ВОРКУТАСА БУШКОВ

 

Поэма

 

КОНСТАНТИН ВАЛЕРЬЯНОВИЧ ФЛУГЛЫ, КОДІ ВУДЖИС ВОРКУТАСА БУШКОВСӦ

 

1.

 

Некор войвылыд оз вунӧд,

мӧдысь некор жӧ оз ло:

Воркуталань поезд муніс,

поезд муніс... но эз во.

Тайӧ лои сэтшӧм кадӧ,

кор фашисткӧд муніс кось,

а блокаднӧй Ленинградӧдз

куйліс ёна ыджыд кост.

Сылы из шом вӧлі колӧ,

сідз жӧ, кыдз и коліс нянь,

да и войвыв муын олӧм

эз жӧ вӧвлы ёна шань.

Ломтас перйысьясӧс нуис

Воркутаӧ эшелон.

Буре ли сійӧс турӧб суис —

паровоз да вит вагонӧ

Турӧб омлялӧмӧн пессис,

куим сутки тыртіс туй,

быттьӧ дявӧл Усва весьтын

йӧктіс ассьыс сабантуй.

Толаыс пыр содіс, содіс,

шыляссис тундралӧн эрд.

Кага дінас мамыс водіс,

куим лун сійӧс эз верд...

Йирис лымъя гуас кӧдзыд,

войтыр вомысь ру эз сыв,

а сьӧд тшыннас эз и сӧдзышт

паровозлӧн труба йыв.

Медым паметьын пыр ловзьӧ

Хановей бердын ёсь вен,

кӧть и оз нин ӧні повзьӧд

лымъя гу да сылӧн плен.

Воркутаын вӧлі лагерь,

сэні ыдждаліс ГУЛАГ,

мыжтӧм йӧзлы тайӧ кадӧ

восьтліс, дерт, эз детскӧй сад.

Эз бульдозеръясӧн, — зырйӧн

поезд перйисны сюрс морт,

быттьӧ лымъяс ачыс тырліс

ГУЛАГ кутысь Френкель мор.

Ӧні сэтчӧ туйыд восьса,

мунігад оз босьтлы жуй,

сӧмын водзвыв билет босьтӧй,

а ми шуам: — Шуда туй!..

Шуда туй... Збыль туяд сулас

сӧмын ӧти синтӧм вой.

Асьныд лыддьӧй, шпалъяс улас

кымын мортлӧн куйлӧ шой.

Гашкӧ, Френкельыдлӧн челядь

меным петкӧдласны пуж:

кытысь кывліс менам пельӧй,

мый и вӧтасьны он куж?

Коношасянь Воркутаӧдз,

содта, сюрс да квайтсё верст,

но, кӧть корсьланныд, он аддзӧй

шойна либӧ пӧрӧм крест...

 

2.

 

Бара войвылӧ ме муна,

йӧзыс быд вагонын тыр,

но ме вольпасьӧс ог вунӧд —

ассьым шоныд квайтӧд жыр.

Дерт, купе, но абу дона

Воркутаӧдзыд билет

да и ог унаысь вонас

сэтчӧ аслам могӧн пет.

Мекӧд орччӧн меысь пӧрысь

туйын веськалӧм нин ёрт,

абу му вӧдитысь-гӧрысь,

абу весь олысь жӧ морт.

Дзоргӧ ӧшинь дорын сійӧ,

бокӧ оз вештывны син,

тӧдчӧ, Коми муным миян

сылы важӧн тӧдсаин.

Бӧрӧ колис нин Печора,

вуджим ю, а сэсся кар,

тӧвзьысь поезднымлӧн горыс

лоис ёнджыка на яр.

Кузь туй меным восьса важӧн,

тӧдса, дерт, быд яг и шор.

— Войвыв муыд абу гажа, —

зіля тӧдмасьны ме. Ёрт

шыӧдчӧмӧс эз и кывлы,

ассьыс ӧшиньсӧ эз коль,

быттьӧ кӧнкӧ парма сывъяс

сылы тӧдса жӧ эм ёль...

