| ВОЙВЫВ ВИДЗЬЯС да ПӦСКӦТИНА БУРМӦДӦМ | ВОЈВЫВ ВІԆЈАС ԁа ПӦСКӦԎІНА БУРМӦԁӦМ |
| Видз да пӧскӧтина бурмӧдӧм Войвыв крайын | Віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм Војвыв крајын |
| (Водзкыв пыдди) | Воԇкыв пыԃԃі |
| «Огӧ вермӧй ми паськӧдны да бурмӧдны скӧт видзӧм колана кӧрым база лӧсьӧдтӧг. | „Огӧ вермӧј мі паԍкӧԁны ԁа бурмӧԁны скӧтвіԇӧм колана кӧрым база лӧԍӧԁтӧг. |
| Кутшӧмӧн жӧ ми аддзам кӧрым базасӧ ӧнія кадын. Ладыс тані абу зэв бур. Войвыв Америкаса ӧтувъя штатын кӧ скӧт кӧрым улас босьтӧма 61 прӧчентысь унджык став кӧдза площадь улысь (татчӧ оз пырны пӧскӧтинаяс, видзьяс турун кӧдзӧмӧн да мукӧд сикас), миян скӧт кӧрым кӧдза улӧ босьтӧма сӧмын 30 прӧчент став кӧдза площадь улысь. | Кущӧмӧн-жӧ мі аԁԇам кӧрым базасӧ ӧніја каԁын. Лаԁыс тані абу зев бур. Војвыв Амерікаса ӧтувја штатын-кӧ скӧт кӧрым улас боԍтӧма 61 прӧчентыԍ унҗык став кӧԇа плӧшщаԃ улыԍ (татчӧ оз пырны пӧскӧԏінајас, віԇјас турун кӧԇӧмӧн ԁа мукӧԁ ԍікас), міјан скӧт кӧрым кӧԇа улӧ боԍтӧма сӧмын 30 прӧчент став кӧԇа плӧшщаԃ улыԍ. |
| Та серти зэв ыджыд мог матіса вояс кежлӧ — скӧт вӧдитӧмлы лӧсьӧдны тырмымӧн кӧрым кӧдза паськӧдӧмӧн, видз да пӧскӧтина бурмӧдӧмӧн. | Та ԍерԏі зев ыҗыԁ мог матыса војас кежлӧ — скӧт вӧԃітӧмлы лӧԍӧԁны тырмымӧн кӧрым кӧԇа паԍкӧԁӧмӧн, віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧмӧн. |
| Зэв коланапырысь колӧ видзӧдлыны шогмана видз да пӧскӧтина бурмӧдӧм вылӧ. Велӧдчӧм йӧз лӧсьӧдӧм серти тайӧ сетас джын колана кӧрым скӧтлы. Видзьяс да пӧскӧтинаяс бурмӧм кузя колӧ нуны йӧз костын сэтшӧм жӧ ыджыд удж, кутшӧмӧс нуӧдӧны скӧт бурмӧдӧм кузя да урожай кыпӧдӧм кузя. | Зев колана пырыԍ колӧ віԇӧԁлыны шогмана віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм вылӧ. Велӧԁчӧм јӧз лӧԍӧԁӧм ԍерԏі тајӧ ԍетас җын колана кӧрым скӧтлы. Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧм куԅа колӧ нуны јӧз костын сещӧм-жӧ ыҗыԁ уҗ, кущӧмӧс нуӧԁӧны скӧт бурмӧԁӧм куԅа ԁа урожај кыпӧԁӧм куԅа. |
| Видзьяс да пӧскӧтинаяс бурмӧдны абу сьӧкыд: тулысын скӧт лэдзны пӧскӧтина вылӧ сёрӧнджык ӧти вежонӧн, кыдз ми лэдзавлывлам, арнас вежонӧн водзджык вӧтлавны: йирӧдны пӧскӧтина не ӧтпырйӧ пасьталаыс, а юклӧмӧн, бырӧдны ёгтурунъяс; ва пӧскӧтинаяс косьтыны канаваяс кодйӧмӧн; вынсьӧдны минерала вынсьӧданӧн; пинёвтны, мед сынӧдыс вермас пырны турун вужъяс бердас; юклыны быд сикас скӧтлы аслыс юкӧн. Тайӧ ставторъяссӧ кокньыда ыджыд рӧскодтӧг позьӧ вӧчны регыд пӧраӧн. | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧԁны абу ԍӧкыԁ: тулысын скӧт леԇны пӧскӧԏіна вылӧ ԍорӧнҗык ӧԏі вежонӧн кыԇ мі леԇавлывлам, арнас вежонӧн воԇҗык вӧтлавны: јірӧԁны пӧскӧԏіна ԋе ӧтпырјӧ паԍталаыс, а јуклӧмӧн, бырӧԁны јогтурунјас; ва пӧскӧԏінајас коԍтыны канавајас коԁјӧмӧн; вынԍӧԁны міԋерала вынԍӧԁанӧн; піԋовтны, меԁ сынӧԁыс вермас пырны турун вужјас берԁас; јуклыны быԁ ԍікас скӧтлы аслыс јукӧн. Тајӧ ставторјассӧ кокԋіԁа ыҗыԁ рӧскоԁтӧг поԅӧ вӧчны регыԁ пӧраӧн. |
| Ставнас кӧ тайӧ уджсӧ гӧгӧрвоам, сідз жӧ кӧ босьтчам став вынӧн, нем повзьытӧг сьӧкыд водзын, кыдзи нуӧдім удж нянь понда, рӧскодъяс водзын нем сувттӧг, бюрократъяслысь сёрнияс кывзытӧг, ми пятилеткалысь мог — кӧдза кӧрымъяс улӧ паськӧдны 40 млн. га ыджда площадь да нуӧдны уджъяс видз да пӧскӧтина бурмӧдӧм кузя став территория пасьталаыс, — пӧртны олӧмӧ вермам, содтам кык мында яй да йӧв продукта. | Ставнас-кӧ тајӧ уҗсӧ гӧгӧрвоам, сіԇ-жӧ-кӧ боԍтчам став вынӧн ԋем повԅытӧг ԍӧкыԁ воԇын, кыԇі нуӧԁім уҗ ԋаԋ понԁа, рӧскоԁјас воԇын ԋемсувттӧг, бјурократјаслыԍ ԍорԋіјас кывзытӧг, мі пјаԏіԉеткалыԍ мог — кӧԇа кӧрымјас улӧ паԍкӧԁны 40 мԉн. га ыҗԁа плӧшщаԃ ԁа нуӧԁны уҗјас віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм куԅа став ԏерріторіја паԍталаыс, — пӧртны олӧмӧ вермам, соԁтам кыкмынԁа јај ԁа јӧв проԁукта. |
| Совхозъяс водзын тані сулалӧ зэв ыджыд мог, не ичӧтджык нянь гӧгӧр уджысь. | Совхозјас воԇын тані сулалӧ зев ыҗыԁ мог, ԋе ічӧтҗык ԋаԋ гӧгӧр уҗыԍ. |
| Дерт колхозъясыд тайӧ туйӧд жӧ мунасны.» | Ԃерт, колхозјасыԁ тајӧ тујӧԁ-жӧ мунасны.“ |
| Яковлев ёрт докладысь ВКП(б) VІ съезд вылын «Колхознӧй гы да видз-му уджалӧм кыптӧм». | Јаковԉев јорт ԁоклаԁыԍ ВКП(б) VI сјезԁ вылын „Колхознӧј гы ԁа віԇму уҗалӧм кыптӧм.“ |
| Визьяс бурмӧдӧм | 1 Віԅјас бурмӧԁӧм |
| Видзьяслӧн да пӧскӧтинаяслӧн коланлуныс йӧла скӧт видзӧмлы | Віԇјаслӧн ԁа пӧскӧԏінајаслӧн колан луныс јӧла скӧт віԇӧмлы |
| Промышленнӧй йӧла скӧт вӧдитӧм вермас паськавны, кор лоӧ тырмымӧн кӧрым. Медыджыд кӧрым судзӧданін Войвыв крайын лоӧны видзьяс, кодъяс сетӧны кос турун, да пӧскӧтинаяс, кодъяс сетӧны веж турун. Содтӧд пыдди вердсьӧ идзас. | Промышԉеннӧј јӧла скӧт вӧԃітӧм вермас паԍкавны, кор лоӧ тырмымӧн кӧрым. Меԁыҗыԁ кӧрым суԇӧԁанін Војвыв крајын лоӧны віԇјас, коԁјас ԍетӧны кос турун, ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас ԍетӧны веж турун. Соԁтӧԁ пыԃԃі верԁԍӧ іԇас. |
| Идзас, кос турун да пӧскӧтина вывса веж турун — колана кӧрым йӧла скӧтлы. Сэтшӧм кӧрымъяс дінӧ, йӧв содӧм вылӧ, ещӧ содтысьӧ васӧд да вына кӧрым. Васӧд кӧрымъяс — силосуйтан культураяс — вӧдитӧны му вылын: галанка, морков, свеклӧ, картупель; вына кӧрымъяс — быдсяма сикас туся нянь, пызь, панов, заводысь шыбласъяс (кослунъя вый вӧчан заводысь — жмык, сур вӧчан заводысь раб да мукӧд сикас). | Іԇас, кос турун ԁа пӧскӧԏінавывса веж турун — колана кӧрым јӧла скӧтлы. Сещӧм кӧрымјас ԁінӧ, јӧв соԁӧм вылӧ, јешщӧ соԁтыԍӧ васӧԁ ԁа вына кӧрым. Васӧԁ кӧрымјас — ԍілосујтан куԉтурајас — вӧԃітӧны му вылын: галанка, морков, ԍвеклӧ, картупеԉ; вына кӧрымјас — быԁԍамаԍікас туԍа ԋаԋ, пыԅ, панов, завоԁыԍ шыбласјас (кослунја выјвӧчан завоԁыԍ — жмыка, сурвӧчан завоԁыԍ раб ԁа мукӧԁ ԍікас). |
| Вердан нормаысь шыбитны сьӧкыд кӧрым — веж турун, видз выв кос турун — оз позь: мӧслы колӧ няклявны выль пӧв да, сэтшӧм сьӧкыд кӧрымыс колӧ ас сикас кынӧм пытшкӧс пондаыс. Чинтам кӧ вердан нормаысь 50 прӧчентсянь, кыдз миян вердӧны, 12 прӧчентӧдз, кыдз тшӧктӧ датскӧй норма, да колям пӧскӧтина ӧнія ыджда (30–36 прӧчент), миянлы ковмас этшаджык кольӧдны видзьяс да пӧскӧтинаяс, но сэк ковмас бурджык да унджык турун босьтны ӧнія серти. | Верԁан нормаыԍ шыбытны ԍӧкыԁ кӧрым — веж турун, віԇвыв кос турун — оз поԅ: мӧслы колӧ ԋакԉавны выԉпӧв ԁа сещӧм ԍӧкыԁ кӧрымыс колӧ ас ԍікас кынӧм пыщкӧс понԁаыс. Чінтам-кӧ верԁан нормаыԍ 50 прӧчентԍаԋ, кыԇ міјан верԁӧны, 12 прӧчентӧԇ, кыԇ щӧктӧ ԁатскӧј норма, ԁа коԉам пӧскӧԏіна ӧніја ыжԁа (30–36 прӧчент) міјанлы ковмас ещаҗык коԉӧԁны віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, но сек ковмас бурҗык ԁа унҗык турун боԍтны ӧніја ԍерԏі. |
| Войвыв крайын видзьяслӧн да пӧскӧтинаяслӧн ыдждаыс | Војвыв крајын віԇјаслӧн ԁа пӧскӧԏінајаслӧн ыҗԁаыс |
| Видзьяслӧн ыдждаыс став край пасьта лыддьысьӧ 1710 сюрс га пашнялӧн ыджда — 1341,2 сюрс га, ытшкан видзьяс мӧд места босьтӧны вӧр бӧрын. | Віԇјаслӧн ыҗԁаыс став крај паԍта лыԃԃыԍӧ 1710 ԍурс га пашԋалӧн ыҗԁа — 1341,2 ԍурс га, ыщкан віԇјас мӧԁ места боԍтӧны вӧр бӧрын. |
| Гӧран муяс лыддьыссьӧны этшаджык. Мӧд ногӧн кӧ шуны, миян быд ӧти га пашня вылӧ воӧ 1 гектарысь унджык видз, мукӧд районъясын гектарӧн-джынйӧн, весигтӧ кык мындаысь унджык (Коми обласьт, Вожегодскӧй, Архангельскӧй, Колмогорскӧй, Грязоветскӧй районъяс). Босьтам кӧ индӧм вылӧ йӧла скӧт видзан район — Вӧлӧгдаса округ, сэні видзьяслӧн ыдждаыс ӧти тайӧ округас вӧлі 725,5 сюрс га, либӧ 14 прӧчент став округ ыдждаыс. Содтам кӧ татчӧ пӧскӧтинаяс — 494,5 сюрс га, — лоӧ 121,8 сюрс га, либӧ 23 прӧчент важ округ сертиыс, кор пашняыс сэні вӧлі — 522,5 сюрс га (10 прӧчент). Дерт тайӧ костыс вермас вежсьыны, кыдз ӧні совхозъясын да колхозъясын ёна кутасны гӧравны эжа да лёк туруна видзьяссӧ. | Гӧран мујас лыԃԃыԍԍӧны ещаҗык. Мӧԁ ногӧн-кӧ шуны, міјан быԁ ӧԏі га пашԋа вылӧ воӧ 1 гектарыԍ унҗык віԇ, мукӧԁ рајонјасын гектарӧн җынјӧн, веԍігтӧ кыкмынԁаыԍ унҗык (Комі облаԍт, Вожегоԁскӧј, Архангеԉскӧј, Колмогорскӧј, Грјазоветскӧј рајонјас). Боԍтам-кӧ інԁӧм вылӧ јӧла скӧт віԇан рајон — Вӧлӧгԁаса округ, сені віԇјаслӧн ыҗԁаыс ӧԏі тајӧ округас вӧлі 725,5 ԍурс га, ԉібӧ 14 прӧчент став округ ыжԁаыс. Соԁтам-кӧ татчӧ пӧскӧԏінајас — 494,5 ԍурс га, — лоӧ 121,8 ԍурс га, ԉібӧ 23 прӧчент важ округ ԍерԏіыс, кор пашԋаыс сені вӧлі — 522,5 ԍурс га (10 прӧчент). Ԃерт, тајӧ костыс вермас вежԍыны, кыԇ ӧні совхозјасын ԁа колхозјасын, јона кутасны гӧравны ежа ԁа ԉок туруна віԇјассӧ. |
