КЫДЗИ КОЛӦ ЛЫСЬТЫНЫ МӦСЪЯСӦС

Кужӧмӧн мӧс лысьтысь миян зэв на этша. Унджыкыс на мӧсъястӧ лысьтӧны важ ногӧн: босьтасны нёньсӧ кык чуньӧн, певнас да водз чуньнас, да кыскӧны нёньсӧ улӧ. Мукӧддырйиыс ещӧ кыкнан кинас лысьтӧны ӧти нёнь. Тадзи мӧскӧс лысьтыны оз позь, тадзсӧ лысьтӧмнас мӧскыслы омӧль.

Тадзи лысьтӧмнад нёньясыд мӧсъясыдлӧн нюжалӧны, лоӧны личыдӧсь. Мукӧддырйиыс та вӧсна йӧлыс ачыс петӧ нёньяссьыс. Колӧ лысьтыны мӧсъястӧ, мед лысьтӧмыс кукань нёнялӧм кодь вӧлі. Куканьыд нёнясигад оз кыскы нёньсӧ мӧскыдлысь, сійӧ сӧмын босьтӧ вомас нёньсӧ да личкӧ, топӧдӧ небыдика нёньсӧ кывнас да паръяснас. Сэки мӧскыслӧн нёньыс оз доймы. Сідз жӧ колӧ и лысьтыны.

Нёньяссӧ лысьтігӧн нёньсӧ оз ков босьтны кык чуньӧн, а колӧ став киад, кулакад. Сэсся нёньсӧ оз ков кыскыны увлань, а колӧ сӧмын личкавны чуньяснад: войдӧр водз чуньнад, сэсся шӧрнас, медбӧрыннас нин чальнад. Лысьтігас колӧ вӧраас кокньыдика тувкыштавны, кыдзи куканьыд нёнясигад нырнас тувкӧдӧ. Сідзсӧ йӧлыс вӧрасьыс кокньыдджыка петӧ.

Лысьтыны мӧскӧс колӧ пыр веськыдладор боксяньыс. Лысьтыны заводитчытӧдзыс колӧ нёньяссӧ мӧскыслысь мыськыны дэбыд ваӧн да косӧдз чышкыны сӧстӧм рузумӧн. Йӧвтӧ ӧд сёйӧны гырысь кындзи тшӧтш челядь — мед сэтӧн эз нин вӧв некутшӧм ёг-няйт. Няйт кӧ нёньыд, дерт, йӧлыд няйт жӧ лоӧ.

Колӧ лысьтыны ӧтпырйӧ кык нёнь, ӧтисӧ бӧрладорсьыс, мӧдсӧ водзладорсьыс крестӧн (водзладорсьыс кӧ веськыдвыв нёньыс, бӧрладорсьыс колӧ лысьтыны шуйгавыв нёньсӧ).

Лысьтыны заводитчигӧн кымыныськӧ колӧ лысьтыштны йӧвсӧ муас: ӧти-кӧ, йӧлыс кызысьсӧ первой петігас няйт, мӧд-кӧ, йӧлыс ва кодь кизьӧр.

Медъёнасӧ нин колӧ видзӧдны, мед йӧлыд нёньясас ньӧти эз коль. Кольыштас кӧ йӧлыс, кӧть зэв ичӧтика, мӧскыслы зэв абу бур. А мӧдарсянь кӧ, помланьыс йӧлыс лоӧ зэв сук, жырыс зэв уна. Став нёньсӧ лысьтӧм бӧрын минут 2−3 мысти (дырджык мысти оз позь) бара колӧ видлыны став нёньсьыс йӧвсӧ; сэки бара на петас стӧкан джын кымын сливки кодь сук йӧв.

Лысьтӧм водзвылас некор нинӧмӧн оз позь кӧтӧдны либӧ мавтны нёньяссӧ. Кӧтӧдӧмыс мӧслы зэв жӧ абу бур. Йӧлӧн либӧ нӧкйӧн мавтӧмысь мӧскыслӧн нёньясыс потласьӧны, сетчӧ няйтыс пырӧ да вӧраыс мӧскыдлӧн вермӧ висьмыны.

Гожӧмъясын жар пӧраӧ нёньясыс кӧ ёна косьмӧны либӧ варччӧны, колӧ мыськыны нёньяссӧ мича ваӧн либӧ тӧпитӧм свежӧй мӧс выйӧн. Сӧмын лысьтӧм бӧрас пырысьтӧм-пыр колӧ косӧдз чышкыны.

Мӧскыд кӧ оз сулав лысьтігас — чужъясьӧ ли мый ли, колӧ тӧдмавны, кыті сылӧн висьӧ, доймӧ да заводитны лечитны, эновтны оз позь.

Н. Б.