Быд вагонын эм кӧзяйка,

рочӧн кӧ нин, — проводник,

коді, шонтыштнытӧ чайнад

кужӧ туяд ӧтнас дзик.

Стӧканъяс да сакар чукӧр

пуктіс пыр уланым пыр,

мелі видзӧдласлӧн югӧр

вешйӧм бӧрас эз на быр...

Гашкӧ, мича нывлӧн нюмыс

да тшӧтш сылӧн зэв пӧсь чай,

кыдз пӧсь бипур весьтын сюмӧд,

сьӧлӧм ӧзйӧдісны. — Вай,

сідзкӧ, тӧдмасям.... Ми — кыкӧн,

майбыр, тӧрам: сёй да ю,

кӧть и позис тшыгӧмджыка

Воркутаӧдз юкны туй...

Пӧрысь морт эз тэрмась шуны

ӧдйӧ ассьыс воча кыв,

кутшӧм могӧн сэтчӧ мунӧ,

сёрни та йылысь эг кыв.

Век жӧ ышловзис: — А туйыд,

збыльысь, другӧ, помтӧм кузь...

Медым поезд ӧдйӧ уйӧ,

а ме, дона морт, ог узь...

Бӧръя кылыс асьсӧ дойдіс

юрын дзирдыштіс жӧ мӧвп,

коді вочасӧн пыр ойдӧ,

он кӧ сійӧс сэтысь чӧвт.

Гашкӧ, сійӧ менам синмысь,

дзор морт аддзис шоныд би,

менам килань сэсся инмис

сылӧн косьмӧм вуж кодь ки:

— Воркутаад му оз сывлы,

тӧдан, татчӧс кӧ тэ морт,

а ме сэк сӧмын и кывлі,

сэтчӧ вайӧдісны кор

сьӧд этапӧн...

Война водзын

аддзи тундраыслысь эрд

да юр весьтысь Войвыв кодзув,

мыжтӧг мыжа инженер...

Волга бердса ӧти карысь

немеч рӧдысь немеч пи...

Вӧлі, помнита, сёр ар нин,

кепысь пиын кынмис ки.

Сотіс сьӧлӧмӧс лёк ярлун

да эз шонты весиг би...

Дзор морт ланьтліс: быттьӧ зілис

кутны, мед оз сот важ дой,

синмыс, аддзи, кыдзи нильзис,

кыдзи усис югыд войт...

— Ме сэк вӧлі, дерт жӧ, том на,

институтысь петӧм зон,

но а тан, Воркута вомын

эз на тыдав весиг вон...

Меным, лагерниклы, ковмис

босьтны киӧ лӧм да зыр

да тюрьмаын моз жӧ овны

кызь во дорысь ёна дыр.

Ме эг ӧти шахта кодйы,

корси из шом дорӧ туй

да эг ӧтчыд кувны водлы,

штрекысь ньылалі кор шойт.

А кор индісны прорабӧн —

вӧлі сы вылӧ нин сям, —

кужи тракторӧн и крайӧн

ачым вӧдитчыны тан.

Ёрӧм йӧзӧс видзны кужи,

медым енэж тшӧтш эз ёр,

му выв катаргаса уджын

налӧн олӧмныс эз ор...

Буретш тайӧ жӧ тай лунӧ, —

вӧлі кӧдзыд тӧвся кад, —

воис, — некор ме ог вунӧд! —

народ враглӧн выль этап,

коньӧр нывбабаяс чукӧр...

Дзорги налань, — да кӧть бӧрд! —

восьса тундра шӧрын юкны

лагерниклысь курыд кӧр.

Гожся паськӧмаӧсь быдӧн,

коканыс зэв кокин кӧм...

Енмӧй, шуа, кӧн тэ, кытӧн,

мыйла чӧв олан?.. Тэ кӧн?..

Мамъяс, чойяс, мича нывъяс,

кодкӧ пӧрысь, кодкӧ том,

быдӧнлӧн эм мудзӧм сывъяс

кутшӧмкӧ да ёкмыль пом...

