| КЫДЗИ КЕРНЫ ДА БӦРЙЫНЫ КАРТУПЕЛЬ | КЫԆІ КЕРНЫ ԀА БӦРЈЫНЫ КАРТУПЕԈ |
| Кодыр бурджык идравны картупель | Коԁыр бурҗык іԁравны картупеԉ |
| Медым тайӧс кужны вӧчны, колӧ быд колхозниклы да ӧтка овмӧсын олысь крестьянинлы тӧдны водзвыв кымынкӧ правилӧ. | Меԁым тајӧс кужны вӧчны колӧ быԁ колхоԅԋіклы ԁа ӧтка овмӧсын олыԍ креԍԏаԋінлы тӧԁны воԇвыв кымынкӧ правілӧ. |
| Медводз колӧ пыдди босьтны, кутшӧм картупельыслӧн свойствоясыс медбӧръя быдман каднас. Опыт вӧчысь учрежденньӧяс да крестьяна ас уджсьыныс аддзисны, мый арын, торъя нин шондіа да кос поводдя дырйи картупель ёнджыка быдмӧ да урожайыс тӧдчымӧн ыдждӧ. Тайӧ этша на, картупельлӧн бурмӧ качествоыс. Сійӧ лоӧ крахмаладжык, пуӧм бӧрас киръялан. Крахмала картупель бур абу сӧмын сёйны, а тшӧтш ёна колана крахмалопаточнӧй да вина вӧчан заводъяслы. Оз весьшӧрӧ заводъяс и ыджыдджык дон мынтыны ёнджыка крахмала картупель вылӧ. Шуам, завод мынтӧ ӧти центнер картупель вылӧ, кӧні крахмалыс 16 прӧчент, — ӧти шайт 52 ур, а крахмалыс кӧ 24 прӧчент, мынтӧ нин 2 шайт 40 ур. | Меԁвоԇ колӧ пыԃԃі боԍтны, кущӧм картупеԉыслӧн својствојасыс меԁбӧрја быԁман каԁнас. Опыт вӧчыԍ учрежԃеԋԋӧјас ԁа креԍԏана ас уҗԍыныс аԁԇісны, мыј арын, торја-ԋін шонԁіја ԁа кос повоԃԃа ԁырјі картупеԉ јонҗыка быԁмӧ ԁа урожајыс тӧԁчымӧн ыҗԁӧ. Тајӧ еща-на, картупеԉлӧн бурмӧ качествоыс. Сіјӧ лоӧ кракмалаҗык, пуӧм бӧрас кірјалан. Кракмала картупеԉ бур абу сӧмын ԍојны, а щӧщ јона колана кракмалопаточнӧј ԁа віна вӧчан завоԁјаслы. Оз веԍшӧрӧ завоԁјас-і ыҗыԁҗык ԁон мынтыны јонҗыка кракмала картупеԉ вылӧ. Шуам, завоԁ мынтӧ ӧԏі тсентԋер картупеԉ вылӧ, кӧні кракмалыс 16 прӧчент, — ӧԏі шајт 52 ур, а кракмалыс-кӧ 24 прӧчент, мынтӧ-ԋін 2 шајт 40 ур. |
| Торъялӧмыс абу дзик ичӧт... Сэсся нӧшта ӧти буртор босьтӧ картупель муын олан медбӧръя каднас — сійӧ бура воӧ да позьны кутас сійӧс дыр видзны. | Торјалӧмыс абу ԇік ічӧт... Сеԍԍа нӧшта ӧԏі буртор боԍтӧ картупеԉ муын олан меԁбӧрја каԁнас — сіјӧ бура воӧ ԁа поԅны кутас сіјӧс ԁыр віԇны. |
| Татысь ӧти правилӧ. | Татыԍ ӧԏі правілӧ. |
| Колӧ тӧждысьны, мед картупельыс му вылас помӧдз воис. | Колӧ тӧжԁыԍны, меԁ картупеԉыс му-вылас помӧԇ воіс. |
| Уна пӧлӧс (сорт) картупельлысь воӧмсӧ позьӧ тӧдмавны заяс да коръяс кузяыс. Воигас найӧ пемдӧны, сэсся надзӧникӧн небзьӧны да кулӧны. | Уна пӧлӧс (сорт) картупеԉлыԍ воӧмсӧ поԅӧ тӧԁмавны зајас ԁа корјас куԅтаыс. Воігас најӧ пемԁӧны, сеԍԍа наԇӧԋікӧн ԋебԅӧны ԁа кулӧны. |
| Коръяс кулӧм бӧрын картупель дугдӧ быдмыны и крахмалыс дугдас содны. Сэкисянь колӧ нин заводитны керны картупель. — Сӧмын мукӧддырйиыс тайӧ правилӧясыд вермасны на и пӧръявны. Картупель заыс да корйыс вермасны пемдыны да косьмыны картупельыс вотӧдз. Татшӧмыс лоӧ картупель сісьмысь, коді шусьӧ фитофтораӧн — либӧ картупель сісьтысьӧн. Сэки колӧ тӧдны мӧд пӧлӧс правилӧ. | Корјас кулӧм бӧрын картупеԉ ԁугԁӧ быԁмыны і кракмалыс ԁугԁас соԁны. Секіԍаԋ колӧ-ԋін завоԃітны керны картупеԉ. — Сӧмын мукӧԁ ԁырјіыс тајӧ правілӧјасыԁ вермасны-на-і пӧрјавны. Картупеԉ заыс ԁа корјыс вермасны пемԁыны ԁа коԍмыны картупеԉыс вотӧԇ. Тащӧмыс лоӧ картупеԉ ԍіԍмыԍ, коԁі шуԍӧ фітофтораӧн — ԉібӧ картупеԉ ԍіԍтыԍӧн. Секі колӧ тӧԁны мӧԁ пӧлӧс правілӧ. |
| Картупель воӧмсӧ позьӧ тӧдмавны позтыр сертиыс, колӧ кодйыны бурджык позтыр да пыркнитны заӧдыс кутӧмӧн. Картупельясыс кӧ кокниа гылалӧны вужъяссьыс, сійӧ воӧма нин. Картупельлысь воӧмсӧ абу сьӧкыд тӧдмавны и кыш сертиыс. Кышыс кӧ картупельыслӧн чуньнад личкӧмӧн оз кульыштсьы, сійӧ воӧма нин — позяс нин керны. | Картупеԉ воӧмсӧ поԅӧ тӧԁмавны поз тыр ԍерԏіыс, колӧ коԁјыны бурҗык позтыр ԁа пыркԋітны заӧԁыс кутӧмӧн. Картупеԉјасыс кӧ кокԋіа гылалӧны вужјасԍыс сіјӧ воӧма-ԋін. Картупеԉлыԍ воӧмсӧ абу ԍӧкыԁ тӧԁмавны і кыш ԍерԏіыс. Кышыс-кӧ картупеԉыслӧн чуԋнаԁ ԉічкӧмӧн оз куԉышԍы сіјӧ воӧма-ԋін — поԅас-ԋін керны. |
| Унаысь картупельтӧ лоӧ керны, кодыр абу на картупель воӧм йывсьыс став тӧдмӧданъясыс. | Унаыԍ картупеԉтӧ лоӧ керны коԁыр абу-на картупеԉ воӧм јывԍыс став тӧԁмӧԁанјасыс. |
| Заыс да корйыс сорӧн воысь картупельяслӧн «Вольтман», «Свитазь», «Силезия», «Гаврнек» сортъяслӧн — оз пемдыны да оз косьмыны кынмавлытӧдз. Татшӧм сортъяслысь воӧмсӧ оз ков виччысьны, колӧ керны зэра кадӧдз да кынмавтӧдз. | Заыс ԁа корјыс сорӧн воыԍ картупеԉјаслӧн „Воԉтман“, „Ԍвітаԅ“, „Ԍіԉеԅіја“, „Гаврԋек“ сортјаслӧн — оз пемԁыны ԁа оз коԍмыны кынмавлытӧԇ. Тащӧм сортјаслыԍ воӧмсӧ оз ков віԁчыԍны, колӧ керны зера каԁӧԇ ԁа кынмавтӧԇ. |
