ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС
СССР да Франция кост сёрни.
Ӧні СССР да францияса делегацияяс кост Парижын мунӧ сёрни став споръяссӧ, нелючкияссӧ мӧда-мӧд кост волысьӧмын лӧсьӧдӧм йылысь. СССР-лӧн Европаса государствояскӧд татшӧм сёрниыс абу нин первой. Ми ветлім сёрнитны Генуяӧ 1922ʼ воын, ветлім Лондонӧ 1924ʼ воын, сӧмын сійӧ сёрнияссьыс некутшӧм лад эз ло. Сійӧ сёрнияс дырйиыс капиталист государствояс кӧсйӧны вӧлі сӧмын кыдзкӧ торкны Сӧвет республикалысь олӧмсӧ. Англиякӧд сёрнитігӧн англияса капиталистъяс вӧлі корӧны СССР-ысь пабрик-заводъяс бӧр сетны капиталистъяслы, тшӧктӧны вӧлі мукӧд государствояслысь сардырся уджйӧзъяс ставсӧ мынтыны да ӧткажитчыны Сӧвет правительстволы мукӧд государствояс кост вузасьӧм уджсӧ аслас кияс кутӧмсьыс (
Францияса капиталистъяслӧн, дерт, горшыс паськыд жӧ. Сёрни воссьытӧдзыс на ещӧ найӧ вӧлі корӧны Сӧвет правительстволысь ӧткажитчыны мукӧд государство кост вузасьӧм уджсӧ киас кутӧмысь да став сардырся уджйӧзсӧ мынтыны. Сӧмын ми чайтам, мый францияса правительствоыс да францияса делегацияыс гӧгӧрвоасны да вермытӧмторъяс оз кутны корны сёрнитігӧн.
Мыйсюрӧ, дерт, ми вермам сетны Франциялы, сійӧ кӧ миянлы воча мыйяскӧ сетас жӧ. Медъёна делегацияяслӧн кутас мунны сёрниыс СССР-лы дыр кежлӧ сьӧм удждӧм йылысь. Франция кӧ кӧсйысяс удждывны миянлы сьӧмсӧ, СССР вермас сійӧ сьӧм вылас прӧчентъяс пыдди моз мынтыны францияса йӧзлы мыйкӧ мында уджйӧзъяс. Сӧмын овмӧсыс кӧ миян кыптас, ми вермам кутшӧмсюрӧ уджйӧз мынтыны. А овмӧссӧ кыпӧдӧм вылӧ колӧ сьӧм. Кӧсйӧны кӧ францияса йӧз босьтны уджйӧзъяс, Франциялы лоӧ удждыны сьӧм. Сӧмын тадзи вермас лоны сёрни. Ӧні ставыс нин гӧгӧрвоӧны, мый Сӧвет республика ёнмис, важ моз кӧ кутан сёрнитны, тӧлк оз босьт. Колӧ сёрнисӧ нуны, мед кыкнанладорыслы лои пӧльза. Францияса пабрик-заводъясысь петан тӧваръяслы колӧ туй. Бура сёрнитӧмӧн да лӧсьӧдчӧмӧн СССР вермас ӧні босьтны Франциялысь уна тӧвар. Ми чайтам, мый Франция тайӧ ставсӧ гӧгӧрвоас да сёрниыс кутас мунны бура.
Англия кӧсйӧ пӧдтыны Кантонӧс.
