ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС

Асыввыв китайса кӧрт туй вылын уджсӧ торкӧны.

Тайӧ кӧрт туйыс мунӧ Маньчжурия кузя, кӧні власьтсӧ босьтӧма да кӧзяйничайтӧ капиталистъяс дор сулалысь китайса генерал Чжан Цзолинь. Тайӧ Асыввыв китайса кӧрт туйсӧ стрӧитліс миян сар правительство важ Россияса йӧз сьӧм вылӧ. Ӧні тайӧ кӧрт туйсӧ кутӧны (управляйтӧны) миян СССР-са да китайса представительяс.

Кӧрт туйсӧ кутӧм йылысь Китай кост да СССР кост вӧлі вӧчӧма договор. Сійӧ договор сертиыс, войска да военнӧй грузъяс шуӧма вӧлі новлӧдлыны сӧмын дон вылӧ. Ӧні Чжан Цзолиньлӧн войскаыс тайӧ договорнас ньӧти оз лыддьысьны, пыдди оз пуктыны. Найӧ босьталӧны вӧлі поездъяс, нуӧны кытчӧ налы кӧлӧ, мырдӧн тшӧктӧны кӧрт туйвывса служащӧйяссӧ налысь кывзыны да вӧчны на ног. Став кӧрт туйвывса овмӧссӧ жугӧдлӧны да поездъяс ветлӧмсӧ вӧлі торкӧны. Сы вӧсна кӧрт туйыс вайис вывті уна убыткаяс миянлы.

Сэсся военнӧй власьтъясыс вӧлі военнӧй груз пыдди кӧрт туй вывті новлӧдлӧны тӧваръяс купечьяслысь да спекулянтъяслысь.

Кӧрт туй вывті ветлӧм дзикӧдз торксьыліс, куслі.

Бӧръявылыс военнӧй власьтъяс Маньчжурияын тупкылісны став профсоюзъяссӧ миянлысь (сэні зэв уна СССР-са служащӧй да рабочӧй, найӧ уджалӧны кӧрт туй вылас), арестуйталісны зэв уна служащӧйясӧс, рабочӧйясӧс.

Миян СССР-са кӧрт туйнас управляйтысьыс Иванов сулаліс пыр зэв чорыда.

Сійӧ висьтавліс китайса власьтъясыслы, мый найӧ оз аслыныс договор серти уджавны, мый сійӧ оз кут лэдзны договорсӧ торкны. Аслас кӧрт туйвывса служащӧйясыслы тшӧктіс дон босьттӧг не нуавны некутшӧм грузъяс. Сэтысь военнӧй власьтъясыс арестуйтлісны асьсӧ Ивановсӧ.

Миян представитель Китайын Карахан ёрт дай тшӧтш миян мукӧд государство кост удж нуӧдысь Чичерин ёрт ыстісны зэв чорыд нотаяс китайса правительстволы да Чжан Цзолиньлы. Сійӧ нотаясас тшӧктісны пырысьтӧм-пыр лэдзны Ивановӧс арестысь да дугдыны удж торкӧмысь кӧрт туй вылысь, лэдзны арест улысь став служащӧйяссӧ.

Ӧні Мукден карын СССР-са консул Краковецкӧй. Асыввыв китайса власьтъяскӧд вӧчисны гижӧд. Гижӧдас шуӧма: Ивановӧс, став кӧрт туйвывса служащӧйясӧс да рабочӧйясӧс, кодъясӧс Маньчжурияса власьтъяс арестуйтлісны, лэдзны. Лэдзӧм бӧрас кӧрт туй уджавны кутас важ мозыс. Войска да военнӧй грузъяс кӧрт туй вывті кутасны новлӧдлыны договор серти дон вылӧ. Маньчжурияса власьтъяслӧн кӧрт туйлы убыткаяс вӧчӧм йылысь, профсоюзъяс тупкалӧм йылысь да мукӧдтор йылысь лоӧ торъя сёрни. Ӧні позьӧ надейтчыны, мый тайӧ омӧльторъяссӧ Асыввыв китайса кӧрт туй вылын лӧсьӧдасны бурӧн.

