ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС
СССР да Швейцария.
Ӧні Лига Наций (капиталист государствояслӧн союз) лӧсьӧдчӧ конференция кежлӧ государствояслысь армия чинтӧм йылысь (разоружитчӧм йылысь). Конференция кежлас лӧсьӧдчӧм йылысь сёрнитны государствояслӧн представительясыс чукӧртчӧны февральын. Шуӧмаӧсь чукӧртчыны Женеваын (Швейцарияын).
Та йылысь сёрнитны Лига Наций корӧ тшӧтш СССР-ӧс. Сӧмын СССР шуис веськыда: ме пӧ Швейцарияӧ ассьыным представительясӧс ог ысты.
Мыйла сідзи? СССР зільӧ мир вӧсна, сійӧс корӧны армияяс чинтӧм йылысь, дай сэтчӧ оз мун, петитчӧ.
СССР-са уджалысь йӧз быдӧн на помнитӧны, кыдзи Лозаннаын (Швейцарияын кар) конференция вылын жӧ 1923 воын вилісны СССР-са представительӧс Воровскӧй ёртӧс. Сэки СССР корис Швейцарияӧс ӧдйӧнджык корсьны виысьсӧ да чорыда мыждыны. Сӧмын Швейцарияыд пыр нюжйӧдліс, зэв ньӧжйӧ да дыша делӧсӧ нуӧдіс.
Сы вӧсна СССР орӧдіс Швейцариякӧд став волысьӧмсӧ, шуис не сёрнитны сыкӧд ни, некутшӧм удж не нуӧдны ни, не волыны сэтчӧ ни, найӧс миянӧ не лэдзны ни — явитіс бойкот.
Сэтісянь на Швейцариялӧн правительствоыс кивыль эз керлы, медым эськӧ на вылысь СССР бӧр дугӧдіс бойкотсӧ, оз та йылысь веськыдасӧ миян дінӧ шыасьлы. Тайӧ бойкотыс Швейцарияыдлы, сійӧ промышленносьтлы, дерт эськӧ, инмӧкодь да. Эз ӧд прӧста кымыныськӧ нин швейцарияса капиталистъяс вомсӧ восьтывны, медым эськӧ СССР дугӧдас бойкотсӧ.
Ӧні со бара тайӧ бойкотас крукасисны, мытшасисны. Эгӧ ми крукасьӧй, эз Швейцария крукась. Мытшасисны капиталист государствояс, мытшасис налӧн союзныс — Лига Наций. Со тайӧ Лига Нациялы оз во сьӧлӧм вылас, сылы зэв тешкодь СССР-лӧн Швейцариялы бойкотыс. Лига Наций зільӧ бырӧдны бойкотсӧ. Швейцария гижліс Лига Нация сӧветӧ: СССР-са представительясӧс пӧ миянын сідз жӧ оз вӧрзьӧдны, кыдзи и мукӧд государствоса представительясӧс. Сӧмын тайӧ висьталӧмыд миянлы веськодь. Миянлы колӧ, медым Швейцария веськыда миянлы ачыс видзис кыв важсьыс, корис прӧща да миянлы аслыным представительясӧс не вӧрзьӧдӧм йылысь висьталіс.
Ми чайтам, кӧть ещӧ Швейцарияыдлы оз во сьӧлӧм вылас первой миян дінӧ шыасьӧмыс, кӧть ещӧ оз кажитчы миянлысь прӧщатӧ корӧмыс, лоӧ вӧчны, Лига Наций кӧ тшӧктас. Лига Нация юр вомӧныд Швейцария кодьлы не чеччыштны, кӧть и заводитлас — крукасяс.
Китайын.
Ми коркӧ важӧнкодь нин, кор Китайын сӧмын на неуна народнӧй армияясыс заводитісны зырны Чжан Цзолиньӧс, гижлім «Коми Сиктын» — мися, Япония оз сет ас кипод увсьыс Манчжурия да Мукден, кутасны кӧ Чжан Цзолиньсӧ (китайса генерал, Япония дор сулалӧ) зырны, Япония ассьыс войскасӧ кыпӧдас. Сідзи и лои. Ӧні Чжан Цзолиньлысь войскасӧ жугӧдісны; Япония ассьыс войскасӧ сюйис Чжан Цзолинь армияӧ, кутіс аслас войскаӧн китайса йӧз дор сулалысь армия вылӧ мунны.
Тайӧ Япониялӧн заводитчӧмыс, дерт, оз кажитчы мукӧд капиталист государствояслы, медся ёна Америкалы. Найӧ страсьт ёна полӧны Японияӧн Китайын ёнмӧмысь; сы вӧсна, ми чайтам, мукӧд капиталист государствояс Япония моз жӧ чорыдджыка босьтчыласны Китай бердӧ. Францияса газетъясын вӧлі нин — державаяс пӧ лӧсьӧдчӧны ӧтув Китайӧс кольча пиӧ (окружитны) босьтӧм вылӧ. Тайӧс пӧ вӧчӧны, а Японияӧн Китайын ёнмӧмысь полӧны да.