Меным тшӧктісны, прораблы,

мед оз ковмы пыкны шог,

ӧти бабйӧйӧс отрядлы

босьтны пуны шыд да рок.

Ладнӧ, думайта, а коді

мунас мекӧд вит-квайт верст

тундра вывті, дерт жӧ, подӧн

лымйӧд собны ковмас, дерт?

Эз на ор шыӧдчан шыӧй,

эг на сёрниӧн ме ланьт,

мелань збыльысь ловъя гыӧн

уськӧдчисны кыксё ань.

— Босьтӧй менӧ...

Менӧ!.. Ме-е-нӧ!..

чургӧдісны нёльсё ки,

кыдзи ӧта-мӧдсӧ венны

тувсов юын петӧ йи...

Ме, дерт, дзикӧдз шӧйӧвошлі,

горзӧм пырыс эг и кыв,

мыйкӧ шуны быттьӧ кӧсйӧ

мелань писькӧдчысь том ныв.

Видзӧдлі да, синмӧй вазис:

кык сьӧд синкым, кык сьӧд син,

роч аканьысь мича ачыс, —

адад мичлуныс эз чин,

кӧть и подӧн миян адӧдз

вуджис шуштӧм тундра пыр...

Мыйла енмыс эз на аддзы

тэнсьыд мучитчӧмтӧ дыр?

 

3.

 

Поезд надзмӧдыштліс ӧдсӧ,

быттьӧ сконъялыштіс мудз,

шпалъяс вывті сылӧн рӧдтан

костыс лоис ёна кузь.

Ӧшинь сайын вӧлі вой нин,

но кузь сёрниным эз ор.

Сьӧлӧмыд кӧ коркӧ доймас,

медым доймас!.. Но эг торк

сьӧкыд висьтсӧ, кодӧс чужтіс

Коми му помын сьӧд кад.

Сэсся некор нин оз вуджрась

лагеръяслӧн курыд чад!

— Босьті ки пӧлӧдыс нылӧс, —

сійӧ пыксьыны эз кут.

Сӧстӧм чужӧм вылас сылӧн

эз ворс ни ӧти вир чут.

Шуа: — Менам сьӧкыд туйӧй,

усьӧ лым да живгӧ тӧв.

Вочавидзӧ: — Нуӧд... нуӧд...

Менӧ, коньӧрӧс, эн чӧвт!..

Воркута юсӧ ми вуджим,

джуджыд керӧс, паськыд лос,

буретш сэки турӧб чужис,

но ме мыйлакӧ эг кос,

чайті, воам, абу ылын

кыз брезентысь миян вон,

кодӧс керйӧн шудлун вылӧ

ӧні шонтӧ коми зон.

Эн кӧ веськавлы тундраад,

сылысь дурӧмсӧ он тӧд.

Турӧбалан сылӧн кадас

эз ӧд ӧти морт сэн пӧд.

Месӧ восьлалі на водзӧ,

нылӧс ӧдйӧ чӧвтіс вын.

Мыйла, мыйла, Войвыв кодзув,

тэ тшӧтш миян дінӧ кын?

Вӧлі кӧ, ме шуа, енмыс,

прӧща сылы, дерт, эг сет.

Коді мыжтӧм йӧзӧс венны

эз весьшӧрӧ зверь моз пет.

Тэ тшӧтш, енэж, ӧтвыв накӧд

кӧсъян кынтыны кык лов?

Сідзкӧ, ас лёклуннад джагав,

но ме сетчысьӧн ог ло!

Тундра шӧрас яра сувті,

чабыртӧмӧн кыкнан ки

лэпті енэжланьыс: кувтӧдз

морӧсын оз кӧдзав би!

Лым пыр содіс, содіс, содіс,

толаысь эз лыбав кок.

Медводз, дерт, Оксана водіс

лымъяс, кылі сӧмын: — Ок...

Сэк ме мӧдысь шӧйӧвоши:

эз-ӧ кодкӧ нывсӧ лый?

Мыйкӧ турӧб пытшкас вошті,

эг на гӧгӧрво кӧть, мый...

Морӧс бердӧ лэпті сійӧс,

лэбачлысь кыдз чегӧм борд.

