МЕДБУР ГУДӦКАСЬЫСЬ
Габовсаяс пиысь война вылӧ ветлысьяс да бӧр ловйӧн воысьяс лыдын Григорий Иосифович Лодыгин, сиктса ногӧн кӧ, Ӧсип Гриша. Коми республикаса Паметь книгаын коймӧд томын гижӧма, мый чужис 1922 воын. Кулӧмдінса военкомат босьтіс война вылӧ 1942 воын. Демобилизуйтчӧм бӧрын оліс Украинаын да тані жӧ и кувсис.
Кыдз шуласны, жебиник юӧр и, кыдз тыдовтчис, ни ӧти лыдпас оз лӧсяв збыльыслы. Чужліс Габовса морт 1920 вося сентябр 17 лунӧ, а война вылын вӧлі 1941 вося декабрсянь 1944 вося майӧдз. Вӧрӧгъяскӧд тышкасис разведкалӧн 99-ӧд батальонын. Повтӧмлунсӧ пасйылісны
Кор босьтчи лӧсьӧдны Габовса фронтӧвикъяс йылысь книга, юаси эг сӧмын налӧн рӧдвужлысь, но и грездын да мукӧдлаын олысьяслысь, кодъяс код йылысь кӧ да мыйкӧ тӧдыштісны. Тадзи жӧ юаси и Григорий Иосифович йылысь. Медводз вайӧда висьталӧмсӧ Иван Алексеевич Лодыгинлысь, кодлы фронтӧвик лоӧ дядьӧн.
— Ме чужи 1934 воын, война пансян кадас вӧлі дзоля на, но помнитышта, мый Гриша дядьӧс война сувттӧдз на босьтлісны армияӧ. Мунліс Дзолльысь Кирилл Митрейкӧд. Нӧшта помнита, мый армиясьыс воліс отпускӧ Митрей Иван Степан — война вылын усьӧм вит вок пиысь ӧти. Вӧлі армия формаа, коді лӧсьыда пукаліс сы вылын. Бура помнита дядьлысь война вылысь локтӧмсӧ. Локтіс война помасьӧм бӧрын Украинаысь во мысти кымын. Сэні гӧтрасьӧма, гӧтырыс вӧлі Надя нима. Арӧса кагасӧ шуисны Витяӧн. Сэсся Габовын нин чужисны Андрей да Лида. 1953-ӧд воын ме муні армияӧ да сы кості вӧлі бӧр мунӧмаӧсь Украинаас. Кыдзи шуисны йӧзыс, муніс Варполом вокыслӧн Олимпиада гӧтыр дорас вежӧгтӧм вӧсна.
Гриша дядь мунігӧн ловъя на вӧлі Ӧксинь мамыс — батьыслӧн мӧд гӧтырыс. Воддзасӧ, Ӧльӧксей вокыслысь мамсӧ — Микит Паладьӧс — лыйлӧмаӧсь гражданскӧй война дырйи.
Гриша дядь уджавліс монтёрӧн, кутіс телефона йитӧд. Кыпӧдліс керка, коді сулалӧ и ӧні. Зэв бура гудӧкасьліс. Сэсся вӧчис сійӧс жӧ, мый йӧзыс: пуктыліс турун, кыйсис, вотчис да с.в. Сійӧ вӧлі шань, ставныскӧд лӧсяліс, унакӧд ёртасис.
А со мый висьталіс фронтӧвик Александр Андреевич Лютоевлӧн Василий пиыс:
— Мый висьтала, кывлі аслам пельясӧн, кор Украинаысь корсюрӧ Габовӧ волігӧн Григорий Иосифович волывліс миянӧ да кык фронтӧвик казьтылісны война кадсӧ. Украинаын аслас тышкасян котыркӧд Григорий Иосифович веськалас немечьяслӧн кытшӧ — бӧрӧ, водзӧ ни бокӧ. Доръяс нывбаба, коді дзебас ас дорас. Сылӧн Надя ныв вылас и гӧтрасяс война помасьӧм бӧрын. Немечьяслӧн да полицайяслӧн волігӧн ковмылӧма пырны весиг ыджыд пачас. Сэтысь видзӧдлыны абу гӧгӧрвоӧмаӧсь. Кытшад веськалӧм бӧрын воштӧмаӧсь да батьныслы, Ӧсипыслы, волас весиг юӧр, мый вошис юӧртӧг. Григорий Иосифовичлӧн мамыс, Иван Ӧксинь, кыдзи висьтавліс меным ыджыд мам, кодкӧд ваявлӧмаӧсь колхозлы турун, век пӧ бӧрдіс: дитяӧй пӧ дай менам Гришукӧй, кытчӧкӧ пӧ юрсӧ пуктіс, да весиг оз тӧдны.
Содта, мый Григорий Иосифович зэв бура гудӧкасьліс, менӧ весиг босьтліс шемӧс: кыдзи татшӧм бурасӧ позьӧ ворсны. Гашкӧ, буретш таысь кыпаліс лолӧй да ачым сэсся босьтчи велӧдчыны ворснысӧ, помалі весиг культпросветучилище, велӧді баян, босьтчи тэчны сьыланкывъяс, велӧда овны шыладкӧд ёртасьӧмӧн школаын велӧдчысьясӧс.