Сідзкӧ бара Китай вылын кымӧрыс кутіс сукмыны, бара капиталист государствояс кӧсйӧны зільджыка пурсьыны Китай вылын.
Ӧні Чжан Цзолинь ичӧтика бӧр ловзьыштіс, кытчӧдз бара сылӧн генералъясыс оз сувтны паныд — Го Сунлинӧс (Чжан Цзолиньлы воча мунысь генерал, водзджыксӧ вӧлі Чжан Цзолинь дор.) Японияӧн отсалӧмӧн вермис, весиг Го Сунлинӧс виис. Сэтчӧ жӧ бара Фэн Юйсян (1-я народнӧй армияӧн командуйтысь) ӧткажитчис водзӧ кежлӧ уджалӧмысь.
Сӧмын ӧд некутшӧм Япониялы, некутшӧм Чжан Цзолиньлы не ылӧдны китайса йӧзӧс, не кусӧдны налысь кыпӧдчӧмсӧ. Кӧть налы некод эз кут отсавны, найӧ асьныс косясисны. А ӧні ещӧ на дор сулалӧны на народнӧй армияясыс. Китайса йӧз, заводитісны кӧ, шыбитасны нин ас вывсьыныс мукӧд капиталист государствоясӧс. Со Пекинын тайӧ лунъясӧ вӧлі ыджыд митинг. Митинг вылын шуисны ыстыны протест (видчӧм) японияса войскаӧс Чжан Цзолинь армияӧ сюйӧм вӧсна. Со китайса йӧз тшӧктӧм серти Китайын лои лӧсьӧдны выль правительство. Выль правительствоӧ пырӧны кыкӧн Фэн Юйсян дор олысьяс дай ӧти Гоминьдан партияса шлен. Найӧ дзик нин сулалӧны китайса йӧз дор.
СССР да Турция.
Лӧсьӧдӧны договор.
Сӧветъяс Союз да Турция ӧні ас костаныс лӧсьӧдісны договор куим во кежлӧ. Тайӧ договорыс кыкнан государствоыслы сетӧ мирнӧя олӧм. Договор серти, кыкнан государствоыс кӧсйысьӧны не мунны войнаӧн мӧда-мӧд выланыс. Сэсся, договор сертиыс жӧ, некоднан государствоыс оз кӧсйыны кодныслыкӧ кутшӧмкӧ мӧд государство пыр омӧльсӧ вӧчны: Турциялы кӧ кодкӧ мунӧ воча, СССР сійӧ воча мунысьыслы оз отсав, СССР-лы кӧ воча кутшӧмкӧ государство мунӧ, Турция сылы оз кут отсавны. Договор серти, кыкнан государствоыс кӧсйысьӧны не падмӧдны мӧда-мӧдыслысь кӧзяйство уджсӧ.
Англия, Франция дай мукӧд государство зэв зільлісны дай ӧні на зільӧны быд ногӧн лӧгӧдны Турцияӧс миянкӧд. Лӧсьӧдӧм договор налы миянсянь вочакыв: со, мися, война пыдди ми лӧсьӧдім мирнӧя овны.
Германияын да Польшаын омӧль олӧм.
Германияын ӧні олӧмыс кутіс омӧльтчыны. Капиталистъяслы лои тупкавны уна пабрик-завод, тӧварныс эз кут инны да. Германияса уджалысь йӧз ичӧт дон уджалӧмсьыс босьтӧмла ёна гӧльмисны да эз кутны вермыны тӧварсӧ ньӧбавны. Пабрик-заводъяс тупкалӧм вӧсна колины уна уджтӧм рабочӧй. Ӧні Германияын уджтӧм рабочӧйыс куим миллион морт.
Польшаын сідзжӧ ӧні омӧльтчис олӧмыс. Уна пабрик-заводъяс тупкысисны. Сэтчӧ жӧ сэсся Польшаын вывті ёна омӧльтчис финанс уджыс. Сьӧмыс государствоыслӧн эз ло. Америкалӧн эськӧ зэв уна прӧст сьӧмыс эм, да сійӧ Польшалы оз уджды, тӧдӧ — Польша оз вермы мынтыны уджйӧзсӧ.
Татшӧм омӧль олӧмыд, дерт, пыр ӧтарӧ восьтӧ синъяссӧ рабочӧйяслы, найӧ лоӧны революционнӧйджыкӧсь. Германияын дай Польшаын буржуйяс зэв полӧны, мед эськӧ рабочӧйяс эз кыпӧдчыны, кыйӧдӧны рабочӧйясӧс.
