МЫЙЛА КОЛӦ ВЕСАВНЫ КӦЙДЫС

Колӧ кӧдзны бур гырысь кӧйдыс.

Весавтӧм кӧйдысын эмӧсь гырысь и посни тусьяс — бур и омӧль. Кӧдзны колӧ босьтны пыр гырысь, сьӧкыд да чорыд туся кӧйдыс. Урожай татшӧм кӧйдысысь воас бурджык. Сійӧ лоӧ со мый вӧсна:

Кор кӧйдысыс чужӧ, сэк быдмӧгыслӧн (растение) вужйыс да коръясыс зэв на ичӧтӧсь да омӧльӧсь, оз на асьныс вермыны сёянторсӧ корсьны, босьтны мусьыс да сынӧдсьыс. Сійӧ сёянсӧ найӧ босьтӧны кӧйдыс туссьыс. Гырысь да сьӧкыд тусьясад сёян запасыд унджык. Сідзкӧ быдмӧгыс вочасӧн ёнджыка вермас вужъясьны да ыджыдджыкӧдз быдмыны дась сёян вылас, петасыс лоӧ бурджык.

Бур, ён петас оз пов ёг турунысь, найӧ оз вермыны сійӧс вины, тыртны; ёнджык петас озджык пов гагъясысь да лёльӧясысь, найӧ оз вермыны дзикӧдз сёйны, бырӧдны. Бур, ён петас ёнджыка рӧдмӧ; ӧти сю петасыс паськалӧ дассянь ветымын вожӧдз, а ид 3−8 вожӧдз. Ён петас оз сэтшӧма пов жарысь да кӧдзыдысь: налӧн пыдӧ пырӧмаӧсь вужъясыс, косьтыны-кынтыны сьӧкыдджык. Сэсся бур петас ӧдйӧджык, ӧтмоза быдмӧ да вайӧ ыджыдджык урожай.

Посни омӧль кӧйдыс кӧдзӧмӧн урожай оз во.

Посни кӧйдысыд омӧля чужӧ. Сэсся мукӧдыс эськӧ и чужлӧны, да быдмӧгыслы воддза кадас сёяныс оз тырмы да, кулӧны. Коді кольӧ, быдмӧ зэв ньӧжйӧ, оз удит воныс тшӧтш гырысьыскӧд. Вундігад сэтшӧм дженьыд, посни да веж идзаса няньтӧ пыр позьӧ аддзыны. Сійӧ быдмӧ кузь идзаса нянь улас мӧд судтаӧн. Сылӧн шептыс зэв ичӧт, 3−4 туся, зэв дженьыд туша идзаса.

Ёг туруна му вылӧ воӧ джын нянь дай тшыкӧдӧ мутӧ.

Весавтӧм кӧйдыс пытшкын эм ещӧ уна ёг турун кӧйдыс. Сійӧс колӧ жӧ кӧйдыс пытшкысь торйӧдны. Ёг турун кӧйдыс вермӧ чужны да быдмыны чорыд гӧртӧм му вылын, эжа вылын. Небыд да куйӧда му вылад сійӧ чужӧ да быдмӧ зэв ӧдйӧ, вермас панйыны да дзикӧдз вины няньястӧ.

Быдмигас сійӧ босьтӧ муысь ва да вын, мырддьӧ да удзӧдӧ няньясӧс. Сы понда ёга муяс вылад няньыд локтӧ дзик джын мында. Ёг турун кӧйдыс паськалӧ зэв ӧдйӧ. Ӧти йӧн быдтас вайӧ 20.000 кӧйдыс, нявда — 50.000 кӧйдыс да сідз водзӧ. Сэсся ёг турун кӧйдыс вермӧ овны зэв дыр тшыктӧг. Мукӧдыс гӧригад веськалӧны муас пыдӧ, оз вермыны сэні чужныс да во дас вермасны тшыктӧг овны. Гӧригад кӧ сійӧ вылӧ каяс, сійӧ кӧйдыссьыс бара на вермас быдмыны ёг турун.

Ёг турун веськалӧ вундігӧн кольтаӧ да накӧд тшӧтш вартсьӧ. Тӧлӧдігӧн ёг турун кӧйдысыс оз торъяв няньысь. Он кӧ кӧйдыстӧ весав-сортируйт, сійӧ бара веськалӧ му вылӧ да ёгӧсьтӧ, тыртӧ муястӧ воысь воӧ ёнджыка.