| Овмӧсӧн кӧ пуктӧма уна пӧлӧс сорт картупель, керны колӧ заводитны водзджык воан сортъяссянь да бӧрынджык керны сёрӧн воысь картупельсӧ. | Овмӧсӧн-кӧ пуктӧма уна пӧлӧс сорт картупеԉ, керны колӧ завоԃітны воԇҗык воан сортјасԍаԋ ԁа бӧрынҗык керны ԍорӧн воыԍ картупеԉсӧ. |
| Торйӧн колӧ шуны коськӧм вылӧ пуктӧм картупель керӧм йылысь. Коськӧмвывса картупель воӧм оз позь тӧдмавны водзын шуӧм правилӧяс серти — да сійӧс тӧдмалӧмысь нинӧм. Коськӧм вылӧ пуктыссьӧ медсясӧ водз воысь картупель «Скороспелка», «Эпикур» да мукӧд сортъяс, кодӧс вотӧгыс на и вузалӧны рынок вылӧ. Коськӧм вылысь картупельсӧ колӧ керны сэтшӧм кадын, мед эськӧ позис коськӧмсӧ дасьтыны арся кӧдза кежлӧ. | Торјӧн колӧ шуны коԍкӧм вылӧ пуктӧм картупеԉ керӧм јылыԍ. Коԍкӧмвывса картупеԉ воӧм оз поԅ тӧԁмавны воԇын шуӧм правілӧјас ԍерԏі — ԁа сіјӧс тӧԁмалӧмыԍ ԋінӧм. Коԍкӧм вылӧ пуктыԍԍӧ меԁԍасӧ воԇ воыԍ картупеԉ „Скороспелка“, „Епікур“ ԁа мукӧԁ сортјас, коԁӧс вотӧгыс-на-і вузалӧны рынок вылӧ. Коԍкӧм вылыԍ картупеԉсӧ колӧ керны сещӧм каԁын меԁ еԍкӧ поԅіс коԍкӧмсӧ ԁаԍтыны арԍа кӧԇа кежлӧ. |
| Картупельтӧ вотӧгыс керӧмыд кӧть и оз сэт ыджыд урожайтӧ, сӧмын том картупельтӧ ньӧбӧны ыджыдджык донӧн, сійӧн вештысьӧ став уджыс да вайӧ овмӧсыслы вель ыджыд доход. Картупель керны заводитчан кад да сійӧс керан кад СССР пасьта абу быдлаын ӧткодь. Унджык районъясас картупель керӧмыс мунӧ сентябр тӧлысь шӧрсянь да октябр дасӧд лунъясӧдз. Неуна водзджык заводитӧны да помалӧны картупель керӧмсӧ нечерноземнӧй обласьтъясын да лыа муяс вылысь; неуна сёрӧнджык керӧны черноземнӧй обласьтъясын. | Картупеԉтӧ вотӧгыс керӧмыԁ кӧԏі-і оз сет ыҗыԁ урожајтӧ, сӧмын том картупеԉтӧ ԋӧбӧны ыҗыԁҗык ԁонӧн, сіјӧн вештыԍӧ став уҗыс ԁа вајӧ овмӧсыслы веԉ ыҗыԁ ԁохоԁ. Картупеԉ керны завоԃітчан каԁ ԁа сіјӧс керан каԁ СССР паԍта абу быԁлаын ӧткоԃ. Унҗык рајонјасас картупеԉ керӧмыс мунӧ ԍеԋԏабр тӧлыԍ шӧрԍаԋ ԁа окԏабр ԁасӧԁ лунјасӧԇ. Ԋеуна воԇҗык завоԃітӧны ԁа помалӧны картупеԉ керӧмсӧ ԋечерноԅемнӧј облаԍтјасын ԁа лыа мујас вылыԍ; ԋеуна ԍорӧнҗык керӧны черноԅемнӧј облаԍтјасын. |
| Колхозъяслы колӧ зэв бура тӧдмавны картупель керан кадтӧ. Картупель керӧмӧн оз ков ёна тэрмасьны, сӧмын оз позь сёрмӧдчыны. Районын кӧ кынмавлӧмъяс овлӧ водзджык, а пуктасъясыс уна, да уджалан выныс оз тырмы, колӧ мӧвпыштлыны тырмас оз кадыс да выныс ставсӧ керны, а оз кӧ тырмы сэки колӧ керны заводитны водзджык, мед оз кольны лым улӧ. | Колхозјаслы колӧ зев бура тӧԁмавны картупеԉ керан каԁтӧ. Картупеԉ керӧмӧн оз ков јона термаԍны, сӧмын оз поԅ ԍормӧԁчыны. Рајонын-кӧ кынмавлӧмјас овлӧ воԇҗык, а пуктасјасыс уна, ԁа уҗалан выныс оз тырмы, колӧ мӧвпыштлыны тырмас оз каԁыс ԁа выныс ставсӧ керны, а оз-кӧ тырмы секі колӧ керны завоԃітны воԇҗык, меԁ оз коԉны лымулӧ. |
| Колӧ тӧдны, мый сӧмын плуг либӧ гӧр бӧрся картупель чукӧртӧм (керӧм) босьтӧ кадсӧ урожай ыджда сертиыс 250−300 уджалан час ӧти гектар вылӧ. Сы кындзи колӧ кад картупельсӧ бӧрйӧм вылӧ, мешӧкъясӧ тэчӧм вылӧ да новлӧм вылӧ. Ставсӧ тайӧс колӧ артавны колхозникъяслы да ӧтка овмӧсъяслы урожай босьтан план вӧчигӧн. | Колӧ тӧԁны мыј сӧмын плуг ԉібӧ гӧр бӧрԍа картупеԉ чукӧртӧм (керӧм) боԍтӧ каԁсӧ урожај ыҗԁа ԍерԏіыс 250−300 уҗалан час ӧԏі гектар вылӧ. Сыкынԇі колӧ каԁ картупеԉсӧ бӧрјӧм вылӧ, мешӧкјасӧ течӧм вылӧ ԁа новлӧм вылӧ. Ставсӧ тајӧс колӧ артавны колхоԅԋікјаслы ԁа ӧтка овмӧсјаслы урожај боԍтан план вӧчігӧн. |
| Картупель керны колӧ мича да кос поводдяӧ. Татшӧм поводдяӧ картупельыс ӧдйӧ косьмӧ да бура весассьӧ ӧшйӧм мусьыс. | Картупеԉ керны колӧ міча ԁа кос повоԃԃаӧ. Тащӧм повоԃԃаӧ картупеԉыс ӧԁјӧ коԍмӧ ԁа бура весаԍԍӧ ӧшјӧм муԍыс. |
| Керӧм водзвылын картупель корсӧ колӧ ытшкыны му вывсьыс. Медся нин ытшкыныс колӧ сёр воан картупель сортъяслысь корсӧ, кодъяс дыр кутӧны веж коръяссӧ. Картупель корсӧ кертӧдзыс ытшкӧмсьыс бурыс кык пӧлӧс. Ӧти-кӧ, кокняммӧ картупель керӧмыс — весалӧм корйыс оз вольсась муӧд, оз сайӧд муас куйлысь картупельсӧ да оз кут торкавны окучниклы, плуглы либӧ гӧрлы гӧриганыс. Мӧд-кӧ ытшкӧм корйыс ачыс вермӧ уна бур сетны, сійӧс позьӧ силосуйтны да тӧвнас вердны ыжъяслы | Керӧм воԇвылын картупеԉ корсӧ колӧ ыщкыны мувывԍыс. Меԁԍа-ԋін ыщкыныс колӧ ԍор воан картупеԉ сортјаслыԍ корсӧ, коԁјас ԁыр кутӧны веж корјассӧ. Картупеԉ корсӧ кертӧԇыс ыщкӧмԍыс бурыс кык пӧлӧс. Ӧԏі-кӧ, кокԋаммӧ картупеԉ керӧмыс — весалӧм корјыс оз воԉсаԍ муӧԁ, оз сајӧԁ муас кујлыԍ картупеԉсӧ ԁа оз кут торкавны окучԋіклы, плуглы ԉібӧ гӧрлы гӧріганыс. Мӧԁкӧ ыщкӧм корјыс ачыс вермӧ уна бур ԍетны, сіјӧс поԅӧ ԍілосујтны, ԁа тӧвнас верԁны ыжјаслы |
