| МЕРАЙТӦМӦН ПЕМӦСЪЯСЛЫСЬ СЬӦКТА ТӦДМАЛӦМ | МЕРАЈТӦМӦН ПЕМӦСЈАСЛЫԌ ԌӦКТА ТӦԀМАЛӦМ |
| ВОДЗКЫВ ПЫДДИ | ВОԆКЫВ ПЫԂԂІ |
| Партия да правительство тайӧ бӧръя вояснас заводитісны нуӧдны зэв ыджыд удж сиктса овмӧслысь чужӧмбансӧ вежӧм вӧсна. | Парԏіја ԁа правіԏеԉство тајӧ бӧрја војаснас завоԃітісны нуӧԁны зев ыҗыԁ уҗ, ԍіктса овмӧслыԍ чужӧмбансӧ вежӧм вӧсна. |
| Важ помещичӧй, церковнӧй, манастырскӧй муяс вылӧ да степъясын гӧрлывтӧм местаясӧ ӧні Сӧвет Союз пасьта чужисны уна гырысь совхозъяс — социалистическӧй зернӧвӧй фабрикаяс. | Важ помешщічӧј, церковнӧј, манастырскӧј мујас вылӧ, ԁа ԍԏепјасын гӧрлывтӧм местајасӧ, ӧні Сӧвет сојуз паԍта чужісны уна гырыԍ совхозјас — соціаԉіԍԏіческӧј ԅерновӧј фабрікајас. |
| Важ посни торъя крестьянскӧй муяс вылӧ, векни клина чересполосица пыдди лоины гырысь колхозъяслӧн ӧтувъя муяс. Видз-му овмӧсын мунӧ социалистическӧй реконструкция. СССР лоис медгырысь видз-му овмӧса странаӧн став мирас. | Важ посԋі торја креԍԏанскӧј мујас вылӧ, векԋі кԉіна черезполоԍіца пыԃԃі лоіны гырыԍ, колхозјаслӧн ӧтувја мујас. Віԇму овмӧсын мунӧ соціаԉіԍԏіческӧј реконструкціја. СССР — лоіс меԁ гырыԍ віԇму овмӧса странаӧн став мірас. |
| Сиктса овмӧсын скӧт видзӧм лоӧ сэтшӧм торйӧн, коді сетӧ позянлун выгӧднӧйджыка бергӧдны мувыв да видзвыв продукциясӧ мӧд прӧдуктаӧ, используйтны колясъяссӧ, кыдз жмык, ӧтруб да мукӧд, вердаслысь колясъяссӧ му вылӧ бӧр вайӧдны, мусинсӧ вынсьӧдны. | Ԍіктса овмӧсын скӧт віԇӧм лоӧ сещӧм торјӧн, коԁі ԍетӧ поԅанлун выгӧԁнӧјҗыка бергӧԁны мувыв ԁа віԇвыв прӧԁукціјасӧ мӧԁ прӧԁуктаӧ, іспоԉзујтны коԉасјассӧ, кыԇ жмыха, ӧтруб ԁа мукӧԁ верԁаслыԍ коԉасјассӧ му вылӧ бӧр вајӧԁны муԍінсӧ вынԍӧԁны. |
| Скӧтӧс дӧзьӧритӧмын медколана правилӧяссӧ тӧдтӧм вӧсна вӧліны уна сикас скӧт висьӧмъяс, чинліс ёна продуктивносьтыс да сыкӧд тшӧтш кӧрым судзсьытӧм, кутшӧм сюрӧ мувыв колясъясӧн вердӧм да бурмӧдтӧм пӧскӧтина да видзьяс вылын видзӧм — ставыс тайӧ вӧлі кучкӧ скӧт бурмӧдӧм-паськӧдӧмлы. | Скӧтӧс ԁӧԅӧрітӧмын меԁколана правілӧјассӧ тӧԁтӧм вӧсна вӧліны уна ԍікас скӧт віԍӧмјас, чінліс јона проԁукԏівноԍтыс ԁа сыкӧԁ щӧщ кӧрым суԇԍытӧм, кущӧм ԍурӧ мувыв коԉасјасӧн верԁӧм ԁа бурмӧԁтӧм пӧскӧԏіна ԁа віԇјас вылын віԇӧм — ставыс тајӧ вӧлі кучкӧ скӧт бурмӧԁӧм-паԍкӧԁӧмлы. |
| Посньыдик крестьянскӧй овмӧсъяс эз вермывны кыпӧдны скӧт видзӧмтӧ. | Посԋіԃік креԍԏанскӧј овмӧсјас ез вермывны кыпӧԁны скӧтвіԇӧмтӧ. |
| Партия пуктіс скӧт видзан проблема разрешитӧм вылӧ сэтшӧм жӧ туйвизь, кутшӧмӧс нуӧдіс зернӧвӧй проблема разрешайтігӧн. Партия ХVІ съезд вылын Сталин ёрт индіс: «Миянлы пӧ колӧ мунны (скӧт видзӧмын А. К.) сійӧ жӧ туйясӧд, кутшӧмъясӧд мунім зернӧвӧй проблема разрешитігӧн, мӧд ногӧн кӧ, — совхозъяс да колхозъяс котыртӧм пыр». Ыджыд могӧн сулалӧ бур качествоа кӧрым лӧсьӧдӧм, скӧт вердӧмсӧ бурмӧдӧм да кӧрым база лӧсьӧдӧм. Посни крестьяна овмӧсъяслӧн эз вӧв тырмымӧн кӧрым базаыс, скӧт оліс кутшӧм веськалӧ кӧрымӧн да дорвыв тшыгъявліс. | Парԏіја пуктіс скӧтвіԇан пробԉема разрешітӧм вылӧ сещӧм-жӧ тујвіԅ, кущӧмӧс нуӧԁіс ԅерновӧј пробԉема разрешајтігӧн. Парԏіја 16-ԁ сјезԁ вылын Стаԉін јорт інԁіс: — „Міјанлы-пӧ колӧ мунны (скӧт віԇӧмын А. К.) сіјӧ-жӧ тујјасӧԁ, кущӧмјасӧԁ мунім ԅерновӧј пробԉема разрешітігӧн, мӧԁ ногӧн-кӧ, — совхозјас ԁа колхозјас котыртӧм пыр“. Ыҗыԁ могӧн сулалӧ бур качествоа кӧрым лӧԍӧԁӧм, скӧт верԁӧмсӧ бурмӧԁӧм ԁа кӧрым база лӧԍӧԁӧм. Посԋі креԍԏана овмӧсјаслӧн ез вӧв тырмымӧн кӧрым базаыс, скӧт оліс кущӧм веԍкалӧ кӧрымӧн ԁа ԁорвыв щыгјавліс. |
| «Бур кӧрым база лӧсьӧдӧм лоӧ скӧт видзан совхозъяс, колхознӧй тӧварнӧй фермаяс котыртӧмын решающӧй условйӧӧн» (ВКП(б) ЦК да СССР СНК шыӧдчӧмысь). | „Бур кӧрым база лӧԍӧԁӧм лоӧ скӧтвіԇан совхозјас, колхознӧј тӧварнӧј фермајас котыртӧмын решајущӧј условіјӧӧн“ (ВКП(б) ЦК ԁа СССР СНК шыӧԁчӧмыԍ). |
| Видзӧм, вердӧм, скӧт бӧрся дӧзьӧр выль овмӧсын сувтӧдчӧ наука висьталӧм ногӧн, агрономъяс, врачьяс да мукӧд велӧдчӧм йӧз отсӧгӧн. Сӧмын сідз позьӧ сувтӧдны бур, ыджыд дохода социалистическӧй скӧт видзан овмӧсъяс. | Віԇӧм, верԁӧм, скӧт бӧрԍа ԁӧԅӧр выԉ овмӧсын сувтӧԁчӧ наука віԍталӧм ногӧн, агрономјас, врачјас ԁа мукӧԁ велӧԁчӧм јӧз отсӧгӧн. Сӧмын сіԇ поԅӧ сувтӧԁны бур, ыҗыԁ ԁохоԁа соціаԉіԍԏіческӧј скӧт віԇан овмӧсјас. |
