БЫРӦДӦЙ КОМИ ЙӦЗ КОСТЫСЬ ПЕМЫДЛУН!
1920 вося перепись серти дзик велӧдчытӧм йӧз 12 арӧссянь 30 арӧсӧдз миян вӧлі 22816 морт. Колян во да воддза вонас велӧдӧма лои 4000 гӧгӧр. Сӧмын огӧ бура тӧдӧй, уна-ӧ велӧдӧма лои 1921 да 1922 воясын — чайтам, 4000 гӧгӧр жӧ. Сідзкӧ велӧдӧма лои 8000 морт. Коли велӧдчытӧм морт 15000 кымын. Вермам-ӧ эськӧ найӧс велӧдны 1927 вося ноябр тӧлысь кежлӧ?
Скӧрмам кӧ асланым пемыдлун вылӧ да чорыдджыка кӧ босьтчам велӧдчыны-велӧдны, ми вермам сійӧ уджсӧ таво на помавны. Ланьтам кӧ да кутам надейтчыны гырысьясӧс велӧдан школаяс вылӧ, миянлы лоӧ велӧдны неграмотнӧйястӧ во вит кымын: сьӧмъясным этша, а велӧдӧм сувтӧ бура вылӧ велӧдысьяслы мынтысьӧмӧн.
Ставным кӧ босьтчам, абу эськӧ и сьӧкыд тайӧ уджтӧ вӧчны: куш партийнӧй йӧз, комсомол да профсоюзса шленъяс вӧлӧсьтъясын, дерт, кӧнкӧ эм 5000 гӧгӧрыд, босьтчасны кӧ найӧ куим мортӧн велӧдны — сы мында и эм. А грамотнӧй крестьяниныс служак кындзиыс ӧмӧй этша? Сё вит-квайтыд, дерт, кӧнкӧ быд вӧлӧсьтын сюрӧ. Найӧ кӧ босьтчасны велӧдны, кымын неграмотнӧй усьӧ быд велӧдысь вылӧ?
Ворсігмоз эськӧ тайӧ уджтӧ вӧчны позьӧ да, сӧмын ми пыр код вылӧ кӧ надейтчам (ен вылад велалӧмаӧсь важӧнсянь надейтчыныд да сійӧ ли, мый ли пыр на кыссьӧ), кодлыськӧ мыйкӧ виччысям. Тайӧ уджыд дзик ас саяным, сёрни доныс оз сулав, сьӧлӧмысь кӧ кутчысям сы дінӧ. Мукӧдлаын сійӧ удж дінас кутчысьӧмаӧсь нин асьныс крестьянаыс: Воронежскӧй губерняын Рамонье вӧлӧсьтын 22 крестьянин (абу том йӧз, а тошка дядьӧяс) колян во велӧдӧмаӧсь ас вӧлӧсьтсьыс 200 морт. На ног кӧ ми кутчысям тайӧ удж дінас, мӧд во эськӧ некодӧс лои велӧдны. Сӧмын ӧткымын вӧлӧсьтын миян эм 200 неграмотнӧйыд, унджыкас таысь этшаджык. Мукӧдас кольӧма велӧдчытӧмыс сӧмын 40−50 морт. Сэтшӧм вӧлӧсьтъясад вывті нин кокни Октябрса революциялы 10 во тыригкежлад став неграмотнӧйястӧ велӧдны.
Ӧткымын йӧз шуасны — велӧдны пӧ огӧ кужӧй. Сы вылӧ воча позьӧ шуны: зэв кокньыда сы вылӧ позьӧ велавны, важ пӧнӧмаръяс на кужлӧмаӧсь велӧдны-а, ӧнія грамотнӧй йӧзыд на дорысь сюсьджыкӧсь. Ӧткымынторъяс (кыдзи велӧдны) вермасны индавны учительяс.
Мукӧдъяс шуасны: сы мында книгаыс пӧ (буквар) оз тырмы. Сыысь ӧні шогсьыны оз ков: Мӧскуасянь ыстісны миянлы 20.000 коми буквар, Сыктывдінкарӧ нин локтіс. Книга эм тырмымӧн, сӧмын велӧдчыны-велӧдны эн дышӧдчы.
Ми чуксалам коми крестьянаӧс, вӧлӧсьтувса исполкомъясӧс, комсомолӧс, партияӧс да профсоюзысь шленъясӧс, учительясӧс тӧлкуйтны та йылысь бурджыка скодъяс вылын, чуксалам вӧчны постановленньӧяс бырӧдны пемыдлун Октябр революция 10 во тыригкежлӧ асланыд вӧлӧсьтын, лӧсьӧдны-паськӧдны «Пемыдлун бырӧдан» обществояс да чорыда кутчысьны ӧнісянь жӧ йӧзӧс велӧдан удж дінӧ.
Коми обласьтувса «Пемыдлун бырӧдан» нима общество правленньӧын юралысь Мишарин.
Гырысь йӧзӧс велӧдан удж нуӧдысь Жеребцов.
