Центральнӧй Исполнительнӧй Комитет Президиум вылын. | Центраԉнӧј Ісполԋіԏеԉнӧј Коміԏет шуіс ԍілосујтӧмын гырыԍ уԍпехјас вӧчӧм ԍеԉсоветјаслыԍ кывзыны отчотјас Центраԉнӧј Ісполԋіԏеԉнӧј Коміԏет Преԅіԃіум вылын. |
| І. Кӧрым лӧсьӧдан мог колхозъясын. | І. Кӧрым лӧԍӧԁан мог колхозјасын. |
| Медыджыд тырмытӧмторйӧн колхозъясса скӧт видзӧмын ӧнія кадӧ дерт лоӧ кӧрым омӧля лӧсьӧдӧм. Уна помкаяс вайӧдісны татшӧмӧдзыс. Медгырысьясыс на пытшкысь: видзьяслӧн да пӧскӧтиналӧн улын производительносьт да улын урожай сэні унаысь локтӧм, весиг скӧт видзан колхозъясын няньӧн вӧдитан площадьяс серти, кӧрым вӧдитан площадьяс тырмытӧмӧсь — няньсӧ унджык вӧдитӧны кӧрым дорсьыс. Ёна торкӧ кӧрым лӧсьӧдӧм-паськӧдӧмлы бобӧвӧй культураяс (вика, анькытш, пелюшка, скӧтлы вердан чечевица, вӧв бобы, люпин да мукӧд) омӧля вӧдитӧм да скӧт вӧдитан овмӧсъясӧс вына кӧрымъясӧн (жмык, ӧтруб) омӧля снабдитӧм. Нӧшта медбӧръя помка — кӧрым силосуйтӧм — кӧрым лӧсьӧдӧмын татшӧм зэв тӧдчанаторсӧ — омӧля паськӧдӧм. | Меԁыҗыԁ тырмытӧмторјӧн колхозјасса скӧт віԇӧмын ӧніја каԁӧ, ԃерт, лоӧ кӧрым омӧԉа лӧԍӧԁӧм. Уна помкајас вајӧԁісны тащӧмӧԇыс. Меԁгырыԍјасыс на пыщкыԍ: віԇјаслӧн ԁа пӧскӧԏіналӧн улын проізвоԃіԏеԉноԍт ԁа улын урожај сені унаыԍ локтӧм, веԍіг скӧт віԇан колхозјасын ԋаԋӧн вӧԃітан плошщаԃјас ԍерԏі, кӧрым вӧԃітан плошщаԃјас тырмытӧмӧԍ — ԋаԋсӧ унҗык вӧԃітӧны кӧрым ԁорԍыс. Јона торкӧ кӧрым лӧԍӧԁӧм-паԍкӧԁӧмлы бобӧвӧј куԉтурајас (віка, аԋкыщ, пеԉушка, скӧтлы верԁан чечевіца, вӧв бобы, ԉупін ԁа мукӧԁ) омӧԉа вӧԃітӧм ԁа скӧт вӧԃітан овмӧсјасӧс вына кӧрымјасӧн (жмык, ӧтруб) омӧԉа снабԃітӧм. Нӧшта меԁбӧрја помка — кӧрым ԍілосујтӧм — кӧрым лӧԍӧԁӧмын тащӧм зев тӧԁчанаторсӧ — омӧԉа паԍкӧԁӧм. |
| Нинӧмла ёна паськӧдчыны, мый колхозъясын скӧт видзӧм паськӧдӧм, а сідзкӧ и дзоньнас колхозса овмӧс кыптӧм, топыда йитчӧмаӧсь кӧрым лӧсьӧдан могкӧд. Сӧмын бура сійӧс нуӧдӧмӧн колхозъяс вермасны надейтчыны ассьыныс скӧт содтӧм вылӧ, сідзжӧ и сылысь качествосӧ бурмӧдӧм вылӧ, скӧтлысь тӧварносьтсӧ кыпӧдӧм вылӧ. | Ԋінӧмла јона паԍкӧԁчыны, мыј колхозјасын скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧм, а сіԇкӧ і ԇоԋнас колхозса овмӧс кыптӧм топыԁа јітчӧмаӧԍ кӧрым лӧԍӧԁан могкӧԁ. Сӧмын бура сіјӧс нуӧԁӧмӧн колхозјас вермасны наԃејтчыны асԍыныс скӧт соԁтӧм вылӧ, сіԇжӧ і сылыԍ качествосӧ бурмӧԁӧм вылӧ, скӧтлыԍ товарноԍтсӧ кыпӧԁӧм вылӧ. |
| Сӧмын олӧмыс петкӧдлӧ, мый турун кӧдзӧм ни, корнеплодъяс кӧдзӧм ни, весиг вына кӧрымъяс лӧсьӧдӧм — торйӧн босьтӧмӧн оз вермыны веськыда разрешитны кӧрым лӧсьӧдан мог. Колӧ сідзи бӧрйыны кӧрым быдтасъяссӧ да налы торйӧдны сэтшӧм места, мед лӧсьӧдны колхозса овмӧсӧ тырмымӧн кӧрым. Сы кындзи, кӧрымыс мед вӧлі донтӧм, уна пӧлӧс да пӧтӧс, мед кӧрым лӧсьӧдӧмыс вӧлі мездӧ овмӧсӧс поводдяысь да стракуйтіс мед сійӧс кӧрым вошӧмысь. Ставас тані зэв ыджыд отсӧг сетӧ кӧрым силосуйтӧм. | Сӧмын олӧмыс петкӧԁлӧ, мыј турун кӧԇӧм ԋі, корԋеплоԁјас кӧԇӧм ԋі, веԍіг вына корымјас лӧԍӧԁӧм торјӧн боԍтӧмӧн оз вермыны веԍкыԁа разрешітны кӧрым лӧԍӧԁан мог. Колӧ сіԇі бӧрјыны кӧрым быԁтасјассӧ ԁа налы торјӧԁны сещӧм места, меԁ лӧԍӧԁны колхозса овмӧсӧ тырмымӧн кӧрым. Сы кынԇі, кӧрымыс меԁ вӧлі ԁонтӧм, уна пӧлӧс ԁа пӧтӧс, меԁ кӧрым лӧԍӧԁӧмыс вӧлі мезԁӧ овмӧсӧс повоԃԃаыԍ ԁа стракујтіс меԁ сіјӧс кӧрым вошӧмыԍ. Ставас тані зев ыҗыԁ отсӧг ԍетӧ кӧрым ԍілосујтӧм. |
| ІІ. Кӧрым силосуйтӧм да овмӧсын сылӧн коланлуныс. | II. Кӧрым ԍілосујтӧм ԁа овмӧсын сылӧн коланлуныс. |
| Сы вылӧ туйӧ быдпӧлӧс веж быдмӧг (ачыс быдмысь турун, кӧдзӧм турун, подсолнух, пуктас коръяс). Силосуйтӧмӧн найӧс позьӧ пӧртны чӧскыд кӧрымӧ кӧть кутшӧм зэра поводдя дырйи, кор турун чукӧртны ньӧти оз позь. | Сы вылӧ тујӧ быԁпӧлӧс веж быԁмӧг (ачыс быԁмыԍ турун, кӧԇӧм турун, поԁсолнух, пуктас корјас). Ԍілосујтӧмӧн најӧс поԅӧ пӧртны чӧскыԁ кӧрымӧ кӧԏ кущӧм зера повоԃԃа ԁырјі, кор турун чукӧртны ԋӧԏі оз поԅ. |
| Оз ичӧтджык пӧльза овмӧслы силосыд вай и косӧд воясӧ, кодыр силосуйтӧмӧн позьӧ заптыны тӧв кежлӧ быдсяма ёг турунъясысь, кыз заа турунъясысь, пу коръясысь да мукӧдысь бур кӧрым. Сы кындзи косӧд гожӧм шӧрын, зэрӧмъяс борын сы вылӧ пыр позьӧ кӧдзны регыд воысь кутшӧмкӧ турун (шуам, зӧр сорӧн вика) да видзтыны сійӧс силосуйтӧмнас тӧв кежлӧ. | Оз ічӧтҗык пӧԉза овмӧслы ԍілосыԁ вај і косӧԁ војасӧ, коԁыр ԍілӧсујтӧмӧн поԅӧ заптыны тӧв кежлӧ быԁԍама јог турунјасыԍ, кыз заа турунјасыԍ, пу корјасыԍ ԁа мукӧԁыԍ бур кӧрым. Сы кынԇі косӧԁ гожӧм шӧрын, зерӧмјас борын сы вылӧ пыр поԅӧ кӧԇны регыԁ воыԍ кущӧмкӧ турун (шуам, зӧр сорӧн віка) ԁа віԇтыны сіјӧс ԍілӧсујтӧмнас тӧв кежлӧ. |
| Быдсяма корнеплодъяслысь корсӧ позьӧ видзны тӧв кежлӧ сӧмын силосуйтӧмӧн. Корнеплодъяс пырджыксӧ идравлӧны ар заводитчигӧн, кодыр тшӧкыдджыка овлӧ лёк поводдя, кодыр дерт оз вермы лоны некутшӧм сёрни корсӧ шонді водзын косьтӧм йылысь. А корнеплодыд кӧ кӧдзӧма вӧлі уна, вежнас (силосуйттӧгыс) вердны ставсӧ он вермы. | Быԁԍама корԋеплоԁјаслыԍ корсӧ поԅӧ віԇны тӧв кежлӧ сӧмын ԍілӧсујтӧмӧн. Корԋеплоԁјас пырҗыксӧ іԁравлӧны ар завоԃітчігӧн, коԁыр щӧкыԁҗыка овлӧ ԉок повоԃԃа, коԁыр, ԃерт, оз вермы лоны ԋекущӧм ԍорԋі корсӧ шонԁі воԇын коԍтӧм јылыԍ. А корԋеплоԁыԁ-кӧ кӧԇӧма вӧлі уна, вежнас (ԍілосујттӧгыс) верԁны ставсӧ он вермы. |
| Сӧмын силос вермас видзтыны свеклӧ-сахар да крахмал производствоысь ӧдйӧ тшыкан шыбласъяс (жом да мезга), он кӧ вермы сійӧ шыблассӧ ставнас вежӧн вердны либӧ косьтыны. | Сӧмын ԍілос вермас віԇтыны ԍвеклӧ-сахар ԁа крахмал проізвоԁствоыԍ ӧԁјӧ щыкан шыбласјас (жом ԁа мјазга), он-кӧ вермы сіјӧ шыблассӧ ставнас вежӧн верԁны ԉібӧ коԍтыны. |
| Силосӧ сідз жӧ вермасны мунны пуктасъяс консервируйтігӧн шыбласъяс, капуста кор, подсӧ, подсолнух юръяс, картупель кор да мукӧдтор. | Ԍілосӧ сіԇ-жӧ вермасны мунны пуктасјас конԍервірујтігӧн шыбласјас, капуста кор, поԁсӧ, поԁсолнух јурјас, картупеԉ кор ԁа мукӧԁтор. |
| Силосуйтӧмыд торйӧн нин колана улёват сынӧда, войвывджык районъясын, кӧні вӧдитӧны кукуруза либӧ подсолнух, кодӧс посньыдика вундалӧмӧн дзоньнас вердӧны скӧтлы. | Ԍілосујтӧмыԁ торјӧн-ԋін колана уԉоват сынӧԁа, војвывҗык рајонјасын, кӧні вӧԃітӧны кукуруза ԉібӧ поԁсолнух, коԁӧс посԋыԃіка вунԁалӧмӧн ԇоԋнас верԁӧны скӧтлы. |
| Нӧшта эм ӧти буртор кӧрым силосуйтӧмын. Кӧть кутшӧм бура эз мун турун пуктӧмыд, пыр вермӧ вошны ёна пӧтӧса турун торъясыс (дзоридзыс, коръясыс) турунсӧ косьтігӧн, кыскалігӧн, весиг зорӧдӧ либӧ лэбулӧ тэчӧм бӧрын нин. Силосуйтӧмӧн тайӧ пӧтӧса торъясыс кольӧны дзоньнас. Сэки (силосуйтігас) вердаса веществоясыс вошӧны сӧмын турун шузьӧдігас. Татшӧм вошӧмыд сэки эськӧ лоӧ, сӧмын абу зэв ыджыд (10%). | Нӧшта ем ӧԏі буртор кӧрым ԍілосујтӧмын. Кӧԏ кущӧм бура ез мун турун пуктӧмыԁ, пыр вермӧ вошны јона пӧтӧса турун торјасыс (ԇоріԇыс, корјасыс) турунсӧ коԍтігӧн, кыскалігӧн, веԍіг зорӧԁӧ ԉібӧ лебулӧ течӧм бӧрын-ԋін. Ԍілосујтӧмӧн тајӧ пӧтӧса торјасыс коԉӧны ԇоԋнас. Секі (ԍілосујтігас) верԁаса веществојасыс вошӧны сӧмын турун шуԅӧԁігас. Тащӧм вошӧмыԁ секі еԍкӧ лоӧ, сӧмын абу зев ыҗыԁ (10%). |
| Силосуйтӧм кӧрымлы этшаджык колӧ местаыс силосуйттӧм кӧрым дорысь. Сідз, сарайӧ пуктӧм тонна турун босьтас местасӧ этша вылӧ 11,3 куб. метр, а силосуйтӧм кӧрымлӧн тоннаыс — сӧмын 1,4 куб. метр. | Ԍілосујтӧм кӧрымлы ещаҗык колӧ местаыс ԍілосујттӧм кӧрым ԁорыԍ. Сіԇ, сарајӧ пуктӧм тонна турун боԍтас местасӧ еща вылӧ 11,3 куб. метр, а ԍілосујтӧм кӧрымлӧн тоннаыс — сӧмын 1,4 куб. метр. |
| Кӧрым силосуйтӧмыд нӧшта и сійӧн бур, мый сэки сійӧ озджык вермы вошны пӧжаръясысь. | Кӧрым ԍілосујтӧмыԁ нӧшта і сіјӧн бур, мыј секі сіјӧ озҗык вермы вошны пӧжарјасыԍ. |
| Силосуйтӧмыд нӧшта мукӧд боксянь на бур. Кӧрым силосуйтӧм чинтӧ му площадьсӧ, коді колӧ скӧт вердӧм вылӧ мукӧд ногӧн кӧрым перйигӧн. Америкаын шуӧны, силосуйтӧмыс пӧ отсалӧ вердны сійӧ жӧ площадь му вылас скӧтсӧ куим мында луд вылын скӧтӧс видзӧм-вердӧм дорысь да кос кӧрымӧн (тӧвся тӧлысьяснас) вердӧм дорысь. | Ԍілосујтӧмыԁ нӧшта мукӧԁ бокԍаԋ-на бур. Кӧрым ԍілосујтӧм чінтӧ му плошщаԃсӧ, коԁі колӧ скӧт верԁӧм вылӧ мукӧԁ ногӧн кӧрым перјігӧн. Амерікаын шуӧны, ԍілосујтӧмыс-пӧ отсалӧ верԁны сіјӧ-жӧ плошщаԃ му вылас скӧтсӧ кујім мынԁа луԁ вылын скӧтӧс віԇӧм-верԁӧм ԁорыԍ ԁа кос кӧрымӧн (тӧвԍа тӧлыԍјаснас) верԁӧм ԁорыԍ. |
| Тайӧ вынсьӧдчӧ и миян олӧмын мыччӧдъясӧн. «Герольд» коммунаӧн (Мӧскуаса обласьт) кӧрым силосуйтӧм отсаліс сылы 80 га вӧдитан муӧн видзны 120 мӧс. Зӧр сора вика да подсолнух силосуйтӧм (нарошнӧ сійӧс сы вылӧ кӧдзӧны) сетӧ налы ӧти гектарысь 50 тонна бур (сочнӧй) кӧрым, 10 пӧв унджык, мыйта сійӧ жӧ гектарсьыс вӧлі воӧ силосуйттӧгыс. Водзӧ мӧс лыдсӧ тайӧ коммунаас шуӧма содтыны 240-ӧдз, сійӧ воны кутас быд гектар му вылӧ куим мӧскӧн. Татшӧм успехнад коммуналы позьӧ и нимкодясьны. | Тајӧ вынԍӧԁчӧ і міјан олӧмын мытчӧԁјасӧн. „Героԉԁ“ коммунаӧн (Мӧскуаса облаԍт) кӧрым ԍілосујтӧм отсаліс сылы 80 га вӧԃітан муӧн віԇны 120 мӧс. Зӧр сора віка ԁа поԁсолнух ԍілосујтӧм (нарошнӧ сіјӧс сы вылӧ кӧԇӧны) ԍетӧ налы ӧԏі гектарыԍ 50 тонна бур (сочнӧј) кӧрым, 10 пӧв унҗык, мыјԁта сіјӧ-жӧ гектарԍыс вӧлі воӧ ԍілосујттӧгыс. Воԇӧ мӧс лыԁсӧ тајӧ коммунаас шуӧма соԁтыны 240-ӧԇ, сіјӧ воны кутас быԁ гектар му вылӧ кујім мӧскӧн. Тащӧм уԍпехнаԁ коммуналы поԅӧ і ԋімкоԃаԍны. |
| Силосуйтӧмлӧн бурлуныс синводзын нин. Сӧмын силосуйтӧм нуӧдӧмыс нӧ гашкӧ донӧн кутас сувтны? Оз, силосуйтӧм кӧрым донтӧмджык корнеплодъясысь и турунысь. Сідз, 1928 воын «Госплемкультура» трест совхозын (Мӧскуаса обласьт) подсолнухысь вӧчӧм силослӧн ӧти центнерыс (асдоныс) вӧлі сулалӧ 22 ур, зӧр сора вика силослӧн — 44 ур, скӧт кӧрым свеклӧлӧн — 74 ур, турнепслӧн — 34 ур, картупельлӧн — 1 ш. 69 ур, бобӧнянь турунлӧн — 1 ш. 43 ур да зӧр сора вика турунлӧн — 4 шайт. | Ԍілосујтӧмлӧн бурлуныс ԍінвоԇын-ԋін. Сӧмын ԍілосујтӧм нуӧԁӧмыс-нӧ, гашкӧ, ԁонӧн кутас сувтны? Оз ԍілосујтӧм кӧрым ԁонтӧмҗык корԋеплоԁјасыԍ і туруныԍ. Сіԇ, 1928 воын „Госпԉемкуԉтура“ трест совхозын (Мӧскуаса облаԍт) поԁсолнухыԍ вӧчӧм ԍілослӧн ӧԏі центԋерыс (асԁоныс) вӧлі сулалӧ 22 ур, зӧр сора віка ԍілӧслӧн — 44 ур, скӧт кӧрым ԍвеклӧлӧн — 74 ур, турнепслӧн — 34 ур, картупеԉлӧн — 1 ш. 69 ур, бобӧԋаԋ турунлӧн — 1 ш. 43 ур ԁа зӧр сора віка турунлӧн — 4 шајт. |
