Унаысь позьӧ кывлыны, кутшӧмкӧ морт йылысь шуасны: талӧн пӧ сёрниыс сӧвмӧма, бур, озыр, а мӧдлӧн пӧ сӧвмытӧм, гӧль, мисьтӧм, ӧтпӧлӧс да гажтӧм. Тадзи тшӧтш шулӧны гижысьяс, политик-веськӧдлысьяс, велӧдысьяс, велӧдчысьяс да уна мукӧд йӧз йылысь. Торъя йӧз ӧд оз ӧткодя бура сёрнитны-гижны. Сёрни да гижӧдлысь сӧвман тшупӧдсӧ велӧдӧ кывтуялӧмысь торъя юкӧд — сёрни культура. Тайӧ терминыслы роч кывйын лӧсялӧ культура речи, немеч кывйын Sprachkultur. Сійӧ пасйӧ «кывйӧн вӧдитчан культура, сыӧн вӧдитчан сям, кужанлун».

Сьӧкыд аддзыны сэтшӧм мортӧс, коді эськӧ вӧлі паныд йӧзлӧн колана кыв бӧрйыны кужанлунлы. Дерт, морт сёрниыс абу кывъяслӧн прӧст чукӧр сяма, сійӧ век котыртӧма аслас могнас да сёрнитысьлӧн сямнас. Оз ӧд весьшӧрӧ ӧти мортӧс шулыны кыввора пӧ, мичаа сёрнитысь, а мӧдӧс шуасны кын, мисьтӧм кывъяӧн, кытчӧсюрӧ сёрнитысьӧн. Колана кыв бӧрйӧм йылысь зэв лӧсялана «Кывъяс» кывбур гижӧма коми кывбуралысь Ксения Карманова:

Кывъяс, кывъяс. Дойданаӧсь, шаньӧданаӧсь,

Еджыдӧсь да сьӧдӧсь, гуга-банаӧсь.

Кывйӧн позьӧ вины, позьӧ кыпӧдны,

Кывйӧн позьӧ бурдӧдны и тшыкӧдны.

Дерт, быдлунъя вомгора кывлы торъя мичлун оз ков, ӧд сылӧн могыс зэв тшӧкыда петӧ мыйкӧ вӧчны-керны ыджыд коланлунысь, уджалігӧн ёнасӧ некор видзӧдны сёрни бӧрся матысса уджъёртъяс да ордвуж йӧз костын. Дзик мӧдтор овлӧ уна йӧз водзын сёрнитігӧн, официальнӧй юӧр сетігӧн да медтшӧкыда мыйкӧ гижигӧн: документъяс, уджвывса кабалаяс, газетӧ статтяяс, висьтъяс да кывбуръяс. Сэки колӧ ёна сюся видзӧдны ас сёрни бӧрся.

Медтшӧкыда миянӧс дӧнзьӧдӧ сэтшӧм сёрни да гижӧд, кӧні вӧдитчӧны ӧти да сійӧ жӧ кывъясӧн, кор оз пыртны синонимъяс да мукӧдтор. Корсюрӧ тайӧ овлӧ и коми газетын да серпаса литератураын, шуам кӧть, «Вося мастер» конкурс нуӧдсьӧ миян республикаын быд во. Медводдзаыс вӧлі 1994 воын. Ӧніяыс — дас ӧтиӧд. Конкурсын петкӧдчыны окотитысьлӧн лыдыс содӧ воысь воӧ. Шыӧдчӧны выльяс. Ӧнія конкурсын татшӧмыс вӧлі кызь морт («Коми му»); Стрӧка кӧ сюрліс, эз бӧрыньтлы нывбабаястӧ, и ӧні оз бӧрыньт. Йӧз бабаяс вылад синмӧй веськыда ӧзйылӧ, и нинӧм вӧчны аскӧд ог вермы. Уман ӧти пӧлӧс бабасьыд, вежлавны колӧ бабаястӧ (В. Напалков). Дерт, коліс ӧти сикас кывъяс пыддиыс вӧдитчыны синонимъясӧн: венласьӧм, ордйысьӧм, ань, эньлов.

Татшӧмторсьыс мынтӧдчӧм могысь риторика подулалысьяс уна нэм сайын нин торйӧдӧны аслыспӧлӧс троп либӧ ноглун, кыдзи вӧчны сёрни-гижӧдсӧ уна пӧлӧсӧнджык. Нимыс сылӧн парафраза: англ. paraphrase, perіphrasіs, фр. perіphrase, нем. Perіphrase, исп. Perіphrasіs. Тайӧ сэтшӧм ноглун, кор ӧти торъякывсӧ вежӧны серпасалана кывтэчасӧн, шуам кӧть, рочын город на Неве Ленинград, ӧні Санкт-Петербург пыдди.