| Торъя видзчысьӧм колӧ сісьманӧн (фитофтора) висьысь картупель керигӧн. Тайӧ висьӧмсӧ кокниа позьӧ тӧдмавны картупель кор сертиыс. Юль тӧлысь помын да август воддза джынъяс медводз коръясас, а сэсся заас лоӧны васӧд рудов гӧгрӧс чутъяс. Кор улысас, тайӧ чутъяс гӧгӧрыс, чужӧны еджыд бакшасьӧминъяс. | Торја віԁчыԍӧм колӧ сіԍманӧн віԍыԍ-(фітофтора) картупеԉ керігӧн. Тајӧ віԍӧмсӧ кокԋіа поԅӧ тӧԁмавны картупеԉ кор ԍерԏіыс. Јуԉ тӧлыԍ помын ԁа август воԇԇа җынјас меԁвоԇ корјасас, а сеԍԍа заас лоӧны васӧԁ руԁов гӧгрӧс чутјас. Кор улысас, тајӧ чутјас гӧгӧрыс, чужӧны јеҗыԁ бакшаԍӧм інјас. |
| Сёрӧнджык, сулалӧ кӧ зэра поводдя, заясыс да коръясыс ӧдйӧ сьӧдасьӧны, сісьмӧны да кулӧны. | Ԍорӧнҗык сулалӧ-кӧ зера повоԃԃа, зајасыс ԁа корјасыс ӧԁјӧ ԍӧԁаԍӧны, ԍіԍмӧны ԁа кулӧны. |
| Тайӧ став тӧданторъяссӧ кӧ казялӧма, сэки позьӧ нин тӧдны, мый картупельыс висьӧ, а сы вӧсна ыджыд урон вермас лоны. Ӧні тӧдӧны нин — картупельлӧн сісьмӧм, — вуджысь висьӧм. Коръяссьысь сійӧ вермӧ вуджны картупеляс сӧмын ӧтчыд инмылӧмысь. Тайӧ тӧдӧм мысти лун 7−10 водзджык кертӧдзыс, колӧ став засӧ да корсӧ ытшкыны, сэсся чукӧртны да сотны. | Тајӧ став тӧԁанторјассӧ-кӧ каԅалӧма, секі поԅӧ-ԋін тӧԁны, мыј картупеԉыс віԍӧ, а сывӧсна ыҗыԁ урон вермас лоны. Ӧні тӧԁӧны-ԋін — картупеԉлӧн ԍіԍмӧм, — вуҗыԍ віԍӧм. Корјасԍыԍ сіјӧ вермӧ вуҗны картупеԉас сӧмын ӧтчыԁ інмылӧмыԍ. Тајӧ тӧԁӧм мыԍԏі лун 7−10 воԇҗык кертӧԇыс, колӧ став засӧ ԁа корсӧ ыщкыны, сеԍԍа чукӧртны ԁа сотны. |
| Кыдзи керны картупель | Кыԇі керны картупеԉ |
| Картупель керан ногъяс овлӧны кымынкӧ пӧлӧс. Посни крестьяна овмӧсъясын, кӧні пуктасъяссӧ вӧдитӧны посни йӧръясын, картупель керӧны тэльӧбъясӧн, зыръясӧн да коканъясӧн. Татшӧм ногӧн картупель керӧм — став картупельсӧ ӧктӧм боксянь, бур, сӧмын сы вылӧ колӧ уна уджалан вын. Та вӧсна колхозъясын, кӧні картупельсӧ вӧдитӧны уна, дерт татшӧм ногӧн керны уна он вермы. Унджыксӧ картупель керӧмыс мунлӧ гӧрйӧн, окучникӧн либӧ плугйӧн. На пытшкысь бурджык результатъяс сетӧны гӧр да окучник. Наӧн кокньыдика лэптыссьӧ картупель поз визьысь, бергӧдчӧ позтырӧн да сійӧн кокньӧдӧ картупель ӧктӧмсӧ. Плуглӧн эм кык тырмытӧмтор. Картупель кустсӧ бергӧдігас сійӧ тупкӧ мунас картупельсӧ бура уна да оз пыркнит позтырсӧ. Сы кындзи амысьнас плугйыс тшыкӧдлӧ картупельсӧ, зэв уна вундавлӧ. | Картупеԉ керан ногјас овлӧны кымын кӧ пӧлӧс. Посԋі креԍԏана овмӧсјасын, кӧні пуктасјассӧ вӧԃітӧны посԋі јӧрјасын, картупеԉ керӧны теԉебјасӧн, зырјасӧн ԁа коканјасӧн. Тащӧм ногӧн картупеԉ керӧм — став картупеԉсӧ ӧктӧм бокԍаԋ, бур, сӧмын сы вылӧ колӧ уна уҗалан вын. Та вӧсна колхозјасын, кӧні картупеԉсӧ вӧԃітӧны уна, ԃерт, тащӧм ногӧн керны уна он вермы. Унҗыксӧ картупеԉ керӧмыс мунлӧ гӧрјӧн, окучԋікӧн ԉібӧ плугјӧн. На пыщкыԍ бурҗык резуԉтатјас ԍетӧны гӧр ԁа окучԋік. Наӧн кокԋіԃіка лептыԍԍӧ картупеԉ поз віԅыԍ, бергӧԁчӧ позтырӧн ԁа сіјӧн кокԋӧԁӧ картупеԉ ӧктӧмсӧ. Плуглӧн ем кык тырмытӧмтор. Картупеԉ кустсӧ бергӧԁігас сіјӧ тупкӧ мунас картупеԉсӧ бура уна ԁа оз пыркԋіт позтырсӧ. Сы кынԇі амыԍнас плугјыс щыкӧԁлӧ картупеԉсӧ, зев уна вунԁавлӧ. |
| Окучник да гӧр плугсьыс ёнасӧ оз жӧ торъявны. Найӧ оз жӧ картупельсӧ тэчны бӧрӧздаас пызан вылӧ моз. Став картупельсӧ ӧктӧм ставнас сы помын, кутшӧма ӧктысьысьясыс сюсьджыка да зільӧмӧнджык гудйӧны позтырсӧ. Картупель керны медбур машинаясӧн. Сэтшӧм машинаясыс шусьӧны картупель керан машинаясӧн (картофелекопатели). Бӧръя каднас сэтшӧм машинаясыс пондісны паськавны картупель вӧдитысь гырысь колхозъясын. Тайӧ машинаясӧн ӧнія уджалӧм опытъяс сертиыс позьӧ шуны, мый найӧ матысса воясӧ зэв ёна паськаласны картупель вӧдитысь колхозъясӧ. | Окучԋік ԁа гӧр плугԍыс јонасӧ оз-жӧ торјавны. Најӧ оз жӧ картупеԉсӧ течны бӧрӧзԁаас пызан вылӧмоз. Став картупеԉсӧ ӧктӧм ставнас сы помын, кущӧма ӧктыԍыԍјасыс ԍуԍҗыка ԁа зіԉӧмӧнҗык гуԁјӧны позтырсӧ. Картупеԉ керны меԁ бур машінајасӧн. Сещӧм машінајасыс шуԍӧны картупеԉ керан машінајасӧн (картофелекопатели). Бӧрја каԁнас сещӧм машінајасыс понԁісны паԍкавны картупеԉ вӧԃітыԍ гырыԍ колхозјасын. Тајӧ машінајасӧн ӧніја уҗалӧм опытјас ԍерԏіыс поԅӧ шуны, мыј најӧ матыԍа војасӧ зев јона паԍкаласны картупеԉ вӧԃітыԍ колхозјасӧ. |