| «Герольд» коммунаад силосуйтӧм подсолнух центнерыд сулалӧ 30–36 ур, а силосуйтӧм зӧр сора викаыд — 48–60 ур. Сӧмын зэв лёк, тайӧ коммунаыслӧн абуӧсь лыдпасъясыс мукӧд кӧрымъяс асдон йылысь да. (1928 воын турнепс найӧ абу кӧдзлӧмаӧсь, а став турунсӧ зэра гожӧм вӧсна силосуйтӧмаӧсь). | „Героԉԁ“ коммунааԁ ԍілосујтӧм поԁсолнух центԋерыԁ сулалӧ 30–36 ур, а ԍілосујтӧм зӧр сора вікаыԁ — 48–60 ур. Сӧмын зев ԉок, тајӧ коммунаыслӧн абуӧԍ лыԁпасјасыс мукӧԁ кӧрымјас асԁон јылыԍ-ԁа. (1928 воын турԋепс најӧ абу кӧԇлӧмаӧԍ, а став турунсӧ зера гожӧм вӧсна ԍілӧсујтӧмаӧԍ). |
| Вӧлӧгдаса молочно-кӧзяйственнӧй институтса учебнӧй овмӧсысь бӧръя лыдпасъяс серти, асдоныс ӧти килограмм йӧвлӧн (кӧрым серти) силосӧн вердігӧн 10% вылӧ улынджык силостӧг вердӧм серти. | Вӧлӧгԁаса молочно-хоԅајственнӧј інԍԏітутса учебнӧј овмӧсыԍ бӧрја лыԁпасјас ԍерԏі, асԁоныс ӧԏі кілограмм јӧвлӧн (кӧрым ԍерԏі) ԍілосӧн верԁігӧн 10% вылӧ улынҗык, ԍілостӧг верԁӧм ԍерԏі. |
| Став тайӧ лыдпасъясыс петкӧдлӧны, мый силос донтӧммӧдӧ йӧвсӧ. | Став тајӧ лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны, мыј ԍілос ԁонтӧммӧԁӧ јӧвсӧ. |
| Силосыдлӧн нӧшта зэв тӧдчана пӧтӧс выныс. Силосыд корнеплод кодь жӧ пӧтӧс, а бур силос кӧ — пӧтӧсджык на. Сідз, кукурузаысь вӧчӧм центнер силос вежӧ центнерӧн джынйӧн бур турун. Американечьяс арталӧны, мый пӧтӧснас 3 килограмм силос вермӧ водзсасьны 1 килограмм бур бобӧнянь турункӧд. | Ԍілосыԁлӧн нӧшта зев тӧԁчана пӧтӧс выныс. Ԍілосыԁ корԋеплоԁкоԃ-жӧ пӧтӧс, а бур ԍілос-кӧ — пӧтӧсҗык-на. Сіԇ, кукурузаыԍ вӧчӧм центԋер ԍілос вежӧ центԋерӧн җынјӧн бур турун. Амерікаԋецјас арталӧны, мыј пӧтӧснас 3 кілограмм ԍілӧс вермӧ воԇсаԍны 1 кілограмм бур бобӧԋаԋ турункӧԁ. |
| Тайӧ став кындзиыс, силосыд скӧт гырк пытшкӧсыдлы зэв бур. | Тајӧ став кынԇіыс, ԍілосыԁ скӧт гыркпыщкӧсыԁлы зев бур. |
| Сійӧ бур, матысмӧ уль турун дінӧ да. Силосуйтӧм кӧрымыд сочнӧй и пӧтӧс. | Сіјӧ бур, матыԍмӧ уԉ турун ԁінӧ-ԁа. Ԍілосујтӧм кӧрымыԁ сочнӧј і пӧтӧс. |
| Тӧвнас силосуйтӧм кӧрымӧн скӧтӧс вердӧмӧн луд выв кӧрым вылӧ, веж турун вылӧ вуджӧм скӧтлы нинӧм омӧльсӧ оз вай — оз омӧльтчы дзоньвидзалуныс, дай йӧлыс оз чин. | Тӧвнас ԍілӧсујтӧм кӧрымӧн скӧтӧс верԁӧмӧн луԁвыв кӧрым вылӧ, веж турун вылӧ вуҗӧм скӧтлы ԋінӧм омӧԉсӧ оз вај — оз омӧԉтчы ԇоԋвіԇалуныс ԁај јӧлыс оз чін. |
| Овмӧсын кӧ эм силосуйтӧм кӧрым да гожӧмын некытчӧ лэдзны скӧтсӧ (пӧскӧтинаыс кӧ абу), сэки (гожӧмнас) позьӧ вердны скӧттӧ силосуйтӧм кӧрымӧн; сійӧ ӧд во гӧгӧр чӧж оз тшык — олӧ арсяньыс да кӧдзӧм турун вотӧдз, скӧтыд бура сійӧс сёйӧ и гожӧмын. | Овмӧсын-кӧ ем ԍілосујтӧм кӧрым ԁа гожӧмын ԋекытчӧ леԇны скӧтсӧ (пӧскӧԏінаыс-кӧ абу), секі (гожӧмнас) поԅӧ верԁны скӧттӧ ԍілӧсујтӧм кӧрымӧн; сіјӧ-ӧԁ во гӧгӧр чӧж оз щык — олӧ арԍаԋыс ԁа кӧԇӧм турун вотӧԇ, скӧтыԁ бура сіјӧс ԍојӧ і гожӧмын. |
| Кӧрымтӧ силосуйтӧмыд сідзжӧ зэв ёна отсалас и «белокъясысь» тшыгъялӧм бырӧдӧмлы. Кӧрымын белокъяслысь тӧдчанлунсӧ ми тӧдам нин: натӧг скӧтыд оз вермыны бура быдмыны да сетны колӧм мында йӧв. Жмыкыд да ӧтрубыд (сэні белокыс уна) миян ёна на оз тырмы. Та вӧсна ӧні сулалӧ миян мог — аддзыны белока донтӧмджык кӧрым. Тайӧ белокыс эм бобӧвӧй быдмӧгъясын (бобӧнянь, люцерна, соя да мук). Сӧмын, ми индылім нин, турун вылӧ найӧс косьтігӧн уна белкӧвӧй да мукӧд веществояс вошӧны. Силосуйтігӧн тайӧ дона белокыс кольӧ пӧшти дзоньнас. | Кӧрымтӧ ԍілосујтӧмыԁ сіԇ-жӧ зев јона отсалас і „белокјасыԍ“ щыгјалӧм бырӧԁӧмлы. Кӧрымын белокјаслыԍ тӧԁчанлунсӧ мі тӧԁам-ԋін: натӧг скӧтыԁ оз вермыны бура быԁмыны ԁа ԍетны колӧм мынԁа јӧв. Жмыкыԁ ԁа ӧтрубыԁ (сені белокыс уна) міјан јона-на оз тырмы. Та вӧсна ӧні сулалӧ міјан мог — аԁԇыны белока ԁонтӧмҗык кӧрым. Тајӧ белокыс ем бобӧвӧј быԁмӧгјасын (бобӧԋаԋ, ԉуцерна, соја ԁа мук). Сӧмын мі інԁылім-ԋін, турун вылӧ најӧс коԍԏігӧн уна белкӧвӧј ԁа мукӧԁ веществојас вошӧны. Ԍілосујтігӧн тајӧ ԁона белокыс коԉӧ пӧшԏі ԇоԋнас. |
| Скӧтлы тӧлын сочнӧй кӧрымъяс коланлун йылысь быдӧнлы тӧдана. Сэтшӧм сочнӧй кӧрымнас миян ӧніӧдз на вӧлісны сӧмын корнеплодъяс. Та вӧсна ӧні, кодыр сочнӧй кӧрым пыдди кутіс тшӧтш кыптыны силос, уна овмӧсъяс сочнӧй кӧрым бӧрйигӧн оз тӧдны мый и бӧрйыны: корнеплодъяс али силос. Унджык районъяслысь кӧзяйственнӧй условйӧяссӧ пыдди босьтны кӧ, медвеськыдӧн лоӧ татшӧм вӧчӧм: «корнеплодъяс и силос». Оз ков вунӧдны, медыджыд тырмытӧмыс корнеплодъяс вӧдитӧмын — налӧн вылын асдоныс, а сійӧ йитчӧма улын механизациякӧд да корнеплодъясӧн ичӧт площадь кӧдзӧмкӧд. | Скӧтлы тӧлын сочнӧј кӧрымјас коланлун јылыԍ быԁӧнлы тӧԁана. Сещӧм сочнӧј кӧрымнас міјан ӧніӧԇ-на вӧлісны сӧмын корԋеплоԁјас. Та вӧсна ӧні, коԁыр сочнӧј кӧрым пыԃԃі кутіс щӧщ кыптыны ԍілос, уна овмӧсјас сочнӧј кӧрым бӧрјігӧн оз тӧԁны мыј і бӧрјыны: корԋеплоԁјас аԉі ԍілос. Унҗык рајонјаслыԍ хоԅајственнӧј условјӧјассӧ пыԃԃі боԍтны-кӧ, меԁвеԍкыԁӧн лоӧ тащӧм вӧчӧм: „корԋеплоԁјас і ԍілос“. Оз ков вунӧԁны, меԁыҗыԁ тырмытӧмыс корԋеплоԁјас вӧԃітӧмын — налӧн вылын асԁоныс, а сіјӧ јітчӧма улын мехаԋізаціјакӧԁ ԁа корԋеплоԁјасӧн ічӧт плӧшщаԃ кӧԇӧмкӧԁ. |
| ІІІ. Мый колӧ бура силосуйтӧм кузя. | III. Мыј колӧ бура ԍілосујтӧм куԅа. |
| Мед лӧсьӧдны силосуйтӧм бур кӧрым, колӧ тӧдны, мый лоӧ (керсьӧ) кӧрымыскӧд сійӧс силосуйтігӧн. | Меԁ лӧԍӧԁны ԍілосујтӧм бур кӧрым, колӧ тӧԁны, мыј лоӧ (керԍӧ) кӧрымыскӧԁ сіјӧс ԍілосујтігӧн. |
| Силос гуӧ либӧ башняӧ вежӧн пуктӧм кӧрым кутӧ шонавны. Температураыслӧн содӧмыс мунӧ сы серти, кыдзи кӧрым пытшкас паськалӧны бактерияясыс, кодъяс вӧсна кӧрымыс и кутӧ шоммыны. | Ԍілос гуӧ ԉібӧ башԋаӧ вежӧн пуктӧм кӧрым кутӧ шонавны. Ԏемператураыслӧн соԁӧмыс мунӧ сы ԍерԏі, кыԇі кӧрым пыщкас паԍкалӧны бакԏеріјајасыс, коԁјас вӧсна кӧрымыс і кутӧ шоммыны. |
| Наукаӧн тӧдмалӧма, мый быд пӧлӧс бактерия вермас бура паськавны сӧмын сэки, кодыр налы эм колана условйӧяс. Мукӧдыслы на пытшкысь колӧ уна сынӧд да этша шоныд. А мукӧдыслы мӧдарӧ — сынӧдыс ньӧти оз ков, а колӧ сӧмын шоныд. Силосуйтігӧн колӧ, дай ыджыд пӧльза сетас, молочнокислӧй бактерияяслӧн удж, а оз ковны да сӧмын лёк ваясны маслянокислӧй, уксуснокислӧй, слизевӧй да гнилостнӧй (сісьтан) бактерияяслӧн уджыс. Силослы пӧльза сетысь молочнокислӧй бактерияяслы пӧшти оз ков сынӧдыс, да вермасны паськавны (рӧдмыны) 5-сянь 55 градусӧдз (Цельсий серти) температураӧн, сӧмын нӧшта ёнджыка паськалӧны 37–45 градуса (Цельсий серти) температураӧн. Уксуснокислӧй бактерияяс медсясӧ паськалӧны 20–30 градуса (Цельсий серти) температураӧн, сӧмын мед сынӧдыс уна вӧлі. Слизевӧй бактерияяс заводитӧны паськавны 22–30 градуса (Цельсий серти) температураӧн. Гнилостнӧй (сісьтан) бактерияяслы вылын температураыд оз туй, а сынӧдыд зэв колан. | Наукаӧн тӧԁмалӧма, мыј быԁ пӧлӧс бакԏеріја вермас бура паԍкавны сӧмын секі, коԁыр налы ем колана условјӧјас. Мукӧԁыслы на пыщкыԍ колӧ уна сынӧԁ ԁа еща шоныԁ. А мукӧԁыслы мӧԁарӧ — сынӧԁыс ԋӧԏі оз ков, а колӧ сӧмын шоныԁ. Ԍілосујтігӧн колӧ, ԁај ыҗыԁ пӧԉза ԍетас, молочно-кіслӧј бакԏеріјаслӧн уҗ, а оз ковны ԁа сӧмын ԉок вајасны маԍԉано-кіслӧј, уксусно-кіслӧј, ԍԉіԅевӧј ԁа гԋілостнӧј (сіԍтан) бакԏеріјајаслӧн уҗыс. Ԍілослы пӧԉза ԍетыԍ молочно-кіслӧј бакԏеріјајаслы пӧшԏі оз ков сынӧԁыс ԁа вермасны паԍкавны (рӧԁмыны) 5-ԍаԋ 55 граԁусӧԇ (Цеԉԍіја ԍерԏі) ԏемператураӧн, сӧмын нӧшта јонҗыка паԍкалӧны 37–45 граԁуса (Цеԉԍіја ԍерԏі) ԏемператураӧн. Уксусно-кіслӧј бакԏеріјајас меԁԍасӧ паԍкалӧны 20–30 граԁуса (Цеԉԍіја ԍерԏі) ԏемператураӧн, сӧмын меԁ сынӧԁыс уна вӧлі. Ԍԉіԅевӧј бакԏеріјајас завоԃітӧны паԍкавны 22–30 граԁуса (Цеԉԍіја ԍерԏі) ԏемператураӧн. Гԋілостнӧј (сіԍтан) бакԏеріјајаслы вылын ԏемператураыԁ оз туј, а сынӧԁыԁ зев колан. |
| Та вӧсна, мед эськӧ вермисны паськавны пӧльза вайысь бактерияясыс, да мед эськӧ кутны (падмӧдны) ковтӧм бактерияяссӧ паськалӧмысь, колӧ тӧдны татшӧм условйӧяс да вӧчны со кутшӧм ногӧн. | Та вӧсна, меԁ еԍкӧ вермісны паԍкавны пӧԉза вајыԍ бакԏеріјајасыс, ԁа меԁ еԍкӧ кутны (паԁмӧԁны) ковтӧм бакԏеріјајассӧ паԍкалӧмыԍ, колӧ тӧԁны тащӧм условјӧјас ԁа вӧчны со кущӧм ногӧн. |
| Силосуйтан гу, траншея либӧ башня колӧ лоны гӧгрӧсӧн либӧ уна пельӧсаӧн, ёсь да веськыд пельӧсъястӧг, мед кӧрымыс пуксис топыда да вӧтліс сэтысь став сынӧдсӧ. Мӧд ногыс, кыдзи ми индылім нин, кутасны паськавны силосуйтӧмлы вред вайысь бактерияяс. Та вӧсна жӧ силослӧн стенъясыс колӧны шыльыдӧсь да дзик веськыда сулаланӧсь. Он кӧ сідзи вӧч, стен бокас зыртчӧм вӧсна либӧ неӧткодя личкысьӧм вӧсна кӧрымыс оз ӧткодя кут пуксьыны. Медбӧрын, силос гулӧн (траншеялӧн, башнялӧн) стенъясыс да пыдӧсыс мед вӧлі оз лэдзны сынӧдсӧ да васӧ. Силосуйтан гуяс лӧсьӧдігӧн, абу кӧ стенӧн вӧчӧма, мед сӧксӧ кӧрымсьыс эз кут кыскыны, гуас кӧрым тэчтӧдзыс дай тэчигас колӧ вель ёна кӧтӧдны ваӧн. | Ԍілосујтан гу, траншеј ԉібӧ башԋа колӧ лоны гӧгрӧсӧн ԉібӧ уна пеԉӧсаӧн, јоԍ ԁа веԍкыԁ пеԉӧсјастӧг, меԁ кӧрымыс пукԍіс топыԁа ԁа вӧтліс сетыԍ став сынӧԁсӧ. Мӧԁногыс, кыԇі мі інԁылім-ԋін, кутасны паԍкавны ԍілӧсујтӧмлы вреԁ вајыԍ бакԏеріјајас. Та вӧсна-жӧ ԍілослӧн ԍԏенјасыс колӧны шыԉыԁӧԍ ԁа ԇік веԍкыԁа сулаланӧԍ. Он-кӧ сіԇі вӧч, ԍтен бокас зыртчӧм вӧсна ԉібӧ ԋеӧткоԃа ԉічкыԍӧм вӧсна кӧрымыс оз ӧткоԃа кут пукԍыны. Меԁбӧрын ԍілос гулӧн (траншејалӧн, башԋалӧн) ԍтенјасыс ԁа пыԁӧсыс меԁ вӧлі оз леԇны сынӧԁсӧ ԁа васӧ. Ԍілосујтан гујас лӧԍӧԁігӧн, абу-кӧ ԍтенӧн вӧчӧма, меԁ сӧксӧ кӧрымԍыс ез кут кыскыны, гуас кӧрым течтӧԇыс ԁај течігас колӧ веԉ јона кӧтӧԁны ваӧн. |
| ІV. Кутшӧм кӧрымъяс (культураяс) позьӧ силосуйтны. | IV. Кущӧм кӧрымјас (куԉтурајас) поԅӧ ԍілосујтны. |
| Силосуйтӧм вылӧ вермасны мунны уна быдманторъяс, пӧшти ставыс, кодъясӧс вӧдитӧны сиктса овмӧсын. Сӧмын бурджык лоӧ, кутан кӧ силосуйтӧм вылӧ торйӧн кӧдзны наросьнӧ культураяс. Районъяс серти, силосуйтӧм вылӧ кӧдзӧны: кукуруза, подсолнечник, зӧр сора вика да зӧр сора анькытш, тыква, виж люпинъяс (лыа вылын) да мукӧдтор. | Ԍілосујтӧм вылӧ вермасны мунны уна быԁманторјас, пӧшԏі ставыс, коԁјасӧс вӧԃітӧны ԍіктса овмӧсын. Сӧмын бурҗык лоӧ, кутан-кӧ ԍілосујтӧм вылӧ торјӧн кӧԇны нароԍнӧ куԉтурајас. Рајонјас ԍерԏі, ԍілосујтӧм вылӧ кӧԇӧны: кукуруза, подсолԋічԋік, зӧр сора віка ԁа зӧр сора аԋкыщ, тыква, віж ԉупінјас (лыа вылын) ԁа мукӧԁтор. |
| Сы кындзи силосуйтӧм вылӧ вермасны мунны ачыс быдмысь да кӧдзӧм турунъяс да налӧн ӧтаваясыс, оз кӧ позь найӧс идравны лёк поводдя вӧсна. | Сы кынԇі ԍілосујтӧм вылӧ вермасны мунны ачыс быԁмыԍ ԁа кӧԇӧм турунјас ԁа налӧн ӧтавајасыс, оз-кӧ поԅ најӧс іԁравны ԉок повоԃԃа вӧсна. |
