КОРСЯНЬ ДА КЫДЗИ ПРАЗДНУЙТӦНЫ УДЖАЛЫСЬ НЫВБАБАЯС МАРТ 8-ӧд ЛУН
Тӧлысь мысти кутасны празднуйтны му выв пасьта нывбабаяс праздник — март 8-ӧд лун. Тані ми висьталам, корсянь заводитчисны кыпӧдчыны да кыдзи празднуйталісны тайӧ лунсӧ став му вылын.
1909 воӧ Америкаын уджалысь нывбабаяс петлісны уличьяс вылӧ корны мужчинаяскӧд ӧткодь политическӧй права бабаяслы. Дерт, нинӧм налы эз сетны.
1910 воӧ Копенгаген карӧ (Данияын столича) чукӧртчисны нывбабаяс мӧд ставмувывса съезд вылӧ. Америкаса представитель тайӧ съезд вылас кыпӧдіс сёрни празднуйтны мувывса нывбаба праздник лун март тӧлысьын.
1911−1912 воясӧ празднуйтісны рытыввывса государствоясын (Германияын, Францияын); уджалысь нывбабаяс тайӧ лунас чукӧртлісны митинг, разӧдісны гижӧдъяс озыр йӧзлысь власьт босьтӧм йылысь, лэдзисны тайӧ лун кежлас нывбаба олӧм йылысь нигаяс. Сэки нывбабаяс лэдзлісны лозунг:
«Вермасьны ӧткодь политическӧй права вӧсна, судзӧдны сійӧс».
1913 воӧ первой на тайӧ лунсӧ празднуйтісны миян Россияын. Сэки Питер карын (ӧнія Ленинград) Калашниковскӧй биржаын вӧлі митинг; лэдзисны газетъяс, гижӧдъяс. Бӧрас пӧлича та вӧсна унаӧс арестуйтавліс.
1914 воӧ Питерын бара заводитчылісны празднуйтны, водзвыв вӧчавлісны собранньӧяс. Сӧмын пӧлича тӧдіс да эз лэдз вӧчныс митингсӧ. Праздник лӧсьӧдысьяссӧ арестуйтісны, шыбитісны тюрмаӧ (арестуйтісны Конк, Самойловаӧс, Николаеваӧс). Воддза лозунг пыддиыс — «Мед сетасны нывбабалы ӧткодь политическӧй права мужчинаяскӧд», — лэдзисны нин мӧд пӧлӧс лозунг: «Сарӧс шыбитам».
1915−1916 воясӧ нывбаба праздник лун эз празднуйтчы некӧн, Норвегияын кындзи, сэтчӧ волісны представительяс Россияысь. Праздниксӧ нуӧдісны сэтшӧм лозунгӧн:
«Му выв пасьта уджалысь йӧз, кусӧдӧй война. Тайӧс заводитісны озыр йӧз да виӧны сӧмын уджалысь йӧзӧс. Гӧль уджалысь йӧз, лэптысьӧй, шыбитӧй озырлысь власьт».
1917 воӧ ёна кутісны тшыгъявны уджалысь йӧзлӧн семьяяс. Терпенньӧыс йӧзлӧн быри. Февраль тӧлысьын 23 лунӧ уджалысь нывбабаяс да салдаткаяс Питерын петісны улича вылӧ, кутісны корны правительствоыслысь:
«Нянь миян челядьяслы, лэдзӧй мужикъясӧс окопъясысь».
Тайӧ нывбабаыслӧн улича вылас петалӧмсяньыс заводитчис Февральса революция. Тайӧ восяньыс сӧвет республика пасьта быд во празднуйтчӧ март 8-ӧд лун.
1918−1919 воясӧ тайӧ праздник дырйиыс нывбабаяс шуисны:
«Ёнмӧдам гӧрд фронт, чышкыштам озырлысь зырӧм (
1920 воӧ праздник лунӧ вӧлі лозунг:
«Ӧтувтны уджалысь нывбабаясӧс коймӧд коммунистическӧй Интернационал бердӧ, шыбитны озырлысь власьт, ёнмӧдны Сӧвет власьтлысь кӧзяйство».
