КЫДЗИ ЛӦСЬӦДНЫ СЕЛЬСКОКӦЗЯЙСТВЕННӦЙ ДА УДЖДЫСЯН ТӦВАРИЩЕСТВОЯС
Кодъяс сюсьджыкӧсь да лыддьысьны-гижны кужӧныджык, колӧ тайӧ уджсӧ аслас киас босьтны. Ӧти морт, дерт, тайӧ уджсӧ помсянь помӧдз нуӧдны оз вермы. Уджсӧ заводитны колӧ босьтчыны морт 3−4-лы. Мый асьныс оз тӧдны, найӧ юаласны тӧдысьджык йӧзлысь. Тайӧ уджас налы колӧ кыскыны школаын велӧдысьӧс, эм кӧ, докторӧс, агрономӧс да избачӧс. Кымын унджык йӧз кутчысясны лӧсьӧдны кутшӧмкӧ кооперативнӧй тӧварищество, сымын бур. Тӧвариществоас кӧ лоӧ унджык шленыс, ёнджык, озырджык лоӧ сійӧ. Сідзкӧ медвойдӧр колӧ юӧртны став крестьянасӧ вӧлӧсьтсьыд тӧварищество лӧсьӧдӧм йылысь, мед унджык пырас сэтчӧ шленыс. Быдӧнлы колӧ лючки висьтавлыны, мыйла колӧ тӧвариществосӧ лӧсьӧдныс да кутшӧм сэтысь бурыс. Сы йылысь колӧ вӧчавны крестьянакӧд беседаяс. Сійӧ беседаяс вылас быдӧнлы колӧ висьтавны ассьыс думъяссӧ тӧвариществосӧ лӧсьӧдӧм йылысь.
Медвойдӧр колӧ тӧдмавны, мый медтӧдчанаторйыс
вермас лоны сійӧ вӧлӧсьтас либӧ уездас: йӧв-вый вузалӧм, картупель вузалӧм да сідз водзӧ; мый медъёна колӧ вӧлӧсьтыслы: машинаяс ньӧбны, прокатнӧй, случнӧй пунктъяс лӧсьӧдны, кӧйдыс крестьяналы заптыны, удждавны сьӧм крестьяна кӧзяйство кыпӧдӧм вылӧ да сідз водзӧ. Та серти и колӧ тӧвариществотӧ лӧсьӧдны. Крестьяналӧн кӧ уна скӧт да вый-йӧвсӧ кӧ некытчӧ вузавныс — колӧ лӧсьӧдны молочнӧй тӧварищество, мед сійӧ йӧвсьыс вый да мукӧдтор вӧчӧ да кыдзкӧ чукӧрӧн шленъяслысь вузавлӧ йӧв-выйсӧ бокӧ. Картупель кӧ уна — позьӧ лӧсьӧдны картупель тӧварищество да сы пыр чукӧрӧн жӧ картупель кытчӧкӧ вузавлыны, либӧ вӧчны патока да крахмал вӧчан заводъяс да вӧчӧмторнас вузасьны. Сідз жӧ мукӧд пӧлӧс тӧвариществояс лӧсьӧдны позьӧ.
Позьӧ лӧсьӧдны сельскокӧзяйственнӧй кооперативнӧй тӧвариществояс. Сійӧ тӧвариществоыс вермас кӧні колӧ лӧсьӧдны прокатнӧй пункт, либӧ кӧйдыс весалан пункт, либӧ мукӧд крестьяналы колантор.
Кытӧні крестьяна ёна нуждайтчӧны сьӧмысь кӧзяйствосӧ кыпӧдӧм вылӧ, сэні позьӧ лӧсьӧдны удждысян тӧвариществояс.
Кодъяс кутчысьӧны тӧвариществосӧ лӧсьӧдны, налы колӧ войдӧр
бура тӧдмавны ставсӧ
да лючки висьтавлыны тӧвариществоӧ пырны кӧсйысь крестьяналы. Медвойдӧр колӧ тӧвариществолы устав. Уставас висьталӧма, мый быд шленлы колӧ вӧчны да кутшӧм сылӧн праваяс. Мед бурджыка тӧвариществолысь уджсӧ нуӧдны кужан, колӧ бура тӧдмасьны инструкцияясӧн. Сэтӧні лючки гижалӧма быдпӧлӧс тӧварищество удж йылысь. Ставсӧ тайӧ позьӧ судзӧдны поштаӧн Сыктывдінкарысь «сельскокӧзяйственнӧй прӧмыслӧвӧй кооперацияысь». Ставсӧ тайӧ вӧчӧм бӧрын колӧ
чукӧртны собранньӧ,
кодъяс кӧсйӧны пырны тӧвариществоас. Сельскокӧзяйственнӧй кооперативнӧй тӧварищество лӧсьӧдны, закон серти, 5 мортысь этшалы оз позь. Сӧмын, дерт, вит мортнад нинӧм тӧвариществотӧ восьтыны. С.-х. тӧварищество лӧсьӧдігӧн колӧ нин морт 20−30, а удждысян тӧварищество лӧсьӧдігӧн колӧ нин морт 50 кымын. Собранньӧ вылас воддза уджсӧ нуӧдысьяслы колӧ висьтавны ставыслы, мый сійӧ ӧнӧдз вӧчис да мыйла лӧсьӧдны тӧвариществосӧ. Собранньӧ вылас колӧ шуны, кутшӧм тӧварищество колӧ лӧсьӧдны. Уставсӧ кывзӧм бӧрын собранньӧлы колӧ лючки сёрнитны сы йылысь да кыті оз лӧсяв — сійӧ местаас (
Воссьӧ кӧ сельскокӧзяйственнӧй кооперативнӧй тӧварищество, уставсӧ вынсьӧдӧ Видз-му управленньӧ, гижсьыны сэки устав улас колӧ вит шленлы. Воссьӧ кӧ удждысян тӧварищество, устав улас гижсьӧны куим шлен, а уставсӧ вынсьӧдӧ финанс юкӧд.
