ГАБОВЛӦН ТОММЫЛІС ЛОВ
Кыдзи юӧртлім нин, Габов грездӧ воліс том йӧзлӧн котыр, коді лӧсьӧдіс тані овлӧм фронтӧвикъяслысь паметьсӧ казьтылӧм кузя Георгий Победоносецлысь часовня кыпӧдӧм да татчӧ кольӧм нэмлӧн комынӧд воясын вайлӧм да тані кулӧм вежа айясӧс казьтылан крест сувтӧдӧм могысь подувъяс. Грездӧ 30 морта котырӧн июнь 20 лунӧ пырисны искусствояслӧн республикаса гимназияысь велӧдчысьяс, кодъяс вӧсна кывкутісны Сергей Викторович да Алла Александровна Таскаевъяс, да Зимстанса шӧр школаысь велӧдчысьяс, кодъясӧн юрнуӧдіс тані ОБЖ велӧдысь Евгений Андреевич Кочанов.
Олісны палаткаясын, кодъясӧс сувтӧдісны вӧвлӧм мельничагорувса веж луд вылӧ Воч ю бокӧ. Тані жӧ пусисны, сёйисны-юисны да вӧчисны экспедициялӧн урчитӧмторъяс серти мукӧд коланторъяс июнь 30 лунӧдз. Ме волі татчӧ июнь 29 лунӧ, кор уджъяс вӧлі эштӧмаӧсь нин, аскинас лӧсьӧдчисны мунны бӧр Сыктывкарӧ, а тайӧ лунас вӧчисны став уджлы кывкӧртӧд, пуктісны гаж: лыддисны кывбуръяс да сьылісны. Вӧліны эз сӧмын асьныс, но и волісны часовнялы подув дінӧ да пукалісны сэні лӧсьӧдӧм лабичьяс вылын грездсаяс.
Гаж пансьытӧдз С. В. Таскаев меным висьталіс:
— Мӧвпыштӧмыс збыльмис, челядь, тшӧкыдакодь дӧзмӧдчысь зэр вылӧ видзӧдтӧг, уджалісны кыпыда. Часовнялы да крестлы подувъяс лӧсьӧдӧмысь кындзи томъяс сӧстӧммӧдчисны грездын, отсасисны фронтӧвикъяслӧн челядьлы — ӧні олӧма нин йӧзлы. Пример вылӧ, Августа Павловна Лодыгиналы, мед кос вӧлі ӧшинюлыс, кодйисны зэр ва мунан визьяс. Ветлісны чукӧртны важ олӧм йылысь казьтылӧмъяс Дзолльӧ, Вылыс да Улыс Вочӧ. Пасъя, мый ёна отсасисны асьныс грездсаяс. Медводз Шучалинъяс гозъя — Андрей Васильевич да Зинаида Алексеевна, весиг котыртлісны пывсьӧдӧм. Андрей Васильевич вӧлі менам веськыд киӧн, вӧчис став урчитӧмторсӧ и аслас водзмӧстчӧмӧн. Грездсаяс могмӧдісны йӧлӧн да мукӧд сёян-юанӧн. Воліс Костромаысь грездӧ видзӧдлыны батьсӧ да 15 сюрс шайт вичмӧдіс Зарема Григорьевна Морохина.
Ёна отсасис Сыктывкарысь ас вылӧ уджалысь Василий Иванович Лодыгин — Габовысь фронтӧвик Иван Фёдорович Лодыгинлӧн пиыс: вайис Сыктывкарысь аслас машинаӧн бетон да лыа бергӧдлантор, кӧжа, цемент, пиломатериалъяс. Дзолльысь тракторӧн воліс да шыльӧдіс часовня кыпӧданін Эдуард Витальевич Логинов. Матыстчыліс да могмӧдіс корӧмъяс Дзольса юралысь Гелий Иванович Логинов.