| Гӧрйӧн, окучникӧн либӧ плугйӧн картупель керӧм бӧрын позьӧ-ӧ лыддьыны уджсӧ помасьӧмӧн? Олӧмыс петкӧдліс, мый тайӧн удж помавны оз позь. Кӧть кутшӧма оз зільны ӧктысьясыс, став картупельсӧ му вылысь найӧ ӧктыны оз вермыны. Став урожайсӧ кӧ чукӧртны, колӧ керӧм бӧрас картупель мусӧ пинёвтны ӧти либӧ кык пӧлӧн. Пинёвтӧм бӧрын картупельсӧ ӧктӧм тырмымӧн вештасны уджсӧ. | Гӧрјӧн, окучԋікӧн ԉібӧ плугјӧн картупеԉ керӧм бӧрын поԅӧ-ӧ лыԃԃыны уҗсӧ помаԍӧмӧн? Олӧмыс петкӧԁліс, мыј тајӧн уҗ помавны оз поԅ. Кӧԏ кущӧма оз зіԉны ӧктыԍјасыс, став картупеԉсӧ мувылыԍ најӧ ӧктыны оз вермыны. Став урожајсӧ-кӧ чукӧртны колӧ керӧм бӧрас картупеԉ мусӧ піԋовтны ӧԏі ԉібӧ кык пӧлӧн. Піԋовтӧм бӧрын картупеԉсӧ ӧктӧм тырмымӧн вештасны уҗсӧ. |
| Уна колхозъяс, да и ӧтка овмӧсъяс, пинёвтӧм бӧрас картупель мусӧ бара гӧрӧны. Эм-абу тайӧ гӧрӧмысь кутшӧмкӧ бур? Эм ыджыд бур. Тайӧ гӧрӧмнас став картупельыс нин ӧкмӧ, ӧкмӧ сы мында, мый вештӧ выль пӧв вӧчӧм уджсӧ. | Уна колхозјас, ԁа-і ӧтка овмӧсјас, піԋовтӧм бӧрас картупеԉ мусӧ бара гӧрӧны. Ем-абу тајӧ гӧрӧмыԍ кущӧмкӧ бур? Ем ыҗыԁ бур. Тајӧ гӧрӧмнас став картупеԉыс-ԋін ӧкмӧ, ӧкмӧ сы мынԁа, мыј вештӧ выԉ пӧв вӧчӧм уҗсӧ. |
| Та кындзи арнас гӧрӧмыс вежӧ тулысся гӧрӧмсӧ, сійӧн тувсовъя уджсӧ кокньӧдӧ, сетӧ вермӧм бурджыка уджӧдны вӧвъяссӧ да мукӧд уджалан вынсӧ, донтӧммӧдӧ уджсӧ. Торйӧн нин тайӧ колана гӧль да слабджыка олысь шӧркоддьӧма крестьяналы , кодъяслы унаысь лоӧ медавны уджалан вынсӧ (вӧвъяс). | Та кынԇі арнас гӧрӧмыс вежӧ тулысԍа гӧрӧмсӧ, сіјӧн тувсовја уҗсӧ кокԋӧԁӧ, ԍетӧ вермӧм бурҗыка уҗӧԁны вӧвјассӧ ԁа мукӧԁ уҗалан вынсӧ, ԁонтӧммӧԁӧ уҗсӧ. Торјӧн-ԋін таја колана гӧԉ ԁа слабҗыка олыԍ шӧркоԃԃема креԍԏаналы , коԁјаслы унаыԍ лоӧ меԁавны уҗалан вынсӧ (вӧвјас). |
| Арся гӧрӧм оз сӧмын тайӧ бурсӧ сет. Сійӧ отсалӧ лэптыны урожайсӧ кӧдзаыслысь, кодӧс лоӧ кӧдзӧма мӧд вонас картупель му вылас. Мед бӧрын, арся гӧрӧмӧн гранкиассьӧ муыс, а сійӧ отсалӧ дырджык кутны лымсӧ, да муыс васӧдджык лоӧ. | Арԍа гӧрӧм оз сӧмын тајӧ бурсӧ ԍет. Сіјӧ отсалӧ лептыны урожајсӧ кӧԇаыслыԍ, коԁӧс лоӧ кӧԇӧма мӧԁ вонас картупеԉ му вылас. Меԁ бӧрын, арԍа гӧрӧмӧн гранкіаԍԍӧ муыс, а сіјӧ отсалӧ ԁырҗык кутны лымсӧ ԁа муыс васӧԁҗык лоӧ. |
| Кыдзи киӧн керигӧн, сідзи жӧ гӧрйӧн керигӧн колӧ зільны, мед эськӧ этшаджык вӧлі жугӧдӧма картупельсӧ. Оз позь вӧвтӧ лэдзны ветлыны картупель кустъяс кості бӧрӧздаясӧд, оз позь пыркӧдны картупель мусӧ зыр бердӧ, да с. в. Вундысьӧм, гыжйыштчӧм, пазалӧм, потласьӧм картупельяс оз вермыны дыр овны, регыдӧн тшыкӧны да вузалігӧн донтӧмджыка сулалӧны. | Кыԇі кіӧн керігӧн сіԇі-жӧ гӧрјӧн керігӧн колӧ зіԉны меԁ еԍкӧ ещаҗык вӧлі жугӧԁӧма картупеԉсӧ. Оз поԅ вӧвтӧ леԇны ветлыны картупеԉ кустјас кості бӧрӧзԁајасӧԁ, оз поԅ пыркӧԁны картупеԉ мусӧ зыр берԁӧ, ԁа с. в. Вунԁыԍӧм, гыжјыԍтчӧм, пазалӧм, потлаԍӧм картупеԉјас оз вермыны ԁыр овны, регыԁӧн щыкӧны ԁа вузалігӧн ԁонтӧмҗыка сулалӧны. |
| Сэтшӧм картупель шусьӧ некондиционнӧйӧн. Картупель заготовитысь организацияяс сэтшӧм картупельсӧ оз ньӧбны. | Сещӧм картупеԉ шуԍӧ ԋеконԃітԍіоннӧјӧн. Картупеԉ заготовітыԍ оргаԋізатсіјајас сещӧм картупеԉсӧ оз ԋӧбны. |
| Картупель шурӧдӧм да косьтӧм | Картупеԉ шурӧԁӧм ԁа коԍтӧм |
| Керӧм картупель сдаточнӧй пунктӧ нутӧдз либӧ видзанінъясӧ кисьтавтӧдз колӧ шурӧдны, косьтыны да бӧрйыны. Мича поводдя дырйи кӧ мунӧ картупель керӧмыс, косьтӧмыс оз сьӧктӧд уджсӧ. Керӧм картупельсӧ му вылас жӧ шыльӧдыштӧминӧ кисьтавны, да недыр мысти сійӧ косьмӧ нин да вежсьӧ; дзик мӧд, кодыр картупельтӧ лоӧ керны зэра кадын, сэки картупельтӧ му вылад он нин косьты. Сійӧс лоӧ кисьтавны вевт улӧ 25−30 см кызта да кык-куим лун сэні видзны шуравтӧдзыс да косьмытӧдзыс. | Керӧм картупеԉ сԁаточнӧј пунктӧ нутӧԇ, ԉібӧ віԇанінјасӧ кіԍтавтӧԇ, колӧ шурӧԁны, коԍтыны ԁа бӧрјыны. Міча повоԃԃа ԁырјі-кӧ мунӧ картупеԉ керӧмыс, коԍтӧмыс оз ԍӧктӧԁ уҗсӧ. Керӧм картупеԉсӧ мувылас-жӧ шыԉӧԁыштӧмінӧ кіԍтавны ԁа ԋеԁыр мыԍԏі сіјӧ коԍмӧ-ԋін ԁа вежԍӧ, ԇік мӧԁ, коԁыр картупеԉтӧ лоӧ керны зера каԁын, секі картупеԉтӧ мувылаԁ он-ԋін коԍты. Сіјӧс лоӧ кіԍтавны вевт улӧ 25−30 см. кызта ԁа кык-куім лун сені віԇны шуравтӧԇыс ԁа коԍмытӧԇыс. |
| Косьтӧм да дзоньвидза картупель дыр оз сісьмы ни оз рушмы да веснас оз чин. Этша кӧ кокняммӧ сьӧктанас, сійӧ сӧмын водзӧ косьмӧмсьыс. Ва да няйт картупель веснас чинӧ 30 прӧчент вылӧ да унджык, а мукӧддырйиыс вермас ставнас вошны, сісьмыны. Со кутшӧм колана картупель бура косьтӧм да шурӧдӧм. | Коԍтӧм ԁа ԇоԋвіԇа картупеԉ ԁыр оз ԍіԍмы ԋі оз рушмы ԁа веснас оз чін. Еща-кӧ кокԋаммӧ ԍӧктанас, сіјӧ сӧмын воԇӧ коԍмӧмԍыс. Ва ԁа ԋајт картупеԉ веснас чінӧ 30 прӧчент вылӧ ԁа унҗык, а мукӧԁ ԁырјіыс вермас ставнас вошны, ԍіԍмыны. Со кущӧм колана картупеԉ бура коԍтӧм ԁа шурӧԁӧм. |
| Картупель бӧрйӧдлӧм | Картупеԉ бӧрјӧԁлӧм |