Тайӧ ноглун йывсьыс дженьыдика гижліс нин профессор Е. А. Игушев аслас велӧдчан отсӧгын да вайӧдіс видлӧг Василий Юхнинлӧн «Алӧй лента» романысь: Матвей Степан семьяын сёйиганыс тшӧкыда оз тырмывлы шуйга кианыс кутанторйыс (няньыс). Водзӧ ми вайӧдам на унджык видлӧг да юӧртам, кутшӧма сӧвмӧ тадзисӧ коми сёрни-гижӧдыс.

Медводз, парафразаыс — тайӧ синоним пыдди бергалысь аслыспӧлӧс кывтэчас, коді вӧчӧ гижӧдсӧ уна пӧлӧсджыкӧн. Видлӧгъяс: ӧтка ыджыд пожӧм улад радейтліс шойччыны ай ош. ...Тані, восьсаинад, эзджык дӧзмӧдчыны гут-номйыс, пулӧн лапъясыс видзисны варгыль кокаӧс яр шонді югӧрысь (В. Афанасьев); Быттьӧ кӧсйӧны шуны ракаяс, мед оз торкавны му вывті ветлӧдлысь кык кокаясыс татчӧс лӧнь олӧм-вылӧмсӧ (И. Белых) (йӧз пыдди); Виталий Ивановичлӧн медся радейтанаыс — вӧрваӧд кытшовтӧм. Лапъя пеля ёртыскӧд кӧчьяс бӧрся котралӧны (В. Лодыгин) (пон пыдди).

Мӧд-кӧ, парафраза вӧчӧ гижӧдсӧ нӧдӧм сямаӧн, корӧ юрнымӧс песыштны, тӧдмавны шуӧмаыслысь стӧч вежӧртассӧ, шуам кӧть, Сэні эм лым вывті котралысь дадь, кыйсянінӧдзыс сійӧн мунам (Н. Гонев) (снегоход); Ньӧби. Быд асыв чеччигмоз часі заводитны уськӧдча. Во уджалӧм бӧрын кад петкӧдлысьыд менам сувтіс (Кино Вась); Ковмас варовитны, шуавны, мый юрад воас. Сӧмын мед эськӧ сорсьытӧг жӧ сӧрӧмыс лоис-а.

Компьютернад ноксигӧн верман и ылавны. Сійӧн и кусӧдіс сюсь дивӧсӧ (А. Попов).

Збыльысьсӧ коми йӧз ас сёрниас татшӧм парафразасӧ вель тшӧкыда пырталӧны, шуам, гӧтыр пыдди юаласны: «Кӧн нӧ чышъянаыд?», а верӧс йылысь чӧвтасны: «Кытчӧ нӧ гачаыд мунӧма?» Кок шонтысь кывтэчасӧн нимтам гӧтырӧс, верӧсӧс, аньёртӧс, шуам кӧть: Мамыс думсьыс нимкодясис и шогсис, мый сёрӧн-бӧрӧн комын вит арӧса быдтасыслы бара сюри кок шонтысь, Арсень Марья (А. Попов).

Парафраза дорӧ зэв матын сулалӧ эвфемизм, мӧд ногӧн кӧ, антифразис, англ. euphemіsm, фр. euphemіsme, нем. Euphemіsmus, verhullendes Wort, Hullwort, Deckname, исп. Eufemіsmo. Тайӧ сэтшӧм ноглун, троп, рочӧн кӧ, приём, кор торъя кыв либӧ кывтэчас оз веськыда нимты мыйкӧ, а пасйӧ сійӧс небзьӧдӧмӧн, сайӧдӧмӧн, ылӧсалӧмӧн, шуам, рочын тайӧ Он в почтенном возрасте Он уже стар пыдди. Евгений Александрович Игушев вайӧдӧ татшӧм видлӧгъяс: гусявны пыдди юавтӧг босьтны, ылӧдны пыдди сорсьыны, вина юны пыдди вир вӧрзьӧдыштны да с.в. Сӧмын профессор абу вӧлі вайӧдӧма видлӧгъяс коми серпаса литератураысь.

Тайӧс тӧд вылын кутӧмӧн ме бӧръя воясас видлі тӧдмавны, кыдзи миян гижысьяс вӧдитчӧны эвфемизмнас, кыдзи найӧ зільӧны унатор йылысь гижны небыда, оз дзик веськыда. Ӧкмӧмторсьыс бура тӧдчӧ гижысьяслӧн зільӧмыс. Шуам, гуся видзан пӧдруга пыдди шуасны небыда — татук: Но он-он, да кывлан Ниакырын, мый Софья Ивановналӧн верӧсыс, янсӧн гӧтырыскӧд олігас, лӧсьӧдӧма сэні татукӧс, и узьлӧ-кургӧ, сідзкӧ, сэн оз нин ӧтнас... (А. Ануфриева). Тайӧ кывсӧ коми гырысь кывкудъясӧ абу пыртӧмаӧсь. Быдлунъя сёрниын сітан кыв пыдди ми тшӧкыда шулам небыдін кыв, тадз тшӧтш вӧдитчӧны кывнас гижысьяс: Пукалам ӧд вӧлі сэки вӧв вылад огӧ вомӧнног, а боквыв. Тадзи озджык зыртчы небыдіныд (И. Белых); Тренер горзӧ меным: — Мый нӧ пӧ тэ? Сибдін али мый? Мыйла пӧ он котӧрт? Чужъя небыдінад! Мыйын делӧыс? (Е. Рочев).