| Силосуйтӧм вылӧ сідзжӧ позьӧ паськыда используйтны муяс вывса да пуктасъясса шыбласъяс (капуста кор, свеклӧ кор, галан, картупель, турнепс кор да мук.). | Ԍілосујтӧм вылӧ сіԇ-жӧ поԅӧ паԍкыԁа іспоԉзујтны мујас вывса ԁа пуктасјасса шыбласјас (капуста кор, ԍвеклӧ кор, галан, картупеԉ, турԋепс кор ԁа мук). |
| Кутшӧм районъясын ёна паськалӧма картупель да свеклӧ перерабатывайтӧм, позьӧ используйтны регыд тшыкан шыбласъяссӧ тайӧ производствоясыслысь (жом, мезга да мук). | Кущӧм рајонјасын јона паԍкалӧма картупеԉ ԁа ԍвеклӧ перерабатывајтӧм, поԅӧ іспоԉзујтны регыԁ щыкан шыбласјассӧ тајӧ проізвоԁствојасыслыԍ (жом, мјазга ԁа мук). |
| Медбӧрын, силос вылӧ вермасны мунны сёйны омӧля туян, кыз заа быдманторъяс, кодъяс мукӧд районъясас зэв уна эмӧсь. | Меԁбӧрын, ԍілос вылӧ вермасны мунны ԍојны омӧԉа тујан, кыз заа быԁманторјас, коԁјас мукӧԁ рајонјасас зев уна емӧԍ. |
| Силос вылӧ наросьнӧ кӧдзантор колӧ бӧрйыны зэв кужӧмӧн. Медводз колӧ видзӧдлыны сы вылӧ, мед сійӧ вӧлі гектар вылӧ, вес лыд серти кӧрым сетӧм кындзи, сетӧ унджык пӧтӧсджык веществояс, торйӧн нин белокъяс. Сы кындзи, бӧрйигад колӧ пыдди босьтны и сійӧ местаас быдман условйӧяссӧ (корджык да кутшӧмджыка сійӧ воӧ), мед эськӧ силосуйтӧм вылӧ кадын сійӧс идравны. | Ԍілос вылӧ нароԍнӧ кӧԇантор колӧ бӧрјыны зев кужӧмӧн. Меԁвоԇ колӧ віԇӧԁлыны сы вылӧ, меԁ сіјӧ вӧлі гектар вылӧ, вес лыԁ ԍерԏі кӧрым ԍетӧм кынԇі, ԍетӧ унҗык пӧтӧсҗык вешществојас, торјӧн-ԋін белокјас. Сы кынԇі бӧрјігаԁ колӧ пыԃԃі боԍтны і сіјӧ местаас быԁман условјӧјассӧ (корҗык ԁа кущӧмҗыка сіјӧ воӧ), меԁ еԍкӧ ԍілосујтӧм вылӧ каԁын сіјӧс іԁравны. |
| Медбур быдманторйӧн силосуйтны кӧдзӧм вылӧ лунвылын да асыв-лунвылын, торйӧн нин косӧд районъясын, лоӧ кукуруза. | Меԁбур быԁманторјӧн ԍілосујтны кӧԇӧм вылӧ лунвылын ԁа асывлунвылын, торјӧн-ԋін косӧԁ рајонјасын, лоӧ кукуруза. |
| Сійӧ сетӧ зэв уна пӧтӧс веществояс. Весиг косӧд воясӧ позьӧ босьтны ӧти гектарысь силос вылӧ кукуруза 60–70 центнер, а сійӧ сетӧ 1500–1800 кг вердас (кормӧвӧй) единица. Сэтшӧм жӧ воӧ сю (идзаснас и быдӧн) сетӧ сӧмын 600–700 вердас единица, а шобді сетӧ нӧшта на этшаджык. | Сіјӧ ԍетӧ зев уна пӧтӧс вешществојас. Веԍіг косӧԁ војасӧ поԅӧ боԍтны ӧԏі гектарыԍ ԍілос вылӧ кукуруза 60–70 центԋер, а сіјӧ ԍетӧ 1500–1800 кг. верԁас (кормӧвӧј) јеԃіԋіца. Сещӧм-жӧ воӧ ԍу (іԇаснас і быԁӧн) ԍетӧ сӧмын 600–700 верԁас јеԃіԋіца, а шобԁі ԍетӧ нӧшта-на ещаҗык. |
| Косӧд обласьтъясын силосуйтӧм вылӧ бур быдманторъясӧн лыддьысьӧны сорго да суданскӧй турун. Идралӧны найӧс силосуйтӧм вылӧ чветиттӧдзыс либӧ чветитігас. Кыдзи сорго, сідз жӧ и суданкаӧс силосуйтӧм вылӧ (тшӧтш и турун вылӧ) колӧ кӧдзны радъясӧн, радъяс костсӧ вӧчны 30–35 см пасьта; тшӧкыдмӧдны кӧдзасӧ оз ков. | Косӧԁ облаԍтјасын ԍілосујтӧм вылӧ бур быԁманторјасӧн лыԃԃыԍӧны сорго да суԁанскӧј турун. Іԁралӧны најӧс ԍілосујтӧм вылӧ чвеԏіттӧԇыс ԉібӧ чвеԏітігас. Кыԇі сорго, сіԇ-жӧ і суԁанкаӧс ԍілосујтӧм вылӧ (щӧщ-і турун вылӧ) колӧ кӧԇны раԁјасӧн, раԁјас костсӧ вӧчны 30–35 см паԍта; щӧкыԁмӧԁны кӧԇасӧ оз ков. |
| Зэв бур силос дай зэв уна сетӧ сідз жӧ подсолнечник. Мӧскуаса обласьтын подсолнечниксӧ кӧдзӧны зӧркӧд жӧ тшӧтш (ӧти кадын), а мукӧддырйиыс весиг водзджык. Водз кӧдзӧмысь повны оз ков, сійӧ оз пов асъя пужъясысь. Сійӧс идралӧны, кодыр кӧйдысыс небыдкодь на. Подсолнечниксӧ вундалӧны му бердтіысджык да ставнас тэчӧны силосӧ. | Зев бур ԍілос ԁај зев уна ԍетӧ сіԇ-жӧ поԁсолԋечԋік. Мӧскуаса облаԍтын поԁсолԋечԋіксӧ кӧԇӧны зӧркӧԁ-жӧ щӧщ (ӧԏі каԁын), а мукӧԁ ԁырјіыс веԍіг воԇҗык. Воԇ кӧԇӧмыԍ повны оз ков, сіјӧ оз пов асја пужјасыԍ. Сіјӧс іԁралӧны, коԁыр кӧјԁысыс ԋебыԁкоԃ-на. Поԁсолԋечԋіксӧ вунԁалӧны му берԁтіысҗык ԁа ставнас течӧны ԍілосӧ. |
| «Герольд» нима сельхоз коммуналӧн (Мӧскуаса обласьт) силосуйтӧмын нёль вося опытыс петкӧдліс, мый кӧдзны силос вылӧ подсолнечник вывті бур. Подсолнечник кӧдзны тані заводитісны 1926 восянь, кодыр вӧлі кӧдзӧма 1/2 га. Тайӧ кӧдзӧмыс сетіс бур результатъяс, а 1927 воын нин коммуна кӧдзис 4,5 га, 1928 воын — 12 га, 1929 воын — 15 га. Сэні жӧ подсолнечниккӧд тшӧтш вӧлі кӧдзӧны и кукуруза, сӧмын сылӧн урожайыс ёна ичӧтджык. | „Героԉԁ“ ԋіма ԍеԉхоз коммуналӧн (Мӧскуаса облаԍт) ԍілосујтӧмын ԋоԉ воԍа опытыс петкӧԁліс, мыј кӧԇны ԍілос вылӧ поԁсолԋечԋік вывті бур. Поԁсолԋечԋік кӧԇны тані завоԃітісны 1926 воԍаԋ, коԁыр вӧлі кӧԇӧма 1/2 га. Тајӧ кӧԇӧмыс ԍетіс бур резуԉтатјас, а 1927 воын-ԋін коммуна кӧԇіс 4,5 га, 1928 воын — 12 га, 1929 воын — 15 га. Сені-жӧ поԁсолԋечԋіккӧԁ щӧщ вӧлі кӧԇӧны і кукуруза, сӧмын сылӧн урожајыс јона ічӧтҗык. |
| Подсолнечник тані кӧдзсьӧ веськыд радъясӧн, костыс 15–20 см. Тадзи кӧдзӧмӧн гектар кӧдза вылӧ мунӧ кӧйдысыс 15-сянь 25 килограммӧдз. Америкаын лыддьӧны, мый россияса сортъяс подсолнечниклӧн силосуйтӧм вылӧ бурджыкӧсь, туянаӧсьджык америкаса дорысь, ёнджыка туянаӧсь роч сортъяс пытшкысь «гигант» да «мамат». | Поԁсолԋечԋік тані кӧԇԍӧ веԍкыԁ раԁјасӧн, костыс 15–20 см. Таԇі кӧԇӧмӧн гектар кӧԇа вылӧ мунӧ кӧјԁысыс 15-ԍаԋ 25 кілограммӧԇ. Амерікаын лыԃԃӧны, мыј роԍԍіјаса сортјас поԁсолԋечԋіклӧн ԍілосујтӧм вылӧ бурҗыкӧԍ, тујанаӧԍҗык амерікаса ԁорыԍ, јонҗыка тујанаӧԍ роч сортјас пыщкыԍ „гігант“ ԁа „мамат“. |
| Силосуйтӧм вылӧ наросьнӧ кӧдзсьӧны зӧр сора вика да зӧр сора анькытш. Сійӧ жӧ «Герольд» коммунаас бӧръя нёль вонас подсолнечниккӧд тшӧтш вӧлі кӧдзӧны и зӧр сора вика. | Ԍілосујтӧм вылӧ нароԍнӧ кӧԇԍӧны зӧр сора віка ԁа зӧр сора аԋкыщ. Сіјӧ жӧ „Героԉԁ“ коммунаас бӧрја ԋоԉ вонас поԁсолԋечԋіккӧԁ щӧщ вӧлі кӧԇӧны і зӧр сора віка. |
| Сійӧс кӧдзӧны пыр жӧ зӧр кӧдзӧм бӧрын. Кӧдзасӧ нуӧдӧны оз став муяс вылас ӧтпырйӧ, а кадсӧ бӧрйӧны сідзи, мед идралӧмсӧ позис нуӧдны торйӧн-торйӧн, воӧм сертиыс, уджалан вын да машинаяс тырмӧм пыдди пуктӧмӧн. Викасӧ идравны заводитӧны пыр жӧ пуртӧсалӧм бӧрас. Ытшкӧм викасӧ колӧ кольлыны му вылас час 4–6 кежлӧ. | Сіјӧс кӧԇӧны пыр-жӧ зӧр кӧԇӧм бӧрын. Кӧԇасӧ нуӧԁӧны оз став мујас вылас ӧтпырјӧ, а каԁсӧ бӧрјӧны сіԇі, меԁ іԁралӧмсӧ поԅіс нуӧԁны торјӧн-торјӧн, воӧм ԍерԏіыс, уҗалан вын ԁа машінајас тырмӧм пыԃԃі пуктӧмӧн. Вікасӧ іԁравны завоԃітӧны пыр-жӧ пуртӧсалӧм бӧрас. Ыщкӧм вікасӧ колӧ коԉлыны му вылас час 4–6 кежлӧ. |
| Силосуйтӧмын успехъясыс да йӧла скӧт видзӧм паськӧдӧм вылӧ визь кутӧмыс йӧткыштіс «Герольд» коммунаӧс вуджны вит переменаӧ, кӧдзасӧ тадзи вежлалӧмӧн: 1) силос вылӧ подсолнечник, 2) зӧр, бӧрнас сы вылӧ бобӧнянь кӧдзӧмӧн, 3) медводдза вося клевер, 4) мӧд вося клевер, 5) зӧр сора вика силос вылӧ. | Ԍілосујтӧмын уԍпехјасыс ԁа јӧла скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧм вылӧ віԅ кутӧмыс јӧткыштіс „Героԉԁ“ коммунаӧс вуҗны віт переменаӧ, кӧԇасӧ таԇі вежлалӧмӧн: 1) ԍілос вылӧ поԁсолԋечԋік, 2) зӧр, бӧрнас сы вылӧ бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн, 3) меԁвоԇԇа воԍа кԉевер, 4) мӧԁ воԍа кԉевер, 5) зӧр сора віка ԍілӧс вылӧ. |
| Силосуйтӧм вылӧ быдлаын туйӧ (тшӧтш и косӧд районъясын) топинамбурлӧн (муын быдмысь грушалӧн) заыс да корйыс. Тайӧ — уна во чӧж быдмысь культура, сетӧ силосуйтӧм вылӧ материал дай скӧтлы бур кӧрым вылӧ бур вуж (клубень). | Ԍілосујтӧм вылӧ быԁлаын тујӧ (щӧщ і косӧԁ рајонјасын) топінамбурлӧн (муын быԁмыԍ грушалӧн) заыс ԁа корјыс. Тајӧ — уна во чӧж быԁмыԍ куԉтура, ԍетӧ ԍілосујтӧм вылӧ маԏеріал ԁај скӧтлы бур кӧрым вылӧ бур вуж (клубеԋ). |
| Пӧльза сетӧ и тыква кӧдзӧм, торйӧн нин косӧд районъясын. Силосуйттӧг тыква ӧдйӧ тшыкӧ. А силосуйтны кӧ сійӧс, тыкваыд сетӧ уна да бур материал силосуйтӧм вылӧ, шуам, вотӧм да жугавлӧм тыкваяс, корсӧ, коді зэв ӧдйӧ быдмӧ зэръяс бӧрын. | Пӧԉза ԍетӧ-і тыква кӧԇӧм, торјӧн-ԋін косӧԁ рајонјасын. Ԍілосујттӧг тыква ӧԁјӧ щыкӧ. А ԍілосујтны-кӧ сіјӧс, тыкваыԁ ԍетӧ уна ԁа бур маԏеріал ԍілосујтӧм вылӧ, шуам, вотӧм ԁа жугавлӧм тыквајас, корсӧ, коԁі зев ӧԁјӧ быԁмӧ зерјас бӧрын. |
| Рытыввыв обласьтъясын лыа вылын, мукӧд быдманторъяс кындзи, зэв ёна позьӧ силос вылӧ кӧдзны виж люпин, коді зэв озыр белокӧн. | Рытыввыв облаԍтјасын лыа вылын, мукӧԁ быԁманторјас кынԇі, зев јона поԅӧ ԍілос вылӧ кӧԇны віж ԉупін, коԁі зев озыр белокӧн. |
| V. Гуясын да траншеяясын силосуйтӧм. | V. Гујасын ԁа траншејајасын ԍілосујтӧм. |
| Кӧрым силосуйтны колӧ гӧгрӧс либӧ кузьмӧс (траншеяясын) гуясын, кодъясӧс кодйыны зумыд муӧ. | Кӧрым ԍілосујтны колӧ гӧгрӧс ԉібӧ куԅмӧс (траншејајасын) гујасын, коԁјасӧс коԁјыны зумыԁ муӧ. |
| Зумыд муӧ кодйӧм ыджыд стӧкан кодь гӧгрӧс джуджыд гу лоӧ медбур силос вӧчӧм вылӧ. | Зумыԁ муӧ коԁјӧм ыҗыԁ стӧканкоԃ гӧгрӧс җуҗыԁ гу лоӧ меԁбур ԍілос вӧчӧм вылӧ. |
| Кодыр колӧ силосуйтны кӧрымсӧ уна, сэки кодйӧны веськыд стенма кузьмӧс гу, сэки сійӧ шусьӧ траншеяӧн. Зумыд муа гуяслысь да траншеяяслысь стенъяссӧ нинӧмӧн оз ков эжны, найӧ и сідз бура кутасны уджавны. Небыдджык муа гуяслысь да траншеяяслысь стенъяссӧ быть колӧ эжны кыӧм ньӧрйӧн, камышӧн, либӧ кирпич торъясӧн да сука найӧс мавтны сёйӧн. | Коԁыр колӧ ԍілосујтны кӧрымсӧ уна, секі коԁјӧны веԍкыԁ ԍтенаа куԅмӧс гу, секі сіјӧ шуԍӧ траншејаӧн. Зумыԁ муа гујаслыԍ ԁа траншејајаслыԍ ԍԏенјассӧ ԋінӧмӧн оз ков ежны, најӧ і сіԇ бура кутасны уҗавны. Ԋебыԁҗык муа гујаслыԍ ԁа траншејајаслыԍ ԍтенјассӧ быԏ колӧ ежны кыӧм ԋӧрјӧн, камышӧн, ԉібӧ кірпіч торјасӧн ԁа сука најӧс мавтны ԍојӧн. |
| Муыс кӧ вывті небыд, васӧд да киссьӧ, сэки гуяслысь да траншеяяслысь стенъяссӧ колӧ эжны кирпичӧн, пуӧн либӧ бетонӧн. | Муыс-кӧ вывті ԋебыԁ, васӧԁ ԁа кіԍԍӧ, секі гујаслыԍ ԁа траншејајаслыԍ ԍԏенјассӧ колӧ ежны кірпічӧн, пуӧн ԉібӧ бетонӧн. |
| Дерт тадзи гуястӧ эжӧмыд донаджык сувтас, сӧмын небыд муа вӧснаыс быть лоӧ эжнысӧ, он кӧ — весьшӧрӧ вермас вошны кӧрымыс. | Ԃерт, таԇі гујастӧ ежӧмыԁ ԁонаҗык сувтас, сӧмын ԋебыԁ муа вӧснаыс быԏ лоӧ ежнысӧ, он-кӧ — веԍшӧрӧ вермас вошны кӧрымыс. |
| Та вӧсна гу вылӧ места бӧрйигӧн колӧ сюсьджыка видлавны мусӧ (грунтсӧ), кытчӧ ми кутам кодйыны силос гусӧ. | Та вӧсна гу вылӧ места бӧрјігӧн колӧ ԍуԍҗыка віԁлавны мусӧ (грунтсӧ), кытчӧ мі кутам коԁјыны ԍілос гусӧ. |
| VІ. Кыдзи бӧрйыны местасӧ гу вылас. | VІ. Кыԇі бӧрјыны местасӧ гу вылас. |
| Силос гуяс да траншеяяс кодйӧм вылӧ колӧ зільны бӧрйыны местасӧ вылысьджык, мед эськӧ зэр ва да визувтан ва эз вермыны пырны гуас либӧ чукӧрмыны матӧ. | Ԍілос гујас ԁа траншејајас коԁјӧм вылӧ колӧ зіԉны бӧрјыны местасӧ вылыԍҗык, меԁ еԍкӧ зер ва ԁа візувтан ва ез вермыны пырны гуас ԉібӧ чукӧрмыны матӧ. |