| Картупель бӧрйӧдлӧны унджыкысьсӧ киӧн — картупель керигас жӧ. Посни, висьысь да жугавлӧм картупель ӧктӧны ӧти дозйӧ, шӧркодьӧс — мӧдӧ, гырысьӧс — коймӧдӧ. | Картупеԉ бӧрјӧԁлӧны унҗыкыԍсӧ кіӧн — картупеԉ керігас-жӧ. Посԋі, віԍыԍ ԁа жугавлӧм картупеԉ ӧктӧны ӧԏі ԁозјӧ, шӧркоԃӧс — мӧԁӧ, гырыԍӧс — којмӧԁӧ. |
| Уна колхоз картупельсӧ бӧрйӧдлӧны пуысь вӧчӧм решеткаясӧн. Сэтшӧм решеткасӧ вӧчны кокни. Босьтӧ 3−4 метра кузя кымынкӧ пӧв, найӧс ӧтлаӧдӧны — вӧчӧны ӧти помас посньыдик розьяс; мӧдар помланьыс розьяссӧ пыр ыдждӧдӧны. Розьясыс вӧчсьӧны картупель тӧриг (посни, шӧркодь, гырысь картупельлы). Пӧвъяссӧ ӧтилаӧ тувъялӧм бӧрын, бокъяссӧ дорӧсалӧны, сортировкаыд дась. Уджалігӧн сортировкасӧ пуктӧны католаӧн, сідзи мед посни розьяса помыс вӧлі вылынджык гырысь розьяса пом дорсьыс. Вылысладор помсяньыс кисьтӧны картупельсӧ, сійӧ гӧгыльтчӧ пӧв кузяыс, сэк посни розьястіыс киссьӧ му, сы бӧрын посни картупель, водзӧ шӧркодь, помас гырысь. | Уна колхоз картупеԉсӧ бӧрјӧԁлӧны пуыԍ вӧчӧм решеткајасӧн. Сещӧм решеткасӧ вӧчны кокԋі. Боԍтӧ 3−4 метра куԅа кымын-кӧ пӧв, најӧс ӧтлаӧԁӧны — вӧчӧны ӧԏі помас посԋыԃік роԅјас; мӧԁар помлаԋыс роԅјассӧ пыр ыҗԁӧԁӧны. Роԅјасыс вӧчԍӧны картупеԉ тӧріг (посԋі, шӧркоԃ, гырыԍ картупеԉлы). Пӧвјассӧ ӧԏілаӧ тувјалӧм бӧрын, бокјассӧ ԁорӧсалӧны, сорԏіровкаыԁ ԁаԍ. Уҗалігӧн сорԏіровкасӧ пуктӧны католаӧн, сіԇі меԁ посԋі роԅјаса помыс вӧлі вылынҗык гырыԍ роԅјаса помԁорԍыс. Вылыслаԁор помԍаԋыс кіԍтӧны картупеԉсӧ, сіја гӧгыԉтчӧ пӧв куԅтаыс, сек посԋі роԅјастіыс кіԍԍӧ му, сы бӧрын посԋі картупеԉ, воԇӧ шӧркоԃ, помас гырыԍ. |
| Картупельыс мед оз ӧшйы решетка вылас, сійӧс кадысь кадӧ весалӧны роскӧн. Бӧрйӧдлыны картупельсӧ колӧ куим пельӧ: посни, шӧркодь да гырысь. Посни картупель мунӧ скӧт вердны, шӧркодьыс кӧйдыс вылӧ, а гырысьыс вузавны, сёйны. | Картупеԉыс меԁ оз ӧшјы решетка вылас, сіјӧс каԁыԍ-каԁӧ весалӧны роскӧн. Бӧрјӧԁлыны картупеԉсӧ колӧ кујім пеԉӧ: посԋі, шӧркоԃ ԁа гырыԍ. Посԋі картупеԉ мунӧ скӧт верԁны, шӧркоԃыс кӧјԁыс вылӧ, а гырыԍыс вузавны, ԍојны. |
| Сёян (гырысь) картупельыс колӧ лоны ыджданас этша вылӧ вит сантиметр. | Ԍојан (гырыԍ) картупеԉыс колӧ лоны ыҗԁанас еща вылӧ віт саԋԏіметр. |
| Мӧд пӧлӧс сортировка вӧчсьӧ тадзи. Вӧчӧны пу рама: кузьтанас 3 метр кымын, да пасьтанас 3/4 метр мында. Рама кузяыс тувъялӧма шыльыда стружитӧм тасъяс. Тасъяслӧн костыс ӧти помас колӧ 1 см, а мӧдар помыс 8 см. Тасъяс увтас тувъявсьӧ вомӧна кык тас, кодъяс рамасӧ юкӧны куим пельӧ. Вӧчӧм сортировкасӧ пуктӧны кокъяс вылӧ (подставка вылӧ) сідзи, мед сортировкаыс лои католаӧн. Векни розьяслы колӧ лоны вылынджык паськыдджык розьяс сертиыс. Сортировка улас пуктыны ящикъяс либӧ кӧрзинаяс, кытчӧ и киссьӧ картупельыс. Сортировка вылі помас пуктыссьӧ жӧлӧб либӧ неыджыд пӧв рамаланьыс католаӧн. Сэтчӧ и кисьталӧны бӧрйӧдлан картупельсӧ. Катола сортировка кузьтаыс картупельыс гӧгыльтчӧ увлань, кытчӧдз оз усь розьӧдыс улас. Медводз киссьӧ му, сэсся посни картупель, сыысь улӧджык — шӧркодь, помас — гырысь. Мед картупельыс эз сибдав бедьяс костас, сортировка бокъястіыс ветлӧ ӧти либӧ кык уджалысь да роскӧн перъялӧны сибдӧм картупельяссӧ. | Мӧԁпӧлӧс сорԏіровка вӧчԍӧ таԇі. Вӧчӧны пу-рама: куԅтанас 3 метр кымын, ԁа паԍтанас 3⁄4 метр мынԁа. Рама куԅтаыс тувјалӧма шыԉыԁа стружітӧм тасјас. Тасјаслӧн костыс ӧԏі помас колӧ 1 см., а мӧԁар помыс 8 см. Тасјас увтас тувјавԍӧ вомӧна кык тас, коԁјас рамасӧ јукӧны кујім пеԉӧ. Вӧчӧм сорԏіровкасӧ пуктӧны кокјас вылӧ (поԁставка вылӧ) сіԇі, меԁ сорԏіровкаыс лоі католаӧн. Векԋі роԅјаслы колӧ лоны вылынҗык паԍкыԁҗык роԅјас ԍерԏіыс. Сорԏіровка улас пуктыны јащікјас ԉібӧ кӧрԅінајас, кытчӧ і кіԍԍӧ картупеԉыс. Сорԏіровка вылі помас пуктыԍԍӧ жӧлӧб ԉібӧ ԋеыҗыԁ пӧв рамалаԋыс католаӧн. Сетчӧ і кіԍталӧны бӧрјӧԁлан картупеԉсӧ. Катола сорԏіровка куԅтаыс картупеԉыс гӧгыԉтчӧ увлаԋ, кытчӧԇ оз уԍ роԅӧԁыс улас. Меԁвоԇ кіԍԍӧ му, сеԍԍа посԋі картупеԉ, сыыԍ улӧҗык — шӧркоԃ, помас — гырыԍ. Меԁ картупеԉыс ез ԍібԁав беԃјас костас, сорԏіровка бокјастіыс ветлӧ ӧԏі ԉібӧ кык уҗалыԍ ԁа роскӧн перјалӧны ԍібԁӧм картупеԉјассӧ. |
| Медым картупельыс эз гылав жӧлӧбсьыс либӧ пӧв вывсьыс бокъястіыс, бокса тасъяс бокас тувъялӧны пӧвъяс либӧ пуктӧны кер. | Меԁым картупеԉыс ез гылав жӧлӧбԍыс ԉібӧ пӧв вывԍыс бокјастіыс, бокса тасјас бокас тувјалӧны пӧвјас ԉібӧ пуктӧны кер. |