Миянкӧд вит лун олісны «Юрган» телеканалса уджалысьяс. Колӧ чайтны, кельыдлӧз экран вылысь аддзам бур петас. Висьтасим эг сӧмын ми, но и грездсаяс да орчча Дзоль сиктсаяс. Петкӧдчас Габовлӧн оз сӧмын талунъя, но и воддза олӧм. Вежон чӧж вӧлі и «Коми му» газетса уджалысь Павел Иванович Симпелев.
Абуджык лӧсьыд сьӧлӧм вылын сыысь, мый, кӧть и кӧсйысьлісны Сыктывкарса стрӧитчысьяс, эз вайны ӧткызта керъяс да эз лэптыны дась подув вылас часовнясӧ. Ыстысисны, мый сёрнитчӧмыс июль 31 лунӧдз да удитасны на, ӧні тэрмӧдлӧ мӧд удж. Ме, дерт, вола накӧд выльысь да сьӧлӧмӧй лоӧ места вылын сӧмын уджнысӧ примитӧм бӧрын, сэк, кор часовня став мичлуннас лоӧ синъяс водзын.
Нӧшта Сергей Викторович висьталіс, мый та бӧрын Габовын часовня лӧсьӧдӧм кузя удж оз помась. Вочасӧн вӧчасны пытшкӧсса уджъяс. Медся тӧдчанаыс — фронтӧвикъяслӧн нимъясӧн мемориальнӧй пӧв лӧсьӧдӧм. Тайӧ юкӧнас абу на ставыс стӧч, мунӧны корсьысян уджъяс. Вочасӧн дасьтӧны и книга, кӧні лоӧны фронтӧвикъяс йылысь висьтъяс. Сійӧ, кыв шутӧг, лоӧ зэв ыджыд козинӧн.
Ме юаси грездсаяслысь, мый налы тайӧ часовняыс. Со мый висьталісны ӧткымынъяс. Григорий Изосимович Морохин — фронтӧвик Изосим Николаевич Морохинлӧн 74 арӧса пи:
— Батьӧс босьтӧмаӧсь фронт вылӧ 1941 вося сентябрын. Меным вӧлӧма сӧмын арӧс да ветлӧдла лабич дорті. Бать нуӧма моздорас му помӧдз да шуӧма: «Бӧръяысь ӧд сьӧлӧм бердын видзи, ӧдвакӧ бӧр ловйӧн воа». Сідзи и лоис, вошис юӧртӧг 1943 вося тӧлын. Фронтӧвикъяслӧн ним кузя часовняыс лоас тшӧтш и батьӧс казьтылан быдлунъя пасӧн, кодӧс ме кута аддзыны синъясӧн, пыравны сэтчӧ, ӧзтыны сись да шуны бур кывъяс.
Августа Павловна Лодыгина — фронтӧвик Павел Иванович Лодыгинлӧн ныв:
— Меным нимкодь, мый часовнясӧ кыпӧдӧмӧн водзмӧстчисны зятьӧй — Сергей Викторович Таскаев да нылӧй — Алла Александровна. Томъяскӧд воліс вӧчасьны и Ксения внучкаӧй, коді уджалӧ Коми республикалӧн представительствоын Санкт-Петербургын. Батьӧй усьліс 1943 воын. Помнита, вӧліны фронт вывсяньыс письмӧяс да кытчӧкӧ ставыс вошис. Часовняыс, сэні мемориальнӧй пӧвйыс лоасны казьтылан пасӧн. Ме ола Сыктывкарын, но быд во вола чужанінӧ да ӧні медулӧ кута копыртчывны вежа керкаыслы.
Юаси томъяслысь, кодъяс бергӧдісны грездын вермана удж. Шучалинъяс гозъялӧн Василий пиыс, коді велӧдчӧ искусствояслӧн гимназияын, висьталіс:
— Нинӧм сьӧкыдыс эз вӧв, вӧчим сійӧс, мый тӧдам дзолясянь, ёнджыкасӧ чукӧртім лӧп. Гашкӧ, сӧмын сьӧкыдджык вӧлі ноксьыны бетонӧн, но ӧд, бура ыджыдӧсь нин да, абу дзик эбӧстӧмӧсь.
