ТУВЧЧАМӦЙ ВОДЗӦ
Май витӧд лунӧ тыри вит во миян автономиялы. Став Коми му пасьта зэв гажаа, лӧсьыда муніс тайӧ луныс. Позьӧ шуны — быд уджалысь коми морт сьӧлӧмсяньыс, радейтӧмӧн нуӧдіс ассьыс праздниксӧ. Мукӧд ногӧн оз ӧд и позь коллявны татшӧм ыджыд лунтӧ. Автономия сетӧм бӧрти миян чужис выль, югыд олӧм.
Важӧн коми йӧзыд вӧлі олӧны нёль губерняын. Ӧні джынсьыс унджык нин олӧны ас обласьтын! Мӧд джынйыс, гашкӧ, регыд жӧ ӧтувтчасны миянкӧд. Найӧс век на кутісны ӧтувтчӧмсьыс.
Автономия восьтӧм бӧрын артмис уна буртор. Коми йӧз кутчысьӧ лӧсьӧдны выль нога олӧм. Власьтыс сылӧн ас киас. Сӧветӧ бӧрйысьӧмыс пыр воысь воӧ бурджыка мунӧ. Сӧветӧ бӧрйысь воысь воӧ содӧ; 1923ʼ воын вӧлі 33.691 морт, 1925-ын — 42.745 нин. Сідзжӧ и сӧветъяслӧн уджалӧм кымын водзӧ, сымын тӧдчӧмӧн лӧсьыдджыка мунӧ. Кыптӧны карувса съездъяс да исполкомъяс. Став уджыс мунӧ коммунист партия индалӧм серти. Уджсӧ нуӧдӧны пӧшти быдлаын коми йӧз. Абу нин важ роч чиновникъясыд да ыждалысьясыд.
Комиӧн гижны, лыддьысьны автономия восьтігкежлӧ пӧшти эгӧ на ми кужлӧй. Сӧмын тайӧ вит вонас кутіс паськавны коми кывйыд. Дерт, оз на быд учрежденньӧын сёрнитны, гижӧдчыны ас кывйӧн. Ӧти-кӧ, уджалысьясыс оз на быдлаын мичаӧ кужны, мӧд-кӧ, важланьыс кыскӧ, служакъясыд тшапитчӧны. Сэсся мукӧд пемыд крестьянин оз на гӧгӧрво, мый ас кывйыд зэв колантор. Водзӧ вылӧ ковмас чорыдджыка кутчысьны ас кывъяд да гижӧдад.
Автономия отсаліс комилы кыпӧдны ассьыс культура, вӧчны литература, коми школаяс, мукӧдтор. Сыктывдінкарса Коми нига лэдзанін ӧнӧдз лэдзис 222.500 нига, 75 пӧлӧс нима; сэсся Мӧскуаын лэдзисны 37.000 коми нига, 13 пӧлӧс нима. Газетыд унджыкыс на петӧ рочӧн. Сӧмын ӧні «Коми Сикт» дзик лӧсьӧдӧма ас кывйӧн. Ковмас вуджӧдны коми кыв вылӧ и «Югыд туй» да лӧсьӧдны коми журнал. Сытӧг зэв дыр оз вермы сувтны кок йылас коми гижӧд да литература.
Революция чужтіс уна выль гижысьӧс. На пиын медводзын мунӧ Нёбдінса Виттор. Сійӧ аслас мича гижӧднас ёна чуксаліс миянӧс водзӧ, бурлань мунны, ёна сераліс лёк олӧм. Быд посни челядь тӧдӧны Витторӧс; быд пельӧсын сьылӧны да лыддьӧны сылысь гижӧдъяссӧ. Эмӧсь, быдмӧны и мукӧд гижысьяс: Илля Вась, М. Н. Лебедев, Ёгор Колегов, В. Чисталев, Жугыль, мукӧд. Кымын водзӧ, сымын коми поэзия мичмӧ, паськалӧ. Посни школаясын велӧдчӧм мунӧ коми кыв вылын нин. Сӧмын гырысьджыкъясыс век на мыйкӧ эз вермыны лӧсьӧдны ас кывнас велӧдчӧмсӧ. Сідзжӧ омӧля артмис коми театр. Колӧ сетны коми кывлы туй. Коми гижӧд югдӧдас комиӧс, паськӧдас вежӧрсӧ, садьмӧдас, бурмӧдас сямсӧ, матыстас сӧвет власьт бердӧ.
Тайӧ вояснас коми том войтыр ёна кутчысисны велӧдчыны. Найӧ мунӧны мукӧд каръясӧ, ыджыд школаясӧ. Мукӧддырйи налӧн нинӧм абу сёйнысӧ, да сэтысь оз повзьыны. Тӧдӧны — ыджыд отсӧг миян обласьт оз на вермы сетны. Ӧні ыджыд школаясын велӧдчӧ куимсё морт гӧгӧр.
Коми кӧзяйство ӧні ньӧжйӧникӧн пыр кыптӧ. Му-видз уджалӧм матысмӧ войнаӧдз дырся нормаӧ. Скӧт видзӧм ордйис нин важ кадъястӧ. Вайисны видз-му уджалан машинаяс. Крестьяна кутісны унджык пуктас вӧдитны, кӧнсюрӧ кӧдзӧны турун. Дерт, ас нянь вылад коми йӧз оз вермы и водзӧ вылӧ овны. Ковмас корсьны нажӧткаяс.
Медыджыд нажӧтка сетӧ кер лэдзӧм да вӧралӧм. Вӧр лэдзӧм бӧръя вояснас бара кыптіс. Вӧр нуӧм ӧні содӧ. Миян обласьт аслыс лӧсьӧдіс «Коми Северолес» да «Печеролес». Сы вӧсна содас и уджалан дон, кыптас областнӧй бюджет.
Бюджет вылад сулалӧ миян став обласьтувса овмӧсыд. Огӧ кӧ ми кужӧ мичаӧ артавны ассьыным доходъяс да рӧскодъяс, сэки олӧмыд путкыльтчас. Вит вонад ми велалім уджавнытӧ. Ӧні нин бюджетыд ёнмис, сулалӧ топыда, сы кузя кутісны уджавны быд сиктын.
Овмӧс кыптӧм серти паськалӧ вузасьӧм, ёнмӧ кооперация. Ёна отсалӧны крестьяналы овмӧссӧ паськӧдны кредитнӧй да мукӧд нога сельскокӧзяйственнӧй тӧвариществояс. Бӧръя вояснас кооперация доза нин (вель ёна) паськаліс.
Коми му пытшкын эм уна рудаяс да мукӧд буртор. Сӧмын этша на миян заводъясыд. Важӧн эз видзӧдлывлыны миян му вылӧ, быд ногӧн топӧдісны. Ас вынӧн ми ӧні вермим лӧсьӧдны сӧмын важ Кажымса, Нювчимса да Сереговса заводъяс. Водзӧ вылӧ, лоӧ кӧ отсӧг Центрсянь, Коми муыд вермас дзик вежсьыны, артмасны уна пабрик-заводъяс.
Вит воӧн ми муныштім водзӧ. Но уна на кольӧма вӧчтӧг. Ӧнӧдз на коми йӧзӧс торйӧдӧма кык пельӧ. Век на ӧти-мӧдлӧн эм думъяс пыртны миянӧс важ губерняясӧ. Миянлы колӧ ыджыдджык права, колӧ аслыным Республика. Сӧмын тадзи ми вермам бырӧдны сьӧкыд да пемыдлунъяснымӧс, сӧмын сэки ми вӧтӧдам мукӧд велӧдчӧма йӧзӧс.