| Кыдзи тасъяса сортировкаӧн, сідзи и розьяса сортировкаӧн позьӧ картупельсӧ бӧрйӧдлыны ыджда сертиыс кымынкӧ пельӧ. Та вӧсна тасъяс улас мусяньыс да тасъясӧдзыс вӧчсьӧны топыд потшӧскодьяс. Медсясӧ вӧчсьӧ кык либӧ куим потшӧс, медым юкны посни, шӧркодь да гырысь картупель вылӧ. Картупель вӧдитан гырысь колхозъясын пондіс паськавны немеч заводса «Пеллерт» системаа картупель сортируйтан машина. Тайӧ машинаяссӧ вӧчӧны миян заводъяс. Машинаыс сортируйтӧ зэв ӧдйӧ. Дас час дугдывтӧг уджалӧмӧн вермӧны сортируйтны 15-сянь 118 тоннаӧдз. | Кыԇі тасјаса сорԏіровкаӧн, сіԇі-і роԅјаса сорԏіровкаӧн поԅӧ картупеԉсӧ бӧрјӧԁлыны ыҗԁа ԍерԏіыс кымынкӧ пеԉӧ. Та вӧсна тасјас улас муԍаԋыс ԁа тасјасӧԇыс вӧчԍӧны топыԁ пощӧс коԃјас. Меԁԍасӧ вӧчԍӧ кык ԉібӧ кујім пощӧс, меԁым јукны посԋі, шӧркоԃ ԁа гырыԍ картупеԉ вылӧ. Картупеԉ вӧԃітан гырыԍ колхозјасын понԁіс паԍкавны ԋемеч завоԁса „Пеԉԉерт“ ԍіԍԏемаа картупеԉ сорԏірујтан машіна. Тајӧ машінајассӧ вӧчӧны міјан завоԁјас. Машінаыс сорԏірујтӧ зев ӧԁјӧ. Ԁас час ԁугԁывтӧг уҗалӧмӧн вермӧны сорԏірујтны 15-ԍаԋ 118 тоннаӧԇ. |
| Картупель бӧрйӧдлыны, мед кӧть кутшӧм ногӧн сійӧ вӧлі вӧчсьӧ, бурджык мувылас керигӧн. | Картупеԉ бӧрјӧԁлыны, меԁ кӧԏ кущӧм ногӧн сіјӧ вӧлі вӧчԍӧ, бурҗык мувылас керігӧн. |
| Керигас бӧрйӧдлӧмыс сійӧн бур, мый унджык уджыс сэки вӧчсьӧ ӧттшӧтш, сійӧ жӧ уджалысьясӧн, кодъяс керӧны картупельсӧ. Сідз киӧн бӧрйӧдлігӧн эм зэв ыджыд торъялӧм: шыблавны-ӧ картупельсӧ ӧти кӧрзинаӧ либӧ кыкӧ, а кык уджалысь вылӧ кӧ и — куимӧ. Сортировкаясӧн картупель бӧрйӧдлігӧн дзик ӧткодь кисьтавны картупельсӧ му вылӧ либӧ сортировка решетка вылӧ. Картупель бӧрӧздаясыс кӧ кузьӧсь, медым кокньӧдны уджсӧ, сортировкаыс вӧчсьӧ уналаӧ, картупель кисьталанінъясас. Картупель бӧрйӧдлан став ӧктӧмъяс дырйиыс колхозникъяслы да ӧтка олысь крестьяналы колӧ бурджыка янсӧдны висьысь картупельяссӧ. Найӧс весиг ни ӧти бур сортируйтан машина оз торйӧд. Висьысь картупель, дзоньвидза картупельысь торйӧдтӧм — вайӧ зэв ыджыд урон. Тшӧкыда овлӧ сідзи, кор кымынкӧ висьысь картупель висьмӧдӧны да сісьтӧны тӧв чӧжӧн гусьыс став картупельсӧ. Медся нин колӧ видзчысьны висьман висьӧмысь, мый йылысь ми сёрнитлім нин. | Керігас бӧрјӧԁлӧмыс сіјӧн бур, мыј унҗык уҗыс секі вӧчԍӧ ӧтщӧщ, сіјӧ-жӧ уҗалыԍјасӧн, коԁјас керӧны картупеԉсӧ. Сіԇ кіӧн бӧрјӧԁлігӧн ем зев ыҗыԁ торјалӧм: шыблавны-ӧ картупеԉсӧ ӧԏі кӧрԅінаӧ ԉібӧ кыкӧ, а кык уҗалыԍ вылӧ-кӧ-і — кујімӧ. Сорԏіровкајасӧн картупеԉ бӧрјӧԁлігӧн ԇік ӧткоԃ кіԍтавны картупеԉсӧ му вылӧ ԉібӧ сорԏіровка решетка вылӧ. Картупеԉ бӧрӧзԁајасыс-кӧ куԅӧԍ, меԁым кокԋӧԁны уҗсӧ, сорԏіровкаыс вӧчԍӧ уналаӧ, картупеԉ кіԍталанінјасас. Картупеԉ бӧрјӧԁлан став ӧктӧмјас ԁырјіыс колхоԅԋікјаслы ԁа ӧтка олыԍ креԍԏаналы колӧ: бурҗыка јансӧԁны віԍыԍ картупеԉјассӧ. Најӧс веԍіг ԋіӧԏі бур сорԏірујтан машіна оз торјӧԁ. Віԍыԍ картупеԉ, ԇоԋвіԇа картупеԉыԍ торјӧԁтӧм — вајӧ зев ыҗыԁ урон. Щӧкыԁа овлӧ сіԇі, кор кымынкӧ віԍыԍ картупеԉ віԍмӧԁӧны ԁа сіԍтӧны тӧв чӧжӧн гуԍыс став картупеԉсӧ. Меԁԍа-ԋін колӧ віԁчыԍны віԍман віԍӧмыԍ, мыј јылыԍ мі ԍорԋітлім-ԋін. |
| Картупельыс тайӧ висьӧмысь сісьмӧ либӧ кос сісьӧн либӧ васӧд сісьӧн. | Картупеԉыс тајӧ віԍӧмыԍ сіԍмӧ ԉібӧ кос сіԍӧн ԉібӧ васӧԁ сіԍӧн. |
| Му вылас кӧ на казялӧма, за да кор сертиыс, тайӧ висьӧмсӧ, сэк колӧ бурджыка видзӧдӧмӧн торйӧдны висьысь картупельсӧ став урожайсьыс. | Му вылас-кӧ-на каԅалӧма, за ԁа кор-ԍерԏіыс тајӧ віԍӧмсӧ, сек колӧ бурҗыка віԇӧԁӧмӧн торјӧԁны віԍыԍ картупеԉсӧ став урожајԍыс. |
| Висьӧмыс вуджӧ картупеляс, оз сӧмын заас либӧ коръяс инмылӧмысь, тшӧтш и му пырыс зэр да лысва войтъясӧн. Висьӧмсӧ картупель сертиыс тӧдмавны сьӧкыдджык заяс да коръяс серти дорысь, торйӧн нин медводдза висян кадас. Водзджыксӧ картупель кыш вылас лоӧны гӧпта руд чутъяс. Картупельсӧ шӧри вундӧм бӧрын чут улыс — лоӧ руд рӧма. Тайӧ медводдза висьӧм тӧдмӧдантор. Руд рӧмыс пыр ӧтарӧ паськалӧ, картупельыс сісьмӧ да висьмӧдӧ гӧгӧрса картупельяссӧ. Картупельыс сісьмӧ зэв ӧдйӧ, медся нин шоныд дырйи. 2−3 вежонӧн картупель чукӧр сісьмӧ сэтшӧма, мый он вермы аддзыны ӧти дзонь картупель. 12−15 градуса шоныдӧн, висьӧмыс паськалӧ став чукӧрас 6−7 лунӧн. | Віԍӧмыс вуҗӧ картупеԉас, оз сӧмын заас ԉібӧ корјас інмылӧмыԍ, щӧщ-і му-пырыс зер ԁа лысва војтјасӧн. Віԍӧмсӧ картупеԉ ԍерԏіыс тӧԁмавны ԍӧкыԁҗык зајас ԁа корјас ԍерԏі ԁорыԍ, торјӧн-ԋін меԁвоԇԇа віԍан каԁас. Воԇҗыксӧ картупеԉ кышвылас лоӧны гӧпта руԁ чутјас. Картупеԉсӧ шӧрі вунԁӧм бӧрын чут улыс — лоӧ руԁ рӧма. Тајӧ меԁвоԇԇа віԍӧм тӧԁмӧԁантор. Руԁ рӧмыс пыр ӧтарӧ паԍкалӧ, картупеԉыс сіԍмӧ ԁа віԍмӧԁӧ гӧгӧрса картупеԉјассӧ. Картупеԉыс сіԍмӧ зев ӧԁјӧ, меԁԍа-ԋін шоныԁ ԁырјі. 2−3 вежонӧн картупеԉ чукӧр сіԍмӧ сещӧма, мыј он вермы аԁԇыны ӧԏі ԇоԋ картупеԉ. 12−15 граԁуса шоныԁӧн, віԍӧмыс паԍкалӧ став чукӧрас 6−7 лунӧн. |