Устав вынсьӧдӧм бӧрын колӧ нин
кутчысьны нуӧдны тӧварищество удж.
Шленъяс чукӧртӧны организационнӧй собранньӧ. Собранньӧ вылас вӧчӧны доклад ӧнӧдз нуӧдӧм удж йылысь, устав вынсьӧдӧм йылысь, гижалӧны выль пырысь шленъясӧс, вӧчӧны план, кыдзи водзӧ тӧвариществоас уджсӧ нуӧдныс да устав серти бӧрйӧны ас письыс удж нуӧдысьясӧс, либӧ, мӧд ногӧн кӧ шуны,
тӧвариществоса правленньӧ.
Правленньӧас бӧрйӧны 3−5 морт. Правленньӧыс кутас нуӧдны уджсӧ шленъяс индалӧм серти. Правленньӧ кындзи, колӧ бӧрйыны кымынкӧ мортӧс ревизионнӧй комиссияӧ. Ревизионнӧй комиссияыс кутас видзӧдны, мед правленньӧыс уджсӧ кутас нуӧдны лючки.
Мукӧддырйиыс правленньӧыслы да ревизионнӧй комиссияыслы отсӧг вылӧ бӧрйӧны ещӧ кымынкӧ шленысь сӧвет. Сӧветыс видзӧдӧ став тӧвариществоса удж нуӧдӧм бӧрся.
Сійӧ собранньӧ вылас жӧ колӧ лӧсьӧдны
шленскӧй да паевӧй взносъяс.
Взносъясыс и лоӧ тӧвариществоыслӧн капиталъясыс. Взносъяссӧ оз ков пуктыны 5 шайтысь этша. Гӧльджык шленъяслы позьӧ лӧсьӧдны мынтыны срокъясӧн. На пыдди взносъяссӧ вермасны пуктыны и мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяс.
Паевӧй взносъясыс медсясӧ нин колӧны удждысян тӧварищество лӧсьӧдігӧн. Сэні пыр мед вӧлі сьӧмыд крестьяналы кӧзяйствосӧ бурмӧдӧм вылӧ удждыны. Сӧвет власьт кооперациялы быд ногыс отсалӧ, сӧмын крестьяналы колӧ аслыныс тшӧтш зільны чукӧртны сьӧмсӧ. Сійӧ сьӧмыс мунӧ асланыс кӧзяйствояссӧ бурмӧдӧм вылӧ.
Собранньӧ бӧрас тӧвариществолысь уджсӧ кутас нин нуны правленньӧыс. Аслас удж нуӧдӧм йылысь правленньӧыслы коръясӧкӧ колӧ висьтавлывлыны собранньӧ вылын.
Тӧварищество лӧсьӧдігӧн оз ков вунӧдны ӧтитор: колӧ вӧчны сідз, мед шленъясыслы тӧвариществоыс вайӧ пӧльза. Медбур, тӧвариществолӧн кӧ шленъясыс вӧліны матігӧгӧрысь, эз мукӧд вӧлӧсьтъясысь. Медсясӧ нин сійӧ колӧ удждысян тӧвариществолы. Сылы колӧ бура тӧдны став шленъяссӧ, мед быд шлен удждӧм сьӧмсӧ вермис бӧр мынтыны, мед тӧвариществоыслы некутшӧм убытка эз ло. Сэсся тӧвариществоыс мед эз вӧв бокын; мед волисполкомъясӧ да кытчӧ волігӧн кад воштытӧг шленыс вермис пыравны тӧвариществоас. Сідзкӧ тӧвариществотӧ колӧ лӧсьӧдны волисполкомъяс дінӧ, больничаяс дінӧ, кытчӧ йӧзыс ёнджыка волывлӧны.
Первойсӧ кӧ уджыс оз кут мунны зэв шыльыда, шогсьыны нинӧм. Ньӧжйӧникӧн сійӧ ладмас, сӧмын мед вӧлі уджалысьыс.
О. Т.