| Йӧла Данияын, кодлӧн ыдждаыс миллион гектарӧн этшаджык Вӧлӧгдаса округысь, скӧт вердан местаыс — кӧдзӧм турун видзьяс да пӧскӧтинаяс — сетӧны 330 сюрс га. | Јӧла Ԁаԋіјаын, коԁлӧн ыҗԁаыс міԉԉіон гектарӧн ещаҗык Вӧлӧгԁаса округыԍ, скӧт верԁан местаыс — кӧԇӧм турун віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас — ԍетӧны 330 ԍурс га. |
| Видзьяслӧн шогманалуныс | Віԇјаслӧн шогмана луныс |
| Видзьяс да пӧскӧтинаяс Войвыв крайса скӧт видзан районын давмӧмаӧсь да оз вермыны сетны колана кӧрым скӧтлы. | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас Војвыв крајса скӧт віԇан рајонын ԁавмӧмаӧԍ ԁа оз вермыны ԍетны колана кӧрым скӧтлы. |
| Видзьяс да пӧскӧтинаяс, кодъяс сетӧны меддонтӧм кӧрым, колӧ ӧдйӧджык бурмӧдны. Ӧнӧдз на некутшӧм видзӧдлӧм эз вӧв тайӧяс вылӧ. Крестьяна эз думыштлыны, мый видзьяс да пӧскӧтинаяс воысь воӧ турун босьтӧмӧн вынтӧммӧны. | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас ԍетӧны меԁ ԁонтӧм кӧрым, колӧ ӧԁјӧҗык бурмӧԁны. Ӧнӧԇ-на ԋекущӧм віԇӧԁлӧм ез вӧв тајӧјас вылӧ. Креԍԏана ез ԁумыштлыны, мыј віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас воыԍ-воӧ турун боԍтӧмӧн вынтӧммӧны. |
| Мед гӧгӧрвоны, кыдз позьӧ бурмӧдны давмӧм видзьяс да пӧскӧтинаяс, колӧ бурджыка видзӧдлыны тырмытӧмторъяс вылас. Сэк сӧмын вермам лючки индыны, кутшӧм уджъясӧн бурмӧдны. | Меԁ гӧгӧрвоны, кыԇ поԅӧ бурмӧԁны ԁавмӧм віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, колӧ бурҗыка віԇӧԁлыны тырмытӧмторјас вылас. Сек сӧмын вермам ԉучкі інԁыны, кущӧм уҗјасӧн бурмӧԁны. |
| Колхозъяслы тайӧ уджын колӧ мунны медводзын, ӧтвылысь босьтчыны бурмӧдны воысь воӧ эновтӧм видзьяс. | Колхозјаслы тајӧ уҗын колӧ мунны меԁвоԇын, ӧтвылыԍ боԍтчыны бурмӧԁны воыԍ-воӧ еновтӧм віԇјас. |
| Видзьяс да пӧскӧтинаяс бурмӧдӧм зэв ыджыд мог. Сэн торъялісны важ овмӧсъяс да помещикъяс, кодъяс вӧлі паськӧдӧны заграничнӧй скӧт, но вунӧдлісны видзьяс да пӧскӧтинаяс йылысь, вунӧдісны гожся скӧт вердӧм йылысь, коді лоӧ зэв ыджыд мог йӧла скӧт вӧдитӧмын. Бур пӧрӧда скӧтлӧн рӧдыс чиніс, том скӧт омӧльтчис омӧль видзьяс да пӧскӧтинаяс вылын, висьмис чакотка висьӧмӧн. Сійӧторсӧ позьӧ вӧлі аддзыны не сӧмын мӧсъяслысь, но и ыжъяслысь, кодъяс сёясӧн кулалісны ковъяс понда, кодӧн вӧлі висьмӧны ваа пӧскӧтинаяс вылын олігӧн. | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧԁӧм зев ыҗыԁ мог. Сен торјалісны важ овмӧсјас ԁа помещікјас, коԁјас вӧлі паԍкӧԁӧны заграԋічнӧј скӧт, но вунӧԁлісны віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас јылыԍ, вунӧԁісны гожԍа скӧт верԁӧм јылыԍ, коԁі лоӧ зев ыҗыԁ мог јӧла скӧт вӧԃітӧмын. Бур пӧрӧԁа скӧтлӧн рӧԁыс чініс, том скӧт омӧԉтчіс омӧԉ віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас вылын, віԍміс чакотка віԍӧмӧн. Сіјӧ торсӧ поԅӧ вӧлі аԁԇыны ԋе сӧмын мӧсјаслыԍ, но і ыжјаслыԍ, коԁјас ԍојасӧн кулалісны ковјас понԁа, коԁӧн вӧлі віԍмӧны ваа пӧскӧԏінајас вылын олігӧн. |
| Татшӧмторъяссӧ оз ков вунӧдны миян совхозъяслы да колхозъяслы овмӧссӧ лӧсьӧдігӧн. | Тащӧм торјассӧ оз ков вунӧԁны міјан совхозјаслы ԁа колхозјаслы овмӧссӧ лӧԍӧԁігӧн. |
| Кутшӧм видзьяс овлӧны | Кущӧм віԇјас овлӧны |
| Кутшӧм жӧ видзьяс эмӧсь Войвылын да кыдз сійӧясӧс позьӧ бурмӧдны. Войвыв крайса видз-му уджалан юкӧнлы индӧдӧн вермас лоны видзьяс Вӧлӧгдаса округысь. Со кутшӧм видзьяс сэні эмӧсь: | Кущӧм-жӧ віԇјас емӧԍ Војвылын ԁа кыԇ сіјӧјасӧс поԅӧ бурмӧԁны. Војвыв крајса віԇму уҗалан јукӧнлы інԁӧԁӧн вермас лоны віԇјас Вӧлӧгԁаса округыԍ. Со кущӧм віԇјас сені емӧԍ: |
| КУТШӦМ ВИДЗЬЯС. | КУЩӦМ ВІԆЈАС. |
| СЮРС ГА. | ԌУРС ГА. |
| % % | % % |
| Шӧркоддьӧм урожай турунлӧн ӧти га вылысь центнерӧн. | Шӧркоԃԃем урожај турунлӧн ӧԏі га вылыԍ тсентԋерӧн. |
| 1. Ойдлана | 1. Ојԁлана |
| 86,7 | 86,7 |
| 12 | 12 |
| 17,7 | 17,7 |
| 2. Сы пытшкын эжӧра | 2. Сы пыщкын ежӧра |
| 48,9 | 48,9 |
| — | — |
| 14,4 | 14,4 |
| 3. Мувыв кӧдзӧм турунъяс | 3. Мувыв кӧԇӧм турунјас |
| 154,2 | 154,2 |
| 21,3 | 21,3 |
| 11,8 | 11,8 |
| 4. Ойдлытӧм юдор видзьяс | 4. Ојԁлытӧм јуԁор віԇјас |
| 76,0 | 76,0 |
| 10,6 | 10,6 |
| 11,8 | 11,8 |
| 5. Давмӧм кос видзьяс | 5. Ԁавмӧм кос віԇјас |
| 195,7 | 195,7 |
| 27,0 | 27,0 |
| 7,8 | 7,8 |
| 6. Вӧр видзьяс | 6. Вӧр віԇјас |
| 124,1 | 124,1 |
| 17,1 | 17,1 |
| 7,8 | 7,8 |
| 7. Нюр | 7. Ԋур |
| 86,8 | 86,8 |
| 12,0 | 12,0 |
| 7,4 | 7,4 |
| 723,5 | 723,5 |
| 100 | 100 |
| — | — |
| Ойдлана видзьяс | Ојԁлана віԇјас |
| Став ытшкана видз пиысь, кыдзи ми аддзам ойдлан да ю дор видзьяс медэтша. | Став ыщкана віԇ піыԍ, кыԇі мі аԁԇам ојԁлан ԁа јуԁор віԇјас меԁ еща. |
| Ойдлана видзьяс вылӧ быд во ойдлігас воӧ ылняйт, коді вынсьӧдӧ татшӧм видзьяссӧ. Тайӧ видзьяс вылын быдмӧны злакӧвӧй да бобӧнянь сикас турун сор уна пӧлӧс турунъяс. Злакӧвӧй пытшкысь (сьӧкта серти 50%) аддзан шепта турун, уна пӧлӧс ситурун; бобӧнянь сикас пытшкын (35 прӧчент) сюрӧны шыранькытш, гӧрд да еджыд бобӧнянь, петрушка турун; (20–30 прӧчентыс) лапкор, купальнича, посни эжӧръяс да мукӧд сикас турунъяс. | Ојԁлана віԇјас вылӧ быԁ во ојԁлігас воӧ ылԋајт, коԁі вынԍӧԁӧ тащӧм віԇјассӧ. Тајӧ віԇјас вылын быԁмӧны злакӧвӧј ԁа бобӧԋаԋ ԍікас турун сор уна пӧлӧс турунјас. Злакӧвӧј пыщкыԍ (ԍӧкта ԍерԏі 50 прӧч.) аԁԇан шепта турун, уна пӧлӧс ԍітурун; бобӧԋаԋ ԍікас пыщкын (35 прӧчент) ԍурӧны шыраԋкыщ, гӧрԁ ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋ, петрушка турун; (20–30 прӧчентыс) лапкор, купаԉԋіча, посԋі ежӧрјас ԁа мукӧԁ ԍікас турунјас. |
| Урожайыс ойдлана виддзысь воӧ 17–20 прӧчентӧдз (100–120 пуд), а гырысь юяс бердын, шуам: Сухона, Войвыв Двина, овлӧ 40 ц гектарысь, сӧмын сэтшӧм уна туруна виддзыд этша, да тайӧ видзьясыс бердӧ мӧдар боксяньыс вӧр дорсяньыс матысмӧны эжӧраинӧ. Татшӧм эжӧр туруна видзьясыс кыссьӧны ыджыдакодь Сухона, Кубенскӧй, Вожӧ юяс кузя да мукӧд тыяс гӧгӧр уна километр пасьта. Сэн эжӧрыс быдмӧ джуджыд вужъяс вылын. Татшӧм эжӧра видзьяс вылын тувсов ваыс сулалӧ тӧлысьӧн-джынйӧн, сы понда быдмынысӧ туруныс сёрӧн босьтчӧ да сэтшӧминсӧ ытшкӧны медбӧрын — август-сентябр тӧлысьясын: ытшкыны сёр заводитӧмӧн эжӧра турунысь пӧтӧслуныс зэв уна вошӧ. | Урожајыс ојԁлана віԇԇыԍ воӧ 17–20 прӧчентӧԇ (100–120 пуԁ), а гырыԍ јујас берԁын, шуам: Сухона, Војвыв Ԁвіна, овлӧ 40 цент. гектарыԍ, сӧмын сещӧм уна туруна віԇԇыԁ еща ԁа тајӧ віԇјасыс берԁӧ мӧԁар бокԍаԋыс вӧр ԁорԍаԋыс матыԍмӧны ежӧра-інӧ. Тащӧм ежӧр туруна віԇјасыс кыԍԍӧны ыҗыԁакоԃ Сухона, Кубенскӧј Вожӧ јујас куԅа ԁа мукӧԁ тыјас гӧгӧр уна кілометр паԍта. Сен ежӧрыс быԁмӧ җуҗыԁ вужјас вылын. Тащӧм ежӧра віԇјас вылын тувсов ваыс сулалӧ тӧлыԍӧн җынјӧн, сы понԁа быԁмынысӧ туруныс ԍорӧн боԍтчӧ ԁа сещӧмінсӧ ыщкӧны меԁ бӧрын — Август-Ԍеԋԏабр тӧлыԍјасын: ыщкыны ԍор завоԃітӧмӧн ежӧра туруныԍ пӧтӧслуныс зев уна вошӧ. |
| Эжӧра видзьяс вылын турун овлӧ зэв уна — 30–40 центнер гектарысь, сӧмын бурлуныс, пӧтӧслуныс этшаджык ойдлана видз выв турун дорысь: сы пытшкын уна куз турун да мукӧд вреднӧй турун (купальнича, курослеп). Ситурунъясыд сюрӧны этша (13–15 прӧчент), а эжӧрыс джын мында. | Ежӧра віԇјас вылын турун овлӧ зев уна — 30–40 центԋер гектарыԍ, сӧмын бурлуныс, пӧтӧслуныс ещаҗык ојԁлана віԇвыв турун ԁорыԍ: сы пыщкын уна куԅ турун ԁа мукӧԁ вреԁнӧј турун (купаԉԋіча, куроԍԉеп). Ԍітурунјасыԁ ԍурӧны еща (13–15 прӧчент), а ежӧрыс җын мынԁа. |
| Ойдлана видзьяс бурмӧдӧм вылӧ удж оз ков, сӧмын колӧ керавны лишнӧй кустъяссӧ, код гӧгӧр паськалӧны яг турунъяс да мырддьӧны бур турунлысь местасӧ. Тулысын татчӧ скӧтӧс оз позь лэдзны, оз позь лэдзны арнас зэра поводдяяс дырйи, небзьӧм муыс сэки ёна лойсьӧ да артмӧны вутшъяс. Вынсьӧдӧмысь оз нуждайтчы, ойдлӧмнас быд тулысын вынсялӧ ачыс. | Ојԁлана віԇјас бурмӧԁӧм вылӧ уҗ оз ков, сӧмын колӧ керавны ԉішнӧј кустјассӧ, коԁ гӧгӧр паԍкалӧны јаг турунјас ԁа мырԃԃӧны бур турунлыԍ местасӧ. Тулысын татчӧ скӧтӧс оз поԅ леԇны, оз поԅ леԇны арнас зера повоԃԃајас ԁырјі, ԋебԅӧм муыс секі јона лојԍӧ ԁа артмӧны вущјас. Вынԍӧԁӧмыԍ оз нужԁајтчы, ојԁлӧмнас быԁ тулысын вынԍалӧ ачыс. |
| Ойдлана эжӧра видз. | Ојԁлана ежӧра віԇ. |
| Ойдлана эжӧра видзьяс, кӧні дыр сулалӧ тувсов ва, сідзжӧ кӧтасьӧ улыссянь. Сэні колӧ нуӧдны кырӧдчан удж. | Ојԁлана ежӧра віԇјас, кӧні ԁыр сулалӧ тувсов ва, сіԇжӧ кӧтаԍӧ улысԍаԋ. Сені колӧ нуӧԁны кырӧԁчан уҗ. |