| Мед порсь ваяс уна яй да гос, мӧс лысьтас уна йӧв, вӧв ёна уджалас, мед кӧрым эз куйӧдӧ таляссьы — ковмас найӧс вердны наука индӧдъяс серти нормаӧн. | Меԁ порԍ вајас уна јај ԁа гос, мӧс лыԍтас уна јӧв, вӧв јона уҗалас, меԁ кӧрым ез кујӧԁӧ таԉаԍԍы — ковмас најӧс верԁны наука інԁӧԁјас ԍерԏі нормаӧн. |
| Колӧ тӧдны уна-ӧ колӧ пемӧслы сетны лунын, олӧмсӧ кутӧм вылӧ да тушасӧ шонтӧм вылӧ (поддерживающӧй кӧрым) да содтыны йӧв кӧрым прӧдукта арталӧм вылӧ (продуктивнӧй кӧрым). Сӧмын тадз верман вердны сэк, кор кужан норма артавны. | Колӧ тӧԁны унаӧ колӧ пемӧслы ԍетны лунын, олӧмсӧ кутӧм вылӧ ԁа тушасӧ шонтӧм вылӧ (поԁԃержівајущӧј кӧрым) ԁа соԁтыны јӧв кӧрым прӧԁукта арталӧм вылӧ (проԁукԏівнӧј кӧрым). Сӧмын таԇ верман верԁны сек, кор кужан норма артавны. |
| Норма арталігӧн быть колӧ тӧдны пемӧслысь ловъя сьӧктасӧ-вессӧ. Ловъя сьӧкта серти колӧ тӧдмавны, уна-ӧ вердны колӧ олӧмсӧ кутӧм вылӧ да тушасӧ шонтӧм вылӧ (поддерживающӧй) кӧрым, а сэсся йӧв вайӧм серти, уджалӧм серти либӧ яй содтӧм серти, артавны продуктивнӧй кӧрымлысь норма. | Норма арталігӧн быԏ колӧ тӧԁны пемӧслыԍ ловја ԍӧктасӧ — вессӧ. Ловја ԍӧкта ԍерԏі колӧ тӧԁмавны, уна-ӧ верԁны колӧ олӧмсӧ кутӧм вылӧ ԁа тушасӧ шонтӧм вылӧ (поԁԃержівајущӧј) кӧрым, а сеԍԍа јӧв вајӧм ԍерԏі, уҗалӧм ԍерԏі ԉібӧ јај соԁтӧм ԍерԏі, артавны проԁукԏівнӧј кӧрымлыԍ норма. |
| Тайӧ нигаас сёрнитсьӧ сӧмын мерайтӧмӧн пемӧсъяслысь сьӧктасӧ тӧдмалӧм йылысь, а оз сы йылысь, кыдзи содтыны кӧрымъяс, кыдз вердны скӧтсӧ, кыдзи найӧс дӧзьӧритны. Тайӧяс йылысь висьталӧма мукӧд нигаясын. | Тајӧ ԋігаас ԍорԋітԍӧ сӧмын мерајтӧмӧн пемӧсјаслыԍ ԍӧктасӧ тӧԁмалӧм јылыԍ, а оз сы јылыԍ, кыԇі соԁтыны кӧрымјас, кыԇ верԁны скӧтсӧ, кыԇі најӧс ԁӧԅӧрітны. Тајӧјас јылыԍ віԍталӧма мукӧԁ ԋігајасын. |
| КУТШӦМ НОГӦН ПОЗЬӦ СЬӦКТА АРТАВНЫ | КУЩӦМ НОГӦН ПОԄӦ ԌӦКТА АРТАВНЫ |
| Пемӧсъяслысь сьӧкта позьӧ тӧдмавны куим ногӧн: | Пемӧсјаслыԍ ԍӧкта поԅӧ тӧԁмавны кујім ногӧн: |
| 1. Глазомерӧн да киӧн видлалӧмӧн | 1. Глазомерӧн, ԁа кіӧн віԁлалӧмӧн |
| 2. Вески вылын веситӧмӧн. | 2. Вескі вылын веԍітӧмӧн. |
| 3. Сантиметра лентаӧн мерайтӧмӧн. | 3. Саԋԏіметра ԉентаӧн мерајтӧмӧн. |
| Медводдза ногыс зэв прӧстӧй да кокни, но сідз позьӧ тӧдмавны сэк, кӧн эм зэв опытнӧй морт, коді дыр нин сы вылын уджаліс, а сэтшӧм йӧзыс зэв этша. Бура тӧдтӧг вермас лоны ыджыд ӧшыбкаяс. | Меԁвоԇԇа ногыс зев прӧстӧј ԁа кокԋі, но сіԇ поԅӧ тӧԁмавны сек, кӧн ем зев опытнӧј морт, коԁі ԁыр-ԋін сы вылын уҗаліс, а сещӧм јӧзыс зев еща. Бура тӧԁтӧг вермас лоны ыҗыԁ ӧшыбкајас. |
| Мӧд ног сьӧкта тӧдмавсьӧ вески вылын веситӧмӧн, тайӧн медся бура да точнӧя позьӧ тӧдмавны, но вескиясыс миян зэв на этшалаын. Медым пемӧс вермис вески вылӧ лючки бура кайны да бӧр лэччыны, вескисӧ колӧ лӧсьӧдны аслысногӧн, кыдз сюрӧӧн веситны он вермы. Сэсся вески вылын веситны колӧ быд лун ӧти пӧраӧ сёйтӧдз, ютӧдз, вердӧм бӧрын пыр веситны оз ков сы понда, мый вермас лоны ӧшыбкаяс. | Мӧԁног ԍӧкта тӧԁмавԍӧ вескі вылын веԍітӧмӧн, тајӧн меԁԍа бура ԁа точнӧја поԅӧ тӧԁмавны, но вескіјасыс міјан зев-на ещалаын. Меԁым пемӧс верміс вескі вылӧ ԉучкі бура кајны ԁа бӧр летчыны, вескісӧ колӧ лӧԍӧԁны аслыс ногӧн, кыԇ ԍурӧӧн веԍітны он вермы. Сеԍԍа вескі вылын веԍітны колӧ быԁлун ӧԏі пӧраӧ ԍојтӧԇ, јутӧԇ, верԁӧм бӧрын пыр веԍітны оз ков сы понԁа, мыј вермас лоны ӧшыбкајас. |
| Коймӧд ног сьӧкта тӧдмавсьӧ сантиметрӧн мерайтӧмӧн, тадз позьӧ вес артавны быд колхозын, совхозын да мукӧд овмӧсъясын. | Којмӧԁног ԍӧкта тӧԁмавԍӧ саԋԏіметрӧн мерајтӧмӧн, таԇ поԅӧ вес артавны быԁ колхозын, совхозын ԁа мукӧԁ овмӧсјасын. |
| Тадзи вес тӧдмалігӧн овлӧны и ӧшыбкаяс, — тан висьталӧм ногнас кӧ мерайтан — зэв нин верман ӧшыбитчыны 2–4, а медуна вылӧ 8 килограммӧдз. Оз кӧ лючки бура ло мерайтӧмыс, ӧшыбка вермас лоны 24 килограммӧдз. | Таԇі вес тӧԁмалігӧн овлӧны і ӧшыбкајас, — тан віԍталӧм ногнас-кӧ мерајтан — зев-ԋін верман ӧшыбітчыны 2–4, а меԁуна вылӧ 8 кілограммӧԇ. Оз-кӧ ԉучкі бура ло мерајтӧмыс, ӧшыбка вермас лоны 24 кілограммӧԇ. |
| Мерайтӧмӧн вес лыд лоӧ пемӧс ыджда да кыза серти; тушаыс кымын кузь да кыз, сымын сьӧктаыс лоӧ унджык. | Мерајтӧмӧн вес лыԁ лоӧ пемӧс ыҗԁа ԁа кыза ԍерԏі; тушаыс кымын куԅ ԁа кыз, сымын ԍӧктаыс лоӧ унҗык. |