Сэтшӧм вӧлі кокни... киыс

сьылі бердысь мед эз ор,

юрсӧ топӧді жӧ юрӧн...

Тадз ми корсьны петім туй,

тундра шӧрысь векли вурыс,

коді некытчӧ эз уй...

Тӧді ме, мый усям орччӧн,

кынмам, вевттяс турӧб юж...

Татысь миянӧс и корсьны

некод понйӧн тшӧтш оз куж.

Тані лагерь... Вывті донтӧм

мыжтӧм йӧзлӧн шудтӧм юр.

Кытысь ӧні корсян вонсӧ,

коді луннас кӧ оз сюр?

Восьлалім сьӧд войлы паныд

шойналаньӧ моз жӧ ми...

Но друг горӧдіс Оксана:

— Аддза, аддза! Водзын би...

Збыльысь, тайӧ кӧрт пач койис

зарни би кинь, лыдтӧм чуз:

коми зон и татшӧм войӧ

менӧ виччысис, эз узь...

Вонйӧдз кызь, а, гашкӧ, комын

воськов эз нин кыскы кок,

пыранінас лапти вомӧн

кыскис миянӧс бур вок.

Ӧти узьлан мешӧк вӧлі

(эн дивитӧй ӧні ті)

ӧдва ловъяяс, да тӧрим

сэк Оксанаыскӧд ми...

 

4.

 

Месӧ уна лагерь вуджи

Бериялысь ад и рай,

ловйӧн кольны кӧ нин кужи, —

уси меным сэтшӧм пай...

Миян сьӧлӧмъясысь вины

зілисны быд вӧрас, мӧвп,

медым лёклун миян дінын

оліс пыр, кыдз ёсьтӧм ньӧв.

Чептӧн дорлісны и кияс,

медым, тӧдіс раблысь удж,

енмӧй, видз, мед морӧс пиын

эз жӧ муслун коркӧ чуж.

Кӧсйылісны ставсӧ вины

дзикӧдз, кодӧс кӧдзлӧ ен,

но став лёклуныслӧн выныс

муслун сьӧлӧмысь эз век.

Радейтны ме нылӧс куті

тувсов шондіӧс моз кор,

турӧбалысь тайӧ мусӧ

эг нин син гугӧн ме ёр.

Стражаысь тшӧтш дугді повны,

долыдджыкӧн лоис вой.

Муслун велӧдӧ тай овны,

венны медся сьӧкыд дой!

Но оз помтӧм овлы радлун,

оз тай шонты сійӧ дыр...

Дзоридз тулысын кӧ садьмӧ,

йирмӧг арнад косьмӧ пыр.

Дзоридз моз жӧ менам Окся

кутіс увлань лэдзны юр.

Сыысь ёнджыка ме шогси,

лун-вой сы гӧгӧр пыр нокси,

но Оксанаӧй эз бурд...

Тундра шӧрад олысь байдӧг

тӧвнад абу ёна вӧй.

Окся киын байдӧг яйыс,

эз коль лун, медым эз вӧв.

Корси бурдӧдчан быд турун,

кӧр видзысь мем сетліс спирт

шонтыны кудриа юрсӧ,

медым вой тӧлыс эз йир.

Менсьым дзоридзӧс и арыс

кынтіс, зэв водз усьӧм пуж.

Проклят нэмъяс чӧж тюрьмаыс!

Мӧд кыв корсьны эг и куж.

Тундра шӧрын джуджыд мусюр

турӧбъяслы вӧзйӧ вен,

сэн Оксанаӧйлысь гусӧ

кутас нэмъяс видзны ен.

Сыкӧд аддзысьлыны муна,

кӧть оз виччысь да оз кор...

Муна, буретш сійӧ лунӧ,

нылӧс гуалі ме кор.

Воркутаын бара турӧб

кӧин моз жӧ морттӧ пурӧ,

но и сылы кӧртвом эм.

Сьӧкыд кадӧ чужӧм муслун,

тӧдӧй, некор дзик оз куслы,

сійӧ тэкӧд коляс нэм!