| Татшӧм местаясын ваыс визувтӧ сыланьӧ жӧ кыдз и юыс, позьӧ аддзыны, посни юяс кыскӧны васӧ выліджык местаясысь. Со сэтшӧм юяссӧ колӧ джудждӧдны да кодйыны боксяньыс канаваяс, косьтыны ва видзьяссӧ. Косьтан уджсӧ нуӧдӧм могысь колӧ корны агрономӧс либӧ гидротехникӧс видз-му уджалан юкӧдысь. Гидротехник индас, кытчӧ кодйыны канаваяс, индас кытчӧ кутас ваыс визувтны да кыдзи водзӧ уджавны. | Тащӧм местајасын ваыс візывтӧ сылаԋӧ-жӧ кыԇ і јуыс, поԅӧ аԁԇыны, посԋі јујас кыскӧны васӧ вылыҗык местајасыԍ. Со сещӧм јујассӧ колӧ җуҗԁӧԁны ԁа коԁјыны бокԍаԋыс канавајас, коԍтыны ва віԇјассӧ. Коԍтан уҗсӧ нуӧԁӧм могыԍ колӧ корны аграномӧс ԉібӧ гіԁроԏехԋікӧс віԇму уҗалан јукӧԁыԍ. Гіԁроԏехԋік інԁас, кытчӧ коԁјыны канавајас, інԁас кытчӧ кутас ваыс візывтны ԁа кыԇі воԇӧ уҗавны. |
| Косьтӧм ойдлана нюръяс вылысь колӧ керавны быдмана бадь кустъяс да ловпуяс. | Коԍтӧм ојԁлана ԋурјас вылыԍ колӧ керавны быԁмана баԃ кустјас ԁа ловпујас. |
| Косьтӧм да весалӧм бӧрын артмӧ бур видз. Но сійӧ этша на — непременнӧ колӧ бырӧдны важ эжасӧ да вутшъяссӧ, кодъяс лоӧмаӧсь эжӧр турун вужъясысь, а мукӧддырйиыс скӧт талялӧм гуранъясысь. Татшӧм эжӧра вутшка местасӧ колӧ гӧрны либӧ, ещӧ бур, кокавны фрез-машинаӧн; джуджыд вутшка небыд местаын плугыд сьӧкыда босьтӧ, а фрез-машинаӧн зэв кокньыда. Тайӧ барабана машина-кокан, кодӧс лӧсьӧдӧны трактор бӧрся, а барабанас кокан модаа крукъяс. Уджалігас крукъясыс ӧдйӧ бергалӧны, бергӧдчигмозыс кокыштӧны мусӧ, орйӧдлӧны, торъясӧдз жугӧдлӧны да гудралӧны. Татшӧм фрез-машина бӧрад оз ковмы ни агас, ни рандаль, муыс ставыс лоӧ небзьӧдӧма. Фрез-машина вермасны ньӧбны сӧмын совхозъяс да колхозъяс: сылӧн доныс 9000 шайт и донаджык; сьӧктаыс 30 центнер, лун уджалӧ ӧти гектар. Фрез-машинаяс совхозъяслы, колхозъяслы да нюр косьтан тӧвариществояслы вайлывлісны Германияысь. | Коԍтӧм ԁа весалӧм бӧрын артмӧ бур віԇ. Но сіјӧ еща-на — ԋепременнӧ колӧ бырӧԁны важ ежасӧ ԁа вущјассӧ, коԁјас лоӧмаӧԍ ежӧр турун вужјасыԍ, а мукӧԁ ԁырјіыс скӧт таԉалӧм гуранјасыԍ. Тащӧм ежӧра вущка местасӧ колӧ гӧрны, ԉібӧ, јешщӧ бур, кокавны фрез-машінаӧн; җуҗыԁ вущка ԋебыԁ местаын плугыԁ ԍӧкыԁа боԍтӧ, а фрез-машінаӧн зев кокԋіԁа. Тајӧ барабана машіна-кокан, коԁӧс лӧԍӧԁӧны трактор бӧрԍа, а барабанас кокан моԁаа крукјас. Уҗалігас крукјасыс ӧԁјӧ бергалӧны, бергӧԁчіг мозыс кокыштӧны мусӧ, орјӧԁлӧны торјасӧԇ жугӧԁлӧны ԁа гуԁралӧны. Тащӧм фрез — машіна бӧраԁ оз ковмы ԋі агас ԋі ранԁаԉ, муыс ставыс лоӧ ԋебԅӧԁӧма. Фрез-машіна вермасны ԋӧбны сӧмын совхозјас ԁа колхозјас: сылӧн ԁоныс 9000 шајт і ԁонаҗык; ԍӧктаыс 30 центԋер, лун уҗалӧ ӧԏі гектар. Фрез-машінајас совхозјаслы, колхозјаслы ԁа ԋур коԍтан тӧварішществојаслы вајлывлісны Гермаԋіјаыԍ. |
| Ӧні фрезъяссӧ ӧтувтӧмаӧсь видз-му юкӧн базаясын да видз-му косьтан трестъясын. Фрез-машина бӧрын косьтӧм да небзьӧдӧм эжӧра нюръяс позьӧ вынсьӧдны, кыдз лоӧ висьталӧма водзын, да ковмас кӧ — кӧдзны уна сикаса уна вося турунӧн. Эжӧра видзьяс, абу кӧ найӧ косьтӧмаӧсь, колӧ ытшкыны 15–20 лун водзджык пуктысьны заводиттӧдз, мед чукӧртны небыд сёяна эжӧр. Водз ытшкӧм эжӧр пӧтӧсджык сёр ытшкана дорысь. | Ӧні фрезјассӧ ӧтувтӧмаӧԍ віԇму јукӧн базајасын ԁа віԇму коԍтан трестјасын. Фрез-машіна бӧрын коԍтӧм ԁа ԋебԅӧԁӧм ежӧра ԋурјас поԅӧ вынԍӧԁны, кыԇ лоӧ віԍталӧма воԇын, ԁа ковмас-кӧ — кӧԇны уна ԍікаса уна воԍа турунӧн. Ежӧра віԇјас абу-кӧ најӧ коԍтӧмаӧԍ, колӧ ыщкыны 15–20 лун воԇҗык, пуктыԍны завоԃіттӧԇ, меԁ чукӧртны ԋебыԁ ԍојана ежӧр. Воԇ ыщкӧм ежӧр пӧтӧсҗык ԍор ыщкана ԁорыԍ. |
| Му выв да ю дор видзьяс | Мувыв ԁа јуԁор віԇјас |
| Му выв да ю дор ойдлытӧм видзьяс бурлуннас да урожайнас (11,8 центнер) ӧткодьӧс. Найӧ овлӧны муяс бердын, либӧ ю бердын, пӧката местаын. Налы вынсӧ вайӧ му веркӧсса локтан ваыс. Сы понда татшӧм видзьяс вылын ойдлана видз вылын моз урожайыс абу ӧткодь. Вылыс да шӧр пӧкатас ваыс овлывлӧ гожся поводдя серти. Кос гожӧмын зэрыс этшаджык, этшаджык и ва воӧ, сідз жӧ этшаджык и турун. | Мувыв ԁа јуԁор ојԁлытӧм віԇјас бурлуннас ԁа урожајнас (11,8 центԋер) ӧткоԃӧс. Најӧ овлӧны мујас берԁын, ԉібӧ ју берԁын, пӧката местаын. Налы вынсӧ вајӧ муверкӧсса локтан ваыс. Сыпонԁа тащӧм віԇјас вылын ојԁлана віԇ вылын моз урожајыс абу ӧткоԃ. Вылыс ԁа шӧр пӧкатас ваыс овлывлӧ гожԍа повоԃԃа ԍерԏі. Кос гожӧмын зерыс ещаҗык, ещаҗык і ва воӧ, сіԇ-жӧ ещаҗык і турун. |
| Зэра воӧ му выв да ю дор видзьяс вылын урожайыс овлӧ унджык да бурджык. Бара жӧ турун урожайыс вежлассьӧ скӧт йирӧдӧм серти. | Зера воӧ мувыв ԁа јуԁор віԇјас вылын урожајыс овлӧ унҗык ԁа бурҗык. Бара-жӧ турун урожајыс вежлаԍԍӧ скӧт јірӧԁӧм ԍерԏі. |
| Водз тулысся да сёр арся скӧт видзӧм тӧдчӧ омӧль боксянь: виддзыс гуранассьӧ, гуранъясас ва пукалӧ. Тайӧ кокньыда артмӧ ва поводдяӧн. Сы кындзи, вывті кузя скӧт видзӧмӧн му слӧйыс топалӧ, а топалӧм слӧйыс оз лэдз ас пырыс сынӧдсӧ вужъяс бердас, да турунъясыс пӧдӧны. Шуӧны-ӧ, медӧдйӧ давмӧ да нюрӧ пӧрӧ лёкногӧн скӧт видзӧмысь. Сиктъясын турунлӧн сідз жӧ вежсьӧ, пондӧны петны уна пӧлӧс турунъяс да нитшсявны. Сэтшӧм тшыкӧм видзьяс позьӧ босьтны индӧд вылӧ Тигинскӧй поляна (Вожегодскӧй район). Му выв да ю дор видзьясыс кӧ абу на тырӧма нитшкӧн да уна пӧлӧс сёйтӧм турунӧн, овлӧны поводнӧя шепта да ситуруна петасъяс, но давмӧм пӧката местаяс, кыдз Тигинын, тырӧмаӧсь нитшкӧн да омӧля сёян турунӧн (77%). | Воԇ тулысԍа ԁа ԍор арԍа скӧт віԇӧм тӧԁчӧ омӧԉ бокԍаԋ: віԇԇыс гуранаԍԍӧ, гуранјасас ва пукалӧ. Тајӧ кокԋіԁа артмӧ ва повоԃԃаӧн. Сы кыԋԇі вывті куԅа скӧт віԇӧмӧн му слӧјыс топалӧ, а топалӧм слӧјыс оз леԇ ас пырыс сынӧԁсӧ вужјас берԁас ԁа турунјасыс пӧԁӧны. Шуӧны-ӧ, меԁ ӧԁјӧ ԁавмӧ ԁа ԋурӧ пӧрӧ, ԉокногӧн скӧт віԇӧмыԍ. Ԍіктјасын турунлӧн сіԇ-жӧ вежԍӧ, понԁӧны петны уна пӧлӧс турунјас ԁа ԋіщԍавны. Сещӧм щыкӧм віԇјас поԅӧ боԍтны інԁӧԁ вылӧ Ԏігінскӧј поԉана (Вожегоԁскӧј рајон). Му выв ԁа јуԁор віԇјасыс-кӧ абуна тырӧма ԋіщкӧн ԁа уна пӧлӧс-ԍојтӧм турунӧн, овлӧны повоԁнӧја шепта ԁа ԍітуруна петасјас, но ԁавмӧм пӧката местајас, кыԇ Ԏігінын, тырӧмаӧԍ ԋіщкӧн ԁа омӧԉа ԍојан турунӧн (77%). |
| Бобӧняньыд да шыранькытшыд муртса-муртса тыдавлӧны. Татшӧм видзьясыд унджыклаас тырӧмаӧсь кыддзӧн, пипуӧн, бадь кустӧн да ловпуӧн. Тайӧ дерт ёна чинтӧ туруныслысь урожайсӧ. | Бобӧԋаԋыԁ ԁа шыраԋкіщыԁ муртса муртса тыԁавлӧны. Тащӧм віԇјасыԁ унҗыклаас тырӧмаӧԍ кыԇԇӧн, піпуӧн, баԃ кустӧн ԁа лопуӧн. Тајӧ, ԃерт, јона чінтӧ туруныслыԍ урожајсӧ. |
| Сы понда татшӧм местаяссӧ колӧ весавны. | Сы понԁа тащӧм местајассӧ колӧ весавны. |
| Видз олӧмлӧн нэмъяс | Віԇ олӧмлӧн немјас |
| Кутшӧм ногӧн бурмӧдны видзьяс, лоӧ видзӧдлыны видз арлыд вылас. Быдсяма видз вермӧ морт моз жӧ лоны том пӧраын и пӧрысь пӧраын. Виддзыс кӧ неважӧн на петӧма вӧр улысь, либӧ кӧдзӧм видз, шуӧны том на пӧ. Сэні мусинмыс небыд, эжатӧм. Турунъяслӧн вужъясыс паськыда паськӧдчӧмаӧсь. Кыссяна вужъя турунъяс лоӧны бобӧнянь сикасысь — виж петрушка да шыранькытш; шепта турунъясысь — пырей, ручбӧж турун да мукӧд пӧлӧс. Татшӧм том видз оз нуждайтчы бурмӧдӧмысь. Ойдлана видзьяс том пӧранас кузя олӧны, оз кӧ скӧтӧн тальӧдны. Скӧт видзӧмӧн, кыдз вылысьджык тыдалӧ, виддзыд топалӧ да лоӧ чорыд эжа кыссяна турун вужъясысь. Шепта да ситурунъяс эжа топалӧмнас пӧдӧны да оз сетны кузь кыссяна вужсӧ, вожъясыс петӧны топыдджыка, кыссяна вужъя турун (корневищнӧй) вежсьӧ топыда быдман турунӧн (кустӧвӧйӧн). | Кущӧм ногӧн бурмӧԁны віԇјас, лоӧ віԇӧԁлыны віԇ арлыԁ вылас. Быԁԍама віԇ вермӧ морт моз-жӧ лоны том пӧраын і пӧрыԍ пӧраын. Віԇԇыс-кӧ ԋеважӧн-на петӧма вӧр улыԍ, ԉібӧ кӧԇӧм віԇ, шуӧны том-на-пӧ. Сені муԍінмыс ԋебыԁ, ежатӧм. Турунјаслӧн вужјасыс паԍкыԁа паԍкӧԁчӧмаӧԍ. Кысԍана вужја турунјас лоӧны бобӧԋаԋ ԍікасыԍ — віж петрушка ԁа шыраԋкіщ; шепта турунјасыԍ — пыреј, ручбӧж турун ԁа мукӧԁ пӧлӧс. Тащӧм том віԇ оз нужԁајтчы бурмӧԁӧмыԍ. Ојԁлана віԇјас том пӧранас куԅа олӧны, оз-кӧ скӧтӧн таԉӧԁны. Скӧт віԇӧмӧн, кыԇ вылыԍҗык тыԁалӧ, віԇԇыԁ топалӧ ԁа лоӧ чорыԁ ежа кысԍана турунвужјасыԍ. Шепта ԁа ԍітурунјас ежа топалӧмнас пӧԁӧны ԁа оз ԍетны куԅ кысԍана вужсӧ, вожјасыс петӧны топыԁҗыка, кысԍана вужја турун (корԋевішщнӧј) вежԍӧ топыԁа быԁман турунӧн (кустӧвӧјӧн). |
