Василиса Николаевна, Дёма грездын начальнӧй школаса велӧдысь, асывнас удж вылӧ мӧдӧдчигӧн пальто зептас, кыдзи и век, сюйис ӧти кампет, мед кузь перемена дырйи чай юигӧн юммӧдны вомсӧ. Но кор сійӧ кисьтіс чашкаӧ чайсӧ да сюйис кисӧ зептас судзӧдны кампетсӧ, друг казяліс — вӧлӧмкӧ, зептыс сылӧн куш. Дзик куш!

«Тайӧ мый? Гашкӧ, вунӧдсьӧма талун кампеттӧ пуктыны, али кыдзи? Помнитсьӧ тай нӧ, пасьтасигӧн быттьӧкӧ сюйлі, — луп-лапкерис синнас Василиса Николаевна. — Али паметьӧй слабмис, оз-ӧ нин пӧрысьлуныд матыстчы?»

Мӧд асывнас, мед стӧча нин тӧдны, лӧсьӧдліс чай юигкежлӧ кампетсӧ али эз, веськыдладор зептас сюйис кампет, а шуйгаас — бумагатор, кытчӧ гижыштіс талунъя лунсӧ.

Кык урок нуӧдіс да кузь перемена дырйи лӧсьӧдчис кампетӧн чай юны, но зепсьыс бара нинӧм эз аддзы. Видліс шуйгасӧ да, талунъя гижӧда бумагаыс эм, сідзкӧ, паметь вылӧ сылы оз на ков элясьны, прӧстӧ велӧдчысьяс пӧвстӧ поздысьӧма шыш. Сідзкӧ, кыдз позьӧ ӧдйӧджык колӧ сійӧс корсьны!

Школаыс Дёмаын крестьяна керкаын. Кык вежӧса. Ортсыыс ыджыдджык, сэні, кыдзи и грездса став керкаас, пусян-пӧжасян ыджыд пач, гӧбӧч выв, пӧлать. Сулалӧны челядьлы партаяс, дӧска да велӧдысьлӧн пызан.

Ӧти вежӧсын пукалӧны первойсянь нёльӧд классӧдз велӧдчысьяс. Пыді вежӧсыс кык пӧв ичӧтджык, сэні плитаа пач, книга видзан шкап да пызан.

Василиса Николаевна пыді жырсӧ нимтӧ учительскӧйӧн. Вот сэні велӧдысь и пуксис пызан сайӧ да тӧрытъя моз жӧ кампет ни нинӧм юис чай.

Уна ва нин визувтіс сійӧ кадсяньыс, кор 1955 воын Василиса Николаевна помаліс Сыктывкарса педучилище, кысянь мӧдӧдісны сійӧс Веждін районӧ.

Роноса заведующӧй, гӧгрӧс чужӧма ён мужичӧй, паськыда нюммуніс сылы: «О-о! Кутшӧм дыр ми виччысим тіянӧс! Медбӧрын воинныд жӧ. Ме зэв рад, мый ті томӧсь, мичаӧсь, миянлы буретш татшӧм велӧдысьясыд и колӧны.

Уджавны кутанныд Дёмаын, сэні коркӧ вӧлі нин школа, но тупкысьліс, велӧднысӧ вӧлі некодлы, кык во сэтчӧс челядь лун-лун сідзи блонъялісны. Тайӧ зэв лёктор. Вот ті, нылӧ, каянныд тайӧ сьӧд вӧрпытшса ылі деревняас да выльысь восьтанныд школасӧ, мед Дёмаса посни войтырсӧ велӧдны лыддьысьны, гижны да артасьны.

Ті сэні лоанныд грамотаа дзик ӧти мортӧн, та вӧсна сиктын кутӧй асьнытӧ медся ыджыд начальник моз. Надейтча: петанныд сэні верӧс сайӧ да век кежлӧ кольччанныд, мед миянлы эз ковмы бара корсьны выль велӧдысьӧс».

Тадзи и овмӧдчис Василиса Николаевна Дёмаӧ. Сиктса войтыр зэв ёна радейтісны том учительницаӧс да вежавидзисны сыысь.

Кельыдлӧз синма, еджыд юрсиа мича том ныв пыр жӧ желляліс Дёмаса зонъяслысь сьӧлӧмъяссӧ, но видзӧдіс налӧн кужтӧг матыстчӧмъяс вылӧ веськодя, некодӧс ас дорас эз сибӧд.

Но век жӧ воис кад, кор сійӧ петіс верӧс сайӧ да и вужъясис грездӧ.

Сиктын Василиса Николаевна лоис ӧтпырйӧ и народнӧй депутатӧн, и милицияса начальникӧн, и прокурорӧн.

Кыптыліс кӧ кӧнкӧ зык, либӧ код юра верӧс заводитліс кампужитчыны-странзьыны гӧтыр водзас, сэтчӧ пыр жӧ корлісны учительницаӧс, коді ньӧти пинясьтӧг стрӧга шулывліс:

— Он кӧ ланьт, ӧні жӧ ачым конвой улын лэччӧда Веждінӧ милицияӧ, а сэні тэнӧ пырысь-пыр пуксьӧдасны!

И мужикыд мыйлакӧ лӧньліс. Василиса Николаевна ачыс чуймаліс, кутшӧм ыджыд мортӧдз сійӧ деревняад воис!

Миш Педӧр сійӧ кадас недыр уджаліс лавкаын вузасьысьӧн, а винатӧ зэв ёна радейтіс да та вӧсна кадысь кадӧ юсьыліс.