Зэв аслыспӧлӧстор казялі: 1990-ӧд вояссянь, перестройка кадсянь, миян айлов-гижысьяс пондісны повтӧг гижны-пасъявны сэтшӧмторъяс йылысь, мый Сӧвет кадӧ редакторъяс эз лэдзлыны йӧзӧдны, кӧть коді тайӧс эз гижлы, ловъя классик ли гижны босьтчысь. Медводз, тайӧ айлов да ань костын топыд йитӧдъяс, мый йылысь гижиг унатор быть лоӧ серпасавны небыда, ылӧсас, абу веськыда. Веськыдасӧ стӧч кывъяссӧ позьӧ кывлыны сӧмын ая-пиа да эня-ныла сёрниысь да ёрччӧмъясысь. Дерт, и бурдӧдчысь ордын ставсӧ висьтавлам веськыда. Медводз тайӧ инмӧ айловъяслӧн да аньяслӧн туша-мыгӧр вылын медгусяторлы.

Важӧн тӧдса, мый коми сёрнитан кывйын важысянь нин морт мыгӧрысь тайӧ пасъянторсӧ небыда вӧлі шуӧны яндзим, добра да донатор кывъясӧн, ӧд быд морт на вӧсна тӧждысьӧ, видзӧ найӧс сьӧлӧмсяньыс. Водзӧ вайӧдам стӧч видлӧгъяс миян коми классикъяс гижӧдъясысь, уна пӧрйӧ найӧ серамбана ногӧн серпасалӧны такӧд йитчӧмторъяссӧ. Став видлӧгсӧ босьтӧма серамбана висьтъясысь да пьесаясысь: ВАЛЯ. Кытчӧдз? ГАЛЕВ. Гӧтрасьӧмӧдзыс. ВАЛЯ. Быдтан али мый... добратӧ? (Пыльсъялӧ). ГАЛЕВ. А ог... тэ моз! (Г. Юшков); АННА. Пыр на оз веритсьы — тэ тайӧ али абу тэ?.. О, Господьӧй Енмӧй! Гачтӧм тай нӧ и трусиктӧм тэ? Слабог кӧть донаторйыд места вылын. (Дӧвӧльпырысь чӧвтӧ пернапас.) (А. Ларев); Звирк чеччи крӧвать вылысь. Енмӧй! Пасьтӧм жӧ вӧвсьӧма. Яндзимӧс ки пыдӧсӧн ковмис вевттьыштны. Весиг дипломатӧс (Э. Тимушев); А кодсюрӧ шуӧны вӧлі, Пони Ваньлӧн пӧ заводыс ичӧт да сы вӧсна пышйис гӧтырыс (А. Афанасьев), ЗАРЕМА (серӧктӧ). Радейтчан инструментыд ныжмис?.. КӦСЬТА (тшапа). Будь спок! Ковмас кӧ, лэчмывлӧ на!.. А бабаясыд — сюртӧм сӧтанаяс! (В. Безносиков).

Торйӧн тешкодь лоӧмтор серпасалӧма «Ипат Йӧгӧр шмонитӧ» висьтын Удораысь гижысь Евгений Афанасьев. Лыддьыштам сылысь: Скӧрмас дедӧ капканыд вылӧ: «Кыйсьы сэсся тэкӧд. Сітала кӧ-а!» Шуас — вӧчас. Но дедӧлӧн асмогыс, тыдалӧ, бура тувкнитас капкан вылад. Капканыд ӧд абу йӧй, ассьыс уджсӧ тӧдӧ: кодкӧ тай тувччис-а, колӧ пезьдыны. И пезьдӧ да пезьдігас на вывлань чеччылас. И шедӧ капкан вомас дедӧлӧн завӧдыс, коді прамӧйкодь нин вӧлӧма. Пессьыштӧма сэн дедӧ, горзыштӧма, но вӧчны нинӧм абу вермӧма. Сідз и локтӧма капканнас, гачсӧ лэптытӧг. Сикт помас нин мужичӧй паныдасяс да мездас.