| Топыда быдмана турунъяс: зӧр сикас ситурун, ёкмыля ситурун, шепта турун да дука ситурун. Тайӧ турунъясыс уна овлӧ пӧрнӧй нэма видз вылын во 10–15 кымын. Татшӧм пӧрнӧй нэма видзьяс регыд пӧрысьмӧны на вылын кужтӧма скӧт видзӧмысь. Став виддзыс, ӧти сикас ӧдйӧджык, мукӧдъяс ньӧжйӧджык, кызь-комын во мысти пӧрысьмӧны. Эжаыс на вылын ёнджыка топалӧ. Топыда быдмана турунъяс вежсьӧны ещӧ омӧльджык турунӧн. Татшӧм важ видз регыд нитшкассьӧ, оз кӧ тыр вӧрӧн, артмӧ нитшка нюрӧ. Татшӧм олӧм мунӧ видзлӧн, кыдз и мортлӧн да пемӧслӧн, воӧ кулан пӧра. | Топыԁа быԁмана турунјас: зӧр ԍікас ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун, шепта турун ԁа ԁука ԍітурун. Тајӧ турунјасыс уна овлӧ пӧрнӧј нема віԇвылын во 10–15 кымын. Тащӧм пӧрнӧј нема віԇјас регыԁ пӧрыԍмӧны на вылын кужтӧма скӧт віԇӧмыԍ. Став віԇԇыс, ӧԏі ԍікас ӧдйӧҗык, мукӧԁјас ԋӧжјӧҗык, кыԅ-комын во мыԍԏі пӧрыԍмӧны. Ежаыс на вылын јонҗыка топалӧ. Топыԁа быԁмана турунјас вежԍӧны јешщӧ омӧԉҗык турунӧн. Тащӧм важ віԇ регыԁ ԋіщкаԍԍӧ, оз-кӧ тыр вӧрӧн, артмӧ ԋіщка ԋурӧ. Тащӧм олӧм мунӧ віԇлӧн, кыԇ і мортлӧн ԁа пемӧслӧн, воӧ кулан пӧра. |
| Видзьяс лоӧ бурмӧдны сы серти, кутшӧм нэма сійӧ. Том видзлы кӧ оз ков бурмӧдӧм, пӧрнӧй нэма видзлы колӧ нин сы вылӧ морт ки. Миян му выв да ю дор ойдлытӧм, кыдзи пӧрнӧй нэма видзьяслысь, колӧ нин эжасӧ небзьӧдыштны да тӧлӧдыштны, мед сынӧдыс пырас турун вужъяс бердас. | Віԇјас лоӧ бурмӧԁны сы ԍерԏі, кущӧм нема сіјӧ. Том віԇлы-кӧ оз-ков бурмӧԁӧм, пӧрнӧј нема віԇлы колӧ-ԋін сы вылӧ морт кі. Міјан мувыв ԁа јуԁор ојԁлытӧм, кыԇі пӧрнӧј нема віԇјаслыԍ, колӧ-ԋін ежасӧ ԋебԅӧԁыштны ԁа тӧлӧԁыштны, меԁ сынӧԁыс пырас турун вужјас берԁас. |
| Куш пинёвтӧм татшӧм видзьясас оз на ло тырмана. Важ видлалӧмъяс Войвывса сельскохозяйственнӧй опытнӧй станцияын (Вӧлӧгда кар улын) петкӧдліс став омӧльлунсӧ куш пинёвтӧмысь. Эжасӧ жугӧдӧмӧн кӧть и сынӧдыс пырны кутас вужъяс бердас, туруныс регыдаӧн оз мӧдӧдчы, кыдз ойдлана видз вылын, весигтӧ урожайыс чинӧ. | Куш піԋовтӧм тащӧм віԇјасас оз-на ло тырмана. Важ віԁлалӧмјас Војвывса ԍеԉскохоԅајственнӧј опытнӧј станціјаын (Вӧлӧгԁа кар улын) петкӧԁліс став омӧԉлунсӧ куш піԋовтӧмыԍ. Ежасӧ жугӧԁӧмӧн кӧԏі сынӧԁыс пырны кутас вужјас берԁас, туруныс регыԁаӧн оз мӧԁӧԁчы, кыԇ ојԁлана віԇ вылын, веԍігтӧ урожајыс чінӧ. |
| Видзвыв вынсьӧданъяс | Віԇвыв вынԍӧԁанјас |
| Мӧд нога лоӧ, пинёвтӧм бӧрас кӧ пуктан вынсьӧданторъяс. Пинёвтӧмӧн да вынсьӧдан пуктӧмӧн урожай тӧдчымӧнъя кыпалӧ. Войвывса областнӧй станцияын эм юдор видз, коді урожайсӧ сетӧ 28,4 центнер гектарысь. Пинёвтӧм да вынсьӧдӧм бӧрын (калия сов — 2,25 ц да кӧртсіт пызь — томасшлак 3,5 центнер ӧти гектар вылӧ) сетіс 35,5 ц гектарысь. Сідзкӧ содіс 7,1 центнер либӧ 26 прӧчент. Пинёвттӧг, куш вынсьӧдӧмыс сетіс содтӧд 71%. Сы дінӧ колӧ содтыны, мый уна пӧлӧс туруныс чині, а сы пыдди соді бобӧнянь да ситурун 16,7 прӧчентсянь 36%-ӧдз. | Мӧԁ нога лоӧ, піԋовтӧм бӧрас-кӧ пуктан вынԍӧԁанторјас. Піԋовтӧмӧн ԁа вынԍӧԁан пуктӧмӧн урожај тӧԁчымӧнја кыпалӧ. Војвывса областнӧј станціјаын ем јуԁор віԇ, коԁі урожајсӧ ԍетӧ 28,4 центԋер гектарыԍ. Піԋовтӧм ԁа вынԍӧԁӧм бӧрын (каԉіја сов — 2,25 центԋ. ԁа кӧрт сіт пыԅ — томасшлак 3,5 центԋер ӧԏі гектар вылӧ) ԍетіс 35,5 центԋ. гектарыԍ. Сіԇ-кӧ соԁіс 7,1 центԋер ԉібӧ 26 прӧчент. Піԋовттӧг, куш вынԍӧԁӧмыс ԍетіс соԁтӧԁ 71 прӧч. Сы ԁінӧ колӧ соԁтыны, мыј уна пӧлӧс туруныс чіні, а сы пыԃԃі соԁі бобӧԋаԋ ԁа ԍітурун 16,7 прӧчентԍаԋ 36 прӧч. |
| Ньӧбӧм вынсьӧданъяс пытшкысь: калийнӧй сов кындзи (2,5–3 ц гектар вылӧ) да кӧртсіт пызь кындзи (4–6 ц га вылӧ), позьӧ кӧдзны видзьяс вылӧ суперфосфат 3 ц либӧ фосфоритнӧй пызь 6 центнер. Бӧрын петісны апатитӧвӧй пызь да термофосфат, вӧчӧма апатитӧвӧй пызьысь. | Ԋӧбӧм вынԍӧԁанјас пыщкыԍ: каԉіјнӧј сов кыԋԇі (2,5–3 ц. гектар вылӧ) ԁа кӧрт сіт пыԅ кыԋԇі (4–6 ц. га вылӧ), поԅӧ кӧԇны віԇјас вылӧ суперфосфат 3 цент. ԉібӧ фосфорітнӧј пыԅ 6 центԋер. Бӧрын петісны аппаԏітӧвӧј пыԅ ԁа термофосфат, вӧчӧма аппаԏітӧвӧј пыԅіԍ. |
| Тайӧ вынсьӧдчанторъяс позьӧ судзӧдны да видлыны миян Войвыв видзьяс вылын. Тайӧ аддзӧмаӧсь Хибиныысь (Мурман округ), Войвыв крайлы сусед. Калийнӧй сов да термофосфат перйӧны рудаӧн Войвывладорса Соликамскса кар улын. | Тајӧ вынԍӧԁчанторјас поԅӧ суԇӧԁны ԁа віԁлыны міјан Војвыв віԇјас вылын. Тајӧ аԁԇӧмаӧԍ Хібіныԍ (Мурман округ), Војвыв крајлы суԍеԁ. Каԉіјнӧј сов ԁа термофосфат перјӧны руԁаӧн Војвывлаԁорса Соԉікамскса кар улын. |
| Минерала вынсьӧдан колӧ кӧдзны быд во, неуна чинталӧмӧн воысь воӧ. | Міԋерала вынԍӧԁан колӧ кӧԇны быԁ во, ԋеуна чінталӧмӧн воыԍ воӧ. |
| Пинёвтӧм видз вылӧ, ньӧбӧм вынсьӧданӧн кындзи, позьӧ вынсьӧдны куйӧд ваӧн, пӧимӧн да компостӧн (чукӧрын сісьтӧм быдсяма шыбласъяс.) | Піԋовтӧм віԇ вылӧ, ԋӧбӧм вынԍӧԁанӧн кыԋԇі, поԅӧ вынԍӧԁны кујӧԁ ваӧн, пӧімӧн ԁа компостӧн (чукӧрын ԍіԍтӧм быԁԍама шыбласјас.) |
| Куйӧд ва чукӧртчыссьӧ трубаяс кузя скӧт видзан картаысь аслыссикас юкмӧсӧ, скӧтнӧй карта бердас. | Кујӧԁ ва чукӧртчыԍԍӧ трубајас куԅа скӧт віԇан картаыԍ аслыс ԍікас јукмӧсӧ, скӧтнӧј карта берԁас. |
| Тані куйӧд ва пӧдса юкмӧсын тӧвбыдӧн шузьӧ да тулыс кежлӧ лоӧ гӧтов видз вылӧ киськавны. Юкмӧс колӧ тупкыны топыда, сэк ньӧжйӧджык сісьмӧ да выныс лоӧ ыджыдджык. Куйӧд васӧ киськавны новлӧдлӧны бӧчкаын. Бӧчка мышкас вӧчӧма розь да сы увтӧ тувъявсьӧ гӧгыль джын либӧ куим пельӧса пӧв. Куйӧд ва, розьӧд петігӧн, киссьӧ тайӧ пӧв вылӧ да паськыда сявгӧ му кузяыс. | Тані кујӧԁ ва пӧԁса јукмӧсын тӧвбыԁӧн шуԅӧ ԁа тулыс кежлӧ лоӧ гӧтов віԇ вылӧ кіԍкавны. Јукмӧс колӧ тупкыны топыԁа, сек ԋӧжјӧҗык ԍіԍмӧ ԁа выныс лоӧ ыҗыԁҗык. Кујӧԁ васӧ кіԍкавны новлӧԁлӧны бӧчкаын. Бӧчка мышкас вӧчӧма роԅ ԁа сы увтӧ тувјавԍӧ гӧгыԉҗын, ԉібӧ куім пеԉӧса пӧв. Кујӧԁ ва роԅӧԁ петігӧн кісԍӧ тајӧ пӧв вылӧ ԁа паԍкыԁа ԍавгӧ му куԅаыс. |
| Колӧ помнитны, сук куйӧд ваӧн киськавны видз оз позь, сэк куйӧд ва пытшкас джын мындасӧ колӧ содтыны прӧстӧй ва. | Колӧ помԋітны, сук кујӧԁ ваӧн кіԍкавны віԇ оз поԅ, сек кујӧԁ ва пыщкас җын мынԁасӧ колӧ соԁтыны прӧстӧј ва. |
| Ӧти гектар видз вынсьӧдӧм вылӧ ковмӧ 30–50 нелямын ведраа бӧчкаӧдз кизьӧртӧм куйӧд ва. Куйӧд ваӧн киськавны колӧ кымӧра дырйи, зэрӧм бӧрын тулысын либӧ ытшкӧм бӧрын, кор вермас сетны ыджыдджык бур том турун вужъяслы либӧ ӧтавалы. | Ӧԏі гектар віԇ вынԍӧԁӧм вылӧ ковмӧ 30–50 ԋеԉамын веԁраа бӧчкаӧԇ кіԅӧртӧм кујӧԁ ва. Кујӧԁ ваӧн кіԍкавны колӧ кымӧра ԁырјі, зерӧм бӧрын тулысын ԉібӧ ыщкӧм бӧрын, кор вермас ԍетны ыҗыԁҗык бур том турун вужјаслы ԉібӧ ӧтавалы. |
| Киськалӧм бӧрын скӧтыд татшӧм турунӧс пырсӧ оз сёй. Сы понда оз ков киськавны куйӧд ваӧн скӧт лэдзалігкежлӧ. | Кіԍкалӧм бӧрын скӧтыԁ тащӧм турунӧс пырсӧ оз ԍој. Сы понԁа оз ков кіԍкавны кујӧԁ ваӧн скӧт леԇаліг кежлӧ. |
| Куйӧд ва пытшкын эм быдсяма пӧлӧс вын, кутшӧм колӧ быдманторлы (растенньӧлы). Татшӧм киськалӧмыс медъёна сетӧ вын шепта пырейлы да ситурунлы. Быд кык-куим во мысти колӧ выль пӧв киськавны. Быд во киськалӧмӧн ёна кутас паськавны мукӧд пӧлӧс турунъяс. | Кујӧԁ ва пыщкын ем быԁԍама пӧлӧс вын, кущӧм колӧ быԁманторлы (раԍԏеԋԋӧлы). Тащӧм кіԍкалӧмыс меԁ јона ԍетӧ вын шепта пырејлы ԁа ԍітурунлы. Быԁ кык-куім во мыԍԏі колӧ выԉ пӧв кіԍкавны. Быԁ во кіԍкалӧмӧн јона кутас паԍкавны мукӧԁ пӧлӧс турунјас. |
| Компост артмӧ уна пӧлӧс шыбласъясысь, сісьманаторъясысь, арся киссьӧм коръясысь, трундаысь, чагйысь, быдсяма ёгысь, коді гудрасьӧ пӧимкӧд, куйӧдкӧд, киськавсьӧ помӧй ваӧн, куйӧд ваӧн. Ставыс тайӧ чукӧртчыссьӧ неджуджыд чукӧрӧ, 1–2 м джуджда-пасьта чукӧрӧ (1 м джуджда да 1–2 м пасьта чукӧрӧ). Татшӧм чукӧрас во гӧгӧр либӧ дырджык ковмас куйлӧдны. | Компост артмӧ уна пӧлӧс шыбласјасыԍ, ԍіԍманаторјасыԍ, арԍа кіԍԍӧм корјасыԍ, трунԁаыԍ, чагјыԍ, быԁԍама јогыԍ, коԁі гуԁраԍӧ пӧімкӧԁ, кујӧԁкӧԁ, кіԍкавԍӧ помӧј ваӧн, кујӧԁ ваӧн. Ставыс тајӧ чукӧртчыԍԍӧ ԋеҗуҗыԁ чукӧрӧ, 1–2 м. җуҗԁа паԍта чукӧрӧ, (1 м. җуҗԁа ԁа 1–2 м. паԍта чукӧрӧ). Тащӧм чукӧрас во гӧгӧр ԉібӧ ԁырҗык ковмас кујлӧԁны. |
| Во джын мысти колӧ чукӧрсӧ бура гудравны. Компостас овмӧдчӧ уна посни, синмӧн аддзытӧм гагъяс, кодъяс отсалӧны шыбласъясӧс регыдджык сісьмыны да пӧрны вынсьӧдан туйӧ. Сы пытшкын эм быдсяма сикас выныс. Компостнӧй чукӧрсӧ позьӧ вӧчны видзьяс вылӧ. Гектар вылӧ петкӧдӧны 120–150 ц да разӧдӧны кымӧра поводдяӧ, мӧд ногӧн сылӧн выныс вошӧ. Бурджык видзьяс вывті позьӧ агасӧн шыльӧдны. | Воҗын мысԏі колӧ чукӧрсӧ бура гуԁравны. Компостас овмӧԁчӧ уна посԋі, ԍінмӧн аԁԇытӧм гагјас, коԁјас отсалӧны шыбласјасӧс регыԁҗык ԍіԍмыны ԁа пӧрны вынԍӧԁан тујӧ. Сы пыщкын ем быԁԍама ԍікас выныс. Компостнӧј чукӧрсӧ поԅӧ вӧчны віԇјас вылӧ. Гектар вылӧ петкӧԁӧны 120–150 центԋ. ԁа разӧԁӧны кымӧра повоԃԃаӧ, мӧԁногӧн сылӧн выныс вошӧ. Бурҗык віԇјас вывті поԅӧ агасӧн шыԉӧԁны. |