| Сідзжӧ колӧ гуяс улӧ бӧрйыны сэтшӧм местаяс, кытчӧ тулысъясын, зэра кадъясын некор оз волы ваыс. Тулыснас кӧ ваыс кутас пырны гуас, вермас тшыкӧдны силоссӧ. | Сіԇ жӧ колӧ гујас улӧ бӧрјыны сещӧм местајас, кытчӧ тулысјасын, зера каԁјасын ԋекор оз волы ваыс. Тулыснас-кӧ ваыс кутас пырны гуас, вермас щыкӧԁны ԍілоссӧ. |
| Тувсовъя ваяслысь тулысын кыптӧм тӧдмалӧм могысь, колӧ тулыснас жӧ кодйыны смотрӧвӧй юкмӧсъяс — скважинаяс да видзӧдны ва кыптӧм бӧрсяыс. | Тувсовја вајаслыԍ тулысын кыптӧм тӧԁмалӧм могыԍ, колӧ тулыснас-жӧ коԁјыны смотрӧвӧј јукмӧсјас — скважінајас ԁа віԇӧԁны ва кыптӧм бӧрԍаыс. |
| Сэсся силос гутӧ колӧ матӧджык вӧчны скӧт видзанінсяньыд. Кымын матынджык гуыс скӧт видзанінсяньыс, сымын кокньыдджык ваявны кӧрымсӧ сэтысь скӧтлы. Медбур, силос гуыс кӧ скӧт видзаніныскӧд орчча да ӧтлаасьӧ сыкӧд пӧвйысь ли мый ли вӧчӧм торъя коридоркодьӧн. | Сеԍԍа ԍілос гутӧ колӧ матӧҗык вӧчны скӧтвіԇанінԍаԋыԁ. Кымын матынҗык гуыс скӧт віԇанінԍаԋыс, сымын кокԋыԁҗык вајавны кӧрымсӧ сетыԍ скӧтлы. Меԁбур, ԍілӧс гуыс-кӧ скӧт віԇаніныскӧԁ ортча ԁа ӧтлааԍӧ сыкӧԁ пӧвјыԍ ԉі мыј ԉі вӧчӧм торја коріԁоркоԃӧн. |
| Колхозлӧн кӧ скӧт видзанінъяс абу ӧти местаынӧсь, а сикт пасьтаыс разӧдӧма, сэки силос гуяссӧ колӧ кодйыны торйӧн быд скӧт видзанін бердӧ. | Колхозлӧн-кӧ скӧт віԇанінјас абу ӧԏі местаынӧԍ, а ԍікт паԍтаыс разӧԁӧма, секі ԍілос гујассӧ колӧ коԁјыны торјӧн быԁ скӧт віԇанін берԁӧ. |
| VІІ. Ыджыдӧсӧ вӧчны гусӧ. | VІІ. Ыҗыԁӧсӧ вӧчны гусӧ. |
| Медбура силосыд артмӧ сэтшӧм гуясын да траншеяясын, кӧні пасьтаыс векниджык джуджда дорсьыс либӧ мед абу паськыдджык гу джуджда сертиыс. | Меԁбура ԍілосыԁ артмӧ сещӧм гујасын ԁа траншејајасын, кӧні паԍтаыс векԋіҗык җуҗԁа ԁорԍыс ԉібӧ меԁ абу паԍкыԁҗык гу җуҗԁа ԍерԏіыс. |
| Гулӧн либӧ траншеялӧн пасьтаыс босьтчӧ этша вылӧ кык метр. Медэтша вылӧ джудждаыс кык метр жӧ. Сідзкӧ медічӧт гулӧн либӧ траншеялӧн пасьтаыс да джудждаыс колӧ лоны кык метр. Кӧрымсӧ гуӧ топыда тэчӧм зэв тӧдчанатор бур силос лӧсьӧдӧмын. Та вӧсна, сэтшӧм гуясын, кӧні джудждаыс ыджыдджык пасьтасьыс, силосыс бурджык артмӧ, сэки ёна силосыс личкыссьӧ, топалӧ, вылыса слӧйыс улыссӧ ёна лямӧдӧ да. | Гулӧн ԉібӧ траншејалӧн паԍтаыс боԍтчӧ еща вылӧ кык метр. Меԁ еща вылӧ җуҗԁаыс кык метр-жӧ. Сіԇ-кӧ, меԁічӧт гулӧн ԉібӧ траншејалӧн паԍтаыс ԁа җуҗԁаыс колӧ лоны кык метр. Кӧрымсӧ гуӧ топыԁа течӧм зев тӧԁчанатор бур ԍілос лӧԍӧԁӧмын. Та вӧсна, сещӧм гујасын, кӧні җуҗԁаыс ыҗыԁҗык паԍтаԍыс, ԍілосыс бурҗык артмӧ, секі јона ԍілосыс ԉічкыԍԍӧ, топалӧ, вылыса слӧјыс улыссӧ јона ԉамӧԁӧ-ԁа. |
| Джуджыд да векни гуясын силосуйтӧмлӧн бурыс сыын, мый вылысыс сылӧн ичӧт, сідзкӧ сынӧдыскӧд ичӧтджык площадь силосыслӧн ӧтлаасьӧ (став силос чукӧр сертиыс) векни да ляпкыд гуясын дорысь. Сынӧдыс кӧ дыр кутас инмыны силосад, сэки силосыд дзик тшыкас, бакшасяс. Та вӧсна медбур гуӧн колӧ лыддьыны сэтшӧм гу (траншея тшӧтш), кодлӧн джудждаыс 1½–2 пӧв ыджыдджык пасьта дорсьыс. | Җуҗыԁ ԁа векԋі гујасын ԍілӧсујтӧмлӧн бурыс сыын, мыј вылысыс сылӧн ічӧт, сіԇкӧ сынӧԁыскӧԁ ічӧтҗык плошщаԃ ԍілосыслӧн ӧтлааԍӧ (став ԍілос чукӧр ԍерԏіыс) векԋі ԁа ԉапкыԁ гујасын ԁорыԍ. Сынӧԁыс-кӧ ԁыр кутас інмыны ԍілосаԁ, секі ԍілосыԁ ԇік щыкас, бакшаԍас. Та вӧсна меԁбур гуӧн колӧ лыԃԃыны сещӧм гу (траншеја щӧщ), коԁлӧн җуҗԁаыс 1½–2 пӧв ыҗыԁҗык паԍта ԁорԍыс. |
| Кузьтаыс траншеялӧн вӧчсьӧ сы серти, унаӧ гуас пуктыссьӧ кӧрымыс. Сӧмын мед траншеяыс эз вӧв 30 метрысь кузьджык. | Куԅтаыс траншејалӧн вӧчԍӧ сы ԍерԏі, унаӧ гуас пуктыԍԍӧ кӧрымыс. Сӧмын меԁ траншејаыс ез вӧв 30 метрыԍ куԅҗык. |
| Траншеяыс кӧ лоӧ кузьджык 30 метрысь, сэки позьӧ ӧти кузь траншея пыдди кодйыны кымынкӧ орчча траншея. | Траншејаыс-кӧ лоӧ куԅҗык 30 метрыԍ, секі поԅӧ ӧԏі куԅ траншеја пыԃԃі коԁјыны кымынкӧ ортча траншеја. |
| Гу либӧ траншея ыджда арталігӧн колӧ тӧдны, мый ӧти куб. метр силослӧн сьӧктаыс 0,5 тонна гӧгӧр. | Гу ԉібӧ траншеја ыҗԁа арталігӧн колӧ тӧԁны, мыј ӧԏі куб. метр ԍілослӧн ԍӧктаыс 0,5 тонна гӧгӧр. |
| Шуам, колхозлӧн эм 50 лысьтан мӧс. Овмӧс условйӧяс серти силосӧн скӧтӧс вердны вонас ковмас 200 лун гӧгӧр. Шӧр босьтӧмӧн ӧти мӧс вылӧ луннас колӧ вердны 15 кг силос; сідзкӧ силос траншеяӧ колӧ тӧрны силосыс (50 × 200 × 15)= 15 000 кг, либӧ 150 тонна. 150 тоннаа траншея — сійӧ ыджыд траншея, сылы ковмас босьтны джудждасӧ да пасьтасӧ ыджыдджыкӧс. | Шуам, колхозлӧн ем 50 лыԍтан мӧс. Овмӧс условјӧјас ԍерԏі ԍілосӧн скӧтӧс верԁны вонас ковмас 200 лун гӧгӧр. Шӧр боԍтӧмӧн ӧԏі мӧс вылӧ луннас колӧ верԁны 15 кг ԍілос; сіԇ-кӧ ԍілос траншејаӧ колӧ тӧрны ԍілосыс (50 × 200 × 15)= 15.000 кг, ԉібӧ 150 тонна. 150 тоннаа траншеја — сіјӧ ыҗыԁ траншеја, сылы ковмас боԍтны җуҗԁасӧ ԁа паԍтасӧ ыҗыԁҗыкӧс. |
| Босьтам сідз: условйӧясыс лэдзӧны кодйыны траншеясӧ 5 метр джудждаӧс. Мед эськӧ 3,5 метр пасьта да 5 метр джуджда траншеяӧ тӧрис 150 тонна силос, сійӧ траншеяыслы колӧ лоны 17 метр кузя (5 × 3,5 × 17 × 0,5 = 148,75). | Боԍтам сіԇ: условјӧјасыс леԇӧны коԁјыны траншејасӧ 5 метр җуҗтаӧс. Меԁ еԍкӧ 3,5 метр паԍта ԁа 5 метр җуҗта траншејаӧ тӧріс 150 тонна ԍілос, сіјӧ траншејаыслы колӧ лоны 17 метр куԅа (5 × 3,5 × 17 × 0,5 = 148,75). |
| VІІІ. Кыдзи кодйыны силос гу. | VІІІ. Кыԇі коԁјыны ԍілос гу. |
| Кодыр тӧдмалӧма нин силос гу вылӧ либӧ траншея вылӧ места, видлалӧма грунтсӧ, индӧма ыдждасӧ гуыслысь да траншеяыслысь, заводитчӧны найӧс кодйыны. Кодйӧмыс нуӧдсьӧ прӧстӧй кӧрт зырйӧн, киркаӧн либӧ лӧмӧн. Кытчӧ индӧма кодйыны силос гусӧ либӧ траншеясӧ, сэті водзджык мерайтӧны. Кодйӧны кӧ гу, бӧрйӧм места шӧрас тувъялӧны пу тув, код гӧгӧр кытшлалӧ кӧрт тувйӧн тувъялӧм рейка, а прӧст помас (рейкаас) бара жӧ тувъялӧма пу тув. Тайӧ инструментнас и гижтӧны гу ыдждасӧ. Кодйӧны кӧ траншея, ыдждасӧ пасъялӧны тувъясӧн. Сэсся заводитӧны кодйыны, гу дорсяньыс шӧрланьыс кодйӧмӧн. Гусӧ кодйигӧн колӧ видзӧдны, мед гу стенъясыс вӧлісны дзик шыльыдӧсь да веськыдӧсь, гурантӧмӧсь, мыльктӧмӧсь. Стенлӧн веськыдлуныс прӧверайтсьӧ правилӧӧн либӧ пӧв дорӧн. | Коԁыр тӧԁмалӧма-ԋін ԍілос гу вылӧ ԉібӧ траншеја вылӧ места, віԁлалӧма грунтсӧ, інԁӧма ыҗԁасӧ гуыслыԍ ԁа траншејаыслыԍ, завоԃітчӧны најӧс коԁјыны. Коԁјӧмыс нуӧԁԍӧ прӧстӧј кӧрт зырјӧн, кіркаӧн ԉібӧ лӧмӧн. Кытчӧ інԁӧма коԁјыны ԍілос гусӧ ԉібӧ траншејасӧ, сеті воԇҗык мерајтӧны. Коԁјӧны-кӧ гу, бӧрјӧм места шӧрас тувјалӧны пу тув, коԁ гӧгӧр кыщлалӧ кӧрттувјӧн тувјалӧм рејка, а прӧст помас (рејкаас) бара-жӧ тувјалӧма пу тув. Тајӧ інструментнас і гіжтӧны гу ыҗԁасӧ. Коԁјӧны-кӧ траншеја, ыҗԁасӧ пасјалӧны тувјасӧн. Сеԍԍа завоԃітӧны коԁјыны, гу ԁорԍаԋыс шӧрлаԋыс коԁјӧмӧн. Гусӧ коԁјігӧн колӧ віԇӧԁны, меԁ гу ԍтенјасыс вӧлісны ԇік шыԉыԁӧԍ ԁа веԍкыԁӧԍ, гурантӧмӧԍ, мыԉктӧмӧԍ. Ԍтенлӧн веԍкыԁлуныс проверајтчӧ правілӧӧн ԉібӧ пӧв ԁорӧн. |
| Абу кӧ джуджыд гуыс (2 метрӧдз) мусӧ гусьыс шыблалӧны кӧрт зырйӧн гу дорас, а джуджыдджык кӧ, сэки петкӧдлӧны кӧрзинаясӧн, ведраясӧн, гез йылысь. Мусӧ кӧ колӧ лэптавны уна, позьӧ сувтӧдны временнӧй жаравеч, кыдзи тай мукӧдлаас юкмӧсъясысь васӧ лэпталӧны, либӧ блока сюръя вомӧн шыбитны гез да лэптавны мусӧ кӧрзинаясын либӧ ведраясын вӧв вынӧн. | Абу-кӧ җуҗыԁ гуыс (2 метрӧԇ) мусӧ гуԍыс шыблалӧны кӧрт зырјӧн гу ԁорас, а җуҗыԁҗык-кӧ, секі петкӧԁлӧны кӧрԅінајасӧн, веԁрајасӧн, гез јылыԍ. Мусӧ-кӧ колӧ лептавны уна, поԅӧ сувтӧԁны временнӧј жаравеч, кыԇі-тај мукӧԁлаас јукмӧсјасыԍ васӧ лепталӧны, ԉібӧ блока ԍурја вомӧн шыбытны гез ԁа лептавны мусӧ кӧрԅінајасын ԉібӧ веԁрајасын вӧв вынӧн. |
| Тадзи вӧчсьӧ гу зумыд грунт вылын. Шӧркодь да слабджык (небыдджык кӧ му грунтыс) кодйӧны сідз жӧ, кыдзи и вӧлі индӧма вылынджык. Пыдӧсыс кӧ абу сёйӧд, колӧ тэчны сэтчӧ сёй да бура трамбуйтны (мед кызтаыс лоӧ этша вылӧ 25 сантиметр). | Таԇі вӧчԍӧ гу зумыԁ грунт вылын. Шӧркоԃ ԁа слабҗык (ԋебыԁҗык-кӧ му грунтыс), коԁјӧны сіԇ-жӧ, кыԇі і вӧлі інԁӧма вылынҗык. Пыԁӧсыс-кӧ абу ԍојӧԁ, колӧ течны сетчӧ ԍој ԁа бура трамбујтны (меԁ кызтаыс лоӧ еща вылӧ 25 саԋԏіметр). |
| Грунтыс кӧ небыд, гуяссӧ да траншеяяссӧ быть колӧ эжны мыйӧнкӧ, а мед кодйигас стенъясыс эз буждыны, кодйыны пӧкатӧн; пӧкатыс вӧчсьӧ грунт серти либӧ крутджыка, либӧ ньывкджыка. Тадзнад гу вомыс лоӧ паськыдджык пыдӧс дорсьыс (пыдӧсыс колӧ лоны колӧм ыджда сертиыс). Сэсся заводитӧны эжны стенсӧ. Эжнысӧ колӧ дзик веськыда (сувтса). Кыӧмӧн кӧ эжны, позьӧ — понӧльӧн, баддьӧн да мукӧд кыз ньӧръясӧн. Позьӧ эжны и изъясӧн, ӧжигайттӧм кирпичӧн да мукӧдӧн. Эжӧм бӧрын колӧ стенъяссӧ мавтны сёйӧн да бура шыльӧдны. Стена-эжӧма костыс тыртсьӧ талялӧм сёйӧн. Сійӧс ставсӧ топыда трамбуйтӧны, мед водзӧсӧ эз кут пуксьыны. | Грунтыс-кӧ ԋебыԁ, гујассӧ ԁа траншејајассӧ быԏ колӧ ежны мыјӧнкӧ, а меԁ коԁјігас ԍтенјасыс ез буҗԁыны, коԁјыны пӧкатӧн; пӧкатыс вӧчԍӧ грунт ԍерԏі ԉібӧ крутҗыка, ԉібӧ ԋывкҗыка. Таԇнаԁ гу вомыс лоӧ паԍкыԁҗык пыԁӧс ԁорԍыс (пыԁӧсыс колӧ лоны колӧм ыҗԁа ԍерԏіыс). Сеԍԍа завоԃітӧны ежны ԍтенсӧ. Ежнысӧ колӧ ԇік веԍкыԁа (сувтса). Кыӧмӧн-кӧ ежны, поԅӧ — понӧԉӧн, баԃԃӧн ԁа мукӧԁ кыз ԋӧрјасӧн. Поԅӧ ежны і ізјасӧн, ӧжыгајттӧм кірпічӧн ԁа мукӧԁӧн. Ежӧм бӧрын колӧ ԍтенјассӧ мавтны ԍојӧн ԁа бура шыԉӧԁны. Ԍԏена-ежӧма костыс тыртԍӧ таԉалӧм ԍојӧн. Сіјӧс ставсӧ топыԁа трамбујтӧны, меԁ воԇӧсӧ ез кут пукԍыны. |
| Муыс кӧ небыд, стенъяссӧ позьӧ сідзжӧ эжны гӧрбушъясӧн, пӧвъясӧн. Стена-муа костсӧ тыртӧны сёйӧн жӧ. | Муыс-кӧ ԋебыԁ, ԍтенјассӧ поԅӧ сіԇжӧ ежны гӧрбушјасӧн, пӧвјасӧн. Ԍтена муа костсӧ тыртӧны ԍојӧн-жӧ. |
| Кузь траншеяясын стенъяссӧ зумӧдӧм могысь, быд кык метр сайӧ тувъялӧны сваяяс. | Куԅ траншејајасын ԍтенјассӧ зумӧԁӧм могыԍ, быԁ кык метр сајӧ тувјалӧны свајајас. |
| Кодыр сёйыс абу, а эмӧсь пӧвъяс, гусӧ позьӧ вӧчны бӧчарнӧй типаӧс. | Коԁыр ԍојыс абу, а емӧԍ пӧвјас, гусӧ поԅӧ вӧчны бӧчарнӧј ԏіпаӧс. |
| Гу гӧгӧрыс метр джын сайӧ кымын кодйӧны канава, зэр васӧ гуӧ веськалӧмысь вештӧм могысь. | Гу гӧгӧрыс метр җын сајӧ кымын коԁјӧны канава зер васӧ гуӧ веԍкалӧмыԍ вештӧм могыԍ. |
| Мед эськӧ видзны зэр ваысь да лымйысь гусӧ, гу вылас вӧчӧны вевттьӧд (лэбув кодьӧс) идзасысь либӧ тьӧскысь. Татшӧм вевттьӧдыс видзӧ гусӧ ва пырӧмысь да сэки позьӧ гусьыс силоссӧ босьтны кӧть кутшӧм поводдя дырйи. | Меԁ еԍкӧ віԇны зер ваыԍ ԁа лымјыԍ гусӧ, гу вылас вӧчӧны вевԏԏӧԁ (лебув коԃӧс) іԇасыԍ ԉібӧ ԏӧскыԍ. Тащӧм вевԏԏӧԁыс віԇӧ гусӧ ва пырӧмыԍ ԁа секі поԅӧ гуԍыс ԍілоссӧ боԍтны кӧԏ кущӧм повоԃԃа ԁырјі. |