Корсюрӧ айловлӧн тӧждысянтор веськыда шуӧм пыддиыс бергалӧны урчиттӧм нимвежтасъяс: — Мый сылӧн кӧ, абу ӧмӧй гач пытшкас мыйсюрӧыс (Е. Афанасьев); Мӧд лун асывнас Любовь Матвеевна норасис Пунеговлы: — Морозовыд, юыштіс да, войбыд узьны мен эз сет, мыйкӧсӧ перйӧмӧн этша-й котрӧдліс менӧ. Кытчӧ ог дзебсьы, сэтысь и аддзӧ (В. Напалков);

Сідз и лои пӧрысь,

Ӧдва вӧрысь-дзӧрысь,

Весиг унджык кадсӧ

Ог нин петав йӧрысь.

Юрӧй ставнас кушмис,

Мыйкӧӧй тшӧтш рушмис.

Мыйла эськӧ сідзи

Томдырйи ме ышми?!

(А. Уляшев).

Корсюрӧ айлов-гижысьяс зэв аслыспӧлӧс кывъясӧн серпасалӧны добрасӧ, весиг петкӧдлӧны сійӧс ловъяторйӧн: Но асывладорыс менам енму грекыс, тыдалӧ, зэлалӧма, и кыла чойыслысь сёрни: «Ваньӧ, луннас бутылкасьыд он янсӧдчыв да вой улас на сьӧрсьыд босьтан» (А. Афанасьев); — Делӧыс, аньяс, сыын: сувталам ми, спортсменъяс, старт вылӧ... чӧвтла синъясӧс видзӧдысьяс вылӧ, а сэні мичасьыс-мича нывъяс. Но а ме том, гӧтыртӧм... Ичӧт Васьӧй гӧг горулын и зыркнитӧ-сувтӧ. Судья ӧвтыштӧ плагнас, ставӧн уськӧдчӧны котӧртны, а менӧ мутивӧйӧ кутӧ... (Е. Рочев).

Индылӧм нин Александр Уляшевлӧн, Помӧсдінын олысь айловлӧн шмонитан руыс зэв бура тӧдчӧ нӧшта «Дед да баб йылысь» кывбурын, кӧні бабыс дӧжналӧ верӧссӧ том нывъяс дорӧ мунны кӧсйӧмысь:

Енэжад ӧд регыд каям,

Колӧк, веськавлам на раяс.

Мунан кӧ том нывъяс пӧвстас,

Тэнӧ Енмыс адас ыстас...

Ме ӧд тэнӧ тӧда, аддза:

Пӧрысьмӧма тэнад «чача»,

Сійӧ важӧн нин оз кыпав.

Он нин томдырся моз гыбав.

Коми литература лыддялігӧн казялі ӧтитор: коми гижысь-аньяс асланыс гусятор йылысь оз гижны немтор, яндысьӧны ли мый ли? На пыдди бара жӧ мудз тӧдлытӧг зільӧны айлов-гижысьяс, зэв аслыспӧлӧс ногӧн найӧ небыда серпасалӧны аньяслысь кага ваянторсӧ, шуам, миян классикъяс Егор Рочев да Геннадий Юшков. Видлӧгъяс: МИРОН ӦГАШ. Гожӧмбыд видзьяс вылас кутшӧм гӧгрӧс нывъяс бергалӧны. Пӧшти мамъяй пасьтӧмӧсь, став тӧварыс эрдын, гӧрд вом дор кодьӧсь. На! Китӧ нюжӧдлы да вомад сюй (Е. Рочев); ЗИНА. А пыр тай сэсся — и бӧж улӧ пыран. МИШКА. А кытчӧ нӧ колӧ, дась верма на да? Гожӧмбыд нин маласьӧма; ВАСЬКА. А мый нӧ, этатчӧдзыд тыдӧдӧмыд да... медся малалыштанінтӧ... Вежӧй и петаліс. ЛЮБА. Но вот! Кыдз путкыль нӧ? Тоин кока? (Г. Юшков). Сійӧ жӧ Юшков ёртным татшӧмсяма аслыспӧлӧс эвфемизмсӧ повтӧг пыртӧ и аслас паськыда тӧдса сьыланкывйӧ, со кӧть:

Абу тайӧ ылӧдлӧм —

Ӧти ӧдзӧс нылыдлӧн.

Кодлы восьтан, кодлы он,

Медтӧй эськӧ муса зон!

Коми профессор Е. А. Игушев пасйӧма: «Эвфемизмӧн вӧдитчигӧн петкӧдчӧ сёрнитысьлӧн авъялуныс, вежавидзӧмыс, асьсӧ кутны кужӧмыс». Ассянь нӧшта содта: гижысьлӧн тӧдчӧ коми кывйӧн ворсӧдчыны кужӧмыс, нюмсера этшыс, йӧзкост олӧмысь унатор казялӧмыс. И ставыс тайӧ миян чужан кывлӧн ыджыд озырлун, кодӧс колӧ миянлы казявны да тӧдны.