| Петкӧдӧны компостнӧй куйӧдсӧ, кыдзи и куйӧд ватӧ, во кык-куим мысти, мед эз паськавны ёг турунъяс. Веретяа видзьяс вылын, кыдзи и пӧскӧтина вылын, компост зэв бура петкӧдлӧ ассьыс вынсӧ, а медся ёна шепта пырей да ситурун вылӧ. | Петкӧԁӧны компостнӧј кујӧԁсӧ, кыԇі і кујӧԁ ватӧ, во кык-куім мыԍԏі, меԁ ез паԍкавны јог турунјас. Вереԏԏаа віԇјас вылын, кыԇі і пӧскӧԏіна вылын, компост зев бура петкӧԁлӧ асԍыс вынсӧ, а меԁԍа јона шепта пыреј ԁа ԍітурун вылӧ. |
| Пач пӧимын мед уна эм калий, извесьт, фосфор. Быд сикаса пӧимлӧн аслыссикаса и вын. Медбур пӧимӧн лыддьыссьӧ идзасысь да коръя пуясысь. Сійӧ бура тӧдчӧ ситурун да бобӧняньяс вылӧ. Выныс пӧимлӧн тӧдчӧ видзӧм сертиыс. Мед оз вош пӧим пытшкысь коланаторъясыс, колӧ видзны кос местаын лэб улын. Пӧимлӧн вын бура тӧдчӧ лыа му вылын да сьӧд му вылын. Гектар вылӧ коялӧны 10–20 центнер, тулысын либӧ арын. Сійӧс позьӧ вежны калийнӧй солӧн да сы бердӧ ковмӧ содтӧд 1–1,3 центнер гектар вылӧ шома фосфорнӧй пызь (суперфосфат), либӧ кӧртсіт пызь, кодъяс зэв ёна пӧимлысь вынсӧ содтӧны. Пӧим петкӧдӧны видз вылӧ быд во. | Пач пӧімын меԁ уна ем каԉіј, ізвеԍԏ, фосфор. Быԁ ԍікаса пӧімлӧн аслыс ԍікаса і вын. Меԁ бур пӧімӧн лыԃԃыԍԍӧ іԇасыԍ ԁа корја пујасыԍ. Сіјӧ бура тӧԁчӧ ԍітурун ԁа бобӧԋаԋјас вылӧ. Выныс пӧімлӧн тӧԁчӧ віԇӧм ԍерԏіыс. Меԁ оз вош пӧім пыщкыԍ коланаторјасыс, колӧ віԇны кос местаын леб улын. Пӧімлӧн вын бура тӧԁчӧ лыа му вылын ԁа ԍӧԁ му вылын. Гектар вылӧ којалӧны 10–20 центԋер, тулысын ԉібӧ арын. Сіјӧс поԅӧ вежны каԉіјнӧј солӧн ԁа сы берԁӧ ковмӧ соԁтӧԁ 1–1,3 центԋер гектар вылӧ шома фосфорнӧј пыԅ (суперфосфат), ԉібӧ кӧрт сіт пыԅ, коԁјас зев јона пӧімлыԍ вынсӧ соԁтӧны. Пӧім петкӧԁӧны віԇ вылӧ быԁ во. |
| Мукӧддырйи видзсӧ известкаалӧны, петкӧдӧны кусӧдӧм известка 12–25 ц гектар вылӧ Сійӧс оз быд во петкӧдны, а 4–5 во мысти. Костас бур лоӧ, коян кӧ калийно-фосфорнӧй вынсьӧданӧн. Известкаавны кӧ кӧсъян видз, бурджык войдӧр сёрнитны агрономкӧд, известкаыд оз быд видз вылын вай бурсӧ. Вынсьӧданыс кӧдзсьыссьӧ пинёвтӧм бӧрын. Бӧръя воясын вӧліны опытъяс, мый веськыда эжа вылас коялӧмӧн бурджыка тӧдчӧ пинёвтӧм бӧрын дорысь. Мед ёнджыка вынсьӧдны видзсӧ, первойсӧ вынсьӧданыс пуктыссьӧ вынаджык пӧлӧс да унджык, а бӧрынджыксӧ этшаджык, мед сӧмын важ вынсӧ кутны. Виддзӧс вынсьӧдны кӧлӧ вынсьӧданторсӧ вежлалӧмӧн: калийно-фосфорнӧй вынсьӧдан вежлыны куйӧд ваӧн да компостӧн. | Мукӧԁ ԁырјі віԇсӧ іԅвескаалӧны, петкӧԁӧны кусӧԁӧм іԅвеска 12–25 цент. гектар вылӧ Сіјӧс оз быԁ во петкӧԁны, а 4–5 во мыԍԏі. Костас бур лоӧ, којан-кӧ каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁанӧн. Іԅвескаавны-кӧ кӧсјан віԇ, бурҗык војԁӧр ԍорԋітны аграномкӧԁ, іԅвескаыԁ оз быԁ віԇ вылын вај бурсӧ. Вынԍӧԁаныс кӧԇԍыԍԍӧ піԋовтӧм бӧрын. Бӧрја војасын вӧліны опытјас, мыј веԍкыԁа ежа вылас којалӧмӧн бурҗыка тӧԁчӧ піԋовтӧм бӧрын ԁорыԍ. Меԁ јонҗыка вынԍӧԁны віԇсӧ, первојсӧ вынԍӧԁаныс пуктыԍԍӧ вынаҗык пӧлӧс ԁа унҗык, а бӧрынҗыксӧ ещаҗык, меԁ сӧмын важ вынсӧ кутны. Віԇԇӧс вынԍӧԁны кӧлӧ вынԍӧԁанторсӧ вежлалӧмӧн: каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁан вежлыны кујӧԁ ваӧн ԁа компостӧн. |
| Видз вылӧ уна пӧлӧс турун кӧйдысъяс кӧдзӧм | Віԇ вылӧ уна пӧлӧс турун кӧјԁысјас кӧԇӧм |
| Пинёвтӧм да куйӧдалӧм кӧть тӧдчӧ нин видз вылӧ, но сэтчӧ кӧ ещӧ кӧдзам уна пӧлӧс турун кӧйдыс, туруныд кутас быдмыны бурджыка. Видзьясӧс пинёвтігӧн нетшкыссьӧ нитшкыс. Сэк мыйтакӧ туруныс кулӧ, выльысьсӧ быдмӧ важ туруныс. Сылӧн быдмӧмыс мунӧ вывті ньӧжйӧ. Ойдлана видзьяс вылын вӧрӧдӧм турун вужъяс регыдӧн бӧр ловзьӧны, но сэтшӧмыс оз вермы лоны ю дор бердса да му выв видзьяс вылын. Веретя да вӧрса видзьяс вылын турун быдмӧмыс ещӧ ньӧжйӧ заводитчӧ. Та понда виччысьны важ турунлысь петӧмсӧ оз овлывлы выгӧднӧ. Дерт видзтӧ вердыштӧмыд отсалас выль турунъяслы петны, но косджык местаясын сёян турунъяс петӧны омӧля, ӧдйӧджык петӧны ковтӧмджыкъяс. Та понда видзьяс вылӧ ёна пинёвтӧм бӧрын колӧ кӧдзны турун кӧйдыс. Кӧдзны колӧ тулысын васӧд вылас, мед регыдджык кӧйдысыс чужас. Кӧдзсьӧ оз ӧти пӧлӧс турун, а сорлалӧмӧн — 2–3 пӧлӧс — шепта пырей, ситурун да бобӧнянь, ставсӧ гектар вылӧ сьӧктанас 16–18 кг. 3–4 кг-ӧдз босьтсьӧ шведскӧй бобӧнянь гӧрд либӧ еджыд (пӧскӧтинаяс вылӧ содтысьӧ еджыд бобӧнянь), а злакӧвӧйыс — 4–5 кг-ӧдз, шепта турун, зӧр сикас ситурун, ёкмыля ситурун да мукӧд ситурун. Матыса агроном либӧ культуртехник висьталас, уна-ӧ да кутшӧм кӧйдыс колӧ пуктыны мусин сертиыс. Видзсӧ видлавтӧг син сайын турун кӧйдыс соровтны оз позь. Оз ков вунӧдны, уна вося турун сорас лӧсьӧдігӧн бобӧнянь сикасӧс колӧ пуктыны 30 прӧчент, а 70 прӧчентсӧ ситурун сикас. Бобӧнянь кык-куим во мысти бырӧ, а ситурун ёна дырджык олӧ. Кутшӧм турун кӧдзны, колӧ лӧсьӧдны сы серти: кымын во кежлӧ турун увтӧ лӧсьӧдам видзсӧ да грунтӧвӧй му да васӧд серти. Та понда колӧ водзвыв тӧдмӧдны бӧрйӧм местаӧс, кутшӧм турун ковмӧ кӧдзны. | Піԋовтӧм ԁа кујӧԁалӧм кӧԏ тӧԁчӧ-ԋін віԇ вылӧ, но сетчӧ-кӧ јешщӧ кӧԇам уна пӧлӧс турун кӧјԁыс, туруныԁ кутас быԁмыны бурҗыка. Віԇјасӧс піԋовтігӧн ԋещкыԍԍӧ ԋіщыс. Сек мыјԁа-кӧ туруныс кулӧ, выԉыԍсӧ быԁмӧ важ туруныс. Сылӧн быԁмӧмыс мунӧ вывті ԋӧжјӧ. Ојԁлана віԇјас вылын вӧрӧԁӧм турун вужјас регыԁӧн бӧр ловԅӧны, но сещӧмыс оз вермы лоны јуԁор берԁса ԁа мувыв віԇјас вылын. Вереԏԏа ԁа вӧрса віԇјас вылын турун быԁмӧмыс јешщӧ ԋӧжјӧ завоԃітчӧ. Та понԁа віԁчыԍны важ турунлыԍ петӧмсӧ оз овлывлы выгӧԁнӧ. Ԃерт, віԇтӧ верԁыштӧмыԁ отсалас выԉ турунјаслы петны, но косҗык местајасын ԍојан турунјас петӧны омӧԉа, ӧԁјӧҗык петӧны ковтӧмҗыкјас. Та понԁа віԇјас вылӧ јона піԋовтӧм бӧрын колӧ кӧԇны турун кӧјԁыс. Кӧԇны колӧ тулысын васӧԁ вылас, меԁ регыԁҗык кӧјԁысыс чужас. Кӧԇԍӧ оз ӧԏі пӧлӧс турун, а сорлалӧмӧн — 2–3 пӧлӧс — шепта пыреј, ԍітурун ԁа бобӧԋаԋ, ставсӧ гектар вылӧ ԍӧктанас 16–18 кгм. 3–4 кг-ӧԇ боԍтчӧ Швеԁскӧј бобӧԋаԋ гӧрԁ ԉібӧ јеҗыԁ (пӧскӧԏінајас вылӧ соԁтыԍӧ јеҗыԁ бобӧԋаԋ), а злаковӧјыс — 4–5 кг-ӧԇ, шепта турун, зӧр ԍікас ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун ԁа мукӧԁ ԍітурун. Матыса аграном ԉібӧ куԉтурԏехԋік віԍталас, уна-ӧ ԁа кущӧм кӧјԁыс колӧ пуктыны муԍін ԍерԏіыс. Віԇсӧ віԁлавтӧг ԍін сајын турун кӧјԁыс соровтны оз поԅ. Оз ков вунӧԁны, уна воԍа турунсорас лӧԍӧԁігӧн бобӧԋаԋ ԍікасӧс колӧ пуктыны 30 прӧчент, а 70 прӧчентсӧ ԍітурун ԍікас. Бобӧԋаԋ кык-куім во мыԍԏі бырӧ, а ԍітурун јона ԁырҗык олӧ. Кущӧм турун кӧԇны, колӧ лӧԍӧԁны сы ԍерԏі: кымын во кежлӧ турун увтӧ лӧԍӧԁам віԇсӧ ԁа грунтӧвӧј му ԁа васӧԁ ԍерԏі. Та понԁа колӧ воԇвыв тӧԁмӧԁны бӧрјӧм местаӧс, кущӧм турун ковмӧ кӧԇны. |
| Первойя воас кӧдзӧм бӧрын туруныс овлӧ этша. Оз кӧ ёна паськав первойя воас, бурджык лоӧ эновтны ытшкытӧг. А ковмас кӧ нин, колӧ ытшкыны лун 15 войдӧр кынмавтӧдз, мед сэк кежлӧ удитасны ёнмыштны. Кӧдзӧм турунъяс олӧны 5–7 воӧдз мусин серти, кутшӧма радейтӧны видзсӧ да быд во ли вынсьӧдӧны. Видлалӧмъяс петкӧдлісны, татшӧм бурмӧдӧм видзьяс сетӧны 40–50 центнер быд во бур турун да сы кындзи ӧтава. Арся скӧт видзӧм вылӧ коймӧд восяньыс скӧтӧс видз вылӧ позьӧ лэдзны сӧмын 3-ӧд восяньыс. | Первојја воас кӧԇӧм бӧрын туруныс овлӧ еща. Оз-кӧ јона паԍкав первојја воас, бурҗык лоӧ еновтны ыщкытӧг. А ковмас-кӧ-ԋін, колӧ ыщкыны лун 15 војԁӧр кынмавтӧԇ, меԁ сек кежлӧ уԃітасны јонмыштны. Кӧԇӧм турунјас олӧны 5–7 воӧԇ муԍін ԍерԏі, кущӧма раԃејтӧны віԇсӧ ԁа быԁ во-ԉі вынԍӧԁӧны. Віԁлалӧмјас петкӧԁлісны, тащӧм бурмӧԁӧм віԇјас ԍетӧны 40–50 центԋер быԁ во бур турун ԁа сы кыԋԇі ӧтава. Арԍа скӧт віԇӧм вылӧ којмӧԁ воԍаԋыс скӧтӧс віԇ вылӧ поԅӧ леԇны сӧмын 3-ԁ воԍаԋыс. |
| Турун кӧдзӧм вылӧ бурджык пинёвтны сьӧдӧдз аслыспӧлӧс пиняӧн — дискӧвӧй пиня — рандаль (пиняяс пыддиыс блюд кодь гӧгыльяс), звездчатӧй — Ганкмо. Виддзыс кӧ нитшка, войдӧр сійӧс нетшкӧны чепта пиняӧн — Лааке, арын либӧ водз тулысын. Арся пинёвтӧм нитшкыс тӧвбыдӧн сісьмас, а тулысын кӧ пинёвтан, нитшсӧ ковмас чукӧртны да сотны. Тулысын, му косьмӧм бӧрын, колӧ сьӧдӧдз пинёвтны. Пинёвтӧм бӧрын кӧдзӧны вынсьӧданӧн (сійӧс позьӧ сорлавны муӧн буссьӧмысь) да бура пинёвтны. Медбӧрын кӧдзӧны турун кӧйдыс агроном либӧ культуртехник индӧм серти. Кӧйдыссӧ мукӧддырйи сорлалӧны лыакӧд, мед ӧтмозджыка кӧдзны, кӧдзӧм бӧрас кӧйдыссӧ личкӧны быгыльтасӧн. Выльысь ковмас кӧдзны во 6–7 мысти, сідз жӧ ёна пинёвтӧм бӧрын. | Турун кӧԇӧм вылӧ бурҗык піԋовтны ԍӧԁӧԇ аслыс пӧлӧс піԋаӧн — ԃіскӧвӧј піԋа — ранԁаԉ (піԋајас пыԃԃіыс бԉуԁ коԃ гӧгыԉјас), звезԁчатӧј — Ганкмо. Віԇԇыс-кӧ ԋіщка, војԁӧр сіјӧс ԋещкӧны чепта піԋаӧн — Лааке, арын ԉібӧ воԇ тулысын. Арԍа піԋовтӧм ԋіщкыс тӧвбыԁӧн ԍіԍмас, а тулысын-кӧ піԋовтан, ԋіщсӧ ковмас чукӧртны ԁа сотны. Тулысын, му коԍмӧм бӧрын, колӧ ԍӧԁӧԇ піԋовтны. Піԋовтӧм бӧрын кӧԇӧны вынԍӧԁанӧн (сіјӧс поԅӧ сорлавны муӧн бусԍӧмыԍ) ԁа бура піԋовтны. Меԁбӧрын кӧԇӧны турун кӧјԁыс аграном ԉібӧ куԉтурԏехԋік інԁӧм ԍерԏі. Кӧјԁыссӧ мукӧԁ ԁырјі сорлалӧны лыакӧԁ, меԁ ӧтмозҗыка кӧԇны, кӧԇӧм бӧрас кӧјԁыссӧ ԉічкӧны быгыԉтасӧн. Выԉыԍ ковмас кӧԇны во 6–7 мыԍԏі, сіԇ-жӧ јона піԋовтӧм бӧрын. |