| Тадзи сьӧкта позьӧ тӧдмавны уна сикас способъясӧн, но ми тані индам кык способ, медкокнияссӧ да медбуръяссӧ, кодӧс тӧдӧ заграничнӧй да миян сӧветскӧй наука, Трухановскӧйлысь да Клювер-Штраухлысь. | Таԇі ԍӧкта поԅӧ тӧԁмавны уна ԍікас способјасӧн, но мі тані інԁам кык способ, меԁ кокԋіјассӧ ԁа меԁ бурјассӧ, коԁӧс тӧԁӧ заграԋічнӧј ԁа міјан сӧветскӧј наука, Трухановскӧјлыԍ ԁа Кԉувер-Штраухлыԍ. |
| Трухановскӧй способнас позьӧ артавны кокниа табличатӧг. Клювер-Штраух способӧн мерайтӧм бӧрас вес лыдсӧ колӧ корсьны таблича вылысь (гӧтовӧй арталӧма нин), кодӧс ми татчӧ тшӧтш гижам. | Трухановскӧј способнас поԅӧ артавны кокԋіа табԉіцатӧг. Кԉувер-Штраух способӧн мерајтӧм бӧрас вес лыԁсӧ колӧ корԍны табԉіца вылыԍ (гӧтӧвӧј арталӧма-ԋін), коԁӧс мі татчӧ щӧщ гіжам. |
| МӦСЛЫСЬ СЬӦКТА АРТАЛӦМ ТРУХАНОВСКӦЙ СПОСОБӦН | МӦСЛЫԌ ԌӦКТА АРТАЛӦМ ТРУХАНОВСКӦЈ СПОСОБӦН |
| Мерайтігӧн мӧскӧс колӧ сувтӧдны рӧвнӧй шыльыд местаӧ, юрыс мед чургӧдӧма водзлань, кокъясыс сулалӧны кыкнанныс ӧтвесьтын, ньӧти петтӧг водзӧ ни бӧрӧ. | Мерајтігӧн мӧскӧс колӧ сувтӧԁны рӧвнӧј шыԉыԁ местаӧ, јурыс меԁ чургӧԁӧма воԇлаԋ, кокјасыс сулалӧны кыкнаныс ӧтвеԍтын, ԋӧԏі петтӧг воԇӧ ԋі бӧрӧ. |
| Сэсся сантиметра лентаӧн (рулеткаӧн) мерайтӧны водзджык туша кузьтасӧ шоша (холка) шӧрсяньыс да бӧж дінӧдзыс (бӧж сюрӧс вуж дінӧдзыс). Лоӧм лыдсӧ, шуам 90 см, гижӧны бумага вылӧ. Та бӧрын сійӧ жӧ лентанас мерайтсьӧ туша кызта, лентасӧ нуӧдӧны шоша вывтіыс морӧс гӧгӧрыс водз кок лопатка дортіыс, лентасӧ кокньыдика зэлӧдӧмӧн. Кызта лыд, кӧть шуам лои 145 см, гижӧны бумага вылӧ (видзӧд 1-ӧд серпас). | Сеԍԍа саԋԏіметра ԉентаӧн (руԉеткаӧн) мерајтӧны воԇҗык туша куԅтасӧ шоша (холка) шӧрԍаԋыс ԁа бӧжԁінӧԇыс (бӧж ԍурӧс вуж ԁінӧԇыс). Лоӧм лыԁсӧ, шуам 90 см, гіжӧны бумага вылӧ. Та бӧрын сіјӧ-жӧ ԉентанас мерајтчӧ туша кызта, ԉентасӧ нуӧԁӧны шоша вывтіыс морӧс гӧгӧрыс воԇ кок лопатка ԁортіыс, ԉентасӧ кокԋіԃіка зелӧԁӧмӧн. Кызта лыԁ, кӧԏ шуам лоі 145 см. гіжӧны бумага вылӧ (віԇӧԁ 1-ԁ ԍерпас). |
| Кыкнан лыдсӧ мӧда-мӧд вылас переумножайтӧны 90 × 145. Лоӧ 13050, тайӧ лыдпассӧ нӧшта переумножайтӧны 2 вылӧ да лоӧ 13050 × 2 = 26100. 26100-ыс юксьӧ 100 вылӧ — 26100 ∶ 100 = 261, тайӧ лыдыс и лоӧ мӧслӧн ловъя сьӧктаыс килограмм лыдӧн — 261 килограмм. | Кыкнан лыԁсӧ мӧԁа-мӧԁ вылас переумножајтӧны 90 × 145. Лоӧ 13050, тајӧ лыԁпассӧ нӧшта переумножајтӧны 2 вылӧ ԁа лоӧ 13050 × 2 = 26100. 26100-ыс јукԍӧ 100 вылӧ — 26100 ∶ 100 = 261, тајӧ лыԁыс і лоӧ мӧслӧн ловја ԍӧктаыс кілограмм лыԁӧн — 261 кілограмм. |
| Босьтам нӧшта пример: кузьта 110 сантиметр, кызта 140 см, 110-сӧ переумножайтам 140 вылӧ, 110 × 140 = 15400, тайӧ переумножитам 2 вылӧ 15400 × 2 = 30800, сэсся юкамӧ 100 вылӧ — 30800 ∶ 100 = 308, тадзи мерайтӧмӧн мӧслӧн сьӧкта лоӧ 308 кг. | Боԍтам нӧшта прімер: куԅта 110 саԋԏіметр, кызта 140 см, 110-сӧ переумножајтам 140 вылӧ, 110 × 140 = 15400, тајӧ переумножітам 2 вылӧ 15400 × 2 = 30800, сеԍԍа јукамӧ 100 вылӧ — 30800 ∶ 100 = 308, таԇі мерајтӧмӧн мӧслӧн ԍӧкта лоӧ 308 кг. |
| Клювер-Штраух способӧн кузьта мерайтсьӧ пӧлӧс визьӧн пельпомсяньыс бӧж вуж йылӧдзыс (a–b визь), кызтасӧ — морӧс гӧгӧрыс (c–d визь). | Кԉувер-Штраух способӧн куԅта мерајтԍӧ пӧлӧс віԅӧн пеԉпомԍаԋыс бӧж вуж јылӧԇыс (а-б віԅ), кызтасӧ-морӧс гӧгӧрыс (с-ԁ віԅ). |
| Трухановскӧй способӧн кузьта босьтчӧ мыш кузяыс (c–d визь), кызта вес Клювер-Штраух моз жӧ. | Трухановскӧј способӧн куԅта боԍтчӧ мыш куԅаыс (с-ԁ віԅ), кызта вес Кԉувер-Штраух моз-жӧ. |
| КЛЮВЕР-ШТРАУХЛӦН СПОСОБ | КԈУВЕР-ШТРАУХЛӦН СПОСОБ |
| Мӧскӧс колӧ сувтӧдны сідз жӧ лючкиа, кыдз индӧма вылын, мерайтсьӧ сантиметра лентаӧн жӧ. Кузьтасӧ тушаыслысь колӧ мерайтны кык пӧв кыкнан боксяньыс, водзджыксӧ веськыдладорсяньыс, а бӧрыннас шуйгаладорсяньыс тадз: лента помсӧ лӧсьӧдны пельпом лы суставас, самӧй пельпом лы мылькъяс, коді ӧтлаасьӧ лопаткаыскӧд, мыльксӧ колӧ кинад корсьны. Сэсся лентасӧ пӧлӧс визьӧн нюжӧдны бӧрлань пукалан лы мылькйӧдзыс (седалищнӧй бугорокӧдзыс), коді бӧж вужсяньыс вершӧк кык улынджык; тадз мерайтны кыкнан боксяньыс да лоӧм лыдпасъяссӧ гижыштны, медым оз вун, бумага вылӧ да артавны шӧркодя лыд кузьталысь. Шуам, веськыд боксянь