Лунвыв Китай ӧні позьӧ лыддьыны торъя государствоӧн. Столичаыс сэні Кантон. Кантонса правительствоас Гоминьдан партияысь шленъяс, революция дор сулалысь йӧз. Кантонса правительство ӧні ёна ёнмис. Гоминьдан правительствоыс зільӧ вежны важ договоръяссӧ мукӧд государствоса капиталистъяскӧд, сійӧ договоръясыс зэв сьӧкыдӧсь китайса йӧзыслы да. Сы вӧсна зэв сьӧлӧм вылас оз во кантонса революция дор сулалысь правительство мукӧд государствоса капиталистъяслы, медсясӧ нин англияса капиталистъяслы. Медъёнасӧ скӧрмисны англияса капиталистъяс Кантон вылӧ, Кантоныс эз кут Англияыслысь некутшӧм тӧвар ньӧбавны да. Кантонса да Гонгконгса рабочӧйяс боръя кӧкъямыс тӧлысьяссӧ нин некутшӧм англияса тӧваръяс паракодъяс вылысь оз грузитны да некутшӧм англияса тӧвар вӧлі оз лэдзны новлӧдлыны. Тайӧ забастовкасӧ рабочӧйяс вӧчисны, кор Шанхай карын да мукӧдлаын китайса рабочӧйясӧс англияса капиталистъяс лыйлісны. Тайӧ забастовка вӧчӧм бӧрас Англиялӧн вузасьӧм Лунвыв Китайын дзикӧдз быри. Англияса капиталистъяслы вузасьӧмсӧ тупкӧмыс вайис уна миллион дон убытка. Англияса капиталистъяс унаысь нин корлісны асланыс государстволысь силаӧн тшӧктыны кантонса правительствоӧс ньӧбавны англияса тӧвар да заставитны рабочӧйяссӧ уджавны. Англияса правительство ӧні кутіс вӧчны капиталистъяс тшӧктӧм серти — эз кут лэдзны Кантон карӧ некутшӧм паракод йӧзӧн ни тӧварӧн. Помкасӧ пуктыны Англиялы Кантонсӧ тупкӧмыслы со мый сюри: Кантонас вӧлі уджалӧ забастовкасӧ нуӧдысь комитет. Комитетыс вӧлі нуӧдӧ став забастовка уджсӧ. Англияса капиталистъясӧн ылӧдлӧм гӧгӧрвотӧм: рабочӧйяс кӧ вӧлі кутчысясны грузитны англияса тӧваръяссӧ, комитетыс найӧс вӧлі дугӧдӧ.
Англияса правительство шуис Кантонса правительстволы: тайӧ комитетыс пӧ торкӧ Англия да Китай кост вӧчӧм договоръяс серти уджалӧм. Договоръяс сертиыс пӧ колӧ Китайлы лэдзны Англияӧс тӧргуйтны Кантонын. Сы вӧсна пӧ колӧ кантонса правительстволы комитетсӧ вӧтлыны. Кантонса правительствоыс, дерт, эз кӧсйы вӧтлыны рабочӧйясӧс, некутшӧм договорыс сы йылысь эз вӧв да. Ӧткажитчӧм бӧрын Кантонса портсӧ англичана тупкисны.
Кантон карӧ оз локны некутшӧм кӧрт туйяс. Кантон карӧ кӧ дырджык оз кутны лэдзны грузъяс, йӧзыслы сёяныс оз кут тырмыны. Англияыс надейтчӧ, мый сэки кантонса правительствоыс силаӧн заводитас восьтыны портсӧ. Сэки Англиялы позьӧ нин война явитны да шыбитны кантонса правительствосӧ.
Сӧмын тайӧ оз удайтчы Англиялы. Мукӧд государствоса капиталистъяслы Кантон портсӧ тупкӧмыс ваяс зэв ыджыд убытка: найӧ вӧлі зэв ёна тӧргуйтӧны Кантонкӧд. Сы вӧсна найӧ оз отсавны Англиялы, а натӧг Англиялы сьӧкыд лоӧ. Сэсся китайса йӧзыс вывті нин ёна скӧрмӧмаӧсь англияса капиталистъяс вылӧ. Оз кӧ Англия дугды тайӧ уджысь, китайса йӧзыс ставыс сувтасны Англия вылӧ. Сэки вермасны дзикӧдз вӧтлыны Англияӧс Китайысь. Ӧні Англиялы воча сувтӧм вылӧ сёрнитӧны нин ӧтлаасьны Кантонкӧд матігӧгӧрса обласьтъясыс. Сэсся Кантонса государство дор сувтасны став мувывса уджалысь йӧз, медвойдӧр англияса рабочӧйясыс.