| Став радейтӧмыс да бурмӧдӧмыс видзьясӧс, кутшӧмӧс гижӧма тані, шусьӧны выліса бурмӧдӧмӧн. | Став раԃејтӧмыс ԁа бурмӧԁӧмыс віԇјасӧс, кущӧмӧс гіжӧма тані, шуԍӧны выліса бурмӧԁӧмӧн. |
| Пыдіса бурмӧдӧм | Пыԁіса бурмӧԁӧм |
| Пыдіса бурмӧдӧм заводитчӧ гӧрӧмсянь, колана кӧ, сы водзвылын ещӧ косьтӧны сідз, мед грунтӧвӧй ваыс вӧлі 70 см пыднаын. Видз гӧрӧны арсянь бура путкыльтана ральника плугйӧн. Эжасӧ вундалӧны да крӧшитӧны Рандаль пиняӧн, либӧ мукӧд полӧс пиняӧн. Локтан тулыснас видзсӧ вынсьӧдӧны да кӧдзӧны. | Пыԁіса бурмӧԁӧм завоԃітчӧ гӧрӧмԍаԋ, колана-кӧ, сы воԇвылын јешщӧ коԍтӧны сіԇ, меԁ грунтӧвӧј ваыс вӧлі 70 см. пыԁтаын. Віԇ гӧрӧны арԍаԋ бура путкыԉтана раԉԋіка плугјӧн. Ежасӧ вунԁалӧны ԁа крӧшітӧны Ранԁаԉ піԋаӧн, ԉібӧ мукӧԁ полӧс піԋаӧн. Локтан тулыснас віԇсӧ вынԍӧԁӧны ԁа кӧԇӧны. |
| Воддза 3–4 восӧ оз турунӧн кӧдзны, а мукӧд пӧлӧс кӧдзаӧн, мед эжаыс да нитшкыс дзикӧдз вермисны сісьмыны да муыс мед бура небзис, лои посни кӧмӧка. Первой воӧ позьӧ кӧдзны шабді либӧ зӧр, мӧд да коймӧд воӧ — зӧр, зӧр сорӧн вика, турнепс, галанка да мукӧд пӧлӧс (корнеплодъяс). Сы бӧрын бара зӧр, сэсся вӧлисти кӧдзны турун. | Воԇԇа 3–4 восӧ оз турунӧн кӧԇны, а мукӧԁ пӧлӧс кӧԇаӧн, меԁ ежаыс ԁа ԋіщкыс ԇікӧԇ вермісны ԍіԍмыны ԁа муыс меԁ бура ԋебԅіс, лоі посԋі кӧмӧка. Первој воӧ поԅӧ кӧԇны шабԁі ԉібӧ зӧр, мӧԁ ԁа којмӧԁ воӧ — зӧр, зӧр сорӧн віка, турԋепс, галанка ԁа мукӧԁ пӧлӧс (корԋеплоԁјас). Сы бӧрын бара зӧр, сеԍа вӧԉіԍԏі кӧԇны турун. |
| Вынсьӧдантор пуктыссьӧ зӧр увтӧ, кор кӧдзсьӧ турун. Выгоднӧйджык петкӧдны гӧрӧм видз вылӧ, калийно-фосфорнӧй вынсьӧдан. Выльысь видз лӧсьӧдігӧн кӧйдысыс босьтсьӧ уна пӧлӧсджык. | Вынԍӧԁантор пуктыԍԍӧ зӧр увтӧ, кор кӧԇԍӧ турун. Выгоԁнӧјҗык петкӧԁны гӧрӧм віԇ вылӧ, каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁан. Выԉыԍ віԇ лӧԍӧԁігӧн кӧјԁысыс боԍтчӧ уна пӧлӧсҗык. |
| Ситурун да бобӧнянь босьтсьӧ 35–40 кг-ӧдз. Тані бобӧнянь ковмӧ этшаджык (10%), шведскӧй еджыд бобӧнянь 2 кг, а унджыкыс (90%) 3–6 кг воӧ уна вося шепта да ситурун вылӧ; на пытшкысь куим юкӧныс колӧ лоны джуджыд турунъяс: костёр, пырей, тимофеевка, шепта турун, зӧр модаа ситурун, ёкмыля ситурун — французскӧй райграс, а нёльӧд юкӧныс ляпкыд ситурун: гӧрд овсянича, мятликъяс, полевицаяс. Гырысь кӧйдыс кӧдзсьӧ торйӧн посньыдысь да тыртсьӧ пиня тышнас пинёвтӧмӧн, волокушаӧн либӧ личкалӧны сьӧкыд быгыльтасӧн. Водзын мый вӧлі висьталӧма видз вылӧ турун кӧдзӧм йылысь да пинёвтӧм йылысь, сійӧ жӧ позьӧ шуны и татӧн. | Ԍітурун ԁа бобӧԋаԋ боԍтчӧ 35–40 кг-ӧԇ. Тані бобӧԋаԋ ковмӧ ещаҗык (10%), швеԁскӧј јеҗыԁ бобӧԋаԋ 2 кгр, а унҗыкыс (90%) 3–6 кгр. воӧ уна воԍа шепта ԁа ԍітурун вылӧ на пыщкыԍ куім јукӧныс колӧ лоны җуҗыԁ турунјас: коԍԏор, пыреј, ԏімофејевка, шепта турун, зӧр моԁаа ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун — французскӧј рајграс, а ԋоԉӧԁ јукӧныс ԉапкыԁ ԍітурун гӧрԁ овԍаԋіча, мјатԉікјас, поԉевіцајас. Гырыԍ кӧјԁыс кӧԇԍӧ торјӧн посԋіԁыԍ ԁа тыртԍӧ піԋа тышнас піԋовтӧмӧн, волокушаӧн ԉібӧ ԉічкалӧны ԍӧкыԁ быгыԉтасӧн. Воԇын мыј вӧлі віԍталӧма віԇ вылӧ турун кӧԇӧм јылыԍ ԁа піԋовтӧм јылыԍ, сіјӧ-жӧ поԅӧ шуны і татӧн. |
| Бура вӧдитӧмӧн кӧдзӧм видз уна во вермӧ сетны бур урожай. Германияын эмӧсь уна вося видзьяс да пӧскӧтинаяс, кодъяс бурлунсӧ оз вештыны 20–50 воӧдз. Татысь лоӧ гӧгӧрвоана, визьяс гӧрӧмӧн да кӧдзӧмӧн лоӧ медбур нога бурмӧдӧм да медвыгоднӧй, рӧскодыс колӧ уна во кежлӧ, да унджыкысьсӧ рӧскодсӧ видзьясыс регыд кадӧн вештӧны. | Бура вӧԃітӧмӧн кӧԇӧм віԇ уна во вермӧ ԍетны бур урожај. Гермаԋіјаын емӧԍ уна воԍа віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас бурлунсӧ оз вештыны 20–50 воӧԇ. Татыԍ лоӧ гӧгӧрвоана, віԅјас гӧрӧмӧн ԁа кӧԇӧмӧн лоӧ меԁбур нога бурмӧԁӧм ԁа меԁ выгоԁнӧј, рӧскоԁыс колӧ уна во кежлӧ, ԁа унҗыкыԍсӧ рӧскоԁсӧ віԇјасыс регыԁ каԁӧн вештӧны. |
| Кӧдзӧм турунъяс видзьяс вылын бура быдмӧны да уна во сетӧны ыджыд урожайяс. | Кӧԇӧм турунјас віԇјас вылын бура быԁмӧны ԁа уна во ԍетӧны ыҗыԁ урожајјас. |
| Веретя да вӧр видз | Вереԏԏа ԁа вӧр віԇ |
| Войвыв крайса видз-му уджалан районъясын медуна веретя да вӧр видз важ Вӧлӧг. окр. — 44,2%, ӧтиыс и мӧдыс артмӧны вӧр улысь юяс пӧлӧн джуджыд местаясӧ, сідзжӧ пӧкатаинӧ. Эм, бара, шусьӧны пустошнӧй виддзӧн, кодъяс артмӧмаӧсь вӧр жугӧдӧмӧн — опустошитӧмӧн. Веретяа видзьяс вылын вермас и не лоны вӧр туруныс, ёна нин ылысмӧма вӧрсяныс да, кыдз Грязовецкӧй районын, Вологодскӧй, Кубеноозерскӧйын. Вӧр видз вылын жӧ позьӧ аддзыны вӧрын быдманторъяс — оз, пув, калган турун, сэтӧр кустъяс да мукӧдтор. Татшӧм видзьясыд овлӧны вӧр бердынӧсь (Тотемскӧй, Тигинӧ районъясын). Туруныс тані уна сикас — ситурун сора зэв уна сикас эжӧр. Татшӧм видзьясыс сёйӧд мусин вылын регыд давмӧны, выныс ваӧн мыськавсьӧ дай подйыс нитшмӧ. | Војвыв крајса віԇму уҗалан рајонјасын меԁ уна вереԏԏа ԁа вӧр віԇ важ Вӧлӧг. окр, — 44,2%, ӧԏіыс і мӧԁыс артмӧны вӧр улыԍ јујас пӧлӧн җуҗыԁ местајасӧ, сіԇжӧ пӧкатаінӧ. Ем бара, шуԍӧны пустошнӧј віԇԇӧн, коԁјас артмӧмаӧԍ вӧр жугӧԁӧмӧн — опустошітӧмӧн. Вереԏԏаа віԇјас вылын вермас і ԋе лоны вӧр туруныс, јона-ԋін ылыԍмӧма вӧрԍаныс ԁа, кыԇ Грјазовецкӧј рајонын, Вологоԁскӧј, Кубенооԅерскӧјын. Вӧр віԇвылын-жӧ поԅӧ аԁԇыны вӧрын быԁманторјас — оз, пув, калган турун, сетӧр кустјас ԁа мукӧԁтор. Тащӧм віԇјасыԁ овлӧны вӧр берԁынӧԍ (Тоԏемскӧј, Ԏігінӧ рајонјасын). Туруныс тані уна ԍікас — ԍітурун сора зев унаԍікас ежӧр. Тащӧм віԇјасыс ԍојӧԁ муԍін вылын регыԁ ԁавмӧны, выныс ваӧн мыԍкавԍӧ ԁај поԁјыс ԋіщмӧ. |
| Та понда туруныс тані этша овлӧ да оз ӧтмында быд во, овлӧ 7–10 ц, шоча унджык овлӧ. Уна пӧлӧс турун пытшкысь унджыкысьсӧ сюрӧ сёйтӧм турун — деньга турун, купальнича, нивяник да мукӧд пӧлӧс: вреднӧй турунъяс — ожика, ситник, куз турун (хвощ). Ситурун пытшкысь этша пӧтӧса турунъяс — щучка, дука колосок, полевица, белоус. Сюрлывлӧны эжӧръяс — дернистӧй, заячӧй, обыкновеннӧй. Зэв шоча сюрлывлӧ петрушок турун, гӧрд да еджыд бобӧнянь. | Та понԁа туруныс тані еща овлӧ ԁа оз ӧтмынԁа быԁ во, овлӧ 7–10 центԋ., шоча унҗык овлӧ. Уна пӧлӧс турун пыщкыԍ унҗыкыԍсӧ ԍурӧ ԍојтӧм турун — ԃеԋга турун, купаԉԋіча, ԋівјаԋік ԁа мукӧԁ пӧлӧс: вреԁнӧј турунјас — ожіка, ԍітԋік, куԅ турун (хвощ). Ԍітурун пыщкыԍ еща пӧтӧса турунјас. — щучка, ԁука колосок, поԉевіца, белоус. Ԍурлывлӧны ежӧрјас — ԃерԋістӧј, зајачӧј, обыкновеннӧј. Зев шоча ԍурлывлӧ петрушок турун, гӧрԁ ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋ. |
| Нэмӧвӧйя пашняяс, видзьяс сідзжӧ сьӧд вӧр улысь петлӧмаӧсь да давмӧмысла эновтлӧмаӧсь пӧскӧтина улӧ. Но тайӧ вынтӧммӧмыс веретяа да вӧр видзьяслӧн оз мортсянь мун, а ачыс нин пожъяссьӧ ванас да бырӧ выныс быдмысьяслы. Вылыс местаясын бура вермас овмӧдчыны сӧмын вӧр аслас пыдӧ пырана вужъяснас. Дженьыд вужъя турунъяс оз вермыны тані судзӧдны аслыныс сёянсӧ, найӧ олӧны сӧмын зэр ваӧн да чукӧрмӧм лым ваӧн. | Ԋемӧвӧјја пашԋајас, віԇјас сіԇ-жӧ ԍӧԁ вӧр улыԍ петлӧмаӧԍ ԁа ԁавмӧмысла еновтлӧмаӧԍ пӧскӧԏіна улӧ. Но тајӧ вынтӧммӧмыс вереԏԏаа ԁа вӧр віԇјаслӧн оз мортԍаԋ мун, а ачыс-ԋін пожјасԍӧ ванас ԁа бырӧ выныс быԁмыԍјаслы. Вылыс местајасын бура вермас овмӧԁчыны сӧмын вӧр аслас пыԁӧ пырана вужјаснас. Җеԋыԁ вужја турунјас оз вермыны тані суԇӧԁны аслыныс ԍојансӧ, најӧ олӧны сӧмын зер ваӧн ԁа чукӧрмӧм лым ваӧн. |
| Зэра гожӧм содтӧ веж турун, а кос гожӧм сійӧс сотӧ да дугӧдӧ быдмӧмсьыс. Татшӧм видзьяс вылын бур овмӧс лӧсьӧдны он вермы, кӧн урожайыс овлӧ гожӧм серти. | Зера гожӧм соԁтӧ веж турун, а кос гожӧм сіјӧс сотӧ ԁа ԁугӧԁӧ быԁмӧмԍыс. Тащӧм віԇјас вылын бур овмӧс лӧԍӧԁны он вермы, кӧн урожајыс овлӧ гожӧм ԍерԏі. |
| Сэтшӧм видзьяс, кӧні эм тырмана ва да колана вын, оз ков вевтасысь корсьны, а увтас местаясысь, кытчӧ лэччӧ вевтасъясысь ваыс да пырӧ став колана выныс. | Сещӧм віԇјас, кӧні ем тырмана ва ԁа колана вын, оз ков вевтасыԍ корԍны, а увтас местајасыԍ, кытчӧ летчӧ вевтасјасыԍ ваыс ԁа пырӧ став колана выныс. |
