КЫДЗИ КУЛАКЪЯСКӦД ВОДЗСАСЬНЫ
(Мый шуис кулакъяс йылысь коммунист партиялӧн 14-ӧд съезд)
Кулакъяс сиктъясын эмӧсь. Найӧ пыр ӧтарӧ ёнмӧны, быд ногыс зільӧны веськавны сӧветъясӧ, кооперативъясӧ да мукӧдлаӧ. Кулакъясыд эськӧ вермасны кӧ, пыр и пӧртчасны ичӧтик помещикъясӧ, зільӧны кутны ас кипод улас унджык уджалысь-батракъясӧс. Кулакъяс оз ӧткажитчыны кӧзяйствуйтыштны сӧветъясын, налы окота бергӧдны став сиктса олӧмсӧ ас ногыс, мед эськӧ позисджык аслас кабыр улас ёнджыка топӧдны гӧльджык крестьянасӧ. Ставыс тайӧ тадзи, сӧмын кулакъясыд оз на кутны сиктса олӧмсӧ ас кипод улас.
Дерт, та серти оз на позь шуны, кулакъяскӧд пӧ оз ков водзсасьны. Кулакъясӧс некор оз ков вунӧдны, пыр колӧ видзӧдны на бӧрся да найӧ удж бӧрся. Мед эськӧ кулакыс нинӧм эз вермы вӧчнысӧ, мед сійӧ эз вывті ёнмы да эз кут кӧзяйствуйтны сиктъясас, колӧ сыкӧд водзсасьны. Водзсасьны колӧ чорыд дугдывтӧг.
Кулакыд ӧд чорыд да винёв жӧ.
Кыдз нӧ косясьны кулакъясыскӧд? Дерт эськӧ, зэв кокни лэдзны, шуам, кутшӧмкӧ декрет, мед сійӧ декрет кузяыс босьтны кулакъясыслысь став овмӧссӧ либӧ ставнысӧ арестуйтавны, да сідз водзӧ.
Сӧмын татшӧм декретыд ньӧти оз отсав гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьянаыдлы — медъёнасӧ нин гӧль крестьянаыдлы. Гӧль крестьянаыд сідзтӧ пыр кутас виччысьны отсӧгсӧ кыськӧ вылісянь, а ачыс важ мозыс кольӧ ӧтувтчытӧм.
Кулакъяскӧд колӧ косясьны ӧтувтчӧмӧн. Ӧтувйӧн кулакъяскӧд водзсасьӧмӧн-косясьӧмӧн гӧль крестьяна ӧтвылысь шӧркоддьӧма олысь крестьянакӧд велаласны ас выннас бурмӧдны, лэптыны ассьыныс овмӧссӧ дай став сиктсьыс овмӧссӧ. Сэки найӧ велаласны нуӧдны политика уджсӧ сиктъясас, велаласны мездыны асьнысӧ кулакъяс дзескӧдӧмысь, ас кипод улас сюрӧмысь.
Гӧль крестьяна рабочӧй класслӧн кутӧд сиктъясын. Сідзкӧ голь крестьяна революциялӧн кутӧд сиктъясын, кутӧд социализм стрӧитӧмлы. Шӧркоддьӧма олысь крестьяна — ӧтвылысь уджалысьяс рабочӧйяскӧд да гӧль крестьянакӧд. Найӧ тшӧтш отсалӧны кыпӧдны государствоса овмӧс, стрӧитны социализм.
Гӧль крестьяналӧн ас костаныс став кӧзяйствоса да политика уджсӧ нуӧдны ӧтувтчӧмыс да шӧркоддьӧма крестьянакӧд сійӧ уджсӧ ӧтвылысь нуӧдӧмыс и эм кулакъяскӧд косясьӧм.
Кыдзи нӧ колӧ ӧтувтчыныс гӧль крестьянаыслы? Медвойдӧр (сійӧ медыджыдтор) гӧль крестьяналы да батракъяслы колӧ сӧветъяс дінӧ матыстчыны, нуӧдны сӧветъяссьыс уджсӧ. Гӧль крестьяналы колӧ пырны сӧветъяс комиссияясӧ да сэні отсавны нуӧдны уджсӧ. Оз ков овны ланьтӧмӧн, оз ков асьтӧ улӧ пуктыны. Колӧ сёрнитны, висьтавны, кыдзи тэ ногӧн лӧсьыдджык, велӧдчыны уджавны. Колӧ ӧтувтчыны гӧль крестьяналы коммунистъяс гӧгӧр да ӧтвылысь нуӧдны политика уджсӧ сиктъясын. Колӧ зільны, мед кулакъяс эз вермыны бергӧдны асланьыс, эз вермыны ас ногыс вӧчны. Сӧмын сідз вермасны гӧль крестьяна ӧтувтчыны, вермасны кулакъясӧс омӧльтчӧдны. Советъясас уджалӧмӧн гӧль крестьяна вермасны видзӧдны: бура мунӧ оз видз-му лӧсьӧдӧм, кокньӧдъяссӧ налогысь лючки-ӧ сеталӧны, гӧль крестьяналы бур вылӧ уджсӧ нуӧдӧны али оз да сідз водзӧ. Ӧтувтчасны кӧ гӧль крестьяна, найӧ сӧветъяссьыд кулакъяс дор уджалысьяссӧ вермасны йӧткыны, веськӧдны уджсӧ аслыныс бур вылӧ.
Сэсся гӧль крестьяналӧн зэв ыджыд удж — кутчысьны ёна кооперацияӧ. Вермытӧмъяс пыдди кооперацияӧ пыригӧн пайяссӧ колӧ пуктыны мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяслы. Мӧда-мӧдлы отсасян комитетъясын, кооперативъясын моз жӧ, колӧ уджавны гӧль крестьяналы. Кооперацияын уджалігӧн гӧль крестьянин гӧгӧрвоас, мый сӧмын сы пыр позьӧ бурмӧдны-кыпӧдны ассьыс овмӧссӧ. Эм кӧ ён кооперация, гӧль крестьянин некор оз сюр кулак кипод улӧ, тӧрговеч кипод улӧ. Кооперация пыр гӧль крестьяна регыдджык вермасны босьтны отсӧг видз-му бурмӧдӧм вылӧ. Кооперация пыр гӧль крестьяналы кокньыдджык ӧтувтчыны артельясӧ ӧтвылысь видз-му уджавны. Артельясас кӧ ӧтувтчасны, сэк кокньыдджык судзӧдны налы быдпӧлӧс дона видз-му уджалан машинаяс; ӧтка крестьяниныд, дерт, сэтшӧм дона машинаястӧ оз вермы ньӧбныд. Сэсся кооперацияас кӧ бара гӧль крестьяна кутасны ӧтувтчыны коммунистъяс гӧгӧр, налы кокньыдджыка лоӧ водзсасьныд кулакъяскӧд; найӧ ӧд ёна жӧ зільӧны и кооперативъястӧ босьтны ас кипод улас.
Сӧветъяс пыр, кооперация пыр да мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяс пыр гӧль крестьяна вермасны вынтӧммӧдны кулакъясӧс сиктъясын.
Оз ков сӧмын некор вунӧдны: гӧль крестьяналы колӧ уджавны ӧтвылысь шӧркоддьӧма олысь крестьянакӧд, накӧд ӧтвылысь косясьны кулакъяскӧд.
Тадзи индіс косясьны кулакъяскӧд гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьяналы коммунист партиялӧн 14-ӧд съезд.
В. Трунтаев.
