КРЕСТЬЯНАЛЫСЬ КӦЗЯЙСТВО ВЕРМАН КЫПӦДНЫ КООПЕРАЦИЯ ПЫР
Бӧръя воясас СССР пасьта ёна кутіс кыптыны крестьяналӧн кӧзяйство: унджык кӧдзӧны, унджык босьтӧны, ёнджыка зільӧны бурмӧдны муяссӧ. Сӧмын тайӧ этша на, оз на тырмы став коланторйыс крестьяналы.
Бӧръя воӧн-джынйӧннас крестьяналӧн кӧзяйство кыптӧмыс ёна кутіс кольны промышленносьт кыптӧмысь. Ми ставным тӧдам, мый крестьяна кӧзяйствоысь мунӧ пабрик-заводъясӧ став сырьёыс, дай сиктъясысь жӧ мунӧны пабрик-заводъясас уджалысьясыс. Сэсся сиктъясас медъёна мунӧны пабрик-заводса тӧваръяс. Ӧтарсяньыс, крестьяна кӧзяйствоыс кӧ оз кут кыптыны, сырьёыс пабрик‐заводыслы оз кут тырмыны. Мӧдарсяньыс — пабрик-заводса тӧвар вермасны крестьяна ёна ньӧбны сӧмын сэки, налӧн кӧ лоӧ унджык сьӧм либӧ унджык асланыс кӧзяйствоса тӧвар.
Сы вӧсна промышленносьт кыпӧдігӧн ми зілям тшӧтш кыпӧдны крестьяна кӧзяйство.
Крестьяна кӧзяйство лэптӧм вылӧ оз ков сымда сьӧм, мыйта колӧ промышленносьт вылӧ (пабрик-заводъяс лӧсьӧдӧм вылӧ). Крестьяна кӧзяйствоын сӧмын колӧ кужны уджавныс, велӧдыштны ичӧтика. Дерт, сійӧ вермас лоны, крестьянаыс кӧ абу ёна пемыдӧсь. Куш машинаӧн кӧйдыс весалӧм да бур кӧйдысӧн кӧдзӧм, кадын муяс гӧрӧм да мукӧд сэтшӧм кужӧмӧн кокни вӧчӧмтор вермас урожайтӧ лэптыны кызь прӧчентӧдз.
Уна бур ваяс крестьяна кӧзяйстволы, кутасны кӧ ёнджыка кӧдзны шабді, пыш, картупель да мукӧдтор. Тайӧторъяссӧ кӧдзӧмӧн муыс урожайсӧ кутас ёнджыка вайны, а мӧдарӧ кӧ, позьӧ лӧсьӧдавны крахмал да патока вӧчан заводъяс, вый вӧчан заводъяс; ситеч вӧчан пабрикаяс унджык кутасны вермыны лэдзны тӧвар, сырьёыс унджык лоӧ да. Крестьянаыс сырьёсӧ унджык вермасны вузавны дай пабрик-завод вылас вӧчан тӧварсӧ вермасны унджык ньӧбны. Сӧвет власьт ёна тӧждысьӧ тайӧ уджсӧ нуӧдӧм вӧсна. Сійӧ отсалӧ крестьяналы кооперация пыр вӧчны сэтшӧм заводъяссӧ (крахмал-патока вӧчан заводъяс, вый вӧчан заводъяс, шабді-пыш вӧчан заводъяс да мукӧд пӧлӧс). Государство заводъяссӧ вӧчалӧм вылӧ мунӧ уна сьӧм. Дерт, медунасӧ сьӧмыс мунӧ крестьяналӧн кооперативъяс пыр.
Сӧвет власьт зільӧ крестьяна кӧзяйствосӧ кыпӧдны велӧдчӧм йӧз индалӧм кузя, наука серти. Сідзсӧ крестьяна кӧзяйствосӧ позьӧ вылӧджык лэптыны, унджык сійӧ кутас вайны бурсӧ.
Крестьяна кӧзяйство кыпӧдігӧн колӧ думыштны тшӧтш крестьяна тӧвар дон йылысь. Вывті кӧ крестьяна тӧвар лоӧ донтӧм, сэки сійӧ оз кут вештыны сылысь уджсӧ. Мед лоӧ крестьяна тӧвар вылӧ прамӧй дон, колӧ мыйкӧ мында крестьяна тӧвар петкӧдны заграничаӧ.
Кыдзи вермас медъёна, медӧдйӧ кыптыны крестьяна кӧзяйство? Сӧвет власьт индалӧ бур туйяс крестьяналы кӧзяйствосӧ кыпӧдны. Сійӧ туйясыс — сельскокӧзяйственнӧй кооперация пыр да сельскокӧзяйственнӧй коллективъяс пыр.
Ассьыныс тӧвар вузавны выгӧдаӧнджык да судзӧдны колантор донтӧгджык крестьяна вермасны сӧмын кооперация пыр. Кооперация пыр уджалігӧн крестьяна вермасны кыпӧдны ассьыныс кӧзяйствосӧ. Кооперация пыр уджалігӧн крестьяна мунасны социализмлань.
Сы вӧсна и зільӧ Сӧвет власьт кыскыны крестьянаӧс кооперацияӧ, сы вӧсна кооперациялы быд ногыс отсалӧ.
Кооперация пыр Сӧвет власьт ӧтувтӧ промышленносьтӧс крестьяна кӧзяйствокӧд.
П. Л.