| Став кос веретяа видзьяс, вӧр видзьяс да важ гӧрӧм муяс нуждайтчӧны ваысь да вынысь. Татшӧм местаяс бурджык лӧсьӧдны пӧскӧтина улӧ да вӧр улӧ. Мӧд ногӧн, гӧрӧмӧн да кӧдзӧмӧн позьӧ бурмӧдны татшӧм видзьяс сэк, кор местаыс абу мылькйӧсь. Мылькъяссӧ колӧ кольӧдны вӧр улӧ. | Став кос вереԏԏаа віԇјас, вӧр віԇјас ԁа важ гӧрӧм мујас нужԁајтчӧны ваыԍ ԁа выныԍ. Тащӧм местајас бурҗык лӧԍӧԁны пӧскӧԏіна улӧ ԁа вӧр улӧ. Мӧԁ ногӧн, гӧрӧмӧн ԁа кӧԇӧмӧн поԅӧ бурмӧԁны тащӧм віԇјас сек, кор местаыс абу мыԉкјӧԍ. Мыԉкјассӧ колӧ коԉӧԁны вӧр улӧ. |
| Нюр видзьяс. | Ԋур віԇјас. |
| Коли ещӧ висьтавны нюр видзьяс йылысь, кодъяс пукалӧны няйта, трундаа муа улі местаясын, пӧкатъясын, юяс заводитчанінъясын да ключьяс бердын. Тайӧ видзьяс вылын быдмӧ турунысь эжӧр да уна пӧлӧс нюрад быдман турунъяс: пука турун, нюр выв куз турун, курослеп, эжӧръяс, багула да мукӧд пӧлӧс. Эжӧрыс да куз туруныс быдмӧ 70 прӧчент гӧгӧр став турун пиысь, а шепта да ситурун быдмӧ 10 прӧчент, мукӧдыс — нюр выв вреднӧй да ядовитӧй турунъяс. | Коԉі јешщӧ віԍтавны ԋур віԇјас јылыԍ, коԁјас пукалӧны ԋајта, трунԁаа муа улі местајасын пӧкатјасын јујас завоԃітчанінјасын ԁа кԉучјас берԁын. Тајӧ віԇјас вылын быԁмӧ туруныԍ ежӧр ԁа унапӧлӧс ԋураԁ быԁман турунјас: пука турун, ԋурвыв куԅ турун, куроԍԉеп, ежӧрјас, багула ԁа мукӧԁ пӧлӧс. Ежӧрыс ԁа куԅтуруныс быԁмӧ 70 прӧчент гӧгӧр став турун піјыԍ, а шепта ԁа ԍітурун быԁмӧ 10 прӧчент, мукӧԁыс — ԋурвыв вреԁнӧј ԁа јаԁовітӧј турунјас. |
| Турун урожайыс овлӧ нюр сертиыс да кутшӧма сійӧ вынсялӧ. Увтас местаа да ойдлана нюрын (Сухона ю бердса) турун урожайыс овлӧ 30 центнер да вылӧджык. Нюрысь сулалана васӧ писькӧдӧмӧн лоӧ бур видз. Мӧдарӧ — нитшка нюр посни эжӧра, посни пожӧма да турипувъя — сетӧ зэв этша турун да зэв сьӧкыда бурмӧны. Сэні зэв этша колана выныс. Сэтшӧм нюръясысь бурджык перйыны трунда: ломтас вылӧ, либӧ скӧт вольӧс да мукӧдтор вылӧ. | Турун урожајыс овлӧ ԋур ԍерԏіыс ԁа кущӧма сіјӧ вынԍалӧ. Увтас местаа ԁа ојԁлана ԋурын (Сухона ју берԁса) турун урожајыс овлӧ 30 центԋер ԁа вылӧҗык. Ԋурыԍ сулалана васӧ піԍкӧԁӧмӧн лоӧ бур віԇ. Мӧԁарӧ — ԋіщка ԋур посԋі ежӧра, посԋі пожӧма ԁа туріпувја — ԍетӧ зев еща турун ԁа зев ԍӧкыԁа бурмӧны. Сені зев еща колана выныс. Сещӧм ԋурјасыԍ бурҗык перјыны трунԁа: ломтас вылӧ, ԉібӧ скӧт воԉӧс ԁа мукӧԁтор вылӧ. |
| Муяс да видзьяс лӧсьӧдны места серти. | Мујас ԁа віԇјас лӧԍӧԁны места ԍерԏі. |
| Став пӧлӧс видзьяс пиысь бурмӧдӧм вылӧ медэтша колӧ удж ойдлана видзьяс вылӧ. Найӧ медвынаӧсь да медбурӧсь турун сертиыс. Ойдлана местаяс бурӧсь сӧмын видзьяс вылӧ. На бердӧ матысмӧны увтас местаа нюръяс, кӧн эм колана вын, но ёна васӧд месталы видз вылӧ эз туйны. Видз вылӧ колӧ косьтыны да весавны. Косьтӧм бӧрын зэв бур кӧдзан видз вылӧ либӧ пӧскӧтина вылӧ, тані тырмымӧн эм сёяныс и ваыс петасъяслы. | Став пӧлӧс віԇјас піјыԍ бурмӧԁӧм вылӧ меԁ еща колӧ уҗ ојԁлана віԇјас вылӧ. Најӧ меԁ вынаӧԍ ԁа меԁ бурӧԍ турун ԍерԏіыс. Ојԁлана местајас бурӧԍ сӧмын віԇјас вылӧ. На берԁӧ матыԍмӧны увтас местаа ԋурјас, кӧн ем колана вын, но јона васӧԁ месталы віԇ вылӧ ез тујны. Віԇ вылӧ колӧ коԍтыны ԁа весавны. Коԍтӧм бӧрын зев бур кӧԇан віԇ вылӧ ԉібӧ пӧскӧԏіна вылӧ, тані тырмымӧн ем ԍојаныс і ваыс петасјаслы. |
| Му выв да ю дор ойдлытӧм видзьяс оз нин вермыны лоны куш видз местаӧн совхозъясын да колхозъясын. Унджыксӧ на пытшкысь му кытшовъясысь лоӧ му вылӧ бергӧдны кӧдза паськӧдігӧн. Тайӧ местаяс сетасны лӧсьыд муяс да недыр кежлӧ турун кӧдзӧм вылӧ. Веретяа видзьяс да вӧр видзьяс сідзжӧ мыйкӧ мында кутасны гӧрсьыны турун кӧдзӧм вылӧ либӧ пӧскӧтина вылӧ; мыйкӧ мында кольӧ вӧр улӧ. Уна во вӧдитӧмӧн видз тані оз сет ӧтмоза урожай. | Мувыв ԁа јуԁор ојԁлытӧм віԇјас оз-ԋін вермыны лоны куш віԇ местаӧн совхозјасын ԁа колхозјасын. Унҗыксӧ на пыщкыԍ му кыщӧлјасыԍ лоӧ му вылӧ бергӧԁны кӧԇа паԍкӧԁігӧн. Тајӧ местајас ԍетасны лӧԍыԁ мујас ԁа ԋеԁыр кежлӧ турун кӧԇӧм вылӧ. Вереԏԏаа віԇјас ԁа вӧр віԇјас сіԇ-жӧ мыјкӧмынԁа кутасны гӧрԍыны турун кӧԇӧм вылӧ ԉібӧ пӧскӧԏіна вылӧ; мыјкӧ мынԁа коԉӧ вӧр улӧ. Уна во вӧԃітӧмӧн віԇ тані оз ԍет ӧтмоза урожај. |
| Совхозъясын да колхозъясын видзьяс вылӧ позьӧ индыны сэтшӧм местаяс: ойдланаинъяс, увтас местаяс да ю дор сёнъяс Муяс паськӧдавны — ньывкӧс местаяс да вӧр подула местаяс. Пӧскӧтина вермас лоны быд местаын, но бурджык ньывкӧс местаын да сёнын, матӧджык скӧтнӧй картасянь (2 км не ылынджык). Татшӧм лӧсьӧдӧмӧн видз, му, вӧр да пӧскӧтина аддзасны ассьыныс колана места. | Совхозјасын ԁа колхозјасын віԇјас вылӧ поԅӧ інԁыны сещӧм местајас: ојԁланаінјас, увтас местајас ԁа јуԁор ԍонјас Мујас паԍкӧԁавны — ԋывкӧс местајас ԁа вӧр поԁула местајас. Пӧскӧԏіна вермас лоны быԁ местаын, но бурҗык ԋывкӧс местаын ԁа ԍонын, матӧҗык скӧтнӧј картаԍаԋ (2 кілом. ԋе ылынҗык). Тащӧм лӧԍӧԁӧмӧн віԇ, му, вӧр ԁа пӧскӧԏіна аԁԇасны асԍыныс колана места. |
| Пӧскӧтина бурмӧдӧм | Пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм |
| Пӧскӧтиналӧн коланалун. | Пӧскӧԏіналӧн колана лун. |
| Пӧскӧтина лоӧ сэтшӧм жӧ видзьяс, кодӧн сӧмын пӧльзуйтчӧны скӧт йирӧдӧмӧн. | Пӧскӧԏіна лоӧ сещӧм-жӧ віԇјас, коԁӧн сӧмын пӧԉзујтчӧны скӧт јірӧԁӧмӧн. |
| Эмӧсь сы выв лӧсьӧдӧм пӧскӧтинаяс: Германияын, Данияын, миянын ещӧ абу на. Совхозъясын да колхозъясын пӧскӧтинаяс колӧ ӧдйӧнджык лӧсьӧдны. Ӧнӧдз на пӧскӧтина улӧ кольӧдлісны давмӧм видзьяс да вӧр керасъяс, кустъясӧн тырӧм местаяс да нюръяс. Позьӧ шуны, пӧскӧтина улӧ кольӧдлывлісны медомӧль местаяссӧ. Асьныс крестьяна сэтшӧмъяссӧ шуӧны пӧскӧтина улӧ шыблас муӧн. Шочиника кольлывлӧны кос шогмана видзьяс, водз тулысъясын да ытшкӧм бӧръясын. Бӧръя воясӧ ми аддзам, тайӧ видзьясыс да пӧскӧтинаясыс кутісны давмыны, нюрмыны, нитшкасьны кужтӧма вӧдитӧмӧн. Некутшӧм бурмӧдӧм пӧскӧтинаӧс ни виддзӧс миянын ӧнӧдз на эз вӧвлы. | Емӧԍ сывыв лӧԍӧԁӧм пӧскӧԏінајас: Гермаԋіјаын, Ԁаԋіјаын, міјанын јешщӧ абу-на. Совхозјасын ԁа колхозјасын пӧскӧԏінајас колӧ ӧԁјӧнҗык лӧԍӧԁны. Ӧнӧԇ-на пӧскӧԏіна улӧ коԉӧԁлісны ԁавмӧм віԇјас ԁа вӧр керасјас, кустјасӧн тырӧм местајас ԁа ԋурјас. Поԅӧ шуны, пӧскӧԏіна улӧ коԉӧԁлывлісны меԁомӧԉ местајассӧ. Аԍныс креԍԏана сещӧмјассӧ шуӧны пӧскӧԏіна улӧ шыблас муӧн. Шочыԋіка коԉлывлӧны кос шогмана віԇјас, воԇ тулысјасын ԁа ыщкӧм бӧрјасын. Бӧрја војасӧ мі аԁԇам, тајӧ віԇјасыс ԁа пӧскӧԏінајасыс кутісны ԁавмыны, ԋурмыны, ԋіщкаԍны кужтӧма вӧԃітӧмӧн. Ԋекущӧм бурмӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс ԋі віԇԇӧс міјанын ӧнӧԇ на ез вӧвлы. |
| Пӧскӧтина вылӧ колӧ видзӧдлыны не омӧльджыка видз дорысь: ӧти-кӧ, пӧскӧтина улӧ сетсьӧ, кыдз ми аддзам, омӧльджык видзьяс, кодъяс ытшкӧмӧн этша бурсӧ сетӧны да йирнысӧ скӧтлы этша шедӧ. Мӧд-кӧ, 150–160 лунӧдз вонас миян скӧтыс вӧля вылын ветлӧ. Коймӧд-кӧ, пӧскӧтина вывса кӧрымыд овмӧсын медулӧ сувтӧ. Ытшкыны оз ков, сідзжӧ куртны ни новлыны, ачыс скӧтыс босьтӧ, сӧмын гожӧмын колӧ скӧт видзысь. Ми тӧдам нин, кыдз туруныс чинӧ да омӧльтчӧ воысь воӧ, видзсӧ ытшкӧмӧн да туруннас вынтӧммӧм вӧсна, а сы пыдди вынсӧ огӧ содтӧ. Пӧскӧтинаыдлӧн омӧльтчӧмыс видзьяс серти ёнджыка тӧдчӧ, кӧні кок улас муыс ёна топалӧ да петасъясыс сынӧдтӧгыс пӧдӧны. | Пӧскӧԏіна вылӧ колӧ віԇӧԁлыны ԋе омӧԉҗыка віԇ ԁорыԍ: ӧԏі-кӧ, пӧскӧԏіна улӧ ԍетчӧ, кыԇ мі аԁԇам, омӧԉҗык віԇјас коԁјас ыщкӧмӧн еща бурсӧ ԍетӧны ԁа јірнысӧ скӧтлы еща шеԁӧ. Мӧԁ-кӧ, 150–160 лунӧԇ вонас міјан скӧтыс вӧԉа вылын ветлӧ. Којмӧԁ-кӧ, пӧскӧԏінавывса кӧрымыԁ овмӧсын меԁ улӧ сувтӧ. Ыщкыны оз ков, сіԇ-жӧ куртны ԋі новлыны, ачыс скӧтыс боԍтӧ, сӧмын гожӧмын колӧ скӧт віԇыԍ. Мі тӧԁам-ԋін, кыԇ туруныс чінӧ ԁа омӧԉтчӧ воыԍ-воӧ, віԇсӧ ыщкӧмӧн ԁа туруннас вынтӧммӧм вӧсна, а сыпыԃԃі вынсӧ огӧ соԁтӧ. Пӧскӧԏінаыԁлӧн омӧԉтчӧмыс віԇјас ԍерԏі јонҗыка тӧԁчӧ, кӧні кокулас муыс јона топалӧ ԁа петасјасыс сынӧԁтӧгыс пӧԁӧны. |
| Сы понда оз сӧмын урожайыс чин, но и туруныс омӧльджыка быдмӧ. Кос веретяа пӧскӧтина вылысь ми аддзам уна пӧлӧс омӧля сёян турунъяс (белоус, щучка), а ва пӧскӧтина вылысь; — посни эжӧр, куз турун да нюр вывса вреднӧй турунъяс, — курослеп, купальнича да с.в. Веж турун гектарысь лоӧ 20–30 центнер, либӧ 5–8 центнер кос турун, мукӧддырйи этшаджык. Код эм пӧскӧтина миянын, кысь скӧтыс аслыс корсьӧ кынӧмпӧт 50–70 прӧчентӧдз став письыс тырӧма вӧрӧн. Пӧскӧтинаыслысь гырысьджык тырмытӧмторъяссӧ тӧдмалӧм борын колӧ индыны, кыдзи миянлы сійӧс бурмӧдны. Кыдз видзьяслы, сідзи и пӧскӧтиналы колӧ индыны кык пӧлӧс бурмӧдӧм — вылысса бурмӧдӧм да пыдысса бурмӧдӧм — гӧрӧмӧн. | Сыпонԁа оз сӧмын урожајыс чін, но і туруныс омӧԉҗыка быԁмӧ. Кос вереԏԏаа пӧскӧԏіна вылыԍ мі аԁԇам уна пӧлӧс омӧԉа ԍојан турунјас (белоус, щучка), а ва пӧскӧԏіна вылыԍ; — посԋі ежӧр, куԅ турун ԁа ԋурвывса вреԁнӧј турунјас, — куроԍԉеп, купаԉԋіча ԁа с.в. Веж турун гектарыԍ лоӧ 20–30 центԋер, ԉібӧ 5–8 центԋер кос турун, мукӧԁ ԁырјі ещаҗык. Коԁ ем пӧскӧԏіна міјанын, кыԍ скӧтыс аслыс корԍӧ кынӧмпӧт 50–70 прӧчентӧԇ став піјԍыс тырӧма вӧрӧн. Пӧскӧԏінаыслыԍ гырыԍҗык тырмытӧмторјассӧ тӧԁмалӧм борын колӧ інԁыны, кыԇі міјанлы сіјӧс бурмӧԁны. Кыԇ віԇјаслы, сіԇі-і пӧскӧԏіналы колӧ інԁыны кык пӧлӧс бурмӧԁӧм — вылысса бурмӧԁӧм ԁа пыԁыса бурмӧԁӧм — гӧрӧмӧн. |