Менам дядь А. А. Логинов содтіс со мый:
— Ӧсиплӧн сотчыліс керкаыс, и сы местаӧ Григорий пиыс кыпӧдліс выльӧс. Керсӧ лэдзигӧн ёнакодь вӧлі доймӧма Надя гӧтырыслӧн кокыс (гашкӧ, чегӧма да) да вӧлі гипсалӧмаӧсь. Висьталӧны, мый пӧрӧдігас пуыс «пышйӧма» да вартӧма кокас. Помнита, мый Надежда сёрнитіс сӧмын рочӧн, зэв мичаа кысис. Гӧтырлы, Анастасия Павловналы, козьнавліс уна рӧмӧн серӧдӧм кепысь да сійӧ кувтӧдзыс видзис казьтылан пас пыдди.
Ме помнита Григорийлысь война бӧрын локтӧмсӧ да семьяыскӧд во квайт кымын олӧмсӧ и Украинаӧ мунӧм бӧрас некымынысь волӧмсӧ. Ме ӧд вӧлі ыджыд нин да весиг ичиньясын, Ёгор Марья керкаын, юлім вина. Ӧсип Гриша кыйсьыліс, вӧдитліс батьыслысь лэч туйсӧ, коді муніс Лёк сёнсянь асыв-лунвылӧ. Ӧтилаын вӧлі ыджыд чукчи койт да гырысь пӧткаыд шедліс век. Завидьтылісны унаӧн да Ӧсип вужлӧн эбӧстӧммӧм бӧрын асавліс то ӧти, то мӧд. Ӧні сійӧ орчча Дзоль сиктысь лесник Петялӧн. Эм тай Ӧсип керка дін, сэтысь Гриша кыйсьыліс жӧ, сы вӧсна мый сэні, вӧр керка лэптӧмӧн, кыйсьыліс и батьыс. Сы вӧсна и шусьӧ Ӧсип керка дінӧн.
Украинаысь волывліс медыджыд пиыскӧд, кодлӧн нимыс вӧлі Витя. Зэв бура гудӧкасьліс, ставсьыс бура. Ми, том йӧз, гудӧк дорад чукӧртчылім век, рытъяс кольлісны гажаа.
Дзоля на вӧлӧма Габовын дядьыслӧн олігӧн Роза Варфоломеевна Гичева, коді ӧні олӧ Зимстанын. Сійӧ висьталіс:
— Муртса помнитышта дядьлысь Украинаысь волӧмъяссӧ. Менам бать ёна кыйліс чери да сыкӧд петавлісны ю вылӧ. Гриша дядь торйӧн нин нимкодясис гырысь, мукӧддырйиыс сыв кузьта, сиръясӧн, кодъясӧс кыйлісны кыснанъясӧн да крукъясӧн. А Ӧльӧксан воккӧд, коді лэч туй вылӧ петіс дзолясянь, ветліс кыйсьыны вӧрӧ. Овліс вежон-мӧд. Вайлывліс аскӧдыс Витя писӧ, коді ӧдйӧ лӧсявліс грездса челядькӧд. А ставыс дядьлӧн вӧлі нёль челядь — кык пи да кык ныв: Витя, Андрей, Наташа да Оля. Тӧда сы вӧсна, мый Украинаас мунӧм бӧрын Гриша дядьлӧн семьякӧд пыр письмӧасис Ӧсип Наста чойыс, коді верӧс сайӧ петавліс Дзолльӧ. Ӧні Габовын олӧ сылӧн Олимпиада нылыс. Ӧсип Наста, менам ичинь, ветліс вок дорас весиг Украинаас.
Нӧшта казьтышта, мый Гриша дядь зэв бура гудӧкасьліс. Нывбабаяс сьывлісны и йӧктылісны. Висьталӧны, мый война бӧрын Габовын олігӧн ньӧбліс гудӧксӧ ачыс, а Украинасьыс волігӧн эз вайлывлы, сы вӧсна мый бур гудӧк вӧлі батьлӧн — Ӧсип Варполомлӧн.
Вӧлі шӧркодь тушаа, зумыд тэчаса, чужӧм вылас мичаник. Да нӧшта гудӧка. Дерт жӧ, верӧстӧм аньяс видзӧдісны «мырддьывны» гӧтырыслысь. Сійӧн на и, кӧнкӧ, ковмис мунны Украинаас.
Видзӧдӧм серти, мортыс вӧлӧма зіль да кыпыд лола. Кор эмӧсь татшӧмъясыс, гажа и кымӧра лунъясӧ.
Ӧсип Гриша — медбур гудӧкасьысь!
Тадзи шуас грездысь дзик быд морт.
Сійӧ вӧлі быдтор ворсны дасьӧн,
Быттьӧ кыліс пельпом сайсьыс борд.
Вӧлі сьӧкыд олӧм Воч ю йылын,
Но эз дзикӧдз габовсаӧс ви,
Сы вӧсна мый рытнас гудӧк кыліс
Да и оліс сьӧлӧмъясын би.
Габов грездным нэмсӧ няня-сола,
Йӧзӧ корны некор тась оз пет.
Век на быттьӧ Ӧсип Гриша олӧ,
Воч ю бокас шогсьыны оз сет.
Татшӧм рунад дыр на овны дасьӧсь,
Миянлы оз пукты некод тас.
Ӧсип Гриша — медбур гудӧкасьысь —
Енэж шӧрас миян зарни пас.
