ВОЧ ЙЫЛЫН МЕДВОДДЗАЯС
Габов грезд, став сертиыс, чужліс коркӧ 17-ӧд нэмын. Буретш сэки Роч государствоын лӧсьӧдісны стрелецъяслысь войска, бӧрынджык, Ыджыд Петыр сар дырйи, Кардорын (Архангельскын) кутісны вӧчны саридзса карабъяс. Стрелецъяслы да караб вӧчысьяслы коліс вӧлӧга, медводз нянь. Сійӧс вайисны сэтысь, кӧні сійӧ быдмис бура да кытысь вайнысӧ вӧлі медся матын. Татшӧмъясӧн вӧліны Перымса да Вяткаса муяс, кӧні кутісны имениеяссӧ асшӧр удж зумыда нуӧдысь Строгановъяс да Бутеро. Нянь тшӧтш локтіс и ӧнія Кулӧмдін район пыр. Тӧвся туйӧн няньсӧ вайлісны вӧла додьясӧн Воч ю вомын сулалысь гырысь складъясӧ да ытва дырйи ыджыд пыжъясӧн кылӧдлісны Войвыв Кӧтйӧм, Эжва да Войвыв Двина кузя Кардорӧдз. Тайӧ туйӧдыс нулісны няньсӧ и Голландиялы да Англиялы вузалӧм могысь, весиг излісны сійӧс. Мельничаяс вӧліны Воч ю пӧлӧн сулалысь став грездын да сиктын — Дзолльын, Габовын, Вылыс Вочын, Улыс Вочын. Найӧ, кыдз шулӧны, уджалісны лун и вой. Перымысь петкӧдан няньысь кутшӧмкӧ да юкӧн кольлісны буретш изны, а эз нулыны Воч вомӧдз. Видзӧдӧм серти, нянь изӧм вӧснаыс и кыпӧдлісны сикт-грездъяссӧ. Кызьӧд нэм помын мельничаяслӧн колясъясыс вӧліны на.
Габов грезд сулалӧ Воч юлӧн веськыдладорын Дзоль сиктсянь локтысь туй бокын. 1817 вося документъясын казьтывсьӧ Варлам Гаврилов Лодыгин йылысь, коді мунлӧма татысь кытчӧкӧ воӧн водзджык. Керкасӧ лэптылӧма дзик ю бокас, кутны кӧ тӧдвылын ӧнія грездсӧ, сылӧн катыдын.
Кыдзи пасйӧма документъясын (Шӧр государственнӧй архивлӧн 230-ӧд фонд да Великӧй Устюгса архивлӧн 265-ӧд да 364-ӧд фондъяс), 1820-ӧд воын Габовын олӧны 40 арӧса Габӧ Иван Лодыгин, 40 арӧса жӧ Маръя гӧтырыс, налӧн пияныс: 9 арӧса Вась, 8 арӧса Ӧнтӧн да Микипер. 1821 воын Габӧ Иван Лодыгинлысь семьясӧ гижлӧмаӧсь Пиля Петыр Логиновлӧн овмӧсӧ, но 1822 воын бӧр торйӧдӧмаӧсь, а 1823 воын бара ӧтувтӧмаӧсь. Мун пӧ да и гӧгӧрво.
1858 во. Габовын олісны 79 арӧса Габӧ Иван Лодыгин, 42 арӧса Микипер пиыс, Микиперлӧн 40 арӧса Климент Ирина гӧтырыс, Габӧ Иванлӧн 66 арӧса Анна чойыс.
1864 во. Габӧ Иван абу нин ловъя, кувсьыліс 1858 воын. Грездсаяс лыдын 48 арӧса Иван Микипер Лодыгин, сылӧн Климент Ирина гӧтырыс. Накӧд жӧ ӧти овмӧсын вӧліны 65 арӧса дӧва Миш Домна, 40 арӧса дӧва Иван Ӧпрӧсь Логинова, 70 арӧса Микол Павел Логинов. Орчча керкаясын олісны Габӧ Иван Лодыгинлӧн пияныс. Ставнысӧ гижлӧмаӧсь старӧверъясӧн.
1872 воын Габов Керчомъяса вичко улын. Грездын сэки вӧлі 4 овмӧс, 10 айлов да 11 эньлов. А 1880 воын Габов пырис Вочса Сретенскӧй вичко улӧ. Вӧлі 3 овмӧс да 10 олысь (нывбабаястӧг).
