МЫЙЛА КОМИ ЙӦЗ ЁНА ВИСЬӦНЫ, ЁНА КУЛАЛӦНЫ
Обласьтувса Сӧветъяслӧн витӧд съезд вылын Стенин ёрт вӧчис доклад йӧзлысь дзоньвидзалун кутӧм йылысь. Стенин ёрт висьталӧ: коми йӧз пӧ ёна кулалӧны; босьтам кӧ Мӧскуа губерня, сэн 1000 морт вылӧ быд во кулӧ 15−16 морт, миян Коми обласьтын быд 1000 морт вылӧ кулӧ 28 морт.
Мыйла миян сымда йӧз кулӧ?
Первой-кӧ, шуӧ Стенин ёрт, ёна на сьӧкыд удж коми крестьянинлӧн. Сы кындзи, эмӧсь на мукӧдторъяс, мый вӧсна коми йӧз кулалӧны, мый вӧсна найӧ ёна висялӧны.
Босьтам Верхолузьйӧ вӧлӧсьт; сэн 274 керка, на пиысь сӧмын 33 керка кык вежӧса. Комната пытшкӧсъяс ичӧтӧсь: кузялаыс 9 аршын, пасьталаыс 6−7 арш. да судтаыс 3−4 аршын. Со кутшӧм оланін коми йӧзлӧн. Мукӧд вӧлӧсьтъясын абу жӧ бурджыкыс. Стрӧйба мукӧдлаын эськӧ ыджыд, эм 4−5 вежӧса (комната) керкаяс, сӧмын коми крестьянин сэн оз ов; ыджыд керкакӧд орччӧн пуктас ичӧтик тӧвъян керка, сэн тӧв чӧжӧн чипанъяскӧд да мукӧд керкаын олысь пемӧсъяскӧд олӧны 5−6 морт. Гожӧмын, кор крестьяниныс прамӧя гортас оз пыравлы, вуджӧ ыджыд керкаас. Дерт эськӧ, крестьяналы сідзсӧ оз ков вӧчны.
Омӧль коми крестьяналӧн сёян, омӧль паськӧм, кӧмкот. Верхолузьйӧ вӧлӧсьтын абу ньӧти сапӧг вурысь, кӧмкотыс сэн крестьяналӧн омӧль.
Дзескыд оланінъяс вӧсна, омӧль паськӧм вӧсна, омӧль сёян-юан вӧсна ёна висьӧны коми йӧз. Колян во больничаяс пыр мунӧма 1494 чахоткаӧн висьысь.
Сідзжӧ ёна висьӧны син висьӧмӧн (трахомаӧн), колян во докторъяс дінӧ волӧмаӧсь 1359 висьысь. Таво гожӧмын Печӧраын уджаліс Краснӧй крестлӧн отряд; докторъясыс шуӧны: Печӧраын пӧ 45 прӧчент ставсьыс висьӧны трахомаӧн.
Ёна висьӧны миян венерическӧй висьӧмъясӧн (сифилисӧн да мукӧд сэтшӧм висьӧмъясӧн). Коми йӧз оз тӧдны, кыдз паськалӧны тайӧ висьӧмъяс.
Сэсся коми аньяс ёна висьӧны баба висьӧмъясӧн. Висьӧны найӧ сы вӧсна, мый оз тӧдны, кыдз колӧ видзчысьны висьӧмъясысь. Коми нывбаба сӧмын на кага вайӧма — петӧма нин уджавны. Дерт, сэсся висьӧмыд босьтас, дерт, сэсся Коми обласьтын чужӧмъяс этша. Вятскӧй губерняын быд 10 сюрс морт вылӧ 1925 воын чужӧма 148 морт, Енисейскӧй губерняын — 169, миян Коми обласьтын сӧмын 84 морт.
Колӧ коми крестьяналы лӧсьӧдны бурджыка олӧмсӧ, мед висьӧмъяс бырӧны, мед коми том войтыр быдмисны ёнӧсь.
