УДЖДЫСЯН ТӦВАРИЩЕСТВОЯС ЙЫЛЫСЬ

Удждысян (кредитнӧй) тӧвариществояс кыпӧдӧны миянлысь овмӧс. Сы йылысь быдӧн нин ӧні тӧдӧны. Кымын унджык крестьяна тӧвариществоясын да кымын ёнджыка найӧ асьныс сэні уджсӧ нуӧдӧны, сымын гырысьджык пӧльза сетӧны тӧвариществоясыд. Медся нин ёна крестьяналӧн удж нуӧдӧмыс колӧ сельскокӧзяйственнӧй удждысян тӧвариществоын. Тӧвариществояс воссьӧм бӧрти коли вель уна кад. Ӧні позьӧ нин видзӧдлыны, мый жӧ вӧчисны сійӧ каднас миян тӧвариществояс.

Обласьт пасьта уна тӧварищество кужӧмаӧсь кок йыланыс сувтны да нуӧдны веськыда, кыдзи колӧ вӧлі, ассьыныс уджсӧ. Шленъясыс бура тӧждысьӧны да лючки-ладнӧ, вежӧрӧн уджсӧ нуӧдӧны.

Сӧмын оз на позь шуны тадзи став тӧвариществояс йылысь. Эмӧсь тӧвариществояс, кӧні абу на вермӧмаӧсь лючки гӧгӧрвоны ассьыныс став пӧльзасӧ, абу гӧгӧрвоӧмаӧсь, мыйла восьтӧмаӧсь татшӧм удждысян тӧвариществояссӧ. Татшӧм тӧвариществоясас со кутшӧм нелючки уджъяс на эмӧсь: чайтӧны — сьӧм пӧ позяс босьтны тӧвариществоысь дай позяс бӧрсӧ не сетны, не мынтыны. Асьныс шленъясыс зэв этша да омӧля уджалӧны; шленскӧй взносъяссӧ оз мынты. Эмӧсь на вӧлӧсьтъясын сэтшӧм тӧвариществояс, кӧні сьӧмсӧ лотайтӧны, таргайтӧны кыдзисюрӧ, сьӧмъяснас вӧдитчӧны быттьӧкӧ асланысӧн: сетасны сьӧмсӧ да расписка оз босьтны, тӧвар сетасны да документсӧ оз лӧсьӧдны, сідз водзӧ. Сэсся гырысь ковтӧм рӧскодъяс вӧчӧны. Сы вӧсна уна убытка лоӧ тӧвариществолы. Ревизионнӧй комиссияяс омӧля уджалӧны.

Уна тӧвариществоясын тшӧт нуӧдан ладсӧ абу на тӧлкӧн лӧсьӧдӧма. Сьӧмсӧ уджӧн сетан делӧяссӧ абу лючки лӧсьӧдӧмаӧсь: он тӧд, кытчӧ видзӧмаӧсь сьӧмсӧ крестьянаыс, мый вылӧ удждӧмаӧсь, сійӧторсӧ лӧсьӧдӧмаӧсь али абу. Мынтан срокъяссӧ оз лӧсьӧдны кыдзи колӧ: сьӧмсӧ босьтӧмӧн сёрмӧдчӧны сроксьыс.

Мукӧд тӧвариществояс шыбитчӧмаӧсь бокӧ — заводитчӧмаӧсь вузасьны. Мукӧд лӧсьӧдӧмаӧсь кирпич да кучик заводъяс, сы вӧсна сӧмын ыджыд убыткаӧ воӧмаӧсь. Сэсся тӧвариществояс оз кутны пуктӧм сьӧмъяс гусьӧн. Сы понда сьӧмсӧ крестьяна озджык пуктавны.

Со кутшӧм уна нелючки вӧчӧмторъяс эмӧсь тӧвариществоясын.

Мед эськӧ бура, лючки нуӧдны быд тӧвариществоясын уджсӧ, колӧ со мыйяс сэні вӧчавны: лӧсьӧдны тшӧт нуӧдан лад, ревизионнӧй комиссияяслы босьтчыны чорыдджыка уджавны, тшӧкыдджыка вӧчавлыны ревизияяс, тӧваръяссӧ лыдӧ босьтлыны. Лыдӧ босьтлыны документъяссӧ. Ёна видзӧдны, мед ковтӧм рӧскодъяс эз вӧчавны, эз шыблавны кытчӧсюрӧ сьӧмсӧ. Лӧсьӧдны рӧскодъяссӧ сӧмын смета серти. Ёна видзӧдны, мед сьӧм лотайтӧмъяс эз ло. Унджыкысь вӧчавлыны докладъяс удж йывсьыс крестьяна водзын. Удж дінӧ колӧ матыстны унджык тӧдысь йӧзӧс — агрономъясӧс да мукӧдӧс. Зільны ёнджыка крестьяналысь прӧст сьӧмсӧ кыскыны тӧвариществоясас кутӧм вылӧ. Сьӧм крестьяналы удждігӧн колӧ видзӧдны, мед сьӧмсӧ сетӧма лоӧ сы мында, мыйта колӧ мортыслы кутшӧмкӧтор лӧсьӧдны. Сэсся мед крестьяниныс удждӧм сьӧмсӧ вермис срок кежлӧ мынтыны. Колӧ видзӧдны, мед крестьяниныс видзӧ сьӧмсӧ сы вылӧ, мый вылӧ босьтіс. Мынтан срокъяс оз ков нюжӧдавны. Коді вермӧ да оз мынты срокын, сэтшӧмъяссӧ колӧ сетны судӧ. Дугӧдны вузасьӧм ас тшӧт вылӧ. Некутшӧм ногӧн не вӧрзьӧдны вузасьӧм вылӧ сьӧм, кодӧс урчитӧма видзны кутшӧмкӧ торъя удж вылӧ (целевые кредиты).

М. В.