| Кыдз аддзам, гу либӧ траншея вӧчӧм абу зэв сьӧкыдтор, оз кор торъя тӧдӧмъяс. Силос гулӧн тырмытӧмторйыс — сылӧн омӧль зумыдлуныс. Унаысь во мысти нин силос гуӧн вӧдитчӧм бӧрын стенъясыс сылӧн кутӧны киссявны. Эжӧм стенъяса гуяс ёнджыкӧсь дай дырджык олӧны. | Кыԇ аԁԇам, гу ԉібӧ траншеја вӧчӧм абу зев ԍӧкыԁтор, оз кор торја тӧԁӧмјас. Ԍілос гулӧн тырмытӧмторјыс — сылӧн омӧԉ зумыԁлуныс. Унаыԍ во мыԍԏі-ԋін ԍілос гуӧн вӧԃітчӧм бӧрын ԍтенјасыс сылӧн кутӧны кіԍԍавны. Ежӧм ԍтенјаса гујас јонҗыкӧԍ ԁај ԁырҗык олӧны. |
| Колхозъясын да прӧстӧй производственнӧй ӧтувтчӧмъясын колӧ торйӧдны гусӧ вӧчӧмӧн веськӧдлыны правленньӧса шленӧс либӧ овмӧсын кутшӧмкӧ юкӧнӧн заведуйтысьӧс: сійӧ веськӧдлӧм улын позьӧ бура вӧчны гу либӧ траншея, кодын позяс шоммӧдны бур силос. | Колхозјасын ԁа прӧстӧј проізвоԁственнӧј ӧтувтчӧмјасын колӧ торјӧԁны гусӧ вӧчӧмӧн веԍкӧԁлыны правԉеԋԋӧса шԉенӧс ԉібӧ овмӧсын кущӧмкӧ јукӧнӧн завеԁујтыԍӧс: сіјӧ веԍкӧԁлӧм улын поԅӧ бура вӧчны гу ԉібӧ траншеја, коԁын поԅас шоммӧԁны бур ԍілос. |
| ІХ. Силосуйтӧм водзвылын гуяс да траншеяяс лӧсьӧдӧм. | IX. Ԍілосујтӧм воԇвылын гујас ԁа траншејајас лӧԍӧԁӧм. |
| Силос тэчтӧдз колӧ бура видлавны гусӧ да траншеясӧ — ставыс-ӧ бур. | Ԍілос течтӧԇ колӧ бура віԁлавны гусӧ ԁа траншејасӧ — ставыс-ӧ бур. |
| Медводз колӧ видзӧдлыны гулысь да траншеялысь стенъяссӧ, да стенъясыс кӧ абу шыльыдӧсь, розяӧсь, найӧс колӧ шыльӧдны да мавтны сук сёйӧн. Силос тэчтӧдз гулысь стенъяссӧ колӧ ульмӧдыштны. Ульмӧдӧмсӧ (кӧтӧдӧмсӧ) колӧ нуӧдны дорвыв куим лун чӧж, сӧмын ӧтпырйӧ оз ков васӧ уна кисьтны, мед ванас эз мун стенсьыс сёйыс да эз нильзьы пыдӧсыс. Киськавны позьӧ пӧжарнӧй трубаысь зэр моз пызйысь наконечник пыр. Пӧжарнӧй трубаыс кӧ абу, позьӧ киськавны сеткаа лейкаӧн. | Меԁвоԇ колӧ віԇӧԁлыны гулыԍ ԁа траншејалыԍ ԍтенјассӧ, ԁа ԍтенјасыс-кӧ абу шыԉыԁӧԍ, роԅаӧԍ, најӧс колӧ шыԉӧԁны ԁа мавтны сук ԍојӧн. Ԍілос течтӧԇ гулыԍ ԍтенјассӧ колӧ уԉмӧԁыштны. Уԉмӧԁӧмсӧ (кӧтӧԁӧмсӧ) колӧ нуӧԁны ԁорвыв кујім лун чӧж, сӧмын ӧтпырјӧ оз ков васӧ уна кіԍтны, меԁ ванас ез мун ԍтенԍыс ԍојыс ԁа ез ԋіԉԅы пыԁӧсыс. Кіԍкавны поԅӧ пӧжарнӧј трубаыԍ зер моз пызјыԍ накоԋечԋік пыр. Пӧжарнӧј трубаыс-кӧ абу, поԅӧ кіԍкавны ԍеткаа ԉејкаӧн. |
| Дезинфицируйтӧм могысь гуяс да траншеяяс зэв бур мавтны выль кусӧдӧм извесьтӧн. Торйӧн нин сідзсӧ колӧ вӧчны, силосыс кӧ тэчсьӧ важ гуӧ, кытӧні водзджык вӧлі силосуйтлӧма нин. | Ԃеԅінфекцірујтӧм могыԍ гујас ԁа траншејајас зев бур мавтны выԉ кусӧԁӧм іԅвеԍԏӧн. Торјӧн-ԋін сіԇсӧ колӧ вӧчны, ԍілӧсыс-кӧ течԍӧ важ гуӧ, кытӧні воԇҗык вӧлі ԍілосујтлӧма-ԋін. |
| Гуяслысь да траншеяяслысь эжӧм стенъяссӧ силос тэчӧм водзвылас колӧ ёнджыка весавны мусьыс сёй комӧкъясысь, ёгысь да с.в., мыськавны найӧс, кӧтӧдыштны стенъяссӧ да белитны выль кусӧдӧм извесьтӧн. | Гујаслыԍ ԁа траншејајаслыԍ ежӧм ԍтенјассӧ ԍілос течӧм воԇвылас колӧ јонҗыка весавны муԍыс ԍој комӧкјасыԍ, јогыԍ ԁа с.в., мыԍкавны најӧс, кӧтӧԁыштны ԍтенјассӧ ԁа беԉітны выԉ кусӧԁӧм іԅвеԍԏӧн. |
| Та бӧрын гуыд лоӧ дась силос пуктӧм вылӧ. | Та бӧрын гуыԁ лоӧ ԁаԍ ԍілос пуктӧм вылӧ. |
| Колӧ пыдди босьтны, гулысь либӧ траншеялысь стенъяссӧ кӧтӧдӧм зэв ыджыд да ответственнӧй удж. Омӧля кӧ сійӧ ужсӧ тэ нуӧдан, вермас бакшасьны силосыд. | Колӧ пыԃԃі боԍтны, гулыԍ ԉібӧ траншејалыԍ ԍтенјассӧ кӧтӧԁӧм зев ыҗыԁ ԁа ответственнӧј уҗ. Омӧԉа-кӧ сіјӧ ужсӧ те нуӧԁан, вермас бакшаԍны ԍілосыԁ. |
| Х. Силосуйтан кӧрымлӧн васӧдлуныс. | X. Ԍілосујтан кӧрымлӧн васӧԁлуныс. |
| Мед эськӧ бурджыка силосуйтӧмыс муніс, зэв тӧдчанатор — гуӧ силосуйтны пуктан кӧрымлӧн васӧдлуныс. Быдӧн тӧдӧ, мый капуста бакшасяс пельсаад, сэтысь кӧ став сӧкыс (рӧсолыс) петӧ, капустаыс кӧ лоӧ коскодь. Сідз жӧ и силосуйтӧм вылӧ гуӧ пуктӧм кӧрымыд бакшасяс, тшыкас, он кӧ пукты сійӧс гуас лапыдкодьӧн. Та вӧсна силосуйтан кӧрым гуӧ сюйтӧдзыс колӧ бурджыка видлыны сылысь васӧдлунсӧ. | Меԁ еԍкӧ бурҗыка ԍілосујтӧмыс муніс, зев тӧԁчанатор гуӧ ԍілосујтны пуктан кӧрымлӧн васӧԁлуныс. Быԁӧн тӧԁӧ, мыј капуста бакшаԍас пеԉсааԁ, сетыԍ-кӧ став сӧкыс (рӧсолыс) петӧ, капустаыс-кӧ лоӧ коскоԃ. Сіԇ-жӧ-і ԍілосујтӧм вылӧ гуӧ пуктӧм кӧрымыԁ бакшаԍас, щыкас, он-кӧ пукты сіјӧс гуас лапыԁкоԃӧн. Та вӧсна ԍілосујтан кӧрым гуӧ ԍујтӧԇыс колӧ бурҗыка віԁлыны сылыԍ васӧԁлунсӧ. |
| Силосуйтан кӧрымлӧн васӧдлуныс (влажносьтыс) колӧ лоны 65-сянь 70%-ӧдз. 70%-ысь унджык лапыдлунсӧ кыпӧдны позьӧ на, сӧмын 65%-ысь улӧджык силосуйтан кӧрым вайӧдны некор оз ков. Сӧмын силос вӧчан удж йылысь бура тӧдысь йӧз вермасны вӧчны бур силос татшӧм улын прӧчента лапыд кӧрымысь. Васӧдлунсӧ позьӧ зэв бура тӧдмавны веситалӧмӧн да косьталӧмӧн. Босьтны кӧ 1 килограмм силосуйтан кӧрым да бура косьтыны сійӧс шонді водзын либӧ лунся пачын, килограммсьыс кольӧ 450–500 грамм. Сійӧ лоӧ шӧр васӧда силосуйтантор. | Ԍілосујтан кӧрымлӧн васӧԁлуныс (влажноԍтыс) колӧ лоны 65-ԍаԋ 70%-ӧԇ. 70%-ыԍ унҗык лапыԁлунсӧ кыпӧԁны поԅӧ-на, сӧмын 65%-ыԍ улӧҗык ԍілосујтан кӧрым вајӧԁны ԋекор оз ков. Сӧмын ԍілос вӧчан уҗ јылыԍ бура тӧԁыԍ јӧз вермасны вӧчны бур ԍілос тащӧм улын прӧцента лапыԁ кӧрымыԍ. Васӧԁлунсӧ поԅӧ зев бура тӧԁмавны веԍіталӧмӧн ԁа коԍталӧмӧн. Боԍтны-кӧ 1 кілограмм ԍілосујтан кӧрым ԁа бура коԍтыны сіјӧс шонԁі воԇын ԉібӧ лунԍа пачын, кілограммԍыс коԉӧ 450–500 грамм. Сіјӧ лоӧ шӧр васӧԁа ԍілосујтантор. |
| Дерт абу зэв сьӧкыд тӧдмавны кӧрымлысь васӧдлунсӧ шонді водзын либӧ пачын косьтӧмӧн. Позьӧ дерт и ылӧснас тӧдмавны сійӧс, сӧмын ёна верман ылавны. Та могысь босьтӧны силосуйтӧм вылӧ лӧсьӧдӧм турунсӧ кабырӧ, ёна сійӧс гартӧны, да сэки кӧ пыдзыртчӧ ваыс, сӧмын оз войтав, сійӧ кӧрымас васӧдлуныс туяна силосуйтӧм вылас. Ваыс кӧ ньӧти оз пыдзыртчы либӧ муртса-муртса пыдзыртчӧ, васӧдлуныс сылӧн колӧм сертиыс улынджык. | Ԃерт, абу зев ԍӧкыԁ тӧԁмавны кӧрымлыԍ васӧԁлунсӧ шонԁі воԇын ԉібӧ пачын коԍтӧмӧн. Поԅӧ, ԃерт і ылӧснас тӧԁмавны сіјӧс, сӧмын јона верман ылавны. Та могыԍ боԍтӧны ԍілосујтӧм вылӧ лӧԍӧԁӧм турунсӧ кабырӧ, јона сіјӧс гартӧны, ԁа секі-кӧ пыԇыртчӧ ваыс, сӧмын оз војтав, сіјӧ кӧрымас васӧԁлуныс тујана ԍілосујтӧм вылас. Ваыс-кӧ ԋӧԏі оз пыԇыртчы ԉібӧ муртса-муртса пыԇыртчӧ, васӧԁлуныс сылӧн колӧм ԍерԏіыс улынҗык. |
| Ми шулім нин, тадзнад тӧдмалігӧн верман ёна ылавны, сы вӧсна бурджык тӧдмавны веситӧмӧн да косьтӧмӧн. | Мі шулім-ԋін, таԇнаԁ тӧԁмалігӧн верман јона ылавны, сы вӧсна бурҗык тӧԁмавны веԍітӧмӧн ԁа коԍтӧмӧн. |
| Силосуйтӧм йылысь тӧдысьяс васӧдлунсӧ тӧдмалӧны ылӧснас, киас кабралӧмӧн. Сӧмын тайӧ сетсьӧ силосуйтӧмын ыджыд практика тӧдӧмӧн. Медводдза каднас силос вӧчысьяс пыр тӧдмалӧны васӧдлунтӧ веситӧмӧн да косьтӧмӧн. | Ԍілосујтӧм јылыԍ тӧԁыԍјас васӧԁлунсӧ тӧԁмалӧны ылӧснас, кіас кабралӧмӧн. Сӧмын тајӧ ԍетԍӧ ԍілосујтӧмын ыҗыԁ пракԏіка тӧԁӧмӧн. Меԁвоԇԇа каԁнас ԍілос вӧчыԍјас пыр тӧԁмалӧны васӧԁлунтӧ веԍітӧмӧн ԁа коԍтӧмӧн. |
| Силосуйтігӧн мукӧд силосуйтан торъяслӧн оз тырмы аслас влажносьтыс. Сэки сы дінӧ содтӧны сочнӧй кӧрымъяс (коръяс, капуста листъяс да с. в.). | Ԍілосујтігӧн мукӧԁ ԍілосујтан торјаслӧн оз тырмы аслас влажноԍтыс. Секі сы ԁінӧ соԁтӧны сочнӧј кӧрымјас (корјас, капуста ԉістјас ԁа с. в.). |
| Кӧрымыс кӧ вывті васӧд да сочнӧй (капуста лист, корнеплодъяслӧн кор, вундалӧм тыква, да с. в.) сы дінӧ колӧ сорлавны шырӧм идзас либӧ полова. Татшӧм сочнӧй кӧрымыслӧн васӧдлуныс овлӧ 90%-ӧдз. Сы дінӧ кӧ содтыны вес сертиыс джынсӧ шырӧм идзас либӧ жуг, шӧр васӧдлуныс став сорасыслӧн лоас 65% гӧгӧр. | Кӧрымыс-кӧ вывті васӧԁ ԁа сочнӧј (капуста ԉіст, корԋеплоԁјаслӧн кор, вунԁалӧм тыква, ԁа с. в.) сы ԁінӧ колӧ сорлавны шырӧм іԇас ԉібӧ полова. Тащӧм сочнӧј кӧрымыслӧн васӧԁлуныс овлӧ 90%-ӧԇ. Сы ԁінӧ-кӧ соԁтыны вес ԍерԏіыс җынсӧ шырӧм іԇас ԉібӧ жуг, шӧр васӧԁлуныс став сорласыслӧн лоас 65% гӧгӧр. |
| Сочнӧй кӧрымъяс кӧ овмӧсын абуӧсь, косӧд кӧрымъяссӧ лапыдмӧдны позьӧ ваӧн. Зэв кос кӧрымъяс, кӧть сэтчӧ и ва пуктан, силосуйтны зэв сьӧкыд. Та вӧсна колӧ силосуйтны сочнӧйджык кӧрымъяс, васӧдлуныс кодъяслӧн медэтша вылӧ 65%. Вывті сочнӧй кӧрымъяс, кодъяслӧн васӧдлуныс вывті ыджыд, колӧ силосуйтны косӧд кӧрымкӧд сорлалӧмӧн, а косӧд кӧрымъяссӧ силосуйтны сӧмын сочнӧйяскӧд. Сочнӧй кӧрымъяс кӧ абуӧсь, сэки куш косӧд кӧрымтӧ силосуйтны оз и ков. | Сочнӧј кӧрымјас-кӧ овмӧсын абуӧԍ, косӧԁ кӧрымјассӧ лапыԁмӧԁны поԅӧ ваӧн. Зев кос кӧрымјас, кӧԏ сетчӧ-і ва пуктан, ԍілосујтны зев ԍӧкыԁ. Та вӧсна колӧ ԍілосујтны сочнӧјҗык кӧрымјас, васӧԁлуныс коԁјаслӧн меԁеща вылӧ 65%. Вывті сочнӧј кӧрымјас, коԁјаслӧн васӧԁлуныс вывті ыҗыԁ, колӧ ԍілосујтны косӧԁ кӧрымкӧԁ сорлалӧмӧн, а косӧԁ кӧрымјассӧ ԍілосујтны сӧмын сочнӧјјаскӧԁ. Сочнӧј кӧрымјас-кӧ абуӧԍ, секі куш косӧԁ кӧрымтӧ ԍілосујтны оз і ков. |
| ХІ. Мыйӧн шырны кӧрымъяс силосуйтӧм водзвылын. | XI. Мыјӧн шырны кӧрымјас ԍілосујтӧм воԇвылын. |
| Кӧрымъяс шырны медбур торъя машинаясӧн — силосорезкаясӧн либӧ кӧть идзас шыран машинаясӧн. Сӧмын татшӧм машинаясыд ӧні абу на зэв тырмымӧн, обслуживайтны став сиктса овмӧссӧ найӧ оз вермыны. А силосуйтан кӧрымтӧ шырӧмыд зэв ёна тӧдчас бур силос лӧсьӧдӧм вылад. Та вӧсна колӧ используйтны став силосорезкасӧ да соломорезкасӧ, кодъяс эмӧсь, да наӧн уджавны 2–3 сменаӧн. Мед эськӧ бурджыка обслужитны силосорезкаясӧн да соломорезкаясӧн колхозъясӧс, прӧстӧйджык ӧтувтчӧмъясӧс, силосорезкаяссӧ да соломорезкаяссӧ колӧ сетлывлыны прокатӧ. Тайӧс позьӧ котыртны машинно-тракторнӧй станцияяс пыр, гырысь колхозъяс пыр, совхозъяс пыр да торъя прокатнӧй пунктъяс пыр. | Кӧрымјас шырны меԁбур торја машінајасӧн — ԍілосорезкајасӧн ԉібӧ кӧԏ іԇас шыран машінајасӧн. Сӧмын тащӧм машінајасыԁ ӧні абу-на зев тырмымӧн, обслужівајтны став ԍіктса овмӧссӧ најӧ оз вермыны. А ԍілосујтан кӧрымтӧ шырӧмыԁ зев јона тӧԁчас бур ԍілос лӧԍӧԁӧм вылаԁ. Та вӧсна колӧ іспоԉзујтны став ԍілосорезкасӧ ԁа соломорезкасӧ, коԁјас емӧԍ, ԁа наӧн уҗавны 2–3 ԍменаӧн. Меԁ еԍкӧ бурҗыка обслужітны ԍілосорезкајасӧн ԁа соломорезкајасӧн колхозјасӧс, прӧстӧјҗык ӧтувтчӧмјасӧс, ԍілосорезкајассӧ ԁа соломорезкајассӧ колӧ ԍетлывлыны прокатӧ. Тајӧс поԅӧ котыртны машінно-тракторнӧј станціјајас пыр, гырыԍ колхозјас пыр, совхозјас пыр ԁа торја прокатнӧј пунктјас пыр. |
