КОЛӦ БУРА ВИДЗНЫ ТЫРА МӦСЪЯСӦС

Бурджыка вердӧй тыра мӧскӧс!

Кыдзи видзны кукъя мӧскӧс.

Бурджыка кӧ видзан мамсӧ — бурджык лоӧ кукань. Сы вӧсна, мыйӧн мӧслӧн пондас тӧдчыны вӧра, колӧ бурджыка сы гӧгӧр ветлӧдлыны, колӧ лючки вердны мӧскӧс.

Тыра мӧскӧс колӧ сувтӧдны шоныд, чистӧй гидӧ, мед пыр сэні вӧлі воздухыс сӧстӧм. Бур поводдяӧ тӧлын тыра мӧстӧ колӧ быд лун лэдзлыны недыр кежлӧ ывла вылӧ. Ывлаын, сӧстӧм воздух вылын мӧс ёнмӧ, ёнмӧ тшӧтш куканьыс. Ёна кӧдзыд да тӧла дырйи лэдзны мӧскӧс шоныд гидысь оз ков. Мукӧд мӧсъяскӧд оз ков мӧстӧ ӧтилаын лэдзлывлыны, мед оз люкавны да дойдны тыра мӧстӧ.

Бурджыка колӧ вердны тыра мӧскӧс.

Тыра мӧскӧс колӧ бурджыка да лючки вердны. Мӧслы кӧрымыс колӧ яйсӧ кутӧм вылӧ да йӧвсӧ лӧсьӧдӧм вылӧ, а тыра мӧскыдлы кӧрымыс колӧ ещӧ кук вылас. Сідзкӧ тыра мӧстӧ лоӧ ёнджыка вердны.

Воддза тӧлысьясас тырсялӧм бӧрас сетӧны мӧслы неуна кӧрымсӧ содтӧд, сэсся пыр содтӧны. Медбур кӧрымӧн лыддьӧны: видзвывса турун жмык, кыд да пызь. Идзас позьӧ сетны сӧмын пӧсь ваын кӧтӧдӧмӧн да пызьӧн сорлалӧмӧн.

Бӧръя тӧлысьясас тыра мӧскӧс колӧ вердны тшӧкыдджыка: тыра мӧскыд оз вермы ӧтпыр уна сёйны, сійӧс колӧ лунын ичӧтикаӧн вердны витысь либӧ квайтысь.

Кык тӧлысь водз куканясьтӧдзыс мӧскыдлысь кӧрымсӧ колӧ чинтывны, шочджыка вердны заводитчыны, вына кӧрымъясӧн ньӧти оз ков вердны, сетны колӧ сӧмын турун да идзас. Омӧльджыка вердӧмыс регыд тӧдчыны кутас — мӧслӧн чиныштас йӧлыс. Сэк бара лоӧ мӧстӧ заводитны бура да тшӧкыда вердны, бара колӧ сетавны вына да пӧтӧс кӧрымъяс.

Тыра мӧслы оз ков сетавны уна уль турун, идзас, сісьмӧм картупель, сур да самӧкур раб (пыдӧсъяс). Оз позь тыра мӧскӧс юктавны кӧдзыд ваӧн. Он кӧ кут дӧзьӧритны, вермас сійӧ куканясьны водзджык.

Тыра мӧстӧ колӧ пелька видзны.

Ёна колӧ видзӧдны, мед вӧраыс мӧскыдлӧн вӧлі пыр сӧстӧм. Вежон кык куканясьтӧдзыс войдӧр колӧ вӧрасӧ быд лун мыськавны дэбыд ваӧн да косӧдз рузумӧн чышкавны. Оланінсӧ колӧ тшӧкыдджыка весавны; мед эз вӧв няйт куйӧд, колӧ вольсавны унджык идзас. Сэсся колӧ видзӧдны, мед куйӧдыс оз сибдав гӧнас, колӧ небыдик роскӧн либӧ турунӧн гӧнсӧ тшӧкыдджыка чышкавны. Гидсӧ колӧ быд лун восьтывны недыр кежлӧ, мед пыр вӧлі сэні сӧстӧм воздух. Оланіныс кӧ омӧлик, стенас кӧ эмӧсь розьяс, колӧ розьяссӧ тупкавны.

Кыдзи тӧдны куканясьӧм кад.

Верман он тӧдны куканясьӧм кадсӧ? Тӧдан кӧ ӧш мӧслысь нӧйтчӧмсӧ, верман куканясьӧм кадсӧ тӧдны. Нӧбасьӧм кадыс мӧслӧн овлӧ 240−320 лун кымын. Тулысын да гожӧмын он аддзыв мӧскыдлысь нӧйтчӧмсӧ, да сэк, дерт, он вермы лючки тӧдны куканясян кадсӧ. Тыра абу мӧскыд кокньыда позьӧ тӧдны.

Тырсялӧм бӧрын мӧскыд оз кут котравны, раммӧ, ёнджыка сёйӧ, кынӧмыс сылӧн ыдждӧ. Мӧд либӧ коймӧд тӧлыссяньыс рушку веськыдладор бокыс гыркас куканьыс тӧдчӧмӧн вӧрӧ.

Отсав мӧслы куканясигтырйи.

Мыйӧн казялан мӧслысь куканясьӧм, колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ лэччыны мӧс дінӧ. Кокньыда кӧ вайӧ, оз ков мортлы и кутчысьлыны.

Куканясигӧн колӧ мӧссӧ водтӧдны шуйгавылас, сэк кокньыдджыка куканьыс петӧ.

Куканясьӧм бӧрын маткаыс ёна чинӧ, гырдыс кайӧ вӧра дінас, сэки колӧ куканьсӧ нёньӧдны либӧ мӧссӧ лысьтыны.

Вежон чӧж куканясьӧм бӧрын маткасьыс петӧ пытшкӧс няйтыс. Няйтыс кӧ оз дугды петӧмсьыс дырджык, колӧ ветеринарнӧй пельшӧр дінӧ ветлыны.

Первой лунъяснас куканясьӧм бӧрын мӧскыс ёна пӧсявлӧ; мед эськӧ эз кынмы сэки мӧскыс, колӧ вевттьыны шоныдторйӧн. Вердны колӧ мӧссӧ первой нёль лунсӧ куканясьӧм бӧрас джын кӧрымӧн, юктавны колӧ сӧмын шоныд ваӧн, лӧсьыд ва пиас пуктыны неуна пызь. Нёль лун бӧрти позяс важ ногӧн нин вердны.

Г. Ш-н.