лои 128 см, шуйгасянь 132 см; тайӧ кык цифрасӧ мӧда-мӧдыскӧд содтам да юкам 2 вылӧ 128 + 132 = 260; 260 ∶ 2 = 130, коді и лоӧ мӧслӧн кузьта лыд. | Мӧскӧс колӧ сувтӧԁны сіԇжӧ ԉучкіа, кыԇ інԁӧма вылын, мерајтԍӧ саԋԏіметра ԉентаӧн-жӧ. Куԅтасӧ тушаыслыԍ колӧ мерајтны кык пӧв кыкнан бокԍаԋыс, воԇҗыксӧ веԍкыԁлаԁорԍаԋыс, а бӧрыннас шујгалаԁорԍаԋыс таԇ: ԉента помсӧ лӧԍӧԁны пеԉпом лы суставас, самӧј пеԉпом лы мыԉкјас, коԁі ӧтлааԍӧ лопаткаыскӧԁ, мыԉксӧ колӧ кінаԁ корԍны. Сеԍԍа ԉентасӧ пӧлӧс віԅӧн ԋужӧԁны бӧрлаԋ пукалан лы мыԉкјӧԇыс (ԍеԁаԉішнӧј бугорокӧԇыс), коԁі бӧж вужԍаԋыс вершӧк кык улынҗык, таԇ мерајтны кыкнан бокԍаԋыс ԁа лоӧм лыԁпасјассӧ гіжыштны, меԁым оз вун, бумага вылӧ ԁа артавны шӧркоԃа лыԁ куԅталыԍ. Шуам, веԍкыԁ бокԍаԋ лоі 128 см. шујгаԍаԋ 132 см, тајӧ кык цыфрасӧ мӧԁа-мӧԁыскӧԁ соԁтам ԁа јукам 2 вылӧ 128 + 132 = 260; 260 ∶ 2 = 130; коԁі і лоӧ мӧслӧн куԅта лыԁ. |
| Сы бӧрын сійӧ жӧ лентаӧн мерайтсьӧ кызта — лентасӧ нуӧдӧны морӧс гӧгӧрыс, шоша шӧр весьттіыс — пӧдпруга местатіыс, водз кок гырддзасьыс 10 сантиметр, либӧ ки вомлӧс, бӧрлань. Кокньыдика лентасӧ колӧ зэлӧдны гӧн вылас (1-ӧд серпасын). Шуам, кызта лои 136 см, кодӧс гижӧма бумага вылӧ. | Сы бӧрын сіјӧ-жӧ ԉентаӧн мерајтԍӧ кызта — ԉентасӧ нуӧԁӧны морӧс гӧгӧрыс, шоша шӧр веԍттіыс — пӧԁпруга местатіыс, воԇкок гырԁԇаԍыс 10 саԋԏіметр, ԉібӧ ківомлӧс, бӧрлаԋ. Кокԋіԃіка ԉентасӧ колӧ зелӧԁны гӧн вылас (1-ԁ ԍерпасын). Шуам кызта лоі 136 см., коԁӧс гіжӧма бумага вылӧ. |
| Тайӧ кык лыд серти сэсся колӧ корсьны сьӧкта лыд. Кузьта лыд — 130 корссьӧ таблича вылысь, кызта лыд — 136 лоӧ таблича столбечас шуйга графаас. 130-кӧд орчча веськыд графаас мӧдас сулавны цифра — 206, сійӧ и лоӧ сьӧкта лыд мӧслӧн килограммӧн, либӧ 206 килограмм. | Тајӧ кык лыԁ ԍерԏі сеԍԍа колӧ корԍны ԍӧкта лыԁ. Куԅта лыԁ — 130 корԍԍӧ табԉіца вылыԍ, кызта лыԁ — 136 лоӧ табԉіца столбецас шујга грапаас. 130-кӧԁ ортча веԍкыԁ грапаас мӧԁас сулавны цыфра — 206, сіјӧ і лоӧ ԍӧкта лыԁ мӧслӧн кілограммӧн, ԉібӧ 206 кілограмм. |
| (Видзӧд Клювер-Штраухлысь таблица). | (Віԇӧԁ Кԉувер-Штраухлыԍ табԉіца). |
| КУКАНЬЯСӦС МЕРАЙТӦМ | КУКАԊЈАСӦС МЕРАЈТӦМ |
| Куканьясысь ми виччысям бур мӧсъяс да уна яй; коді ичӧтвывсянь бура быдмӧма, сійӧ и ыджыд дырйи лоӧ бур. Сідзкӧ найӧс колӧ дӧзьӧритны, медым вӧліны дзоньвидзаӧсь, бура сёйисны-юисны, вердны найӧс наука индӧдъяс серти нормаӧн, частӧ веситны, тӧдмавны сьӧктасӧ. | Кукаԋјасыԍ мі віԁчыԍам бур мӧсјас ԁа уна јај; коԁі ічӧтвывԍаԋ бура быԁмӧма, сіјӧ і ыҗыԁ ԁырјі лоӧ бур. Сіԇ-кӧ најӧс колӧ ԁӧԅӧрітны, меԁым вӧліны ԇоԋвіԇаӧԍ, бура ԍојісны, јуісны, верԁны најӧс наука інԁӧԁјас ԍерԏі нормаӧн, частӧ веԍітны, тӧԁмавны ԍӧктасӧ. |
| Куканьяслысь сьӧкта тӧдмавны позьӧ кык ногӧн. | Кукаԋјаслыԍ ԍӧкта тӧԁмавны поԅӧ кык ногӧн. |
| ВЕСКИ ВЫЛЫН ВЕСИТӦМ | ВЕСКІ ВЫЛЫН ВЕԌІТӦМ |
| Десятичнӧй вески вылӧ вӧчсьӧ клетка, кодлӧн ӧти бокыс увлань воссяна да кыті куканьсӧ веситігӧн йӧртсьӧ. Веситны колӧ асывводзьясын тшыг вылысь и вес лыдсӧ гижны колӧ тетрадьӧ, кысь кутас тыдавны куканьяслӧн быдмӧм да уна-ӧ колӧ кӧрым сетны. Веситігӧн накӧд колӧ вӧдитчыны меліа да ньӧжйӧн, оз ков горзыны да кучкавны, медым кукань эз ло вӧй, эз нервничайт, повзьӧдлӧм вӧсна вермӧ ньӧжмыны быдмӧмыс. | Ԃеԍаԏічнӧј вескі вылӧ вӧчԍӧ кԉетка, коԁлӧн ӧԏі бокыс увлаԋ воԍԍана ԁа кыті кукаԋсӧ веԍітігӧн јӧртчӧ. Веԍітны колӧ асыввоԇјасын щыг вылыԍ і вес лыԁсӧ гіжны колӧ ԏетраԃӧ, кыԍ кутас тыԁавны кукаԋјаслӧн быԁмӧм ԁа уна-ӧ колӧ кӧрым ԍетны. Веԍітігӧн накӧԁ колӧ вӧԃітчыны меліа ԁа ԋӧжјӧн, оз ков горзыны ԁа кучкавны, меԁым кукаԋ ез ло вӧј, ез ԋервԋічајт, повԅӧԁлӧм вӧсна вермӧ ԋӧжмыны быԁмӧмыс. |
| МЕРАЙТӦМ | МЕРАЈТӦМ |
| Мӧд ног куканьлысь сьӧкта тӧдмавны позьӧ мерайтӧмӧн. | Мӧԁног кукаԋлыԍ ԍӧкта тӧԁмавны поԅӧ мерајтӧмӧн. |
| Колӧ водзвыв шуны, мый вес лыд мерайтӧмӧн тӧдмалігӧн вескӧд ӧткодь лоӧ ыджыдджык куканьяслӧн, 4–5 тӧлыссялӧн да гырысьджыклӧн; посньыд куканьяслӧн вес лыд озджык овлы ӧткодь вес вылын тӧдмалӧм сьӧктакӧд. | Колӧ воԇвыв шуны, мыј вес лыԁ мерајтӧмӧн тӧԁмалігӧн вескӧԁ ӧткоԃ лоӧ ыҗыԁҗык кукаԋјаслӧн, 4–5 тӧлыԍԍалӧн ԁа гырыԍҗыклӧн; посԋіԁ кукаԋјаслӧн вес лыԁ озҗык овлы ӧткоԃ, вес вылын тӧԁмалӧм ԍӧктакӧԁ. |