| Первойя пӧлӧсас, коді оз кор ыджыд рӧскод, уджъясыс лоӧны: неыджыд косьтӧм, мыр да кустъяс кералӧм, пинёвтӧм, вынсьӧдӧм, сідзжӧ кужӧмӧн колӧ видзны скӧтсӧ. Пыдысса бурмӧдӧм ыджыд рӧскод понда вермӧны нуӧдны совхозъяс да колхозъяс, уджъясыс лоӧ: гӧрӧм, кӧдзӧм, водзвыв кӧдзаяс да турун кӧйдысъяс кӧдзӧм. | Первојја пӧлӧсас, коԁі оз кор ыҗыԁ рӧскоԁ, уҗјасыс лоӧны: ԋеыҗыԁ коԍтӧм, мыр ԁа кустјас кералӧм, піԋовтӧм, вынԍӧԁӧм, сіԇ-жӧ кужӧмӧн колӧ віԇны скӧтсӧ. Пыԁысса бурмӧԁӧм ыҗыԁ рӧскоԁ понԁа вермӧны нуӧԁны совхозјас ԁа колхозјас, уҗјасыс лоӧ: гӧрӧм, кӧԇӧм, воԇвыв-кӧԇајас ԁа турун кӧјԁысјас кӧԇӧм. |
| Омӧль пӧскӧтина гӧльмӧдӧ овмӧсӧс | Омӧԉ пӧскӧԏіна гӧԉмӧԁӧ овмӧсӧс |
| Дженьыдика тӧдмӧдам пӧскӧтина бурмӧдӧм кузя став пӧлӧс уджсӧ. Вылысса косьтӧм колӧ нуӧдны сэтшӧм местаясын, кӧні быдмӧ лишнӧй ваысь нюр сикас турун да вреднӧй турун. Бур турунъяс (бобӧнянь да ситурун) тані пӧдӧны уна ва понда. Медбы косьтыны, тулыссяньыс лым сылігас колӧ пасъявны бедьясӧн сэтшӧм местаяссӧ, кыті лым ваыс ёнджыка мунӧ. Тайӧ бедьяс сертиыс колӧ кодйыны канаваяс васӧ лэдзӧм вылӧ. Канавасӧ кодйигӧн мусӧ колӧ шыблавны ӧтар-мӧдар бокас, либӧ тыртны ва гуранъяс, кытысь ваыс оз вермы петныс. | Җеԋыԃіка тӧԁмӧԁам пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм куԅа став пӧлӧс уҗсӧ. Вылысса коԍтӧм колӧ нуӧԁны сещӧм местајасын, кӧні быԁмӧ ԉішнӧј ваыԍ ԋур ԍікас турун ԁа вреԁнӧј турун. Бур турунјас (бобӧԋаԋ ԁа ԍітурун) тані пӧԁӧны уна ва понԁа. Меԁ-бы коԍтыны, тулысԍаԋыс лым сылігас колӧ пасјавны беԃјасӧн сещӧм местајассӧ, кыті лым ваыс јонҗыка мунӧ. Тајӧ беԃјас ԍерԏіыс колӧ коԁјыны канавајас васӧ леԇӧм вылӧ. Канавасӧ коԁјігӧн мусӧ колӧ шыблавны ӧтар-мӧԁар бокас, ԉібӧ тыртны ва гуранјас, кытыԍ ваыс оз вермы петныс. |
| Кустъяс лишнӧй пуяс да мыръяс кералӧм, Войвылын мед колана пӧскӧтина бурмӧдігӧн. Кустъяс да пуяс улын уна места прӧста вошӧ, кӧні эськӧ вермис быдмыны турун. Пӧрӧм пуяс, кустъяс мешайтӧны скӧтлы бура ветлыны, доймалӧны вӧраяс, бӧжъяс да висьмӧны лӧддзӧн. Сы понда тайӧ став индӧмторъяссӧ колӧ весавны. Чер кындзи да мыр перъян машина кындзи татшӧм местаясӧ позьӧ вайӧдны и аслыспӧлӧс трактор. | Кустјас ԉішнӧј пујас ԁа мырјас кералӧм, Војвылын меԁ колана пӧскӧԏіна бурмӧԁігӧн. Кустјас ԁа пујас улын уна места прӧста вошӧ, кӧні еԍкӧ верміс быԁмыны турун. Пӧрӧм пујас, кустјас мешајтӧны скӧтлы бура ветлыны, ԁојмалӧны вӧрајас, бӧжјас ԁа віԍмӧны лӧԇԇӧн. Сы понԁа тајӧ став інԁӧмторјассӧ колӧ весавны. Чер кыԋԇі ԁа мыр перјан машіна кынԇі тащӧм местајасӧ поԅӧ вајӧԁны і аслыс пӧлӧс трактор. |
| Эжаӧс пинёвтӧм да ӧтпырйӧ вынсьӧдӧм кос пӧскӧтинаяс вылын бура тӧдчӧ. Пинёвтны колӧ — Лааке, Аураса, Розевскӧй нима агасъясӧн. Сэсся пуктыны вынсьӧдігас куйӧд ва, пач пӧим; иза вынсьӧданъяс пытшкысь коявсьӧ: калия сов кӧртсіт пызькӧд, суперфосфаткӧд, сідзжӧ сера шома аммиак. Коявны позьӧ водз тулысын (1–1,5 ц гектар вылӧ) либӧ арнас. | Ежаӧс піԋовтӧм ԁа ӧтпырјӧ вынԍӧԁӧм кос пӧскӧԏінајас вылын бура тӧԁчӧ. Піԋовтны колӧ — Лааке, Аураса, Роԅевскӧј ԋіма агасјасӧн. Сесԍа пуктыны вынԍӧԁігас кујӧԁ ва, пач пӧім, іза вынԍӧԁанјас пыщкыԍ којавԍӧ: каԉіја сов кӧрт сіт пыԅкӧԁ, суперфосфаткӧԁ, сіԇ-жӧ ԍера шома амміак. Којавны поԅӧ воԇ тулысын (1–1,5 цен. гектар вылӧ) ԉібӧ арнас. |
| Бур овлӧ и компост, куйӧдӧс моз вылысас разӧдӧмӧн. | Бур овлӧ і компост, кујӧԁӧс моз вылысас разӧԁӧмӧн. |
| Му выв лӧсьӧдӧм — лоӧ изъяс весалӧм, лӧпъяс идравлӧм, вутшъяс, вурдысь розьяс, гуранъяс тырталӧм, куйӧдсӧ разӧдігкежлӧ. Кымын шыльыдджык пӧскӧтинаыд, сымын дзоньвидзаджык скӧтыд, омӧльджыка мудзӧ, ассьыс вынсӧ видзӧ, да пӧскӧтинаыс оз сэтшӧм ӧдйӧ тшык. | Мувыв лӧԍӧԁӧм — лоӧ ізјас весалӧм, лӧпјас іԁравлӧм, вущјас, бурԁыԍ роԅјас, гуранјас тырталӧм, кујӧԁсӧ разӧԁіг кежлӧ. Кымын шыԉыԁҗык пӧскӧԏінаыԁ, сымын ԇоԋвіԇаҗык скӧтыԁ, омӧԉҗыка муԇӧ, асԍыс вынсӧ віԇӧ, ԁа пӧскӧԏінаыс оз сещӧм ӧԁјӧ щык. |
| Бура вӧдитӧмӧн позьӧ шуны, кытчӧ скӧт оз лэдзсьы водз тулысын да сёр арын. Тулысын том турун йирӧдӧмӧн туруныс тшыкӧ, а арын ёна ва вылын видзӧмӧн вутшкӧссьӧ пӧскӧтинаыс, гуранъясас кутас ва пукавны. Та вӧсна регыд нитшкалӧ да пӧрӧ нюрӧ. | Бура вӧԃітӧмӧн поԅӧ шуны, кытчӧ скӧт оз леԇԍы воԇ тулысын ԁа ԍор арын. Тулысын том турун јірӧԁӧмӧн туруныс щыкӧ, а арын јона ва вылын віԇӧмӧн вущӧԍԍӧ пӧскӧԏінаыс, гуранјасас кутас ва пукавны. Та вӧсна регыԁ ԋіщкалӧ ԁа пӧрӧ ԋурӧ. |
| Торъя местаясӧн йирӧдӧм пӧскӧтинаӧс лоӧ медвеськыда вӧдитӧм. Сійӧ оз ӧтпырйӧ йирӧдсьы, а ӧчередӧн, пӧскӧтинасӧ юкӧны кымынкӧ йӧр вылӧ: потшӧсӧн либӧ канаваӧн. Скӧтсӧ видзасны первой ӧти местаын, кытчӧдз сійӧс оз йирны (4–5 лун). Сэсся вӧтлӧны мӧдлаӧ. Кор ӧти йӧрсянь нуӧдӧны мӧдӧ, коймӧдӧ да с. в., сійӧ кадас первойя йирӧдӧм йӧрас туруныс быдмӧ (20–25 лун мысти). | Торја местајасӧн јірӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс лоӧ меԁ веԍкыԁа вӧԃітӧм. Сіјӧ оз ӧтпырјӧ јірӧԁԍы, а ӧчереԁӧн, пӧскӧԏінасӧ јукӧны кымынкӧ јӧр вылӧ: пощӧсӧн ԉібӧ канаваӧн. Скӧтсӧ віԇасны первој ӧԏі местаын, кытчӧԇ сіјӧс оз јірны (4–5 лун). Сесԍа вӧтлӧны мӧԁлаӧ. Кор ӧԏі јӧрԍаԋ нуӧԁӧны мӧԁӧ, којмӧԁӧ ԁа с. в., сіјӧ каԁас первојја јірӧԁӧм јӧрас туруныс быԁмӧ (20–25 лун мыԍԏі). |
| Дыр йирӧдны первойя йӧръясас оз ков, мед мукӧдас туруныс оз важмы да оз косьмы. Дыр сулалӧм турун омӧля сёйӧны. Татшӧм нога видзӧмӧн пӧскӧтина тырмас дырджык. | Ԁыр јірӧԁны первојја јӧрјасас оз ков, меԁ мукӧԁас туруныс оз важмы ԁа оз коԍмы. Ԁыр сулалӧм турун омӧԉа ԍојӧны. Тащӧм нога віԇӧмӧн пӧскӧԏіна тырмас ԁырҗык. |
| Пыдысса бурмӧдӧм пӧскӧтинаӧс сэтшӧм жӧ, кыдзи и видз бурмӧдӧмыд. Первой гӧрӧны важ эжасӧ либӧ пинёвтӧны да кӧдзӧны турун видз вывса кӧдзаясӧн 2–3–4 кымын пӧлӧсӧн (шабдіӧн, зӧр сора викаӧн, турнепсӧн). Бӧръя нянь улас кӧдзсьӧ пӧскӧтина вывса турун кӧйдыс, кодӧс воддза кык воас ытшкыссьӧ, кытчӧдз оз ёнмы эжаыс. Мӧд либӧ коймӧд во турунсӧ ытшкӧм бӧрын эновтсьӧ пӧскӧтина улӧ. Татшӧм культурнӧй пӧскӧтина водзӧ бурмӧдӧмӧн олӧ уна дас воясӧн — «уна вося пӧскӧтина». | Пыԁыса бурмӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс сещӧм-жӧ, кыԇі-і віԇ бурмӧԁӧмыԁ. Первој гӧрӧны важ ежасӧ ԉібӧ піԋовтӧны ԁа кӧԇӧны турун віԇвывса кӧԇајасӧн 2–3–4 кымын пӧлӧсӧн (шабԁіӧн, зӧрсора вікаӧн, турԋепсӧн). Бӧрја ԋаԋ улас кӧԇԍӧ пӧскӧԏінавывса турун кӧјԁыс, коԁӧс воԇԇа кык воас ыщкыԍԍӧ, кытчӧԇ оз јонмы ежаыс. Мӧԁ ԉібӧ којмӧԁ во турунсӧ ыщкӧм бӧрын еновтԍӧ пӧскӧԏіна улӧ. Тащӧм куԉтурнӧј пӧскӧԏіна воԇӧ бурмӧԁӧмӧн олӧ уна ԁас војасӧн — „уна воԍа пӧскӧԏіна“. |
| Пӧскӧтина вылӧ кӧдзсьӧ быдманаджык турун, кодъяс терпитӧныджык талялӧмсӧ, йирӧмсӧ да сы бӧрын вермӧны выльысь быдмыны. Татшӧм пӧскӧтина вывса быдмана турун пытшкысь лоӧны бобӧнянь сикасысь — первойя ӧчередын еджыд бобӧнянь, мыйкӧ мында гӧрд да шведскӧй; злакӧвӧй пытшкысь — зӧр модаа гӧрд ситурун, этшаджык видз выв зӧр ситурун, мятлик, еджыд полевица, ручбӧж, шепта турун. Ӧтлаавны быд сикас турун кӧйдыс — 4–6 кг: бобӧнянь сикас — 10–20%, ситурун да шепта турун — 80–90%. Агроном индас, кутшӧмӧс унджык либӧ этшаджык пуктыны мусин серти. Кӧдзӧм пӧскӧтина ӧти гектар вылын вермӧ вердны 3–4 мӧскӧс, кӧдзтӧг жӧ — мӧдарӧ, ӧти мӧс вылӧ колӧ куим гектарысь унджык пӧскӧтина. | Пӧскӧԏіна вылӧ кӧԇԍӧ быԁманаҗык турун, коԁјас ԏерпітӧныҗык таԉалӧмсӧ, јірӧмсӧ ԁа сы бӧрын вермӧны выԉыԍ быԁмыны. Тащӧм пӧскӧԏінавывса быԁмана турун пыщкыԍ лоӧны бобӧԋаԋ ԍікасыԍ — первојја ӧчереԁын јеҗыԁ бобӧԋаԋ, мыјкӧ мынԁа гӧрԁ ԁа швеԁскӧј; злакӧвӧј пыщкыԍ — зӧр моԁаа гӧрԁ ԍітурун, ещаҗык віԇвыв зӧр ԍітурун, мјатԉік, јеҗыԁ поԉевіца, ручбӧж, шепта турун. Ӧтлаавны быԁ ԍікас турун кӧјԁыс 4–6 кг. — бобӧԋаԋ ԍікас — 10–20 пр., ԍітурун ԁа шепта турун — 80–90 пр. Аграном інԁас, кущӧмӧс унҗык ԉібӧ ещаҗык пуктыны муԍін ԍерԏі. Кӧԇӧм пӧскӧԏіна ӧԏі гектар вылын вермӧ верԁны 3–4 мӧскӧс, кӧԇтӧг-жӧ — мӧԁарӧ, ӧԏі мӧс вылӧ колӧ куім гектарыԍ унҗык пӧскӧԏіна. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