Сӧвет правительство зэв бура видзӧдӧ Китай вылӧ. Омӧль сӧмын, мый Китаяс быд обласьтын пукалӧ генерал, а быд генераллӧн эм войска. Чжан Цзолинь Маньчжурияын сэтшӧм жӧ генерал. Сійӧ ньӧти оз кывзы китайса правительствоыслысь, вӧчӧ Маньчжурияас мый окота. Сӧмын Сӧвет власьт оз сет некор асьсӧ ӧбӧдитны, кутас чорыда нуӧдны уджсӧ Сӧвет республика ёнмӧдӧм кузя.

Гоминьдан партия мунӧ веськыд туйӧд.

Лунвыв Китайын ӧні революция дор сулалысь власьт. Медыджыд карыс сэні Кантон. Кантонса правительство мырсьӧ став Китайсӧ ӧтувтны ӧти ён государствоӧ, кытӧні эськӧ вӧлі революция дор сулалысь власьт. Китайса уджалысь йӧз мый вермӧны отсалӧны Кантонса правительстволы.

Китайса уджалысь йӧз зільӧ ӧтувтны Гоминьдан нима партия (Гоминьдан партияыс матын велӧдӧм да уджалӧм сертиыс сулалӧ коммунист партиялы). Сійӧ аслас партия пытшсьыс неважӧн вӧтлаліс став нелючки, омӧля уджалысь шленъяссӧ, кодъяс пыр вӧлі корсьӧны воны ӧти кывйӧ капиталистъяскӧд да генералъяскӧд. Ӧні вӧлі Кантонын Гоминьдан партияыслӧн съезд. Сійӧ съезд вылас ставыс шуисны мунны Ленин ёртӧн да Китайса революционер Сунь Ятсенӧн индалӧм да велӧдӧм туйӧд. Тайӧ партия кужас мездыны Китайсӧ пытшкӧсса революциялы паныд мунысь йӧзысь дай мукӧд государствоса капиталистъясысь.

Германияын да Польшаын.

Польшаын да Германияын быд лун пӧдласялӧны выль пабрик-заводъяс. Лунысь-лун сэні уджтӧм рабочӧйяс содӧны. Рабочӧйяс пыр ёнджыка скӧрмӧны капиталистъяс вылӧ, петӧны уличаясӧ, вӧчалӧны демонстрацияяс. Польшаса гырысьджык каръясас рабочӧйяс да пӧлича унаысь нин косьӧ волывлісны. Пабрик-заводъяс сувтӧдлӧмыс сэтчӧс капиталистъяслы уна жӧ убытка вайӧ, сӧмын найӧ вӧчныс нинӧм оз вермыны, прӧст сьӧмыс налӧн абу да. Ӧти надея ӧні польшаса да германияса капиталистъяслӧн коли америкаса капиталистъяс вылӧ.

Сэсся ӧні Германияын мунӧ зэв ыджыд спор. Кор Германияысь шыбитлісны сарсӧ да быдпӧлӧс князьяссӧ, налысь сэки босьтавлісны керкаяссӧ да овмӧсъяссӧ. Сы бӧрын ӧнӧдз на германияса капиталист правительствоыс сарыслы да князьясыслы сетавліс уна сьӧм босьтӧм овмӧссьыс. Ӧні правительствоыс бара кӧсйӧ ӧтпырйӧ сетны сьӧм сарыслы да князьясыслы став босьтӧм овмӧссьыс. Рабочӧйяс да став уджалысь йӧзыс Германияын мунӧны талы паныд, оз кӧсйыны сетны сьӧмсӧ, сідз нин сьӧкыд овныс уджалысьясыслы да. Дерт, тайӧ сьӧмыс оз мун капиталист зепъяссьыс, а перъясны уджалысь йӧзыслысь жӧ.