КЫДЗИ ВӦДИТНЫ КУТШӦМСЮРӦ ПУКТАСЪЯС

Тані ми висьталам, кутшӧм муяс колӧны шабді улӧ, картупель улӧ да корнеплодъяс улӧ (скӧт вердан свеклӧ, турнепс, скӧт вердан морков да мукӧд) да кутшӧм кӧдза бӧрын найӧс колӧ вӧдитны.

Шабді.

Шабді улӧ муыс оз ков зэв сёйӧд ни зэв лыаа, колӧ шӧркоддьӧм. Васӧд муяс шабді улӧ ньӧти оз туйны, сэтшӧминъясас сійӧс нинӧмла дзик кӧдзнысӧ. Сэсся шабді улӧ муыд колӧ дзик ёгтӧм, мед некутшӧм ёг турун сэні эз вӧв. Куим переменаӧн му уджалігӧн шабді колӧ кӧдзны сю бӧрын. Медбура шабдіыд быдмас, сю улас кӧ мусӧ вӧлі бура куйӧдалӧма да бара жӧ дзик кӧ ёг турунтӧмӧсь. Уна переменаӧн му уджалігӧн шабдітӧ колӧ кӧдзны бобӧнянь бӧрын.

Воддза шабді кӧдза бурджык сёр кӧдза дорысь. Водзсӧ кӧдзӧмнас гагъяс озджык вермыны торкныс шабдісӧ, дай сідзсӧ водз кӧдзӧмнас шабдіыс бурджык локтӧ. Кӧдзӧны шабді быд ногыс — шоча и тшӧкыда. Шоча кӧдзӧмӧн воӧ унджык шабді кӧйдысыс. Сэки шабдіыс ёна вожавлӧ да кӧйдыс юрыс унджык воӧ, сӧмын сіыс лоӧ дженьыдджык да чорыдджык. Тшӧкыда кӧдзӧмӧн шабді кӧйдысыс эськӧ воас этшаджык, да сіыс лоӧ кузь, небыд. Бур кудель вылӧ кӧ, кӧдзны колӧ шабдісӧ киӧн, а кӧйдыс кӧ колӧ унджык, сэки бурджык кӧдзны кӧдзан машинаӧн.

Картупель.

Картупель улӧ колӧ небыд бур му. Куим переменаӧн кӧть уна переменаӧн му уджалігӧн картупель пыр колӧ пуктыны сю бӧрын, сӧмын бурджык, сю улас кӧ мусӧ вӧлі куйӧдалӧма. Картупельтӧ эськӧ сёрӧн пуктӧны, да мусӧ сы улӧ колӧ гӧрны пырысьтӧм-пыр ид кӧдза бӧрын. Гӧрӧм бӧрын колӧ пинёвтны. Пинёвттӧгыс муыс вермас косьмыны да сэки оз кут шогмыны картупельсӧ пуктыныс.

Картупель позьӧ пуктыны быдсаӧн дай вундалӧмӧн. Посньыдик картупель кӧйдыссӧ кӧ пуктан тшӧкыдджыка, урожайыс воас гырысь кӧйдыс пуктӧм мындаыс жӧ. Картупельсӧ вомӧныс вундалӧмӧн пуктігӧн унджык урожайыс локтас вылыс пуктӧм торъяссьыс (сэтысь урожайыс локтӧ быдса картупель пуктӧмыс мында жӧ), сэні синмыс унджык уліса картупель торъяс дорсьыд да. Кузьмӧсӧн вундалӧмӧн пуктігӧн урожайыс этшаджык жӧ локтӧ вылыс картупель торъяссӧ пуктӧм урожай дорысь. Сідзкӧ урожайыс медбур воас, картупельсӧ кӧ пуктігас вомӧныс вундалан да вылі торъяссӧ пуктан; улі торъяссӧ позьӧ не пуктыны.

Урожайыд картупельлӧн ёна содӧ, пуктытӧдзыс кӧ картупель кӧйдыссӧ небзьӧдан. Небзьӧдныс позьӧ со кыдзи: картупельтӧ колӧ разӧдны вӧсньыдика югыдінӧ да видзны сэні, кытчӧдз картупельыс оз чукрась-небзьы да кытчӧдз оз нырсялышт. Ныръясыс петасны сэки дженьыдикӧсь да зэв кызӧсь, пукталігас оз чегъясьны.

Корнеплодъяс.

Корнеплодъяс улӧ колӧ зэв жӧ бур, куйӧда му. Корнеплодъяс позьӧ кӧдзны, картупель моз жӧ, сю бӧрын. Сю улас кӧ мусӧ ёнджыка куйӧдалӧма, сійӧ зэв бур. Корнеплодъяс быдмӧны зэв дыр. Сы вӧсна найӧс колӧ кӧдзны водзджык, сэки урожайыд воас ыджыдджык. Медбур кӧдзны корнеплодъяс кӧдзан машинаӧн, сӧмын кымынкӧ сошник колӧ тупкыны, мед костыс мӧда-мӧд радсьыс лоӧ вершӧк 12 кымын. Кӧдзны киӧн позьӧ жӧ, сӧмын колӧ беддьӧн вӧчавны визьяс, мед мӧда-мӧдсьыс костыс вӧлі вершӧк 12 кымын жӧ. Медбур плугӧн гӧрыштавны ӧтар-мӧдарсяньыс да шӧрас (мыльк йылас) пуктыны. Турнепс кӧйдыс десятина вылӧ колӧ 12 пунт, морков кӧйдыс 15 пунт, свеклӧ кӧйдыс пуд кымын.

Н. Рудницкӧй.