ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС

Конференция бурсӧ нинӧм оз сет.

Ёна нин дыр капиталист государствоясын сёрнитісны войска да оружйӧяс чинтӧм вӧсна конференция чукӧртӧм йылысь. Сійӧ конференция вылас важӧн нин корлісны миянлысь представительӧс. СССР медвойдӧр лэптіс сёрни войска да оружйӧяс чинтӧм йылысь — сійӧ оз кӧсйы косясьны. Генуяса конференция вылын на ещӧ СССР лэптыліс сёрни та йылысь. Сӧвет правительство шуис, ме пӧ ыста ассьым представительӧс, чукӧртад кӧ пӧ конференциясӧ кытчӧкӧ мӧдлаӧ — онӧ Швейцарияӧ. Швейцарияас миянлысь ӧти представительӧс Воровскӧй ёртӧс вилісны нин да виысьяссӧ эз мыждыны. Дерт, виалӧм вылад представительястӧ ассьыным ми огӧ вермӧй ыставны. Сӧвет правительство кӧсйӧ вӧлі лӧсьӧдны бура волысьӧм Швейцариякӧд, сійӧ виӧм кузяыс корис вӧчны ӧткымынтор Швейцарияыслысь (тшӧктіс мынтыны пенсия Воровскӧй нывлы да корӧ вӧлі шуны, мый Швейцарияыслы збыльысь оз вӧлі ков Воровскӧйсӧ виӧмыс), сӧмын сійӧ эз вӧч Сӧвет правительство корӧм серти.

Неважӧн Лига Наций (конференциясӧ чукӧртӧ Лига Нацийыс) бара ыстыліс СССР-лы нота, корӧ мӧдысь нин сійӧ конференция вылас, сӧмын бара жӧ Швейцарияӧ.

Капиталист государствоясын газетъясыс ёна гижисны нотасӧ ыстӧм бӧрын, быттьӧ пӧ кутшӧмсюрӧ правительствояс ёна виччысьӧны СССР-сянь вочакыв тайӧ нотаыс вылӧ. Газетъясас гижӧны, Сӧвет правительство кӧ пӧ оз ысты представительяссӧ конференция вылас, некутшӧм удж пӧ бура мунны оз вермы. Дерт, татшӧм сёрни сӧмын лицемеритӧм. Сӧвет правительство зэв нин гӧгӧрвоана войдӧрсӧ шулывліс, мый сійӧ некутшӧм конференция вылӧ ни некытчӧ Швейцарияӧ представительясӧс оз ысты. Лига Нацийыслӧн сӧветыс та йылысь вӧлі тӧдӧ. Лӧсьӧдіс кӧ сійӧ конференциясӧ чукӧртны Швейцарияын, тыдалӧ нин, мый сылы СССР-сянь представительясыс оз вӧлі ковны. Татысь позьӧ нин гӧгӧрвоны: капиталист государствояс оз кӧсйыны чинтыны войскаяссӧ да оружйӧсӧ. Найӧ сӧмын сы йылысь сёрнитӧны, а асьныс пыр содтӧны армияяссӧ. Сӧвет правительствоыс кӧ оз ысты представительяссӧ, капиталист государствояслы ещӧ лӧсьыд. Найӧ кутасны шуны, дай шуӧны нин вӧлі, СССР пӧ оз кӧсйы чинтыны армиясӧ да, ми пӧ огӧ жӧ вермӧй; ставсьыс пӧ сійӧ мыжа.

Лига Нацийса мӧд нота вылас Чичерин ёрт ыстіс воча нота. Сійӧ нотаас гижӧма: СССР пыр зілис чинтавны войскаяс да оружйӧ, сійӧ оз кӧсйы косясьны. Тайӧ конференция вылӧ СССР-лӧн зэв ичӧтик вӧлі надеяыс, сӧмын эськӧ сійӧ ыстіс представительяссӧ, эз кӧ чукӧртны конференциясӧ Швейцарияӧ. Швейцарияӧ конференциясӧ чукӧртӧмыс петкӧдлӧ, мый Лига Наций оз кӧсйы збыльысь сёрнитны войскаяс чинтӧм йылысь.

Лига Наций нинӧм буртор оз вермы вӧчны. Сійӧ заводитліс нин вӧчавны мыйсюрӧ, сӧмын капиталистъяс ӧти кывйӧ нинӧмысь на эз волыны. Тайӧ конференция вылас сідзжӧ нинӧм оз вермыны вӧчны дай оз вӧчны.

Франция да СССР кост сёрни.

Неважӧн Мӧскуаӧ локтіс Францияысь Томскӧй ёрт. Сійӧ вӧлі Франциякӧд сёрни нуӧдысь делегацияын шлен. СССР да Франция кост мунан сёрни йылысь Раковскӧй ёрт со мый шуӧ:

Сёрни мунӧ лӧсьыда. Медъён да ыджыд уджыс мунӧ финанс комиссияын. Сэні лӧсьӧдчӧны важ уджйӧзъяс да водзӧ кежлӧ удждӧмъяс йылысь. Тайӧ сёрниыс, позьӧ виччысьны, мунас зэв дыр. Сёрнитны колӧ зэв унатор йылысь дай гырысьтор йылысь. Кыкнанладорсяньыс уджас кутчысисны зіля да тайӧ сёрниыс вермас помасьны бура.