| Мерайтны колӧ тадз: куканьӧс сувтӧдны рӧвнӧй, шыльыд местаӧ, кокъясыс мед сулалӧны орччӧн ӧтлаын, веськыда. Водз кокъясыс кӧ кыскӧма кынӧм увланьыс, вес лыд лоӧ этшаджык збыль сьӧкта сертиыс, а водзлань кӧ — вес лыд лоӧ унджык. Ӧні сэсся матыстчӧны шуйга боксяньыс (видзӧд 2-ӧд серпас). Сантиметра лента помсӧ лӧсьӧдӧны, мӧскӧс мерайтӧм моз жӧ, пельпом лы мылькъяс, коді ӧтлаасьӧ лопатка суставас, (а чут), сэсся лентаыс нюжӧдсьӧ бӧрлань пӧлӧс визьӧн бӧж улӧдзыс, пукалан лы мылькйӧдз (седалищнӧй бугорӧдз) (чут б), кымын сантиметр лоӧ — лыдсӧ гижны бумага вылӧ. | Мерајтны колӧ таԇ: кукаԋӧс сувтӧԁны рӧвнӧј, шыԉыԁ местаӧ, кокјасыс меԁ сулалӧны ортчӧн ӧтлаын, веԍкыԁа. Воԇ кокјасыс-кӧ кыскӧма кынӧм увлаԋыс, вес лыԁ лоӧ ещаҗык збыԉ ԍӧкта ԍерԏіыс, а воԇлаԋ-кӧ — вес лыԁ лоӧ унҗык. Ӧні сеԍԍа матыстчӧны шујга бокԍаԋыс (віԇӧԁ 2-ԁ ԍерпас). Саԋԏіметра ԉента помсӧ лӧԍӧԁӧны, мӧскӧс мерајтӧм моз-жӧ, пеԉпом лы мыԉкјас, коԁі ӧтлааԍӧ лопатка суставас, (а чут), сеԍԍа ԉентаыс ԋужӧԁԍӧ бӧрлаԋ пӧлӧс віԅӧн бӧжулӧԇыс, пукалан лы мыԉкјӧԇ (ԍеԁаԉішнӧј бугорӧн) (чут б), кымын саԋԏіметр лоӧ — лыԁсӧ гіжны бумага вылӧ. |
| Водзӧ сійӧ жӧ лентанас мерайтсьӧ кызта морӧс гӧгӧрыс шоша шӧр весьттіыс, водз кок гырддза дортіыс маті (чут в, г). Сантиметр лыд сідзи жӧ гижсьӧ бумага вылӧ. Кызта да кузьта лыд тушалӧн кӧ лои, сы серти Димитриченко таблича вылысь корссьӧ вес лыд. Таблича вывсьыс корссьӧ тадз: водзджык корсям шуйга столбикысь кызта лыд, сэсся чуньӧн сійӧ графа кузяыс нуӧдам веськыдлань, асным видзӧдам таблича вылыссьыс кузьта лыд цифраяссӧ, кор чуньыд воис сы весьтӧ, чунь пом улад лоӧ цифра, коді и лоӧ вес лыд мерайтӧм куканьлӧн. | Воԇӧ сіјӧ-жӧ ԉентанас мерајтчӧ кызта морӧс гӧгӧрыс шоша шӧр веԍттіыс, воԇкок гырԇԇа ԁортіыс маті (чут в. г.). Саԋԏіметр лыԁ сіԇі-жӧ гіжԍӧ бумага вылӧ. Кызта ԁа куԅта лыԁ тушалӧн-кӧ лоі, сы ԍерԏі Ԃімітріченко табԉіца вылыԍ корԍԍӧ вес лыԁ. Табԉіца вывԍыс корԍԍӧ таԇ: воԇҗык корԍам шујга столбікыԍ кызта лыԁ, сеԍԍа чуԋӧн сіјӧ грапа куԅаыс нуӧԁам веԍкыԁлаԋ, асным віԇӧԁам табԉіца вылысԍыс куԅта лыԁ цыфрајассӧ, кор чуԋіԁ воіс сы веԍтӧ, чуԋпомулаԁ лоӧ цыфра, коԁі і лоӧ вес лыԁ мерајтӧм кукаԋлӧн. |
| Пример вылӧ: тушалӧн кузьта — 56 см, кызта — 78 см, тадзнад сьӧкта лоӧ 32,7 кг; кузьта кӧ 76 см, кызта — 78 см, сьӧкта лоӧ 41 кг. | Прімер вылӧ: тушалӧн куԅта — 56 см., кызта — 78 см, таԇнаԁ ԍӧкта лоӧ 32,7 клгр., куԅта-кӧ 76 см., кызта — 78 см, ԍӧкта лоӧ 41 кг. |
| Мерайтӧмӧ кукань ӧдйӧ велалӧ, пондас сулавны бура, да правильнӧя кӧ мерайтчӧмыс лоӧ, вес сьӧкта лоӧ буретш веситӧм вескӧд. (Видзӧд Димитриченколӧн таблича). | Мерајтӧмӧ кукаԋ ӧԁјӧ велалӧ, понԁас сулавны бура, ԁа правіԉнӧја-кӧ мерајтчӧмыс лоӧ, вес ԍӧкта лоӧ бурещ веԍітӧм вескӧԁ. (Віԇӧԁ Ԃімітріченколӧн табԉіца). |
| ВӦВЪЯСӦС МЕРАЙТӦМ | ВӦВЈАСӦС МЕРАЈТӦМ |
| Вӧвъяслысь ловъя сьӧкта мерайтӧмӧн тӧдмавсьӧ тадз: сантиметра лентаӧн мерайтӧны вӧвлысь судта шоша весьтыс; кымын сантиметр судтаыс лоӧ, сійӧ лыдсӧ юкӧны 4 вылӧ, мӧд ног кӧ шуны, вӧвлӧн судтасьыс босьтсьӧ нёльӧд юкӧн. Сійӧ лыдсӧ сэсся колӧ умножайтны: | Вӧвјаслыԍ ловја ԍӧкта мерајтӧмӧн тӧԁмавԍӧ таԇ: саԋԏіметра ԉентаӧн мерајтӧны вӧвлыԍ суԁта шоша веԍтыс; кымын саԋԏіметр суԁтаыс лоӧ, сіјӧ лыԁсӧ јукӧны 4 вылӧ, мӧԁ ног-кӧ шуны, вӧвлӧн суԁтаԍыс боԍтчӧ ԋоԉӧԁ јукӧн. Сіјӧ лыԁсӧ сеԍԍа колӧ умножајтны: |
| 8 вылӧ, вӧв кӧ кос, омӧль яйтӧм | 8 вылӧ, вӧв-кӧ кос, омӧԉ јајтӧм |
| 9 вылӧ, вӧв кӧ шӧркоддьӧма яя | 9 „ „ шӧркоԃԃема јаја |
| 10 вылӧ, вӧв кӧ ёна бура яя | 10 „ „ јона бура јаја |
| Тайӧ босьтсьӧ кокньыдика уджалан вӧвъяслы. | Тајӧ боԍтчӧ кокԋіԃіка уҗалан вӧвјаслы. |
| 12 вылӧ, вӧв кӧ кос, яйтӧм | 12 вылӧ, вӧв-кӧ кос, јајтӧм |
| 15 вылӧ, вӧв кӧ бура яя | 15 „ „ бура јаја |
| Тайӧ босьтчӧ уджалан гырысь, сьӧкыд вӧвъяслы. | Тајӧ боԍтчӧ уҗалан гырыԍ, ԍӧкыԁ вӧвјаслы. |
| Та бӧрын кутшӧм лыд лоӧ, сійӧ и лоӧ вӧвлӧн сьӧкта лыд килограммӧн. | Та бӧрын кущӧм лыԁ лоӧ, сіјӧ і лоӧ вӧвлӧн ԍӧкта лыԁ кілограммӧн. |
| Пример: вӧвлӧн судта 132 см, босьтам нёльӧд юкӧнсӧ 132 ∶ 4 = лоӧ 33. Шуам, вӧв шӧркоддьӧма яя, сідзкӧ 33-сӧ умножитам 9 вылӧ — 38 × 9 = 297 — тайӧ и лоӧ вӧвлӧн вес лыд, либӧ 297 килограмм. | Прімер: вӧвлӧн суԁта 132 см., боԍтам ԋоԉӧԁ јукӧнсӧ 132 ∶ 4 = лоӧ 33. Шуам, вӧв шӧркоԃԃема јаја, сіԇкӧ 33-сӧ умножітам 9 вылӧ — 38 × 9 = 297 — тајӧ і лоӧ вӧвлӧн вес лыԁ, ԉібӧ 297 кілограмм. |