Весалӧй кӧйдыс тӧлӧдчан машинаясӧн.

Мед муясыд оз ёгӧссьыны, мед воас бур урожай, колӧ кӧйдыстӧ бура весавны, торйӧдны ёг турун кӧйдыс да посни вотӧм тусьяс.

Весавны кӧйдыс медбура позьӧ тӧлӧдчан машинаясӧн. «Триумф» нима тӧлӧдчан машина весалігас торйӧдӧ кӧйдыссӧ куим пельӧ сьӧкта сертиыс: медсьӧкыд да медгырысь тусьясыс усьӧны медматӧ, а медкокни, жеб тусьясыс лэбӧны ылӧджык.

Гырысь кӧйдыссӧ и колӧ кӧдзны муяс вылад; сійӧ ёгтӧм дай посни-жеб кӧйдысыс сэн ньӧти абу.

Тайӧ машинаыс весалӧ сю, зӧр да ид зэв бура. Сӧмын оз вермы торйӧдны ид пиысь зӧр, ӧтсьӧктаӧсь кӧ найӧ да. Зӧрсӧ идйысь торйӧдны эм мӧд машина, сійӧ шусьӧ «Триер»-ӧн. Сійӧ торйӧдӧ кӧйдыссӧ кузьта сертиыс, а зӧрйыд ид дорсьыд кузьджык, сы вӧсна и найӧ торъялӧны. Тайӧ машинаыс зӧрйысь кындзи ёг турун кӧйдыс торйӧдӧ дай идсӧ куим-нёль пельӧ сортируйтӧ кызта сертиыс. Зӧр, сю да зӧртӧм ид весалӧны сӧмын «Триумф»-ӧн, а зӧръя ид лоӧ лэдзны ещӧ и «Триер» пыр.

Позьӧ, дерт, сэтшӧм зӧръя идтӧ лэдзны ӧти «Триер» пырыс, сӧмын сійӧ кӧйдыс лоӧ омӧльджык. Овлывлӧны ӧд посни, тыртӧм тусьяс ӧткузяӧсь гырысь тусьяскӧд, а посни, дженьыд тусьяс ӧткызаӧсь гырыськӧд — найӧс «Триерыд» торйӧдны оз вермы.

Лэдзан кӧ кӧйдыстӧ войдӧр «Триумф» пыр, посни тусь оз нин вермы некыдз усьны сьӧкыд, гырысь туськӧд, а сэсся «Триерыс» торйӧдас зӧрсӧ да, кӧйдысыд быттьӧ киӧн ӧтикӧн бӧрйӧма лоӧ.

Миян крестьяна весалӧны сӧмын ид зӧрйысь, а сю либӧ зӧр оз и мӧвпыштны весавны. Весавны колӧ быдпӧлӧс нянь. Сӧмын гырысь, бур ёгтӧм кӧйдысысь воас бур урожай. Сюыд миян сідз нин ёна омӧльтчис, поснялі кӧйдыстӧ весавтӧгыд, а огӧ кӧ кутӧй весавны — ещӧ нин тшыкӧ. Сэсся и сю кӧйдыс пытшкад эм быдсяма ёг турун, кӧйдыс сы вӧсна весавныс колӧ жӧ.

Сэсся бур, гырысь кӧйдыс воӧ ӧдйӧджык. Колян во ӧти крестьянин Меньшуткин (Шыр Иван) Кулӧмдін вӧлӧсьтын кӧдзліс ид сортируйтӧм бӧрын куимнан сортсӧ торйӧн; кӧдзис кӧдзан машинаӧн ӧти лунӧ дай ӧти му вылӧ. Первой сортсьыс петіс ӧдйӧджык дай воис водзджык коймӧд сортсьыс вежонӧн, а мӧд сортсьыс — нёль лунӧн. Став аддзылысь крестьяна вӧлі шензьӧны сы вылӧ.

Весалӧй, крестьяна, кӧйдыстӧ! Весалӧм кӧйдысӧн воас ыджыдджык урожай дай ӧдйӧджык воас няньыд.

Агроном Изъюрова.