| Киӧн бергӧдлан быд соломорезка колӧ приспособитны кутшӧмкӧ двигатель дінӧ. Киӧн бергӧдлан уна соломорезка позьӧ тадз жӧ лӧсьӧдны, и производительносьтыс сылӧн лоӧ кымынкӧ пӧв ыджыдджык. | Кіӧн бергӧԁлан быԁ соломорезка колӧ пріспособітны кущӧмкӧ ԃвігаԏеԉ ԁінӧ. Кіӧн бергӧԁлан уна соломорезка поԅӧ таԇжӧ лӧԍӧԁны, і проізвоԃіԏеԉноԍтыс сылӧн лоӧ кымынкӧ пӧв ыҗыԁҗык. |
| Двигательӧн соломорезка вылын уджалігӧн сылӧн производительносьт кыптӧмыс ёна йитчӧма шыранторсӧ мыччалысь сямкӧд: бур мыччалысь куим пӧв унджык вӧчас сямтӧм мыччалысь дорысь. Сы вӧсна колӧ лӧсьӧдны бур мыччалысь кадръяс. | Ԃвігаԏеԉӧн соломорезка вылын уҗалігӧн сылӧн проізвоԃіԏеԉноԍт кыптӧмыс јона јітчӧма шыранторсӧ мытчалыԍ ԍамкӧԁ: бур мытчалыԍ кујім пӧв унҗык вӧчас ԍамтӧм мытчалыԍ ԁорыԍ. Сы вӧсна колӧ лӧԍӧԁны бур мытчалыԍ каԁрјас. |
| Посньыдик колхозъяс, кодъяс силоссӧ оз уна лӧсьӧдны, вермасны силосуйтӧм вылӧ лӧсьӧдӧм кӧрымсӧ посняммӧдны черӧн, чарлаӧн, косаӧн. Черӧн силосуйтан кӧрым кералӧм могысь силос гу весьтас пуктӧны кер да сы вылын и кералӧны. Сэки кералӧм кӧрымыс пыр жӧ веськалӧ гуас. Дерт тадзтӧ шырны абу зэв бур, бурджык машинаӧн, сӧмын машинаыд кӧ абу да силосуйтан кӧрымыд абу уна, быть лоӧ шырны черӧн, чарлаӧн, косаӧн да с. в. | Посԋіԃік колхозјас, коԁјас ԍілоссӧ оз уна лӧԍӧԁны, вермасны ԍілосујтӧм вылӧ лӧԍӧԁӧм кӧрымсӧ посԋаммӧԁны черӧн, чарлаӧн, косаӧн. Черӧн ԍілосујтан кӧрым кералӧм могыԍ ԍілос гу веԍтас пуктӧны кер ԁа сы вылын і кералӧны. Секі кералӧм кӧрымыс пыр-жӧ веԍкалӧ гуас. Ԃерт, таԇтӧ шырны абу зев бур, бурҗык машінаӧн, сӧмын машінаыԁ-кӧ абу ԁа ԍілосујтан кӧрымыԁ абу уна, быԏ лоӧ шырны черӧн, чарлаӧн, косаӧн ԁа с. в. |
| ХІІ. Гуяс да траншеяяс тыртӧм. | XII. Гујас ԁа траншејајас тыртӧм. |
| Шырӧм силосуйтӧм кӧрым тэчсьӧ гуӧ топыдджыка. Топыда тэчӧмкӧд йитчӧма силослӧн качествоыс. Гуясӧ кӧрым топыда тэчӧм (трамбуйтӧм) — зэв тӧдчанатор силосуйтігӧн. Мед кӧрымыс гуас топыдджыка пуксис, сійӧс талялӧны кокӧн либӧ вӧлӧн, сідз жӧ кӧрт либӧ пу трамбуйтанӧн. | Шырӧм ԍілосујтӧм кӧрым течԍӧ гуӧ топыԁҗыка. Топыԁа течӧмкӧԁ јітчӧма ԍілослӧн качествоыс. Гујасӧ кӧрым топыԁа течӧм (трамбујтӧм) — зев тӧԁчанатор ԍілосујтігӧн. Меԁ кӧрымыс гуас топыԁҗыка пукԍіс, сіјӧс таԉалӧны кокӧн ԉібӧ вӧлӧн, сіԇ-жӧ кӧрт ԉібӧ пу трамбујтанӧн. |
| Гырысь силоснӧй гуясын либӧ траншеяясын трамбуйтӧны вӧвъясӧн, кодъясӧс сюйӧны гуас да дорвыв ветлӧдлӧмӧн трамбуйтӧны. | Гырыԍ ԍілоснӧј гујасын ԉібӧ траншејајасын трамбујтӧны вӧвјасӧн, коԁјасӧс ԍујӧны гуас ԁа ԁорвыв ветлӧԁлӧмӧн трамбујтӧны. |
| Трамбуйтігас торйӧн нин ёна колӧ топӧдны кӧрымсӧ стенъяс бердсьыс. Кӧрымсӧ топыда тэчӧм унджык вӧтлӧ силос пытшсьыс сынӧдсӧ, а сійӧ (сынӧдсӧ вӧтлӧмыс) силосуйтігас зэв коланатор: кымын унджык сынӧд кольӧ силос пытшкас, сымын лёкджык вермас артмыны силосыс. | Трамбујтігас торјӧн-ԋін јона колӧ топӧԁны кӧрымсӧ ԍтенјас берԁԍыс. Кӧрымсӧ топыԁа течӧм унҗык вӧтлӧ ԍілос пыщԍыс сынӧԁсӧ, а сіјӧ (сынӧԁсӧ вӧтлӧмыс) ԍілосујтігас зев коланатор: кымын унҗык сынӧԁ коԉӧ ԍілос пыщкас, сымын ԉокҗык вермас артмыны ԍілосыс. |
| Сы вӧсна и шырӧны кӧрымсӧ да топыда трамбуйтӧны силоссӧ. | Сы вӧсна і шырӧны кӧрымсӧ ԁа топыԁа трамбујтӧны ԍілоссӧ. |
| Силос кӧрымнас гусӧ колӧ тыртны пасьталаыс ӧткодя. Траншеяяс колӧ тыртны кузялаыс, мед быд лун позьӧ вӧлі тыртны ¾ метр судта топӧдӧм силосӧн. | Ԍілос кӧрымнас гусӧ колӧ тыртны паԍталаыс ӧткоԃа. Траншејајас колӧ тыртны куԅалаыс, меԁ быԁлун поԅӧ вӧлі тыртны ¾ метр суԁта топӧԁӧм ԍілосӧн. |
| Гуяс да траншеяяс тыртӧм колӧ нуӧдны дорвыв да став уджсӧ эштӧдны регыдджыкӧн — 2–3 лунӧн. | Гујас ԁа траншејајас тыртӧм колӧ нуӧԁны ԁорвыв ԁа став уҗсӧ ештӧԁны регыԁҗыкӧн — 2–3 лунӧн. |
| Кӧрымсӧ сюйигӧн (тыртігӧн) гулӧн либӧ траншеялӧн стеныс кӧтӧдсьӧ лейкаӧн. Торйӧн нин колӧ кӧтӧдны гуяслысь эжтӧм стенъяссӧ. Сӧмын гусӧ бура водзвыв киськалӧмӧн да силоссӧ тэчигӧн стенъяссӧ дорвыв кӧтӧдӧмӧн позьӧ перйыны силослы колана васӧдлунсӧ да вӧчны бур кӧрым. Силосуйтан кӧрымлӧн кӧ васӧдлуныс 65% мында, зэв бур сюйны тшӧтш гуас мыйкӧ мында лапыдджык кӧрым (пуктас коръяс, ӧтава, свеклӧ кор да с. в.); найӧс колӧ тэчны стен бердасджык да ёнджыка трамбуйтны. Тадзӧн колӧ став гу судтаыс тэчны васӧдджык кӧрым. Тайӧ вӧчсьӧ сы вӧсна, мед эськӧ мукӧд кӧрымыслӧн васӧдлуныс эз быр, а сідзкӧ мед видзсяс и тшыкӧмсьыс. Васӧдджык кӧрым кӧть и мыйкӧ мында сетас стенъяслы ассьыс васӧ, сӧмын сылӧн кольӧ на колӧм мындаыс васӧдлуныс, да стен бокас куйлысь кӧрымыс оз тшык. | Кӧрымсӧ ԍујігӧн (тыртігӧн) гулӧн ԉібӧ траншејалӧн ԍтеныс кӧтӧԁԍӧ ԉејкаӧн. Торјӧн-ԋін колӧ кӧтӧԁны гујаслыԍ ежтӧм ԍтенјассӧ. Сӧмын гусӧ бура воԇвыв кіԍкалӧмӧн ԁа ԍілоссӧ течігӧн ԍтенјассӧ ԁорвыв кӧтӧԁӧмӧн поԅӧ перјыны ԍілослы колана васӧԁлунсӧ ԁа вӧчны бур кӧрым. Ԍілосујтан кӧрымлӧн-кӧ васӧԁлуныс 65% мынԁа, зев бур ԍујны щӧщ гуас мыјкӧ мынԁа лапыԁҗык кӧрым (пуктас корјас, ӧтава, ԍвеклӧ кор ԁа с. в.); најӧс колӧ течны ԍтен берԁасҗык ԁа јонҗыка трамбујтны. Таԇӧн колӧ став гу суԁнаыс течны васӧԁҗык кӧрым. Тајӧ вӧчԍӧ сы вӧсна, меԁ еԍкӧ мукӧԁ кӧрымыслӧн васӧԁлуныс ез быр, а сіԇ-кӧ меԁ віԇԍас і щыкӧмԍыс. Васӧԁҗык кӧрым кӧԏ-і мыјкӧ мынԁа ԍетас ԍтенјаслы асԍыс васӧ, сӧмын сылӧн коԉӧ-на колӧм мынԁаыс васӧԁлуныс, ԁа ԍтен бокас кујлыԍ кӧрымыс оз щык. |
| Мед эськӧ вӧчны бур силос, гуӧ кӧрым тэчигӧн колӧ тӧдны татшӧм правилӧяс: | Меԁ еԍкӧ вӧчны бур ԍілос, гуӧ кӧрым течігӧн колӧ тӧԁны тащӧм правілӧјас: |
| 1) кӧрымсӧ колӧ бурджыка трамбуйтны; | 1) кӧрымсӧ колӧ бурҗыка трамбујтны; |
| 2) гулысь стенъяссӧ кадын да ёнджыка ваӧн васӧдмӧдны; | 2) гулыԍ ԍтенјассӧ каԁын ԁа јонҗыка ваӧн васӧԁмӧԁны; |
| 3) гусӧ силоснас (кӧрымнас) тыртны колӧ ӧдйӧджык. | 3) гусӧ ԍілоснас (кӧрымнас) тыртны колӧ ӧԁјӧҗык. |
| ХІІІ. Кыдзи тупкыссьӧ гу. | XIII. Кыԇі тупкыԍԍӧ гу. |
| Силос гу либӧ траншея колӧ тыртны чукйӧнджык. 1–2 лун мысти силослӧн вылысса слӧйыс вель ёна шоналас да пуксяс. Сійӧс колӧ бурджыка трамбуйтны да нӧшта тэчны вылас кӧрымсӧ. Кодыр мӧд вылысыс шоналас, сійӧс бура трамбуйтӧны да тупкӧны гусӧ водзджык сёйӧн, сэсся муӧн. Няйтӧссьӧмысь видзӧм могысь силос да сёй костас пуктыссьӧ кутшӧмкӧ вӧсньыдик видзӧд — лапыд рӧгӧза, вӧсньыдика идзас, пу кор, трунда да с. в. | Ԍілос гу ԉібӧ траншеја колӧ тыртны чукјӧнҗык. 1–2 лун мыԍԏі ԍілослӧн вылысса слӧјыс веԉ јона шоналас ԁа пукԍас. Сіјӧс колӧ бурҗыка трамбујтны ԁа нӧшта течны вылас кӧрымсӧ. Коԁыр мӧԁ вылысыс шоналас, сіјӧс бура трамбујтӧны ԁа тупкӧны гусӧ воԇҗык ԍојӧн, сеԍԍа муӧн. Ԋајтӧԍԍӧмыԍ віԇӧм могыԍ ԍілос ԁа ԍој костас пуктыԍԍӧ кущӧмкӧ вӧсԋіԃік віԇӧԁ — лапыԁ рӧгӧжа, вӧсԋыԃіка іԇас, пу кор, трунԁа ԁа с. в. |
| Силос гу вылас бурджык унджык тэчны мусӧ: сійӧ отсалас силоссӧ ёнджыка топӧдны да видзас сынӧд пырӧмысь. | Ԍілос гу вылас бурҗык унҗык течны мусӧ: сіјӧ отсалас ԍілоссӧ јонҗыка топӧԁны ԁа віԇас сынӧԁ пырӧмыԍ. |
| Мунас гу вылысыс тыртсьӧ гӧгрӧс чуркйӧн (мылькйӧн) да сідз, мед сійӧ вӧлі тупкӧ гу гӧгӧрсӧ гу дорсяныс метр пасьта кымын. | Мунас гу вылысыс тыртԍӧ гӧгрӧс чуркјӧн (мыԉкјӧн) ԁа сіԇ, меԁ сіјӧ вӧлі тупкӧ гу гӧгӧрсӧ гу ԁорԍаныс метр паԍта кымын. |
| Мед му вевтыс эз кынмы, сы вылӧ тэчӧны идзас либӧ жуг. | Меԁ му вевтыс ез кынмы, сы вылӧ течӧны іԇас ԉібӧ жуг. |
| Кодыр гуыс лоӧ тыртӧма нин, гӧгӧрыс, гу доръяссяньыс 1½ метр сайӧ вӧчӧны канава зэр ва пырӧмысь силос гуӧс видзӧм могысь. | Коԁыр гуыс лоӧ тыртӧма-ԋін, гӧгӧрыс, гу ԁорјасԍаԋыс 1½–2 метр сајӧ вӧчӧны канава зер ва пырӧмыԍ ԍілос гуӧс віԇӧм могыԍ. |
| Мед эськӧ бурджык вӧлі перйыны силоссӧ да видзны зэрӧм-лымъялӧмъясысь, гу вевдорас вӧчсьӧ прӧстӧй вевт либӧ лэбув. | Меԁ еԍкӧ бурҗык вӧлі перјыны ԍілоссӧ ԁа віԇны зерӧм-лымјалӧмјасыԍ, гу вевԁорас вӧчԍӧ прӧстӧј вевт ԉібӧ лебув. |
| Тайӧн и уджыс помасьӧ. Силосуйтан кӧрым бӧрся сэсся оз ков некутшӧм тӧждысьӧм. | Тајӧн і уҗыс помаԍӧ. Ԍілосујтан кӧрым бӧрԍа сеԍԍа оз ков ԋекущӧм тӧжԁыԍӧм. |
| ХІV. Силос установкаяс. | ХІV. Ԍілӧс установкајас. |
| Индам дженьыдика, мый колӧ пыдди босьтны колхозъяслы силос установкаяс вӧчигӧн. | Інԁам җеԋыԃіка, мыј колӧ пыԃԃі боԍтны колхозјаслы ԍілос установкајас вӧчігӧн. |
| Силосуйтан практика петкӧдлӧ, мый кымын ыджыд силосуйтан башня, сымын этша вошӧ пӧтӧслуныс кӧрымъяс силосуйтігӧн. Дай сійӧс стрӧитӧмыс донтӧмджык сувтас. | Ԍілосујтан пракԏіка петкӧԁлӧ, мыј кымын ыҗыԁ ԍілосујтан башԋа, сымын еща вошӧ пӧтӧслуныс кӧрымјас ԍілосујтігӧн. Ԁај сіјӧс стрӧјітӧмыс ԁонтӧмҗык сувтас. |
| Сэсся башняяс вӧчигӧн колӧ пыдди босьтны, мый пасьтаыслӧн судта дінас соотношенньӧыс колӧ лоны этша вылӧ 1 : 1½ либӧ 1 : 2, а нӧшта бурджык, сійӧ соотношенньӧыс кӧ лоӧ ыджыдджык 1 : 3. Шуам, ми кӧ башнялысь пасьтасӧ босьтам 4 метр, сэки судтаыслы колӧ лоны 6 метр. Тайӧ колӧ, мед ёнджыка топаліс силос кӧрымыс. Пасьтаыс башняыслӧн босьтсьӧ сы серти, мыйта колӧ скӧтлы суткиӧн вердӧм вылас кӧрымыс, да босьтсьӧ пыдди, — мед кӧрымыс эз тшык, колӧ тӧвнас быд лун босьтавны башнясьыс кӧрымсӧ 5 сантиметр кызта, а шоныд дырйи — 12 сантиметрӧдз. | Сеԍԍа башԋајас вӧчігӧн колӧ пыԃԃі боԍтны, мыј паԍтаыслӧн суԁта ԁінас соотношеԋԋӧыс колӧ лоны еща вылӧ 1 : 1½ ԉібӧ 1 : 2, а нӧшта бурҗык, сіјӧ соотношеԋԋӧыс-кӧ лоӧ ыҗыԁҗык 1 : 3. Шуам, мі-кӧ башԋалыԍ паԍтасӧ боԍтам 4 метр, секі суԁтаыслы колӧ лоны 6 метр. Тајӧ колӧ, меԁ јонҗыка топаліс ԍілос кӧрымыс. Паԍтаыс башԋаыслӧн боԍтчӧ сы ԍерԏі, мыјԁта колӧ скӧтлы суткіӧн верԁӧм вылас кӧрымыс, ԁа боԍтчӧ пыԃԃі, — меԁ кӧрымыс ез щык, колӧ тӧвнас быԁлун боԍтавны башԋаԍыс кӧрымсӧ 5 саԋԏіметр кыза, а шоныԁ ԁырјі — 12 саԋԏіметрӧԇ. |
| Силослысь стенъяссӧ да пыдӧссӧ колӧ вӧчны сэтшӧм материалысь да сідзи, мед найӧ, ӧти-кӧ, кутісны топӧдӧм (прессуйтӧм) кӧрымсӧ; мӧд-кӧ, эз сісьмыны да эз тшыкны силос шоммӧм вӧсна; да коймӧд-кӧ, мед вӧлісны зумыдӧсь. Сыысь кындзи, мед стенъясыс да пыдӧсыс оз вӧлі лэдзны сынӧдсӧ. Силослӧн стенъясыс мед сулалӧны вӧлі веськыда да вӧлісны шыльыдӧсь, мед кӧрымыс пуксис ӧткодя да мед эз зыртчы силосыс стен бердтіыс. | Ԍілослыԍ ԍтенјассӧ ԁа пыԁӧссӧ колӧ вӧчны сещӧм маԏерјалыԍ ԁа сіԇі, меԁ најӧ, ӧԏі-кӧ, кутісны топӧԁӧм (прессујтӧм) кӧрымсӧ; мӧԁ-кӧ ез сіԍмыны ԁа ез щыкны ԍілос шоммӧм вӧсна, ԁа, којмӧԁ-кӧ, меԁ вӧлісны зумыԁӧԍ. Сыыԍ кынԇі, меԁ ԍтенјасыс ԁа пыԁӧсыс оз вӧлі леԇны сынӧԁсӧ. Ԍілослӧн ԍтенјасыс меԁ сулалӧны вӧлі веԍкыԁа ԁа вӧлісны шыԉыԁӧԍ, меԁ кӧрымыс пукԍіс ӧткоԃа ԁа меԁ ез зыртчы ԍілосыс ԍтен берԁтіыс. |