| ПОРСЬЯС МЕРАЙТӦМ | ПОРԌЈАС МЕРАЈТӦМ |
| Порсьяслысь сьӧкта колӧ тӧдмавны сы вӧсна, медым вермим тӧдны, кыдзджык мунӧ найӧс вердӧмыс, ёна-ӧ яй содӧ, уна-ӧ кӧрым норма колӧ артавны, да водзвылысь тӧдны убойнӧй вес. | Порԍјаслыԍ ԍӧкта колӧ тӧԁмавны сы вӧсна, меԁым вермім тӧԁны кыԇҗык мунӧ најӧ верԁӧмыс, јона-ӧ јај соԁӧ, уна-ӧ кӧрым норма колӧ артавны, ԁа воԇвылыԍ тӧԁны убојнӧј вес. |
| Порсь мерайтсьӧ тадз: босьтӧны дюйма лента да мерайтӧны водзджык туша кузьта юр бӧр мыльксяньыс пель коластӧдыс (затылочнӧй бугорсяньыс) да лентасӧ мыш кузяыс нюжӧдӧны бӧж вуж бердӧдзыс. Та бӧрын мерайтчӧ кызта морӧс гӧгӧрыс, водз кок бердтіыс (3-ӧд серпасын). Кымын дюйм лоӧ кузьтаыс да кызтаыс, тайӧ кыкнансӧ мӧда-мӧд вылас перемножайтны, а сы бӧрын уна-ӧ лоӧ, сійӧ лыдыс юксьӧ 11 вылӧ, порсь кӧ омӧль, яйтӧм; 10 вылӧ, шӧркоддьӧм яя кӧ; 9 вылӧ, порсь кӧ бура вердӧма, ёна яя. Тайӧ юкӧм бӧрас позьӧ тӧдны, уна-ӧ лоӧ порсьлӧн ловъя сьӧкта (фунтӧн). | Порԍ мерајтԍӧ таԇ: боԍтӧны ԃујма ԉента ԁа мерајтӧны воԇҗык туша куԅта јур бӧр мыԉкԍаԋыс пеԉ коластӧԁыс (затылочнӧј бугорԍаԋыс) ԁа ԉентасӧ мышкуԅаыс ԋужӧԁӧны бӧж вуж берԁӧԇыс. Та бӧрын мерајтчӧ кызта морӧс гӧгӧрыс, воԇкок берԁтіыс (3-ԁ ԍерпасын). Кымын ԃујм лоӧ куԅтаыс ԁа кызтаыс, тајӧ кыкнансӧ мӧԁа-мӧԁ вылас перемножајтны, а сы бӧрын уна-ӧ лоӧ сіјӧ лыԁыс јукԍӧ 11 вылӧ, порԍ-кӧ омӧԉ, јајтӧм; 10 вылӧ, шӧркоԃԃем јаја-кӧ; 9 вылӧ, порԍ-кӧ бура верԁӧма, јона јаја. Тајӧ јукӧм бӧрас поԅӧ тӧԁны уна-ӧ лоӧ порԍлӧн ловја ԍӧкта (фунтӧн). |
| Пример: кузьта 45 дюйм, кызта — 56 дюйм, тайӧ кык лыдсӧ перемножайтам да лоӧ — 45 × 56 = 2520. Порсь, шуам, шӧркоддьӧм яя, сідзкӧ делитам 10 вылӧ 2520 ∶ 10 = 252 (фунт), либӧ 6 пуд да 12 фунт. | Прімер: куԅта 45 ԃујм, кызта — 56 ԃујм, тајӧ кык лыԁсӧ перемножајтам ԁа лоӧ — 45 × 56 = 2520. Порԍ, шуам, шӧркоԃԃем јаја, сіԇкӧ ԃеԉітам 10 вылӧ 2520 ∶ 10 = 252 (фунт), ԉібӧ 6 пуԁ ԁа 12 фунт. |
| Дюймӧвӧй лентаыс кӧ абу, лоӧ мерайтчыны сантиметрӧн, тайӧн артавсьӧ тадз: | Ԃујмӧвӧј ԉентаыс-кӧ абу, лоӧ мерајтчыны саԋԏіметрӧн, тајӧн артавԍӧ таԇ: |
| СОДТӦД. Порсьлӧн сьӧктаыс фунтӧн артавсьӧ сы вӧсна, мый ӧнӧдз на велӧдчӧм йӧз эз вуджӧдны сантиметра-килограмм вылӧ. Сантиметр лыдсӧ водзджык вуджӧдны дюйма лыдӧ, а бӧрнас артавны сідз жӧ, кыдз индӧма вылын. | СОԀТӦԀ. Порԍлӧн ԍӧктаыс фунтӧн артавԍӧ сы вӧсна, мыј ӧнӧԇ-на велӧԁчӧм јӧз ез вуҗӧԁны саԋԏіметра-кілограмм вылӧ. Саԋԏіметр лыԁсӧ воԇҗык вуҗӧԁны ԃујма лыԁӧ, а бӧрнас артавны сіԇжӧ, кыԇ інԁӧма вылын. |
| Пример вылӧ: кузьта 124 см, кызта 138 см, быд 10 сантиметрын 3,94 дюйм, сідзкӧ водзджык кузьта да кызта сантиметра лыдъяссӧ юкам 10 вылӧ, бӧртинас перемножитам 3,94 вылӧ, кытысь и лоӧ дюйма лыд. | Прімер вылӧ: куԅта 124 см., кызта 138 см, быԁ 10 саԋԏіметрын 3,94 ԃујм, сіԇкӧ воԇҗык куԅта ԁа кызта саԋԏіметра лыԁјассӧ јукам 10 вылӧ, бӧрԏінас перемножітам 3,94 вылӧ, кытыԍ і лоӧ ԃујма лыԁ. |
| 124 ∶ 10 = 12,4; 12,4 × 3,94 = 49 дюйма | 124 ∶ 10 = 12,4; 12,4 × 3,94 = 49 ԃујма |
| 138 ∶ 10 = 13,8; 13,8 × 3,94 = 54 дюйма | 138 ∶ 10 = 13,8; 13,8 × 3,94 = 54 „ |
| водзӧ артавсьӧ сідз жӧ, кыдзи вӧлі арталӧма водзын. | воԇӧ артавԍӧ сіԇ-жӧ, кыԇі вӧлі арталӧма воԇын. |
| 49 × 54 = 2646; порсь, шуам, бура вердӧма яя, сідзкӧ 2646-сӧ колӧ юкны 9 пельӧ 2646 ∶ 9 = 294 фунт, либӧ — 7 пуд да 14 фунт (3-ӧд серпасын). | 49 × 54 = 2646; порԍ, шуам, бура верԁӧма јаја, сіԇкӧ 2646-сӧ колӧ јукны 9 пеԉӧ 2646 ∶ 9 = 294 фунт, ԉібӧ — 7 пуԁ ԁа 14 фунт (3-ԁ ԍерпасын). |
| ПЕМӦСЛЫСЬ УБОЙНӦЙ ВЕС ТӦДМАЛӦМ ЛОВЪЯ ДЫРЙИ. | ПЕМӦСЛЫԌ УБОЈНӦЈ ВЕС ТӦԀМАЛӦМ ЛОВЈА ԀЫРЈІ. |
| Кор ми пемӧсӧс видзам начкӧм вылӧ, миянлы медся колана тӧдны, ёна-ӧ да ӧдйӧ-ӧ пемӧс быдмӧ, уна-ӧ лоӧ сылӧн чистӧй яй. Ӧти-кӧ, сэк верман артавны водзвылысь, уна-ӧ вермас овмӧс босьтны доход. Мӧд-кӧ, вермам тӧдны, уна-ӧ колӧ пемӧслы содтыны кӧрым да кыдзджык сійӧ вердны. | Кор мі пемӧсӧс віԇам начкӧм вылӧ, міјанлы меԁԍа колана тӧԁны јона-ӧ ԁа ӧԁјӧ-ӧ пемӧс быԁмӧ, уна-ӧ лоӧ сылӧн чістӧј јај. Ӧԏі-кӧ, сек верман артавны воԇвылыԍ уна-ӧ вермас овмӧс боԍтны ԁохоԁ. Мӧԁ-кӧ, вермам тӧԁны уна-ӧ колӧ пемӧслы соԁтыны кӧрым ԁа кыԇҗык сіјӧ верԁны. |