| Бӧрйӧдлігӧн торйӧдӧм висьны заводитчӧм картупельсӧ вердӧны скӧтлы. Ёна сісьмӧм картупель колӧ сотны либӧ гуавны муӧ. | Бӧрјӧԁлігӧн торјӧԁӧм віԍны завоԃітчӧм картупеԉсӧ верԁӧны скӧтлы. Јона сіԍмӧм картупеԉ колӧ сотны ԉібӧ гуавны муӧ. |
| Бӧрйӧдлігӧн аддзана мукӧд висьӧмъясысь позьӧ индыны лӧмӧн картупель висьӧм вылӧ. Висьны заводитчигас, картупель вылас лоӧны неыджыд чутъяс, кодъяс бӧрынджык пӧрӧны лӧм модаа чут вылӧ. Тайӧ кышвывса висьӧм, пытшкӧсыс тайӧн оз висьмы, сійӧн абу зэв лёк, сӧмын сёйнысӧ озджык ло чӧскыд. Сы вӧсна кӧйдыс вылӧ да сёйӧм вылӧ бӧрйигӧн тайӧ висьӧмӧн висьысь картупельяссӧ торйӧдны бокӧ. | Бӧрјӧԁлігӧн аԁԇана мукӧԁ віԍӧмјасыԍ поԅӧ інԁыны лӧмӧн картупеԉ віԍӧм вылӧ. Віԍны завоԃітчігас, картупеԉ вылас лоӧны ԋеыҗыԁ чутјас, коԁјас бӧрынҗык пӧрӧны лӧм моԁаа чутвылӧ. Тајӧ кышвывса віԍӧм, пыщкӧсыс тајӧн оз віԍмы, сіјӧн абу зев ԉок, сӧмын ԍојнысӧ озджык ло чӧскыԁ. Сы вӧсна кӧјԁыс вылӧ ԁа ԍојӧм вылӧ бӧрјігӧн тајӧ віԍӧмӧн віԍыԍ картупеԉјассӧ торјӧԁны бокӧ. |
| Висьысь да висьтӧм картупель вылӧ, да ыджда вылӧ бӧрйӧдлӧмысь ӧтдор, ёна колана картупельсӧ сортъяс вылӧ торйӧдлӧм. | Віԍыԍ ԁа віԍтӧм картупеԉ вылӧ, ԁа ыҗта вылӧ бӧрјӧԁлӧмыԍ ӧтԁор, јона колана картупеԉсӧ сортјас вылӧ торјӧԁлӧм. |
| Сортъясыс кӧ тӧдтӧмӧсь юклыны колӧ кӧть картупель сер сортнас. | Сортјасыс-кӧ тӧԁтӧмӧԍ јуклыны колӧ кӧԏ картупеԉ ԍер сортнас. |
| Сортъяс вылас тайӧ юклӧмыс колана сы вӧсна, мый быд сорт картупель колӧ видзнысӧ аслысногӧн. Мукӧд сортыс нинӧм оз лоны лёкджыкинъясын видзӧмӧн, а мукӧдыс ӧдйӧджык тшыкӧны. Висьысь да висьтӧм картупель вылӧ торйӧдлӧм, сідзжӧ сортъяс вылӧ юкӧм, колӧ вӧчны ки пыр, картупель быд пуӧдігӧн. Тайӧс киӧн вӧчан сы вӧсна, мый тані машинаӧн нинӧм он вермы вӧчны. Та вӧсна муысь ӧктігӧн, бӧрйӧдлігӧн да мешӧкъясӧ либӧ мукӧдлаӧ тэчигӧн, колӧ пыр ӧктыны висьысь да жугалӧм картупельяссӧ бур картупель пытшкысь, а сідзжӧ буръяссӧ торйӧдны сортъяс вылӧ. | Сортјас вылас тајӧ јуклӧмыс колана сы вӧсна мыј быԁ сорт картупеԉ колӧ віԇнысӧ аслыс ногӧн. Мукӧԁ сортыс ԋінӧм оз лоны ԉокҗыкінјасын віԇӧмӧн, а мукӧԁыс ӧԁјӧҗык щыкӧны. Віԍыԍ ԁа віԍтӧм картупеԉ вылӧ торјӧԁлӧм, сіԇ-жӧ сортјас вылӧ јукӧм, колӧ вӧчны кіпыр, картупеԉ быԁ пуӧԁігӧн. Тајӧс кіӧн вӧчан сы вӧсна, мыј тані машінаӧн ԋінӧм он вермы вӧчны. Тавӧсна муыԍ ӧктігӧн, бӧрјӧԁлігӧн ԁа мешӧкјасӧ ԉібӧ мукӧԁлаӧ течігӧн, колӧ пыр ӧктыны віԍыԍ ԁа жугалӧм картупеԉјассӧ бур картупеԉ пыщкыԍ, а сіԇ-жӧ бурјассӧ торјӧԁны сортјас вылӧ. |
| Картупель кӧйдыс торйӧдӧм йылысь | Картупеԉ кӧјԁыс торјӧԁӧм јылыԍ |
| Бур картупель кӧйдыс кыпӧдӧ урожай да овмӧсын доход, кокньӧдӧ ужсӧ да мездӧ колхозникъясӧс да ӧткӧн олысь крестьянаӧс лишка тӧждысьӧмысь да уна кад видзӧмысь картупельсӧ керигӧн, бӧрйӧдлігӧн да видзигӧн. Та вӧсна быд колхозниклы да ӧтка олысьлы колӧ вермасьны, мед оз сюрны мӧд во кежлӧ пуктӧм вылӧ лёк да висян картупель кӧйдыс. | Бур картупеԉ кӧјԁыс кыпӧԁӧ урожај ԁа овмӧсын ԁохоԁ, кокԋӧԁӧ ужсӧ ԁа мезԁӧ колхоԅԋікјасӧс ԁа ӧткӧн олыԍ креԍԏанаӧс ԉішка тӧжԁыԍӧмыԍ ԁа уна каԁ віԇӧмыԍ картупеԉсӧ керігӧн, бӧрјӧԁлігӧн ԁа віԇігӧн. Та вӧсна быԁ колхоԅԋіклы ԁа ӧтка олыԍлы колӧ вермаԍны, меԁ оз ԍурны мӧԁ во кежлӧ пуктӧм вылӧ ԉок ԁа віԍан картупеԉ кӧјԁыс. |
| Та вӧсна колӧ быд овмӧслы тулыс виччысьтӧг арсяньыс жӧ лӧсьӧдны бӧрйӧмӧн бур кӧйдыс, мӧд во кежлӧ пуктӧм вылӧ. Колхозникъяслы да сиктса производственнӧй тӧвариществояслы медбур лӧсьӧдны ӧтувъя кӧйдыс видзан фондъяс. Тайӧ фондъясас колӧ чукӧртны пуктӧм вылас колян кӧйдыссӧ тырмымӧн. Тайӧн колхозъяс да сиктса тӧвариществояс, асьнысӧ стракуйтӧны кӧйдыс тырмытӧмысь, сэки кӧйдысысь ӧтдор кольӧм картупельсӧ позьӧ повтӧг видзны колянъяссӧ. Сӧмын ӧтувъя кӧйдыс фондъяс лӧсьӧдӧм да арсяньыс жӧ картупель кӧйдыссӧ весалӧмӧн да бӧрйӧдлӧмӧн, позьӧ паськӧдны картупель вӧдитӧмсӧ колхозъяслы да сиктса производственнӧй тӧвариществояслы, сувтны урожай да доход лэптан веськыд туй вылӧ. Кӧйдыс вылӧ арын картупель торйӧдігӧн колӧ бура тӧдны татшӧм пӧслӧвича: | Та вӧсна колӧ быԁ овмӧслы тулыс віԁчыԍтӧг арԍаԋыс-жӧ лӧԍӧԁны бӧрјӧмӧн бур кӧјԁыс, мӧԁво кежлӧ пуктӧм вылӧ. Колхоԅԋікјаслы ԁа ԍіктса проізвоԁственнӧј тӧварішществојаслы меԁбур лӧԍӧԁны ӧтувја кӧјԁыс віԇан фонԁјас. Тајӧ фонԁјасас колӧ чукӧртны пуктӧм вылас коԉан кӧјԁыссӧ тырмымӧн. Тајӧн колкозјас ԁа ԍіктса тӧварішществојас, аԍнысӧ стракујтӧны кӧјԁыс тырмытӧмыԍ, секі кӧјԁысыԍ ӧтԁор коԉӧм картупеԉсӧ поԅӧ повтӧг віԇны коԉанјассӧ. Сӧмын ӧтувја кӧјԁыс фонԁјас лӧԍӧԁӧм ԁа арԍаԋыс жӧ картупеԉ кӧјԁыссӧ весалӧмӧн ԁа бӧрјӧԁлӧмӧн, поԅӧ паԍкӧԁны картупеԉ вӧԃітӧмсӧ колхозјаслы ԁа ԍіктса проізвоԁственнӧј тӧваріществојаслы, сувтны урожај ԁа ԁохоԁ лептан веԍкыԁ туј вылӧ. Кӧјԁыс вылӧ арын картупеԉ торјӧԁігӧн колӧ бура тӧԁны тащӧм пӧслӧвіча: |