| Силос башня стенын му вевдорас, увсяньыс да вылӧдзыс колӧны щитӧн тупкан вомъяс силоссӧ перъялӧм вылӧ. Пасьтаыс сэтшӧм вомъясыслӧн колӧ лоны этша вылӧ 0,7 метр, а джудждаыс стен сертиыс — 0,7 метрсянь 1,5 метрӧдз. | Ԍілос башԋа ԍтенын му велԁорас, увԍаԋыс ԁа вылӧԇыс колӧны щітӧн тупкан вомјас ԍілоссӧ перјалӧм вылӧ. Паԍтаыс сещӧм вомјасыслӧн колӧ лоны еща вылӧ 0,7 метр, а җуҗԁаыс ԍтен ԍерԏіыс — 0,7 метрԍаԋ 1,5 метрӧԇ. |
| Силос башня вевт вылас колӧ лоны розь, кыті сюявсьӧ силосуйтан кӧрымыс. Силос башнялӧн мед вӧлі лӧсьӧдӧма посъяс рабочӧйяслы вылас кайны да лэччыны. Силос башня увсьыс лёк васӧ вештӧм могысь колӧ нуӧдны трубаяс. Силос перъялан вомъяссӧ силоссӧ тэчигӧн колӧ топыда пӧдлавны. Силос вывсӧ колӧ тупкыны вевтӧн да вӧчны вентиляция. Силоссяньыс вевтӧдзыс колӧ лоны тыртӧмин 2 метр судта. | Ԍілос башԋа вевт вылас колӧ лоны роԅ, кыті ԍујавԍӧ ԍілосујтан кӧрымыс. Ԍілос башԋалӧн меԁ вӧлі лӧԍӧԁӧма посјас рабочӧјјаслы вылас кајны ԁа летчыны. Ԍілос башԋа увԍыс ԉок васӧ вештӧм могыԍ колӧ нуӧԁны трубајас. Ԍілос перјалан вомјассӧ ԍілоссӧ течігӧн колӧ топыԁа пӧԁлавны. Ԍілос вывсӧ колӧ тупкыны вевтӧн ԁа вӧчны веԋԏіԉаціја. Ԍілосԍаԋыс вевтӧԇыс колӧ лоны тыртӧмін 2 метр суԁта. |
| Силос установка мед вӧлі сувтӧ донтӧм дай кокниа вӧчсьӧ, мед сійӧс позьӧ вӧлі вӧчны места вывса стрӧитчан материалысь да сиктса мастеръяс вынӧн. Силос башняыс мед вӧлі удобнӧй силос кӧрымсӧ сэтчӧ сюйны да сэтысь кыскавны, мед эз ковмы сэтчӧ лӧсьӧдны сложнӧй механизмъяс. Силос установка (башня) мед оліс дыр, мед быд вося ремонтыс сылы эз сувт донӧн. Медбӧрын, стенъяс пырыс силосыс мед эз кынмы. | Ԍілос установка меԁ вӧлі сувтӧ ԁонтӧм ԁај кокԋіа вӧчԍӧ, меԁ сіјӧс поԅӧ вӧлі вӧчны места вывса стрӧјітчан маԏеріалыԍ ԁа ԍіктса маԍԏерјас вынӧн. Ԍілос башԋаыс меԁ вӧлі уԁобнӧј ԍілос кӧрымсӧ сетчӧ ԍујны ԁа сетыԍ кыскавны, меԁ ез ковмы сетчӧ лӧԍӧԁны сложнӧј мехаԋізмјас. Ԍілос установка (башԋа) меԁ оліс ԁыр, меԁ быԁ воԍа ремонтыс сылы ез сувт ԁонӧн. Меԁбӧрын, ԍтенјас пырыс ԍілосыс меԁ ез кынмы. |
| Став тайӧ условйӧяссӧ колӧ пыдди босьтны стрӧитігас. | Став тајӧ условјӧјассӧ колӧ пыԃԃі боԍтны стрӧјітігас. |
| ХV. Силосуйтігӧн колан машинаяс йылысь. | ХV. Ԍілосујтігӧн колан машінајас јылыԍ. |
| Кӧрым шырӧны либӧ вӧлӧн бергӧдлан соломорезкаясӧн либӧ силосорезкаясӧн. Силосуйтан кӧрымсӧ кӧ лӧсьӧдӧны ыджыд башняын либӧ полубашняын силосуйтӧм вылӧ, сэтчӧ неыджыд кадӧн колӧ шырны кымынкӧ сюрс центнер кӧрым. Сэки торъя машинатӧгыд нинӧм он вермы керны. Татшӧм машинаыс уджалӧ трактор, парӧвӧй двигатель либӧ мотор бергӧдлӧмӧн. Машинаыс вермӧ шырны 10 часа уджалан лунӧн 50 тоннаӧдз либӧ унджык. Сы кындзи, татшӧм башнясӧ либӧ полубашнясӧ тыртігӧн сійӧ шырӧм кӧрымсӧ колӧ лэптавны 6–12 метр вылнаӧдз. Ставсӧ тайӧс позьӧ вӧчны силосорезкаясӧн, кодъяслӧн эм торъя приспособленньӧ башня вылас кӧрымсӧ лэптавны. | Кӧрым шырӧны ԉібӧ вӧлӧн бергӧԁлан соломорезкајасӧн ԉібӧ ԍілосорезкајасӧн. Ԍілосујтан кӧрымсӧ-кӧ лӧԍӧԁӧны ыҗыԁ башԋаын ԉібӧ полубашԋаын ԍілосујтӧм вылӧ, сетчӧ ԋеыҗыԁ каԁӧн колӧ шырны кымынкӧ ԍурс центԋер кӧрым. Секі торја машінатӧгыԁ ԋінӧм он вермы керны. Тащӧм машінаыс уҗалӧ трактор, парӧвӧј ԃвігаԏеԉ ԉібӧ мотор бергӧԁлӧмӧн. Машінаыс вермӧ шырны 10 часа уҗалан лунӧн 50 тоннаӧԇ ԉібӧ унҗык. Сы кынԇі, тащӧм башԋасӧ ԉібӧ полубашԋасӧ тыртігӧн сіјӧ шырӧм кӧрымсӧ колӧ лептавны 6–12 метр вылаӧԇ. Ставсӧ тајӧс поԅӧ вӧчны ԍілосорезкајасӧн, коԁјаслӧн ем торја пріспособԉеԋԋӧ башԋа вылас кӧрымсӧ лептавны. |
| Кыдзи нуӧдсьӧ кӧрымсӧ шырӧмыс? | Кыԇі нуӧԁԍӧ кӧрымсӧ шырӧмыс? |
| Кӧрымыс шыблавсьӧ перыда вештасьысь (вӧрӧдчысь) пыдӧса кузь ящикӧ. Татшӧм пыдӧсас сюрӧм бӧрын кӧрымыс ньӧжйӧникӧн пыр ӧтарӧ пырӧ силосорезка пуртъяс улӧ. Сэні сійӧ посняммӧ, сэсся вентиляторӧд кыскан сынӧдӧн кыптӧ труба кузя башня вевтӧдзыс. | Кӧрымыс шыблавԍӧ перыԁа вештаԍыԍ (вӧрӧԁчыԍ) пыԁӧса куԅ јашщікӧ. Тащӧм пыԁӧсас ԍурӧм бӧрын кӧрымыс ԋӧжјӧԋікӧн пыр ӧтарӧ пырӧ ԍілосорезка пуртјас улӧ. Сені сіјӧ посԋаммӧ, сеԍԍа венԏіԉаторӧԁ кыскан сынӧԁӧн кыптӧ труба куԅа башԋа вевтӧԇыс. |
| Силосорезка ортсысяньыс мунӧ соломорезка вылӧ, сӧмын силосорезкаас мӧд ногӧнджык лӧсьӧдӧма пуртъяс дінас шыранторсӧ сеталӧмыс. Сэсся силосорезкаяслӧн ящикъясыс кузьджыкӧсь да пыр вӧчсьӧны ветлӧдланӧн (нёль кӧльӧса вылын). Сӧмын татшӧм машинаясыд миян зэв на жӧ этша. | Ԍілосорезка ортсыԍаԋыс мунӧ соломорезка вылӧ, сӧмын ԍілосорезкаас мӧԁногӧнҗык лӧԍӧԁӧма пуртјас ԁінас шыранторсӧ ԍеталӧмыс. Сеԍԍа ԍілосорезкајаслӧн јашщікјасыс куԅҗыкӧԍ ԁа пыр вӧчԍӧны ветлӧԁланӧн (ԋоԉ кӧԉӧса вылын). Сӧмын тащӧм машінајасыԁ міјан зев-на-жӧ еща. |
| Шырӧм кӧрым силоссӧ позьӧ тэчны блокъяс либӧ «жаравечьяс» отсалӧмӧн, либӧ торъя лӧсьӧдӧм транспортёръясӧн (элеваторъясӧн). Профессор Г. В. Богаевский велӧдӧ вӧчны зэв прӧстӧй, гезъя элеватор, кодӧс вермас вӧчны быд мастер. | Шырӧм кӧрым ԍілоссӧ поԅӧ течны блокјас ԉібӧ „жаравечјас“ отсалӧмӧн, ԉібӧ торја лӧԍӧԁӧм транспорԏерјасӧн (еԉеваторјасӧн). Профессор Г. В. Богајевскіј велӧԁӧ вӧчны зев прӧстӧј, гезја еԉеватор, коԁӧс вермас вӧчны быԁ маԍԏер. |
| Колӧ 2–3 пӧвйысь вӧчны доръяса жӧлӧб. Пӧвъясыслӧн пасьтаыс колӧ 15 сантиметр. Кузяыс — соломорезкаысь шырӧм кӧрым петанінсяньыс да башняса либӧ полубашняса кӧрым тэчан вылыс ӧшиньӧдзыс. Тайӧ жӧлӧбыслӧн кыкнан помас эм валикъяс, кодъяс бергалӧны соломорезка шкивсяньыс. Валикъяс вылӧ зэлӧдӧма помъястӧм кык гез, а на дінӧ йитчӧны пу планкаяс, кодъяс пасьтанас жӧлӧб пыдӧс пасьтаыс, а кызтанас 3 см, мӧда-мӧдсянысь 60–70 сантиметр сайӧ. Мед планкаясыс топыдджыка жмитчисны жӧлӧб бердас, жӧлӧб пыдӧсас кодйӧны орччӧн кык бӧрӧздакодьӧс, кыті и ветлӧны гезъясыс. Кодыр татшӧм элеваторыс кутас уджавны (соломорезка шкивсянь), шырӧм кӧрымыс, коді шыблавсьӧ элеватор вылӧ, кокниа кыптӧ башняӧ. | Колӧ 2–3 пӧвјыԍ вӧчны ԁорјаса жӧлӧб. Пӧвјасыслӧн паԍтаыс колӧ 15 санԏіметр. Куԅаыс — соломорезкаыԍ шырӧм кӧрым петанінԍаԋыс ԁа башԋаса ԉібӧ полубашԋаса кӧрым течан вылыс ӧшіԋӧԇыс. Тајӧ жӧлӧбыслӧн кыкнан помас ем ваԉікјас, коԁјас бергалӧны соломорезка шківԍаԋыс. Ваԉікјас вылӧ зелӧԁӧма помјастӧм кык гез, а на ԁінӧ јітчӧны пу планкајас, коԁјас паԍтанас жӧлӧб пыԁӧс паԍтаыс, а кызтанас 3 см, мӧԁа-мӧԁԍаныԍ 60–70 саԋԏіметр сајӧ. Меԁ планкајасыс топыԁҗыка жмітчісны жӧлӧб берԁас, жӧлӧб пыԁӧсас коԁјӧны ортчӧн кык бӧрӧзԁакоԃӧс, кыті і ветлӧны гезјасыс. Коԁыр тащӧм еԉеваторыс кутас уҗавны (соломорезка шківԍаԋ), шырӧм кӧрымыс, коԁі шыблавԍӧ еԉеватор вылӧ, кокԋіа кыптӧ башԋаӧ. |
| ХVІ. Силосуйтан техника. | ХVІ. Ԍілосујтан ԏехԋіка. |
| Посниа шырӧм кӧрым силос башняӧ сюйӧм бӧрын колӧ пасьталаыс ӧткодя разӧдны. Мед эськӧ ӧткодя тэчсис кӧрымыс, колӧ лӧсьӧдны кӧрымсӧ разӧдан составнӧй трубаяс. Кымын тырны кутас башняыс, сы серти и чинтӧны (дженньӧдӧны) трубасӧ, часьтӧн-часьтӧн босьталӧмӧн. Трубаяс кузя шырӧм кӧрымсӧ башня пыдӧсӧдзыс вайӧдны колӧ сы вӧсна, мед эськӧ сійӧ вылісянь киссигас эз шавкйысь кыдз сюрӧ да торкав башня пытшкас уджавнысӧ. Ӧткодя тэчӧм кындзи, колӧ силоссӧ бура дорвыв трамбуйтны либӧ талявны. | Посԋіа шырӧм кӧрым ԍілос башԋаӧ ԍујӧм бӧрын колӧ паԍталаыс ӧткоԃа разӧԁны. Меԁ еԍкӧ ӧткоԃа течԍіс кӧрымыс, колӧ лӧԍӧԁны кӧрымсӧ разӧԁан составнӧј трубајас. Кымын тырны кутас башԋаыс, сы ԍерԏі і чінтӧны (җеԋԋӧԁӧны) трубасӧ, чаԍтӧн-чаԍтӧн боԍталӧмӧн. Трубајас куԅа шырӧм кӧрымсӧ башԋа пыԁӧсӧԇыс вајӧԁны колӧ сы вӧсна, меԁ еԍкӧ сіјӧ выліԍаԋ кіԍԍігас ез шавкјыԍ кыԇ ԍурӧ ԁа торкав башԋа пыщкас уҗавнысӧ. Ӧткоԃа течӧм кынԇі, колӧ ԍілоссӧ бура ԁорвыв трамбујтны ԉібӧ таԉавны. |
| Торйӧн нин колӧ топыда тэчны (талявны, трамбуйтны) кӧрымсӧ стенъяс бердті да пельӧсъяссьыс. Сӧмын топыда талялӧмӧн-трамбуйтӧмӧн позьӧ вӧтлыны став сынӧдсӧ силос пытшсьыс. | Торјӧн-ԋін колӧ топыԁа течны (таԉавны, трамбујтны) кӧрымсӧ ԍтенјас берԁті ԁа пеԉӧсјасԍыс. Сӧмын топыԁа таԉалӧмӧн-трамбујтӧмӧн поԅӧ вӧтлыны став сынӧԁсӧ ԍілос пыщԍыс. |
| Тадзи дорвыв да топыда кӧрым тэчӧмыс шусьӧ кӧдзыд силосуйтӧмӧн. Тадзи вӧчӧмыслӧн тӧдчанлуныс сыын, мый температураыс тані кыптӧ сӧмын 20–30 градусӧдз Цельсий серти, сідзкӧ и этшаджык вошӧ пӧтӧс веществоыс, торйӧн нин белокыс. | Таԇі ԁорвыв ԁа топыԁа кӧрым течӧмыс шуԍӧ кӧԇыԁ ԍілосујтӧмӧн. Таԇі вӧчӧмыслӧн тӧԁчанлуныс сыын, мыј ԏемператураыс тані кыптӧ сӧмын 20–30 граԁусӧԇ Цеԉԍіја ԍерԏі, сіԇкӧ-і ещаҗык вошӧ пӧтӧс вешществоыс, торјӧн-ԋін белокыс. |
| Мӧд ногӧн силосуйтан кӧрым лӧсьӧдігӧн — коді шусьӧ пӧсь силосуйтӧмӧн — кӧрымсӧ тэчӧны трамбуйттӧг метр судта кымын, а талялӧны (трамбуйтӧны либӧ) да водзӧ слӧйсӧ тэчӧны 1–2 лун мысти; тадзсӧ тэчигӧн кӧрымыслӧн температураыс кыптӧ 45–50 градусӧдз Цельсий серти. Мыйӧн казяласны, мый кӧрымыс шоналі тайӧ температураӧдзыс, сійӧс топыда трамбуйтӧны да вывсяньыс бара тэчӧны выль слӧй ӧти метр кыза. | Мӧԁногӧн ԍілосујтан кӧрым лӧԍӧԁігӧн — коԁі шуԍӧ пӧԍ ԍілосујтӧмӧн — кӧрымсӧ течӧны трамбујттӧг метр суԁта кымын, а таԉалӧны (трамбујтӧны ԉібӧ) ԁа воԇӧ слӧјсӧ течӧны 1–2 лун мыԍԏі; таԇсӧ течігӧн кӧрымыслӧн ԏемператураыс кыптӧ 45–50 граԁусӧԇ Цеԉԍіја ԍерԏі. Мыјӧн каԅаласны, мыј кӧрымыс шоналі тајӧ ԏемператураӧԇыс, сіјӧс топыԁа трамбујтӧны ԁа вывԍаԋыс бара течӧны выԉ слӧј ӧԏі метр кыза. |
| Кӧдзыд да пӧсь силосуйтӧм нуӧдӧмлысь тӧдчанлунсӧ петкӧдлӧм могысь вайӧдлам ӧти юкӧн-тор кӧрым силосуйтӧм кузя нуӧдӧм Ставсоюзса І сӧвещанньӧ шуӧмысь: «Кӧдзыдӧн силосуйтӧм бура нуӧдӧм, пӧсьӧн силосуйтӧм серти, лоӧ прӧстӧйджык, донтӧмджык дай пӧтӧс веществоыс этшаджык вошӧ. Та вӧсна колӧ кӧрымтӧ силосуйтны кӧдзыдӧн, торйӧн нин, кодыр силосуйтӧны уна кӧрым». | Кӧԇыԁ ԁа пӧԍ ԍілосујтӧм нуӧԁӧмлыԍ тӧԁчанлунсӧ петкӧԁлӧм могыԍ вајӧԁлам ӧԏі јукӧн-тор кӧрым ԍілосујтӧм куԅа нуӧԁӧм Ставсојузса І-ԁ совешщаԋԋӧ шуӧмыԍ: „Кӧԇыԁӧн ԍілосујтӧм бура нуӧԁӧм, пӧԍӧн ԍілосујтӧм ԍерԏі, лоӧ прӧстӧјҗык, ԁонтӧмҗык ԁај пӧтӧс вещшествоыс ещаҗык вошӧ. Та вӧсна колӧ кӧрымтӧ ԍілосујтны кӧԇыԁӧн, торјӧн-ԋін, коԁыр ԍілосујтӧны уна кӧрым“. |
| Пӧсьӧн силосуйтӧм кузя сэні шуӧма: «кыз заа, шома кӧра, омӧльджык быдманторъяс да с. в. колӧ силосуйтны вылын температураӧн; пӧсьӧн силосуйтӧмыс бурмӧдӧ сёянлунсӧ да пӧтӧслунсӧ кӧрымыслысь». | Пӧԍӧн ԍілосујтӧм куԅа сені шуӧма: „кыз заа, шома кӧра, омӧԉҗык быԁманторјас ԁа с. в. колӧ ԍілосујтны вылын ԏемператураӧн; пӧԍӧн ԍілосујтӧмыс бурмӧԁӧ ԍојанлунсӧ ԁа пӧтӧслунсӧ кӧрымыслыԍ“. |