| Начкыны пемӧс босьтысь пемӧс босьтігӧн медводз видзӧдлас, видлалас да арталас, уна-ӧ лоӧ пемӧслӧн чистӧй яй, мый донӧ сылы воас килограмм, ыджыд-ӧ дон базар вылын и уна-ӧ воас сылы пӧльза, сы бӧрти сэсся и мӧдас донъясьны. | Начкыны, пемӧс боԍтыԍ, пемӧс боԍтігӧн меԁвоԇ віԇӧԁлас, віԁлалас ԁа арталас уна-ӧ лоӧ пемӧслӧн чістӧј јај, мыј ԁонӧ сылы воас кілограмм, ыҗыԁӧ ԁон базар вылын і уна-ӧ воас сылы пӧԉза, сы бӧрԏі сеԍԍа і мӧԁас ԁонјаԍны. |
| Бур начкысьысьяс зэв буретша вермӧны тӧдмавны-артавны пемӧслысь чистӧй яй вес ӧти видзӧдлӧмӧн да видлалӧмӧн, но сэтшӧм йӧзыс миян колхозъясын да совхозъясын эм кӧ, зэв шоч, тадзнад колӧ чистӧй яй кужны артавны, мӧд ног, первой ловъя сьӧктасӧ тӧдны, кыдз ми водзын висьталім нин, да сы сьӧкта серти артавны чистӧй яй, либӧ мӧд ног кӧ шуны — убойнӧй вес. | Бур начкыԍыԍјас зев буреща вермӧны тӧԁмавны-артавны пемӧслыԍ чістӧј јај вес ӧԏі віԇӧԁлӧмӧн ԁа віԁлалӧмӧн, но сещӧм јӧзыс міјан колхозјасын ԁа совхозјасын ем-кӧ, зев шоч, таԇнаԁ колӧ чістӧј јај кужны артавны, мӧԁног, первој ловја ԍӧктасӧ тӧԁны, кыԇ мі воԇын віԍталім-ԋін ԁа сы ԍӧкта ԍерԏі артавны чістӧј јај, ԉібӧ мӧԁ ног-кӧ шуны — убојнӧј вес. |
| Кыдзджык нуӧдсьӧ тшӧгӧдӧм, ёна-ӧ да ӧдйӧ-ӧ пемӧс сетӧ яй да гос, опытнӧй пемӧс дӧзьӧритысьяс вермӧны кинас видлалӧмӧн тӧдны со мыйысь: пакъясас кӧ чукыръясыс гырысьджык да кызджык, тадзнад мӧс либӧ ӧш госсялӧ бура, сэсся видлӧны креста лы помсӧ, пуксян лы мыльксӧ бӧж йывсьыс да кольк мошня кучиксӧ, тайӧ местаас кӧ кучикыс небыд (рыхлӧй), сідзнад пемӧс вердӧма бура. | Кыԇҗык нуӧԁԍӧ щӧгӧԁӧм, јона-ӧ ԁа ӧԁјӧ-ӧ пемӧс ԍетӧ јај ԁа гос, опытнӧј пемӧс ԁӧԅӧрітыԍјас вермӧны кінас віԁлалӧмӧн тӧԁны со мыјыԍ: пакјасас-кӧ чукырјасыс гырыԍҗык ԁа кызҗык, таԇнаԁ мӧс ԉібӧ ӧш госԍалӧ бура, сеԍԍа віԁлӧны креста лы помсӧ, пукԍан лы мыԉксӧ бӧжјывԍыс ԁа коԉк мошԋа кучіксӧ, тајӧ местаас-кӧ кучікыс ԋебыԁ (рыхлӧј), сіԇнаԁ пемӧс верԁӧма бура. |
| Убойнӧй вес (чистӧй яй) лыддьыссьӧ пемӧслӧн яй туша, кучиктӧг, юртӧг, гырк пытшкӧстӧг да кокъястӧг (кокъяс вундыссьӧ пидзӧс выйӧн). | Убојнӧј вес (чістӧј јај) лыԃԃыԍԍӧ пемӧслӧн јај туша, кучіктӧг, јуртӧг, гырк пыщкӧстӧг ԁа кокјастӧг (кокјас вунԁыԍԍӧ піԇӧс выјӧн). |
| ПОРСЬЯСЛӦН УБОЙНӦЙ ВЕС | ПОРԌЈАСЛӦН УБОЈНӦЈ ВЕС |
| Порсьлӧн чистӧй яй мукӧд пемӧсысь унджык сы вӧсна, мый юрыс артавсьӧ яй туша дорас жӧ, а гырк пытшкӧсыс да кокъясыс кокниӧсь. Важӧн нӧшта кучикыс тшӧтш яй тшӧтас пырӧ вӧлі, ӧні кучиксӧ быть колӧ век кульны, сідзкӧ яй сьӧкта тшӧтӧ оз вермы лыддьыссьыны. | Порԍлӧн чістӧј јај мукӧԁ пемӧсыԍ унҗык сы вӧсна, мыј јурыс артавԍӧ јај туша ԁорас-жӧ, а гырк пыщкӧсыс ԁа кокјасыс кокԋіӧԍ. Важӧн нӧшта кучікыс щӧщ јај щӧтас пырӧ вӧлі, ӧні кучіксӧ быԏ колӧ век куԉны, сіԇ-кӧ јај ԍӧкта щӧтӧ оз вермы лыԃԃыԍԍыны. |
| Заграничаын чистӧй яй порсьлысь арталӧны 75–83 прӧчентӧдз ловъя сьӧктаысь (кучикӧн). | Заграԋічаын чістӧј јај порԍлыԍ арталӧны 75–83 прӧчентӧԇ ловја ԍӧктаыԍ (кучікӧн). |
| Московскӧй бойня порсьлысь шӧркодя яй вес, бурмӧдӧм роч порсьяслысь, арталӧ 77–80 прӧчентӧдз ловъя сьӧктаысь (кучикӧн). | Московскӧј бојԋа, порԍлыԍ шӧркоԃа јај вес, бурмӧԁӧм роч порԍјаслыԍ, арталӧ 77–80 прӧчентӧԇ ловја ԍӧктаыԍ (кучікӧн). |
| Миян Коми обласьтын колӧ артавны бурмӧдӧм пӧрӧда порсьлысь чистӧй яй 70–75 прӧчентӧдз ловъя сьӧкта серти (кучиксӧ кульӧмӧн). | Міјан Комі облаԍтын колӧ артавны бурмӧԁӧм пӧрӧԁа порԍлыԍ чістӧј јај 70–75 прӧчентӧԇ ловја ԍӧкта ԍерԏі (кучіксӧ куԉӧмӧн). |
| Пример вылӧ: ловъя дырйи бура вердӧм порсь кыскӧ 10 пуд, начкигӧн кучик кульӧмӧн чистӧй яй колӧ артавны — 7½ пуд. | Прімер вылӧ: ловја ԁырјі бура верԁӧм порԍ кыскӧ 10 пуԁ, начкігӧн кучік куԉӧмӧн чістӧј јај колӧ артавны — 7½ пуԁ. |
| ЫЖЪЯСЛӦН УБОЙНӦЙ ВЕС | ЫЖЈАСЛӦН УБОЈНӦЈ ВЕС |
| Ыжъяслысь чистӧй яй сьӧктасӧ медся артавлӧны ⅗ ловъядыр сьӧктасьыс либӧ 60%, но пырджык колӧ, начкӧм вылӧ вердігӧн либӧ овмӧсын кӧ кӧсйӧны водзджык артавны убойнӧй вессӧ, либӧ вузаліг-ньӧбигъясӧн ловйӧн, видзӧдлыны убойнӧй вес тӧдмалігӧн, ёна-ӧ ыжыс яя. | Ыжјаслыԍ чістӧј јај ԍӧктасӧ меԁԍа артавлӧны 3/5 ловјаԁыр ԍӧктаԍыс ԉібӧ 60%, но пырҗык колӧ, начкӧм вылӧ верԁігӧн ԉібӧ овмӧсын-кӧ кӧсјӧны воԇҗык артавны убојнӧј вессӧ, ԉібӧ вузаліг-ԋӧбігјасӧн ловјӧн, віԇӧԁлыны убојнӧј вес тӧԁмалігӧн, јона-ӧ ыжыс јаја. |