Мароккоын.

Франция да рифъяс кост тӧвнас некутшӧм кось эз мун. Рифъяслӧн юрыс Абд эль-Керим тайӧ каднас удитіс ёна ёнмӧдны асьсӧ. Колян тӧлысьын Абд эль-Керим бара шыасьліс Франция дінӧ мир йылысь сёрнитӧм йылысь, сӧмын Францияыс некытчӧ матӧ оз сибӧд. Рифъяс вӧлі корӧны аслыс торъя государство лӧсьӧдны да мукӧдтор. Сы бӧрын рифъяс став фронтъястіыс заводитісны наступайтны французъяс вылӧ. Ӧні Франция сӧгласитчӧма нуӧдны рифъяскӧд сёрни мир йылысь. Сёрниыс регыд кутас мунны Уджа карын (Мароккоын).

Китайын.

Китайын тайӧ вежонас унатор бара вежсис. Чжан Цзолиньыд регыдтӧ Пекинсӧ эз вермы босьтны да, Китайса правительствоас юралысьыс Дуань Цижуй тшӧктӧма асьсӧ видзысь салдатъясыслы (личной охране) кыдз-мый вермасны торкны Пекинсьыс пӧрадоксӧ, мед Чжан Цзолиньлы лоӧ кокньыдджык босьтны народнӧй армиялысь Пекинсӧ. Сэсся Дуань Цижуйыс вӧлӧм зільӧ кыпӧдны ёнджыка гражданскӧй война Китайын. Капиталист государствояс кӧсйӧны вӧлі удждыны Дуань Цижуйлы 1 миллион шайт сьӧм, быттьӧ пӧ мынтыны пекинса пӧличаыслы да Дуань Цижуйсӧ видзысь салдатъяслы жалӧванньӧсӧ. Сы кындзи Дуань Цижуйыс ещӧ на вӧлі корӧ удждыны 1.500.000 шайт сьӧм. Тайӧ став сьӧмсӧ Дуань Цижуйыс кӧсйӧма видзны аслыс торъя армия лӧсьӧдӧм вылӧ. Сэсся неважӧн на Дуань Цижуй тшӧктӧм серти лыйлісны уна китайса йӧзӧс демонстрация вылын. Та кындзи Дуань Цижуйлӧн уна на мыж вӧлі. Народнӧй армияса начальникъяс сёрнитісны да шуисны тайӧ мыжъяссьыс Дуань Цижуйӧс арестуйтны да сетны судӧ. Сӧмын сійӧ войдӧр арестуйтӧм йывсьыд кывлӧма да пышйӧма иностраннӧй кварталӧ. Дуань Цижуй дор сулалысь йӧзсӧ да сійӧс видзысь салдатъяссӧ ставсӧ арестуйтавлісны.

У Пэйфу да Чжан Цзолинь, буракӧ, ӧти кывйӧ абу воӧмаӧсь. Найӧ некор оз вермыны юксьыныс мӧда-мӧдныскӧд. Ли Чинлин генерал да Чжан Цзолинь кост зык жӧ мунӧ.

Неважӧн У Пэйфу заводитіс нуӧдны сёрни народнӧй армиякӧд дай сёрнинас найӧ лӧсьӧдчылӧмаӧсь кыдзкӧ. Сӧмын медбӧръя кадас, буракӧ, У Пэйфу бара вежӧма ассьыс думсӧ. Бӧръя юӧръяс сертиыс, народнӧй армия юасьӧмъяс вылӧ У Пэйфу нинӧм воча оз висьтав. Народнӧй армия ӧнӧдз эськӧ пыр на кутіс Пекинсӧ, сӧмын У Пэйфуыд эз отсав да, мед армиясӧ дзикӧдз эз жугӧдны, народнӧй армияыслӧн начальникъясыс кӧсйӧны эновтны Пекинсӧ.

Чжан Цзолинь ассьыс войскасӧ Пекинас народнӧй армиянас эновтӧм бӧрын оз кӧсйы сюйны, мед пӧрадокыс оз торксьы выль правительство лӧсьӧдтӧг. Ӧні кежлӧ правительствоыс артмытӧдз лӧсьӧдӧма Пекинын торъя комитет. Сійӧ комитетас веськаліны унджыкыс У Пэйфу дор сулалысь йӧз.

Мый водзӧ лоӧ Китайын, кыдзи кутас косьыс мунны — шуны зэв сьӧкыд. Позьӧ шуны сӧмын ӧтитор. Рабочӧй да крестьяна Китайын вежӧрмӧны да ӧтувтчӧны. Революция дор сулалысь йӧз пыр содӧ. Дырӧн-ӧ регыдӧн — коркӧ китайса уджалысь йӧз шыбитасны став уджалысь йӧзӧс нартитысь генералъяссӧ дай накӧд тшӧтш став мукӧд государствоса капиталистъяссӧ Китайысь.