Тайӧ Педӧрыс лэччыліс Веждінӧ грузла, сёян-юанысь ӧтдор вайис тшӧтш водка и юсис. Гӧтырыс да тьӧщаыс лавкасӧ кыкысь томнавлісны выль томанӧн, но Купеч, тадзи асьсӧ нимтыліс Педӧр, кыкнансӧ жугӧдіс, мед пыравны лавкаас водкала.

Сэки котӧртісны Василиса Николаевнала. Ныв локтіс, выльысь томналіс магазинсӧ, новлӧдлыштіс код юра Педӧр ныр водзын нэриник водз чуньнас да тӧдчӧдіс:

— Вӧрзьӧдан кӧ!..

Эз ӧд лысьт Купечыд пазьнитны велӧдысьӧн игналӧм томантӧ! Та бӧрын юысь Педӧрӧс вештісны кывкутана удж вывсьыс.

А тані велӧдчысьяс пиысь ӧти детинка либӧ нывка, позьӧ шуны, кага на, яндысьтӧг пыралӧ учительскӧйӧ, гусялӧ кызь вося педагогическӧй стажа заслуженнӧй учительницалӧн пальто зепсьыс кампет да сёйӧ.

Да ладнӧ, ӧтчыд кӧ тайӧ вӧлі, а то ӧд быд лун! Сійӧс ковмас кутны!

Василиса Николаевна рытсяньыс на и лӧсьӧдіс гусясьысьлы аслыссяма «кампет». Мича кампет кор пытшкӧ пуктіс изӧм сьӧд переч да чернила порошок и лӧсьыда гартіс.

Локтіс школаӧ, ӧшӧдіс пальтосӧ тувйӧ да «кампет» помсӧ неуна мыччӧдыштіс зепсьыс, мед шышкыс казялас сійӧс.

Нуӧдіс ӧти урок, перемена дырйи петаліс кильчӧ вылӧ лолыштны сӧстӧм сынӧднас, пырис бӧр, видзӧдліс пальто вылас — «кампетыс» эз вӧрзьыв, сэн на чурвидзӧ.

Мӧд урок бӧрын бара сідзи вӧчис, кӧсӧйтчыліс пальтолань — «кампетыс» абу, сылӧма! Ӧні позьӧ и видзӧдлыны, коді жӧ сылысь видлалӧ зепъяссӧ.

Кытшовтӧдіс синнас партаяс сайын лӧньӧмӧн пукалысь челядьӧс да пыр и казяліс, мый коймӧд класса велӧдчысь Любалӧн вом дорыс лӧз, ёна чернилаӧссьӧма, содтӧд нывка нӧшта кадысь кадӧ вомсӧ паськӧдлӧмӧн горша апалӧ сынӧдсӧ, перечыд ӧд вом пытшкӧссӧ сотӧ.

Буракӧ, кӧнкӧ пемыдінын, мед некод оз аддзыв, бумагасӧ разис да «юмовторсӧ» вомас сюйыштіс.

Дерт, мыйӧн вом пытшкӧстӧ перечыд сотыштіс, ӧдйӧ бӧр сьӧлыштіс, но вӧлі сёр нин.

Нывкаӧс позьӧ гӧгӧрвоны: сійӧ ыджыд семьяысь, чой-вок уна, олӧны гӧлиника, юмовторйыд зэв гежӧда сюрлӧ, но гусясьны оз позь!

Урокъяс помалігӧн Василиса Николаевна шыӧдчис Люба дорӧ:

— Тэнад, буракӧ, эз артмы арифметикасьыд задачаыд, кольччыв, петкӧдла, кыдзи колӧ решитны.

Классын найӧ колины кыкӧн.

— Люба, — заводитіс велӧдысь. — Лок учительскӧйын сёрнитыштам.

Сійӧ кисьтіс плитавывса чайникысь кык чашкаӧ чай, судзӧдіс кык кампет:

— Медводз чай юыштам.

Нывка чуймис, но зэв полӧмпырысь век жӧ кампетӧн чайсӧ юис.

— Ме тӧда, Люба, тэ гусявлін менам зептысь кампет, сідзи ӧд? — нывкалы веськыда синмас видзӧдліс учительница.

Люба бӧрддзис да гогнитіс юрнас:

— Да.

— Челядь пиысь быдӧнлы окота юмовтортӧ сёйны, но тэ кындзи некод на эз пырав менам зептӧ.

Кампетыд, дерт, абу жаль, меным тэ жаль. Ӧд кор ӧтчыд мыйкӧ гусялан, некод оз казяв, мӧдысь, и бара некод тэнӧ оз кут, тадзи мортыс вельмӧ да лоӧ шышкӧн.

Телепит лоӧ сылы, быдлаысь пондас гусясьны. А медбӧрти сійӧс кутасны да вермасны тюрмаӧ пуксьӧдны.

Лок ме тэнӧ кутыштла, — и Василиса Николаевна топӧдліс сыркъялысь Любаӧс морӧс бердас.

— Ме водзӧ ог паськӧд тайӧ лёкторсӧ ни бать-мамыдлы, ни кодлыкӧ йӧзлы. Некод оз кут тӧдны, сӧмын ми кыкӧн: тэ да ме. Водзӧ вылӧ, Люба, сэсся кутан али он гусясьны?

— О-ог, — бара нирӧстіс нывка.

— Но, эн бӧрд, ме тэныд эска, верман мунны. Аддзысьлытӧдз!

— Аддзысьлытӧдз, Василиса Николаевна! — нывка синвасӧ чышкалігтырйи пасьтасис да муніс гортас.

Та бӧрын велӧдысьлӧн зептысь некор нин эз вошлы кампетыс.