| Бур вердаса ыжлӧн убойнӧй вес 60%. | Бур верԁаса ыжлӧн убојнӧј вес 60%. |
| Шӧркоддьӧм яя ыжлӧн артавсьӧ убойнӧй вес 55%. | Шӧркоԃԃем јаја ыжлӧн артавԍӧ убојнӧј вес 55%. |
| Пример вылӧ: ловъя сьӧкта 50 кг, шӧркоддьӧм яя ыж, сідзкӧ артавсьӧ 55%: 50 × 55 ∶ 100 = 27½ кг убойнӧй вес. | Прімер вылӧ: ловја ԍӧкта 50 клгр, шӧркоԃԃем јаја ыж, сіԇкӧ артавԍӧ 55% 50 × 55 ∶ 100 = 27½ кг. убојнӧј вес. |
| МӦСЛӦН УБОЙНӦЙ ВЕС | МӦСЛӦН УБОЈНӦЈ ВЕС |
| Мӧслӧн чистӧй яй вес артавсьӧ ловъя дырся сьӧкта серти жӧ, сӧмын частӧджык колӧ мӧс вылӧ видзӧдлыны да видлавны, ёна бура-ӧ мӧс вердӧма, сы серті и артавны сылысь яй вес. | Мӧслӧн чістӧј јај вес артавԍӧ ловја ԁырԍа ԍӧкта ԍерԏі-жӧ, сӧмын частӧҗык колӧ мӧс вылӧ віԇӧԁлыны ԁа віԁлавны, јона бура-ӧ мӧс верԁӧма, сы ԍерті і артавны сылыԍ јај вес. |
| Зэв бура вердаса мӧслӧн яй лоӧ 60% ловъя дыр весысь. | Зев бура верԁаса мӧслӧн јај лоӧ 60% ловја ԁыр весыԍ. |
| Бур вердаса мӧслӧн яй лоӧ 50% ловъядыр весысь. | Бур верԁаса мӧслӧн јај лоӧ 50% ловјаԁыр весыԍ. |
| Омӧль вердаса кос мӧслӧн яй лоӧ 45% ловъядыр весысь. | Омӧԉ верԁаса кос мӧслӧн „ 45% „. |
| Зэв омӧль вердаса кос мӧслӧн яй лоӧ 40% ловъядыр весысь. | Зев омӧԉ „ „ „ 40% „. |
| Пример вылӧ: босьтам мӧс, кодлӧн ловъя сьӧкта 360 килограмм. Шуам, мӧс зэв бура вердӧма да яя, тадзнад сылӧн убойнӧй вес лыд лоӧ: 360 × 60 ∶ 100 = 216. | Прімер вылӧ: боԍтам мӧс, коԁлӧн ловја ԍӧкта 360 кілограмм. Шуам, мӧс зев бура верԁӧма ԁа јаја, таԇнаԁ сылӧн убојнӧј вес лыԁ лоӧ: 360 × 60 ∶ 100 = 216. |
| Мӧд пример: босьтам ӧшкӧс, ловъя дыр сьӧкта 240 кг, зэв омӧль вердаса, косньӧдик, сідзкӧ яй вес артавны 40% ловъя дырся вес сертиыс, чистӧй яй лоас: 240 × 40 ∶ 100 = 96 кг. | Мӧԁ прімер: боԍтам ӧшкӧс, ловја ԁыр ԍӧкта 240 кгр, зев омӧԉ верԁаса, косԋеԃік, сіԇкӧ јај вес артавны 40% ловја ԁырԍа вес ԍерԏіыс, чістӧј јај лоас: 240 × 40 ∶ 100 = 96 кг. |
| Ми татчӧ тшӧтш гижам мӧсъяслысь убойнӧй вес тӧдмалан таблича, мый кузя позьӧ артавтӧг тӧдны ловъя дырся сьӧкта серти мӧслысь чистӧй яй вес. | Мі татчӧ щӧщ гіжам мӧсјаслыԍ убојнӧј вес тӧԁмалан табԉіца, мыј куԅа поԅӧ артавтӧг тӧԁны ловја ԁырԍа ԍӧкта ԍерԏі мӧслыԍ чістӧј јај вес. |
| Таблича вылас гӧтовӧй нин арталӧма нёльнан категорияясыслысь. (Видзӧд таблича № 3). | Табԉіца вылас гӧтӧвӧј-ԋін арталӧма ԋоԉнан каԏегоріјајасыслыԍ. (Віԇӧԁ табԉіца № 3). |
| ПЕМӦСЛЫСЬ СЬӦКТА ТӦДМАЛАН | ПЕМӦСЛЫԌ ԌӦКТА ТӦԀМАЛАН |
| КЛЮВЕР-ШТРАУХЛӦН ТАБЛИЦА | КԈУВЕР-ШТРАУХЛӦН ТАБԈІЦА |
| Тушалӧн кузьта Тушалӧн кузьта Тушалӧн кузьта Тушалӧн кузьта | Тушалӧн куԅта Тушалӧн куԅта Тушалӧн куԅта Тушалӧн куԅта |
| лыд лыд лыд лыд | лыԁ лыԁ лыԁ лыԁ |
| 122 см. 124 см. 126 см. 128 см. | 122 саԋԏ. 124 саԋԏ. 126 саԋԏ. 128 саԋԏ. |
| Кызта лыд морӧс гӧгӧрыс. Сантиметрӧн | Кызта лыԁ морӧс гӧгӧрыс. Саԋԏіметрӧн |
| Ловъя сьӧкта. Килограмм лыдын | Ловја ԍӧкта. Кілограмм лыԁын |
| Кызта лыд морӧс гӧгӧрас. Сантиметрӧн | Кызта лыԁ морӧс гӧгӧрас Саԋԏіметрӧн |
| Ловъя сьӧкта. Килограммын | Ловја ԍӧкта. Кілограммын |
| Кызта лыд морӧс гӧгӧрыс. Сантиметрӧн | Кызта лыԁ морӧс гӧгӧрыс. Саԋԏіметрӧн |
| Ловъя сьӧкта. Килограммын | Ловја ԍӧкта. Кілограммын |
| Кызта лыд морыс гӧгӧрас Сантиметрӧн | Кызта лыԁ морыс гӧгӧрас Саԋԏіметрӧн |
| Ловъя сьӧкта. Килограммӧн | Ловја ԍӧкта. Кілограммӧн |
| КУКАНЬЯСЛЫСЬ СЬӦКТА ТӦДМАЛАН ДМИТРИЧЕНКОЛӦН ТАБЛИЧА | КУКАԊЈАСЛЫԌ ԌӦКТА ТӦԀМАЛАН ԀМІТРОЧЕНКОЛӦН ТАБԈІЦА |
| Кызта морӧс гӧгӧр сантиметр лыдын. | Кызта морӧс гӧгӧр саԋԏіметр лыԁын. |
| Тушалӧн кузьта сантиметр лыдын. | Тушалӧн куԅта саԋԏіметр лыԁын. |
| Ловъя сьӧкта килограмм лыдын. | Ловја ԍӧкта кілограмм лыԁын. |
| МӦСЪЯСЛЫСЬ УБОЙНӦЙ ВЕС ТӦДМАЛАН ТАБЛИЧА | МӦСЈАСЛЫԌ УБОЈНӦЈ ВЕС ТӦԀМАЛАН ТАБԈІЦА |
| Ловъядыр сьӧкта мӧслӧн килограмм лыдын. | Ловјаԁыр ԍӧкта мӧслӧн кілограмм лыԁын. |
| Убойнӧй вес килограмм лыдын. | Убојнӧј вес кілограмм лыԁын. |
| Зэв бура вердӧмалӧн. | Зев бура верԁӧмалӧн. |
| Бура вердӧмалӧн. | Бура верԁӧмалӧн. |
| Омӧля вердӧмалӧн, кослӧн. | Омӧԉа верԁӧмалӧн, кослӧн. |
| Зэв омӧля вердӧмалӧн, зэв кос мӧслӧн. | Зев омӧԉа верԁӧмалӧн, зев кос мӧслӧн. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