1921 воӧ государствоса овмӧс кыпӧдӧм вылӧ, пабрик-заводъяс кыпӧдӧм да ладмӧдӧм вылӧ вӧлі колӧ уна вын. Нывбаба праздник лунӧ сэки шуисны:
«Став уджалысь нывбабаяс, сьӧлӧмсяньыд кутчысьӧй Сӧвет республикалысь вынсӧ кыпӧдны!»
1921 воӧ восьталісны гырысьясӧс велӧдан школаяс, клубъяс, лыддьысян керкаяс, лӧсьӧдісны челядь видзанінъяс. 1921 воӧдз нывбаба праздниксӧ эз празднуйтлыны крестьянкаяс, сӧмын тайӧ воӧ крестьянкаяс тшӧтш празднуйтісны нывбаба праздник.
1922 воӧ нывбаба праздник лунӧ вӧлі шуӧма:
«Вермасьӧй Волгадорса тшыгъялӧмкӧд, отсалӧй сэтчӧс йӧзлы».
Тайӧ воӧ нывбаба праздник празднуйтісны эз сӧмын нывбабаяс, а став йӧзыс кыдзи революционнӧй праздник.
1923 воӧ вӧлі лозунг:
«Кыдзи вермам, колӧ кыпӧдны вежӧрсӧ нывбабалысь да велӧдны найӧс йӧз пытшкын уджавны, кыскыны курсъяс вылӧ; велӧдны найӧс кыпӧдны ассьыныс кӧзяйствосӧ».
1924 воӧ кулі миян Ыджыд Велӧдысь Ленин ёрт. Нывбаба праздниксӧ празднуйтігӧн шуисны:
«Уджалысь йӧз оз вунӧдны Ленин ёртлысь велӧдӧмсӧ, мунасны сійӧ велӧдӧм серти».
«Уджалысь йӧз отсаласны Германияса гӧль уджалысь йӧзлы шыбитны озырлысь власьт».
1925 воӧ нывбаба праздник лунас шуисны:
«Нуӧдам удж нывбаба пӧвстын, мед найӧ восьталасны-лӧсьӧдасны унджык челядь видзанінъяс гожӧм кежлӧ».
«Веськыд, тӧлка нывбабаясӧс-крестьянкаясӧс, кодъяс сулалӧны Сӧвет власьт дор, кыскыны коммунист партияӧ уджавны».
Со кыдзи воысь воӧ празднуйтісны уджалысь нывбабаяс ассьыныс ставмувывса нывбаба праздник — март 8-ӧд лун.
Миян уджалысь нывбабалӧн воысь воӧ олӧмыс бурмӧ, а рытыввывса да асыввывса государствоясын (Германияын, Францияын, Японияын, Китайын) уджалысь нывбабаяслӧн олӧмыс пыр омӧльтчӧ-лёкмӧ. Найӧ олӧны озыр йӧз кипод улын, кодъяс быд ногыс нывбабаяс вылын нартитчӧны. Миян СССР-ын уджалысь нывбабаяс асьныс лӧсьӧдӧны выль Сӧвет государство. Кымын ёнмӧ Сӧвет государстволӧн овмӧсыс, сымын кокнялӧ крестьянкалӧн да пабрик-заводын уджалысь нывбабалӧн олӧмыс. Уджалысь нывбабаяслы сьӧлӧмсяньыс чорыда колӧ кутчысьны кыпӧдны ассьыныс кӧзяйствосӧ, уджавны общественнӧй уджын. Бӧрйӧм нывбабаяс пыр (кодъяс уджалӧны Сӧветъясын, мӧда-мӧдлы отсасян комитетъясын) колӧ отсавны гӧль крестьянкаяслы.
Тайӧ воӧ ми шуам: ёнджыка колӧ отсавны гӧль крестьянкалы! Гожӧм кежлӧ челядь видзанінъяс мед лоӧ быд вӧлӧсьтын!
Обласьтувса нывбаба костын удж нуӧданін