| Кыкнан ногнас тэчӧны кӧрымсӧ башняас тырысджык. Шоммигас силосуйтан кӧрымыс кутас пуксьыны, топавны. Кутшӧм силосуйтан материалыс, сідзи и кутас пуксьыны силосыс: воддза судтасяньыс вермас лэдзсьыны ⅓–½ вылӧ. Та вӧсна силоссӧ тэчӧм бӧрын 5–6 лун мысти силосуйтан торсӧ колӧ содтыны, мед дзоньнас используйтны башнясӧ. Мӧдысь пуксьӧм бӧрас бара содтӧны силосуйтан торсӧ. Медбур васӧдлуныс кӧрымлӧн лыддьысьӧ 75%, кор кӧрымсьыс пыдзрӧдлігас петӧ ва, сӧмын оз вияв. Кӧрымыс кӧ нӧшта васӧд, колӧ сійӧс тӧлӧдыштны ывлаын либӧ силосас тэчигӧн сорлавны кос кӧрымӧн шуам, жугйӧн, шырӧм идзасӧн (10% ӧдз). | Кыкнан ногнас течӧны кӧрымсӧ башԋаас тырысҗык. Шоммігас ԍілосујтан кӧрымыс кутас пукԍыны, топавны. Кущӧм ԍілосујтан маԏеріалыс, сіԇі-і кутас пукԍыны ԍілосыс: воԇԇа суԁтаԍаԋыс вермас леԇԍыны ⅓–½ вылӧ. Та вӧсна ԍілоссӧ течӧм бӧрын 5–6 лун мыԍԏі ԍілосујтан торсӧ колӧ соԁтыны, меԁ ԇоԋнас іспоԉзујтны башԋасӧ. Мӧԁыԍ пукԍӧм бӧрас бара соԁтӧны ԍілосујтан торсӧ. Меԁбур васӧԁлуныс кӧрымлӧн лыԃԃыԍӧ 75%, кор кӧрымԍыс пыԇрӧԁлігас петӧ ва, сӧмын оз віјав. Кӧрымыс-кӧ нӧшта васӧԁ, колӧ сіјӧс тӧлӧԁыштны ывлаын ԉібӧ ԍілосас течігӧн сорлавны кос кӧрымӧн шуам, жугјӧн, шырӧм іԇасӧн (10%-ӧԇ). |
| Силос тыртігӧн кӧ лоӧ вӧчӧма став правилӧяс сертиыс (шырӧм, гуас тэчӧм), сэки оз ковмы кӧрымсӧ сорлавны солӧн (совсӧ ӧд пуктӧны сы вӧсна, мед быдманторъяссьыс ёнджыка петіс сӧкыс) — сӧкыс лоӧ нин тырмымӧн кӧрымсӧ шырӧмӧн, а солыс кутас сӧмын торкны молочно-кислӧй бактерияяс бура паськалӧмлы. | Ԍілос тыртігӧн-кӧ лоӧ вӧчӧма став правілӧјас ԍерԏіыс (шырӧм, гуас течӧм), секі оз ковмы кӧрымсӧ сорлавны солӧн (совсӧ-ӧԁ пуктӧны сы вӧсна, меԁ быԁманторјасԍыс јонҗыка петіс сӧкыс) — сӧкыс лоӧ-ԋін тырмымӧн кӧрымсӧ шырӧмӧн, а солыс кутас сӧмын торкны молочно-кіслӧј бакԏеріјајас бура паԍкалӧмлы. |
| Америкаын да и кӧн сюрӧ миянын (шуам «Герольд» нима с. х. коммунаын) кӧрымсӧ тэчигӧн сійӧс резӧны (киськалӧны) шома йӧлӧн. Рӧскодыс тайӧн оз ло ёна ыджыд, сӧмын тадзсӧ вӧчӧмыс вермас вайны зэв ыджыд пӧльза, сійӧ ӧддзӧдӧ шоммӧмсӧ да. «Ачкасово» племхозын (Мӧскуаса обласьт) башняяс кӧрымӧн тыртігӧн быд кык метр кӧрым тэчӧм бӧрын киськалӧны (кык пӧв) 38 литр шома йӧв. | Амерікаын ԁа і кӧн ԍурӧ міјанын (шуам „Героԉԁ“ ԋіма с. х. коммунаын) кӧрымсӧ течігӧн сіјӧс резӧны (кіԍкалӧны) шома јӧлӧн. Рӧскоԁыс тајӧн оз ло јона ыҗыԁ, сӧмын таԇсӧ вӧчӧмыс вермас вајны зев ыҗыԁ пӧԉза, сіјӧ ӧԁԇӧԁӧ шоммӧмсӧ-ԁа. „Ачкасово“ пԉемхозын (Мӧскуаса облаԍт) башԋајас кӧрымӧн тыртігӧн быԁ кык метр кӧрым течӧм бӧрын кіԍкалӧны (кык пӧв) 38 ԉітр шома јӧв. |
| Кодыр силос установкаыс дзикӧдз кӧрымнас тырас, — колӧ-ӧ прессуйтны да тупкыны кӧрымсӧ? Гырысь башняясын силосуйтігӧн да тэчӧм бӧрас силоссӧ вердны регыд заводитчигӧн, американечьяс оз нуӧдны прессуйтӧм ни, тупкывлӧм, найӧ оз повны, кӧть неуна вылысыс и тшыкыштас. | Коԁыр ԍілос установкаыс ԇікӧԇ кӧрымнас тырас, — колӧ-ӧ прессујтны ԁа тупкыны кӧрымсӧ? Гырыԍ башԋајасын ԍілосујтігӧн ԁа течӧм бӧрас ԍілоссӧ верԁны регыԁ завоԃітчігӧн, амерікаԋечјас оз нуӧԁны прессујтӧм-ԋі, тупкывлӧм, најӧ оз повны, кӧԏ ԋеуна вылысыс-і щыкыштас. |
| Немечьяс ӧні кутісны выль ногӧн видзны силосуйтан кӧрымсӧ вывсяньыс сынӧдӧн тшыкӧдӧмысь. Башнясӧ тыртӧм бӧрын силос кӧрым вылас киськалӧны ки пыдӧс судта кутшӧмкӧ донтӧм кӧйдыс, ӧтлаын жугкӧд. | Ԋемецјас ӧні кутісны выԉногӧн віԇны ԍілосујтан кӧрымсӧ вывԍаԋыс сынӧԁӧн щыкӧԁӧмыԍ. Башԋасӧ тыртӧм бӧрын ԍілӧс кӧрым вылас кіԍкалӧны кі пыԁӧс суԁна кущӧмкӧ ԁонтӧм кӧјԁыс, ӧтлаын жугкӧԁ. |
| Шоныд да лапыдлун вӧснаыс чужӧ да пасьтасьӧ силос вевдорыс еджыд эшкынкодьӧн (войлокӧн бытьтӧ), код пыр сынӧдыс оз пыр. Татшӧм жӧ вевттьӧд вермас лоны ки пыдӧс кыза жугсӧ кӧ киськалан шливки босьтӧм да ваӧн сорлалӧм йӧлӧн. | Шоныԁ ԁа лапыԁлун вӧснаыс чужӧ ԁа паԍтаԍӧ ԍілос велԁорыс јеҗыԁ ешкінкоԃӧн (војлокӧн быԏтӧ), коԁ пыр сынӧԁыс оз пыр. Тащӧм-жӧ вевԏԏӧԁ вермас лоны кіпыԁӧс кыза жугсӧ-кӧ кіԍкалан шԉівкі боԍтӧм ԁа ваӧн сорлалӧм јӧлӧн. |
| Неыджыд установкаясын силосуйтігӧн, кӧть и мыйкӧ мында тшыкӧмысь, колӧ видзчысьны. Тані колӧ дзик прессуйтны кӧрымсӧ. Кӧрымыс тупкысьӧ неуна кӧтӧдыштлӧм шырӧм идзасӧн либӧ пу коръясӧн 6–7 сантиметр кызта. Тайӧ киськалӧм вылас бура тэчӧны пӧвъяс да кутшӧмкӧ груз, коді мед вӧлі воӧ 1 кв. метр площадь вылӧ 500 кг. Гуясын силосуйтігӧн колӧ пуктыны кизьӧртӧмкодь сёй 30 см кыза пӧвъясысь вӧчӧм вольӧс вылӧ. | Ԋеыҗыԁ установкајасын ԍілосујтігӧн, кӧԏ і мыјкӧ мынԁа щыкӧмыԍ, колӧ віԁчіԍны. Тані колӧ ԇік прессујтны кӧрымсӧ. Кӧрымыс тупкыԍӧ ԋеуна кӧтӧԁышлӧм шырӧм іԇасӧн ԉібӧ пу корјасӧн 6–7 саԋԏіметр кызта. Тајӧ кіԍкалӧм вылас бура течӧны пӧвјас ԁа кущӧмкӧ груз, коԁі меԁ вӧлі воӧ 1 кв. метр плошщаԃ вылӧ 500 кг. Гујасын ԍілосујтігӧн колӧ пуктыны кіԅертӧмкоԃ ԍој 30 см кыза пӧвјасыԍ вӧчӧм воԉӧс вылӧ. |
| Татшӧм сьӧкыд да ыджыд грузыд, кыдз из, корӧ зэв уна уджалан вын сійӧс кыскавны да лэптавны. Германияын моз позьӧ лӧсьӧдны домкрат, торъя приспособленньӧясӧн. Позьӧ лӧсьӧдны и прӧстӧй пресс, блокӧн лэптысян кытш, коді пуктыссьӧ силос вылас. Тайӧ кытшыс либӧ ачыс зэв сьӧкыд, либӧ вылас пуктӧны сьӧкыдтор. | Тащӧм ԍӧкыԁ ԁа ыҗыԁ грузыԁ, кыԇ із, корӧ зев уна уҗалан вын сіјӧс кыскавны ԁа лептавны. Гермаԋіјаын моз поԅӧ лӧԍӧԁны ԁомкрат, торја пріспособԉеԋԋӧјасӧн. Поԅӧ лӧԍӧԁны і прӧстӧј пресс, блокӧн лептыԍан кыщ, коԁі пуктыԍԍӧ ԍілос вылас. Тајӧ кыщыс ԉібӧ ачыс зев ԍӧкыԁ ԉібӧ вылас пуктӧны ԍӧкыԁтор. |
| ХVІІ. Силосуйтӧм кӧрым вердӧм. | ХVІІ. Ԍілосујтӧм кӧрым верԁӧм. |
| Силос эштӧмлӧн срокыс, силоссӧ тэчӧмсянь да вердны туйтӧдзыс арталӧмӧн, тэчан да силосуйтан ногсӧ пыдди босьтӧмӧн, лыддьысьсӧ 8–10 лунсянь — 2 тӧлысьӧдз. | Ԍілос ештӧмлӧн срокыс, ԍілоссӧ течӧмԍаԋ ԁа верԁны тујтӧԇыс арталӧмӧн, течан ԁа ԍілосујтан ногсӧ пыԃԃі боԍтӧмӧн, лыԃԃыԍсӧ 8–10 лунԍаԋ — 2 тӧлыԍӧԇ. |
| Артмӧм силос кӧрым, силоссӧ кӧ сямӧн вӧчӧма да бура тупкӧма, вермас тшыктӧг овны зэв дыр (медэтша вылӧ во). | Артмӧм ԍілос кӧрым, ԍілӧссӧ-кӧ ԍамӧн вӧчӧма ԁа бура тупкӧма, вермас щыктӧг овны зев ԁыр (меԁеща вылӧ во). |
| Вылыссяньыс силосуйтӧм кӧрымсӧ босьталігӧн, сынӧдыс вылысас инмӧ да сійӧн тшыкӧдӧ силосыслысь выліса слӧйсӧ. Та вӧсна вылыссӧ восьсӧннас колӧ видзны сы дыра, мед силосыс эз удит заводитчыны сісьмыны. Кӧрым вын сертиыс да сынӧд температура сертиыс и босьтсьӧ быд лун силосыс, — 5-сянь 12 сантиметр кызтаӧдз. Тайӧ слӧйсӧ колӧ быд лун босьтны да вердны скӧтлы, он кӧ — сійӧ кутас сісьмыны да оз туй верднысӧ. | Вылысԍаԋыс ԍілосујтӧм кӧрымсӧ боԍталігӧн, сынӧԁыс вылысас інмӧ ԁа сіјӧн щыкӧԁӧ ԍілосыслыԍ выліса слӧјсӧ. Та вӧсна вылыссӧ воԍсӧннас колӧ віԇны сы ԁыра, меԁ ԍілосыс ез уԃіт завоԃітчыны сіԍмыны. Кӧрым вын ԍерԏіыс ԁа сынӧԁ ԏемпература ԍерԏіыс і боԍтчӧ быԁлун ԍілосыс, — 5-ԍаԋ 12 саԋԏіметр кызтаӧԇ. Тајӧ слӧјсӧ колӧ быԁлун боԍтны ԁа верԁны скӧтлы, он-кӧ — сіјӧ кутас сіԍмыны ԁа оз туј верԁнысӧ. |
| Кутшӧм нормаясыс силосӧн вердігӧн? | Кущӧм нормајасыс ԍілосӧн верԁігӧн? |
| Силосӧн вердігӧн нормаыс уна пӧлӧс овлӧ. | Ԍілосӧн верԁігӧн нормаыс уна пӧлӧс овлӧ. |
| Ставыс йитчӧма сыкӧд, кутшӧм кӧрымъяс силос кындзи сетсьӧны скӧтлы, мый вылӧ мунӧ вердӧмыс (йӧв содтӧм вылӧ, али яй вылӧ тшӧгӧдны), да ловъя весыс да с.в. | Ставыс јітчӧма сыкӧԁ, кущӧм кӧрымјас ԍілос кынԇі ԍетчӧны скӧтлы, мыј вылӧ мунӧ верԁӧмыс (јӧв соԁтӧм вылӧ, аԉі јај вылӧ щӧгӧԁны), ԁа ловја весыс ԁа с.в. |
| Суткинас лысьтан мӧслы силосуйтӧм кӧрымсӧ миян вердӧны 16 кг-ӧдз. Сідз, «Герольд» с.-х. коммунаын силоссӧ сетӧны луннас кыкысь, асъя да рытъя лысьтӧм бӧрын. Быдысьӧн сетӧны 8 кг ӧти мӧс вылӧ. Силосӧн вердӧм вӧсна тайӧ коммунаас чинтісны турун вердӧмсӧ луннас 2,5 килограммӧдз. | Суткінас лыԍтан мӧслы ԍілосујтӧм кӧрымсӧ міјан верԁӧны 16 кг-ӧԇ. Сіԇ, „Героԉԁ“ ԍ.-х. коммунаын ԍілоссӧ ԍетӧны луннас кыкыԍ, асја ԁа рытја лыԍтӧм бӧрын. Быԁыԍын ԍетӧны 8 кг ӧԏі мӧс вылӧ. Ԍілосӧн верԁӧм вӧсна тајӧ коммунаас чінтісны турун верԁӧмсӧ луннас 2,5 кілограммӧԇ. |
| Америкаса овмӧсъясын гырысь йӧла скӧтлы сетӧны силоссӧ луннас 15-сянь 30 килограммӧдз. Немецкӧй профессор Фельтц тшӧктӧ вердны лысьтан мӧсъяслы 50 килограммӧдз силосуйтӧм бобӧнянь быд сюрс кг ловъя скӧт вес вылӧ. Племеннӧй куканьяслы арӧсӧдз силосуйтӧм кӧрымсӧ сетны оз ков, а ӧти арӧссянь позьӧ нин сетны 6-сянь 10 килограммӧдз луннас. Вӧвъяслы позьӧ сетны сӧмын бура артмӧм силос луннас 8-сянь 10 килограммӧдз; ыжъяслы силос сетӧны 1-сянь 2 килограммӧдз. Силос кӧрым дінӧ скӧтӧс колӧ велӧдны ньӧжйӧникӧн, мӧсъяслы заводитӧны водзджык сетны 5–6 кг, да и тайӧс на ставсӧ скӧтыд медводзсӧ оз кут вермыны сёйны. Сӧмын вежон мысти нин скӧтыд велалӧ силос дінӧ да кутӧны сёйны бурджыка, шуам, выльысь ытшкӧм зӧр сора вика дорысь. | Амерікаса овмӧсјасын гырыԍ јӧла скӧтлы ԍетӧны ԍілоссӧ луннас 15-ԍаԋ 30 кілограммӧԇ. Ԋемецкӧј профессор Феԉтц щӧктӧ верԁны лыԍтан мӧсјаслы 50 кілограммӧԇ ԍілосујтӧм бобӧԋаԋ быԁ ԍурс кг ловја скӧт вес вылӧ. Пԉеменнӧј кукаԋјаслы арӧсӧԇ ԍілосујтӧм кӧрымсӧ ԍетны оз ков, а ӧԏі арӧсԍаԋ поԅӧ-ԋін ԍетны 6-ԍаԋ 10 кілограммӧԇ луннас. Вӧвјаслы поԅӧ ԍетны сӧмын бура артмӧм ԍілос луннас 8-ԍаԋ 10 кілограммӧԇ; ыжјаслы ԍілос ԍетӧны 1-ԍаԋ 2 кілограммӧԇ. Ԍілос кӧрым ԁінӧ скӧтӧс колӧ велӧԁны ԋӧжјӧԋікӧн, мӧсјаслы завоԃітӧны воԇҗык ԍетны 5–6 кг, ԁа-і тајӧс-на ставсӧ скӧтыԁ меԁвоԇсӧ оз кут вермыны ԍојны. Сӧмын вежон мыԍԏі-ԋін скӧтыԁ велалӧ ԍілос ԁінӧ ԁа кутӧны ԍојны бурҗыка, шуам, выԉыԍ ыщкӧм зӧр сора віка ԁорыԍ. |
| Зэв бур силос кӧрымӧн куканьясӧс да тыра мӧсъясӧс вердігӧн содтыны пытшкас 2–3 чайнӧй пань мел пызь. Тыра мӧсъяслы куканясьтӧдзыс 1½–2 тӧлысь водзджык колӧ силосӧн вердӧмсӧ дугӧдны. Кынмӧм кӧрым скӧтлы сетсьӧ сӧмын дзикӧдз сылӧм бӧрас. | Зев бур ԍілос кӧрымӧн кукаԋјасӧс ԁа тыра мӧсјасӧс верԁігӧн соԁтыны пыщкас 2–3 чајнӧј паԋ мел пыԅ. Тыра мӧсјаслы кукаԋаԍтӧԇыс 1½–2 тӧлыԍ воԇҗык колӧ ԍілосӧн верԁӧмсӧ ԁугӧԁны. Кынмӧм кӧрым скӧтлы ԍетчӧ сӧмын ԇікӧԇ сылӧм бӧрас. |
| Йӧлыд быд пӧлӧс дуксӧ ас пытшкас кокниа кыскӧ да зэв кокниа вермас кыскыны ас пытшкас и силослысь аслыснога дуксӧ. Сы вӧсна силоссӧ колӧ сетны лысьтӧм бӧрас, лысьтӧм водзвылас весавны лясниясысь кольӧм силоссӧ да быд лысьтӧм водзвылын бурджыка тӧлӧдны картасӧ. | Јӧлыԁ быԁ пӧлӧс ԁуксӧ ас пыщкас кокԋіа кыскӧ ԁа зев кокԋіа вермас кыскыны аспыщкас і ԍілослыԍ аслыс нога ԁуксӧ. Сы вӧсна ԍілоссӧ колӧ ԍетны лыԍтӧм бӧрас, лыԍтӧм воԇвылас весавны ԉаԍԋіјасыԍ коԉӧм ԍілоссӧ ԁа быԁ лыԍтӧм воԇвылын бурҗыка тӧлӧԁны картасӧ. |
Комиӧн гижис
Выль Паш
Выль Паш
Важ коми гижӧд