1894 воын Керчомъяса старшина Самарин да писар Золотарёв Габовысь пасйӧмаӧсь шӧркодя олысьяслысь 6 овмӧс да гӧля олысьяслысь 3 овмӧс.
1915 воын овмӧсъяслы сеталісны содтӧд муяс. Габовса айловлы юклісны 542 десятинаӧн. Ставыс 40 лов, 10 овмӧс. Медводдза керкаыс Рӧдь Миколай Лодыгинлӧн. Сылӧн пияныс 8 арӧса Епим, 7 арӧса Митрей да 1 арӧса Иван. Мӧд керкаыс Ӧнтӧн Митрей Лодыгинлӧн. Сылӧн пияныс 43 арӧса Иван, 22 арӧса Педӧр, 10 арӧса Павел, 8 арӧса Вась, 6 арӧса Ёгор. Керка помын нӧшта Педӧрлӧн арӧсӧн-джынйӧна Ёгор пи. Коймӧд керкаыс 48 арӧса Ӧнтӧн Педӧр Лодыгинлӧн. Сылӧн пияныс 20 арӧса Петыр, 15 арӧса Ладимер, 7 арӧса Степан, 3 арӧса Ӧльӧксан. Нёльӧд керкаыс 73 арӧса Ӧнтӧн Лука Лодыгинлӧн да 73 арӧса жӧ Ӧнтип вокыслӧн. Витӧд керкаыс 29 арӧса Семӧ Ӧньӧ Лодыгинлӧн. Сылӧн вӧлӧмаӧсь 17 арӧса Митрей да арӧсӧн-джынйӧна Епим пиян. Кӧкъямысӧд керкаыс 62 арӧса Вась Вась Мезенцевлӧн. Ӧкмысӧдыс — 28 арӧса Микита Петыр Лодыгинлӧн. Сыкӧд тшӧтш 24 арӧса Висар, 20 арӧса Микипер, 15 арӧса Прокӧ вокъясыс да 3 арӧса Степан пиыс. Дасӧд керкаыс 34 арӧса Микипер Ӧсиплӧн. Сылӧн Педӧр да Пуд вокъясыс армияынӧсь. Ӧтиыс 1912, мӧдыс — 1914 восянь. Микипер Ӧсиплӧн нӧшта вӧліны 6 арӧса Матвей да 4 арӧса Ӧльӧш пиян.
Кыдзи аддзанныд, грездын ставныс Лодыгинъяс. Василий Васильевич Мезенцев кындзи. Позьӧ ылӧсавны, мый сійӧс татчӧ вайисны кыдзи отставкаын салдатӧс либӧ арестуйтӧмъяс пӧвстысь Вӧлӧгдасянь индӧд серти. Мӧд ногыс габовсаяс эськӧ эз лэдзны.
Грездлӧн нимыс Габов да, дерт жӧ, сылы подувсӧ пуктыліс Габӧ. 1817 вося документас тай пасйыссьӧ Варлам Гаврилов Лодыгин, гашкӧ, абу Гаврилов, а Габрилов? Сысянь сэсся и паськаліс Лодыгин вужйыс. Ме тай тадз чайта-а.
Габӧ Иванлӧн, вуж паськӧдысьлӧн, керкаыс вӧлӧма Вочлӧн джуджыд кыр йылын, кытчӧ выль керка кыпӧдліс Василий Фёдорович Лодыгин, а сотчӧм бӧрас лэптыліс Епим Митрейкӧд выль керка Анна чойыс. Татчӧ, кыр горулас, и лэптылӧма мельничасӧ Габӧ Иван. Колясыс эм на весиг ӧні.
Лодыгинъяс кындзи Габовын вочасӧн лоисны мукӧд оваяс: Логиновъяс, Лютоевъяс, Морохинъяс. Локтісны кызвыннас война бӧрын нин озыр вӧр-ва вӧсна эз ылысь, а матігӧгӧрса сиктъясысь, кызвыннас Вылыс Вочысь.
Александр ПАНЮКОВ
(Босьтӧма «Воч ю бокын медводдза олысьяс» гижӧдысь. Кулӧмдін районса «Парма гор» газет, 1995 вося июль 20 лун.)