Часовня дорсӧ шыльӧдӧмаӧсь бура паськыда. Мича пӧвъясысь потшӧс 15 метр кузьта да сы пасьта жӧ. Сэтчӧ кӧсйӧны пуктыны пуяс. Кӧсйисны эськӧ лӧсьӧдны паськыдджыка, мед часовняыс лоис ыджыд эрд вылын, но сулалӧны на эновтӧм керкаясыс Григорий Петрович Лодыгинлӧн да Алий Ефимович Мизевлӧн. Вӧрӧдны оз позь. Нуасны кӧ ли пес вылӧ пилитасны — сэки позяс.
Габовӧ челядьӧн котыртӧм гаж вылӧ локтӧмаӧсь и орчча Дзоль сиктсаяс. Мыйла пӧ часовнясӧ кыпӧданныд лыда морта Габовын, а он Дзолльын, кӧні фронтӧвикыс вӧлі унджык да и йӧзыс унджыкӧсь, эм весиг овмӧдчӧминлӧн администрация?
— Сы вӧсна мый бур йӧз сюрисны, асьным сэсся кыпалім. Дзолляд позьӧ жӧ вӧчны, некод оз кут, — вочавидзисны сылы.
Ме Габовысь жӧ петӧм морт да кызьысь унджык во нин сэні арбыд олысь, дерт, тайӧ делӧяссьыс абу бокын. Отсала, мыйӧн верма. Медыджыд тӧждӧй сы вӧсна, мед локтан вося майын часовнясӧ восьтігкежлӧ лэдзны Габов да сэтчӧс фронтӧвикъяс йылысь ыджыд кӧрыша книга. Ӧтырышъя сёрнита йӧзкӧд, кодъяс мыйкӧ да помнитӧны война вылӧ ветлӧмъяс йылысь, ёнджыкасӧ, дерт, ловъя на ныв-пияныскӧд. Водзджык кӧ вӧлі босьтчӧма, дерт, унджык позис тӧдмавны, ловъяӧсь на помнитысь йӧзыс вӧліны да, но мый сюрас — и сійӧ лоӧ бур.
Чукӧра йӧзыслы лыдди асланым муса да дона чужан му йывсьыным кывбур, а талун кежлӧ, грездӧ волӧм да ставсӧ сьӧлӧм пыр лэдзӧм бӧрын, чужис выль:
Ми уджсӧ век дзолясянь тӧдам
Да сійӧн и быдторйыс эм.
Ми олам садь юрӧн ог сьӧдас,
А борд вылӧ кыпӧдам нэм.
Ми зэв на и лӧсьыда сьылам
Да сійӧн и шогыс оз ви.
Ми вӧрсӧ да васӧ век кылам,
Сэн быттьӧкӧ дзоридзьяс ми.
Ми Енмӧн на гортаным олам
Да сійӧн и кутӧда лов.
Став бурыс, мый эм, зэв ӧд колӧ,
А омӧльыс ньӧти оз ков.
Ми гортсьыным некор ог бырӧй,
Век чужас выль морт — пи да ныв.
Мед шонді век Габовӧ пырас,
Мед олас век тан сьыланкыв.
Гашкӧ, чужас шылад да тайӧ кывбурсьыс артмас сьыланкыв, кодӧс позяс петкӧдлыны локтан вося майнас. Медъя.
Тайӧ гижӧдсӧ помалӧмӧн, став уджсӧ котыртысьяс и ас нимсянь нӧшта ӧтчыд висьтала зэв ыджыд аттьӧ став бур йӧзлы, кодъяс вочавидзисны миян шыӧдчӧм вылӧ да отсалісны, мыйӧн вермисны: сьӧмӧн, вӧчасянторъясӧн, сёян-юанӧн, бур кывйӧн, мыйкӧ да вӧчисны асьныс. Чайта да, тайӧ отсӧгыс вичмас и водзӧ, ӧд уджыс уна на. Но чорыда эска, мый ставыс артмас.
8.07.2014.