| «Мый кӧдзан, сійӧ и вундан». | „Мыј кӧԇан, сіјӧ-і вунԁан“. |
| Сӧмын тайӧ абу на ставыс. Картупельтӧ ӧд колӧ видзны 7−8 тӧлысь, а ми тӧдам нин, мый сійӧ вермӧ лоны, сюрӧ кӧ висьтӧм картупель пӧвстӧ тшӧтш висьысь, ва да няйт картупель. Сы вӧсна быд колхозниклы да ӧтка овмӧслы колӧ бурджыка видзӧдлыны кӧйдыс вылӧ лӧсьӧдан картупель косьтӧм, шурӧдӧм да бӧрйӧдлӧм вылӧ. Кӧйдыс вылӧ колӧ кольӧдны медмича картупельсӧ. Сы вылӧ оз ковны ёна гырысь картупельяс: ӧти килограммӧ лэптӧ 25−30 картупель. Посни да гырысь картупель кӧйдыс вылӧ кольны оз ков. Посни картупельысь чинӧ урожай, а гырысьсӧ дона сувтӧ, дай пӧльзаыс ыджыдыс оз ло. | Сӧмын тајӧ абу-на ставыс. Картупеԉтӧ-ӧԁ колӧ віԇны 7−8 тӧлыԍ, а мі тӧԁам-ԋін мыј сіјӧ вермӧ лоны, ԍурӧ кӧ віԍтӧм картупеԉ пӧвсӧ щӧщ віԍыԍ, ва ԁа ԋајт картупеԉ. Сы вӧсна быԁ колхоԅԋіклы ԁа ӧтка овмӧслы колӧ бурҗыка віԇӧԁлыны кӧјԁыс вылӧ лӧԍӧԁан картупеԉ коԍтӧм, шурӧԁӧм ԁа бӧрјӧԁлӧм вылӧ. Кӧјԁыс вылӧ колӧ коԉӧԁны меԁміча картупеԉсӧ. Сывылӧ оз ковны јона гырыԍ картупеԉјас: ӧԏі кілограммӧ лептӧ 25−30 картупеԉ. Посԋі ԁа гырыԍ картупеԉ — кӧјԁыс вылӧ коԉны оз ков. Посԋі картупеԉыԍ чінӧ урожај, а гырыԍсӧ ԁона сувтӧ, ԁај пӧԉзаыс ыҗыԁыс оз ло. |
| Овмӧсын кӧ картупельыс кутіс бырны (вырӧдитчыны), урожайыс воысь воӧ чинны, сэки бурджык ас кӧйдысӧн кӧдзӧмысь ӧткажитчыны. Картупельтӧ колӧ вузавны либӧ вежны. Сы пыдди лӧсьӧдны бур сорта либӧ бурмӧдӧм картупель. Сортӧвӧй да бурмӧдӧм картупельяслысь бурлунсӧ казялӧма нин асланыс крестьянаӧн да опыт вӧчысь учрежденньӧясӧн. Уна примеръясӧн петкӧдлӧма, мый прӧстӧй картупель бур сорт картупельӧн вежӧм содтӧ урожайсӧ 10−20 да унджык прӧчент вылӧ. | Овмӧсын-кӧ картупеԉыс кутіс бырны (вырӧԃітчыны) урожајыс воыԍ-воӧ чінны, секі бурҗык аскӧјԁысӧн кӧԇӧмыԍ ӧткажітчыны. Картупеԉтӧ колӧ вузавны ԉібӧ вежны. Сы пыԃԃі лӧԍӧԁны бур-сорта ԉібӧ бурмӧԁӧм картупеԉ. Сортӧвӧј ԁа бурмӧԁӧм картупеԉјаслыԍ бурлунсӧ каԅалӧма-ԋін асланыс креԍԏјанаӧн ԁа опыт вӧчыԍ учрежԃеԋԋӧјасӧн. Уна прімерјасӧн петкӧԁлӧма, мыј прӧстӧј картупеԉ — бур сорт картупеԉӧн вежӧм соԁтӧ, ԍетӧ урожајсӧ 10−20 ԁа унҗык прӧчент вылӧ. |
| Бур результатъяс сетӧ и бурмӧдӧм картупель кӧйдыс. | Бур резуԉтатјас ԍетӧ і бурмӧԁӧм картупеԉ кӧјԁыс. |
| Ыджыдджык урожай сетӧм да ыджыдджык прӧчент крахмал сетӧм кындзи бурмӧдӧм картупельлӧн эм и мукӧд бурторъяс. Видзигӧн сійӧ этшаджык сісьмӧ, этшаджык чинӧ сьӧктанас, а муын озджык сетчы висьӧмъяслы. | Ыҗыԁҗык урожај ԍетӧм ԁа ыҗыԁҗык прӧчент кракмал ԍетӧм кыԋԇі бурмӧԁӧм картупеԉлӧн ем і мукӧԁ бурторјас. Віԇігӧн сіјӧ ещаҗык ԍіԍмӧ, ещаҗык чінӧ ԍӧктанас, а муын озҗык ԍетчы віԍӧмјаслы. |
| Ставыс тайӧ висьталӧ, сортӧвӧй да бурмӧдӧм картупель бурлун йылысь. | Ставыс тајӧ віԍталӧ, сортӧвӧј ԁа бурмӧԁӧм картупеԉ бурлун јылыԍ. |
| Со мый вӧсна и абу тырмӧма колхозлы, сиктса производственнӧй тӧвариществолы да ӧтка овмӧслы картупель кӧйдыссӧ лӧсьӧдігӧн тӧждысьны сӧмын кӧйдыс лыд вӧснаыс. | Со мыј вӧсна і абу тырмӧма колхозлы, ԍіктса проізвоԁственнӧј тӧваріществолы ԁа ӧтка овмӧслы картупеԉ кӧјԁыссӧ лӧԍӧԁігӧн тӧжԁыԍны сӧмын кӧјԁыс лыԁ вӧснаыс. |
| Колӧ тшӧтш тӧждысьны бур картупель кӧйдыс торйӧдӧм вӧсна. Ассьыс кӧ оз тырмы бокысь ньӧбӧм бурджык сорта кӧйдысӧн вежӧм вӧсна. | Колӧ щӧщ тӧжԁыԍны бур картупеԉ кӧјԁыс торјӧԁӧм вӧсна. Асԍыс кӧ оз тырмы бокыԍ ԋӧбӧм бурҗык сорта кӧјԁысӧн вежӧм вӧсна. |
| Ставсӧ тайӧс колӧ вӧчны арсяньыс; арнас картупельыс унджык да и донтӧмджык ньӧбныс. Колхоз либӧ сиктса тӧварищество кӧ оз вермыны судзӧдны матысь бур сорта либӧ бурмӧдӧм кӧйдыс, либӧ кодкӧдкӧ вежны, сэки колӧ шыӧдчыны районувса плодоовощнӧй либӧ картупельнӧй союзӧ. Найӧ сетасны колана отсӧг. | Ставсӧ тајӧс колӧ вӧчны арԍаԋыс; арнас картупеԉыс унҗык ԁа-і ԁонтӧмҗык ԋӧбныс. Колхоз ԉібӧ ԍіктса тӧваріщество-кӧ оз вермыны суԇӧԁны матыԍ бур сорта ԉібӧ бурмӧԁӧм кӧјԁыс, ԉібӧ коԁкӧԁ кӧ вежны, секі колӧ шыӧԁчыны рајонувса плоԁоовощнӧј ԉібӧ картупеԉнӧј сојузӧ. Најӧ ԍетасны колана отсӧг. |
| Став тайӧ висьталӧмторсӧ колӧ бура юрад кутны быд колхозниклы да ӧтка олысь крестьянинлы. | Став тајӧ віԍталӧм торсӧ колӧ бура јураԁ кутны быԁ колхоԅԋіклы ԁа ӧтка олыԍ креԍԏаԋінлы. |
Комиӧн
Важ коми гижӧд
